ΑΛΗΘΩΝ ΔΙΗΓΗΜΑΤΩΝ Ware vertellingen van Loukianos
206 Ingeleid, geannoteerd en vertaald door drs. JH van Hal 2
Inhoud Inleiding.... Loukianos werk....3 3 Dialogen der doden en goden....3 Loukios of de ezel....4 De droom van Loukianos of het leven van Loukianos....4 Het levenseinde van Peregrinos....5 Ikaromenippos ofmenippos boven de wolken....5 De Ware Vertellingen....6 Βιβλίο Α'...7. Ontspanning maakt sterk....7 2. Lektuur past, als ze prikkelt....9 3. Odysseus, de leermeester van fantasieverhalen....2
4. Loukianos zal redelijker onzin vertellen.... 25 5. Reis naar het westen.... 27 6. Ontsnapt aan een storm.... 29 7. De wijnvisrivier.... 3 8. Femmes fatales.... 37 0. Op vreemde bodem.... 43. Gevangen genomen door de Gierruiters.... 45 2. Oorlog met de zon.... 47 3. De katalogos van Endymions troepen.... 5 4. De uitrusting... 55 4. De opstelling.... 55 5. Katalogos van Phaethons troepen.... 57 6. De strijd.... 6 7. Wending in het gevecht en gevangen.... 65 4
8. Vrede....67 9. De vredesvoorwaarden....7 20. Terug naar de zee....73 2. Huwelijk en voortplanting bij de Maanbewoners....73 24. Bijzonderheden....79 24. De maag van de mens....83 25. Kleding, ogen en oren....85 26. De wonderspiegel en wonderput....87 27. Afscheid van Endymion....89 28. Op weg naar de dierenriem....90 29. Terugkeer naar de aarde....92 30. Ieder voordeel heeft zijn nadeel: het monster....98 3. In het monster....02 32. Op verkenning....05 5
33. Ontmoeting met bewoners.... 07 34. Het verhaal van de oude man.... 35. De bevolking.... 5 36. Begin van de oorlog.... 9 37. De strijd.... 2 38. De tweede strijddag.... 23 39. Alleen in het monster.... 25 40. Varende eilanden.... 27 4. Eilandenoorlog.... 3 42. Een zeeslag.... 33 Βιβλίο Β'... 37. Het monster sterft af.... 37 2. De zee wordt ijs.... 4 3. Een zee van melk.... 45 6
4. Ontmoeting met de Kurkvoeten...47 5. Een eiland met heerlijke luchtjes....49 6. Voor Rhadamantys....53 7. Eerste proces...55 8. Het proces om Helena....55 9. Alexander en Hannibal....57 0. Ons proces....57. De stad...59 2. Spoken?...6 3. Een land van honing en melk en wijn....65 4. Het drinkgelag....67 5. Het drinkgelag....69 6. Twee bronnen....7 7. De Vips...73 7
8. Filosofen op het eiland.... 77 9. Vrije sex.... 83 20. De ontmoeting met Homeros.... 85 22. De dodenspelen.... 89 23. Achilleus en Sokrates.... 93 24. Nikè.... 95 25. Helena, Helena.... 97 26. Gepakt en gestraft.... 99 27. Teruggestuurd.... 203 28. Homeros opschrift.... 205 29. De plaats der straffen... 207 30. De hel?... 209 3. Leugenaars het zwaarst gestraft.... 23 32. Het eiland van de dromen.... 25 8
33. Beschrijving van de stad....27 34. De dromen....222 36. De brief van Odysseus....224 37. Piraten....228 38. Ontsnapt....232 39. Aangevallen....234 40. Een ijsvogel op een nest...234 4. Wonders....238 44. Een bosrijke zee....240 45. Brug over geweken water....244 46. Het eiland der Koehoofden....246 47. Mannen als schepen...25 48. Vrouwen...253 49. Schipbreuk....257 9
0 Woordenlijst.... 26
Inleiding. Nadat Alexander de Grote het oosten had veroverd en daar de Griekse cultuur had geïntroduceerd, o.a. door overal vrienden als koningen in staten achter te laten, was het Grieks in die contreien de internationale taal geworden. In de Romeinse tijd is dat in het oosten zeker niet veranderd. Het Latijn verspreidde zich in het westen als dé taal, maar het oosten bleef op de Griekse cultuur gericht. Sterker de Romeinse elite nam het Grieks over als de intellectuele en culturele taal bij uitstek en in de tweede eeuw na Chr. waren er zelfs keizers zoals Hadrianus, de filhelleen en Marcus Aurelius, de filosoof op de troon, door wie de positie van het Grieks versterkt werd. Het belang en de stevige positie van het Grieks in het oosten zijn dan ook de reden, dat een Syriër als Loukianos (20-80, geboren in Samosata te Syrië) zich het Grieks heeft eigen gemaakt en dit is een understatement. Hij beheerste het Grieks beter dan wie dan ook. Het kan niet anders zijn dan dat wie het Grieks enigszins machtig is en thuis is in de Griekse literatuur, van oordeel is, dat Loukianos niet alleen perfect Grieks schrijft maar ook overal blijkervan geeft thuis te zijn in de Griekse literatuur, retoriek en filosofie. Deze kennis gebruikt hij op volstrekt persoonlijke wijze in volledig nieuwe literatuur, waarvan een
groot deel fictief is met filosofische tintjes, gelardeerd met retorische elementen, voorzien van fijne humor en niet gespeend van een ruime fantasie. Wat je ook leest van deze litterator, niet zelden zal op zijn minst een glimlach om je lippen verschijnen. Loukianos heeft zich in eerste instantie bekwaamd in de retoriek. Hiervoor heeft hij de hele kust van Asia afgereisd om uiteindelijk in Efesos te studeren. De stijl waarvan Loukianos zich bediende heet het Atticisme. Er waren namelijk velen, die het Attisch van de 5e en 4e eeuw voor Chr. bijzonder bewonderden (en dit terecht; denk aan grootheden als Sofokles, Euripides, Plato, Demosthenes). Deze mensen, Atticisten geheten, deden hun uiterste best dit Attisch na te volgen. Zo ook Loukianos. Denk niet, dat een kenner van de Atheense schrijvers uit de 5e en 4e eeuw v. Chr. niet het verschil tussen Loukianos en die gouden tijd ziet. Het verschil is onmiddellijk duidelijk. Op de eerste plaats zal het voor iedere specialist van het gouden tijdperk toch even wennen zijn, dat de betekenis van de woorden van Loukianos toch net iets anders is; bovendien gebruikt Loukianos toch wel andere woorden en afwijkend van het klassieke Grieks is ook de stijl. Zo gebruikt Loukianos vaak infinitivusconstructies met lidwoord, hetgeen je in de klassieke tijd minder zag. Na zijn opleiding in de retoriek heeft Loukianos een tijdje als strafpleiter gewerkt in Antiochië (Syrië). Hij was echter zonder succes. Vervolgens trok hij rond als redenaar om zo de kost te verdienen. In die 2
hoedanigheid trok hij rond in Griekenland, Italië en Gallië. Hier verwierf hij niet alleen grote faam, maar ook groot vermogen. Op een bepaald moment heeft hij een afkeer gekregen van dit lege bestaan en heeft hij zich op de filosofie geworpen. Vanaf 60 n.chr. woonde hij in Athene, schreef als Plato dialogen met veel verwijzingen naar klassieke schrijvers. Toch ging hij op een bepaald moment weer reizen en hield hij redevoeringen. Uiteindelijk is hij circa 80 te Alexandrië gestorven, waar hij toen een hoge functie had bij de stadhouder van Egypte. Loukianos werk. Dialogen der doden en goden. Als een gymnasiast al Loukianos kent, dan is dat van de buitengewoon humoristische, enigszins filosofische dialogen der doden, of goden. Het zijn korte verhalen, waarin bepaalde aspecten van het leven of de goden nader bekeken worden en dat meestal op spottende wijze. De humor is verfrissend en doet een beetje niet-grieks aan, zoals ook de humor van Raiman, of Najib Amhali net iets anders is dan de gebruikelijke Nederlandse humor en daarmee een verrijking is van de cultuur. Loukianos had wel voorbeelden, die hij gebruikte: de filosoof Menippos 3
van Gamarra, die in de 3e eeuw voor Christus leefde en satiren en parodieën schreef. Loukios of de ezel. Ook bekend is het grote werk Loukios of de ezel. De jongeman Loukios uit Patras in het noordwesten van de Peloponnesoswilde graag een metamorfose meemaken. Daarom trok hij naar Thessalië in het noorden van Griekenland, de streek der heksen. Hier raakte hij inderdaad betoverd: hij werd een ezel. Als ezel maakte hij van alles mee en het duurde lang en kostte veel moeite, voordat hij weer zijn oude gedaante kreeg. Het is een zeer vermakelijk werk, dat veel navolging kreeg o.a. in het verhaal van De gouden ezel van Apuleius. De droom van Loukianos of het leven van Loukianos. Bovenal interessant is zijn autobiografische werk De droom van Loukianos of het leven van Loukianos. Op een bijzondere levendige en waarachtige wijze beschrijft Loukianos, hoe hij uiteindelijk voor zijn manier van leven gekozen heeft. Een duidelijk beeld krijg je zo van hoe blijkbaar in een familie in die tijd over de verdere opleiding van een zoon beslist werd. Duidelijk wordt ook Loukianos kennis van mythologie en filosofie. 4
Het levenseinde van Peregrinos. De hoofdpersoon van Het levenseinde van Peregrinos is een cynische filosoof uit Parion, die bij de Olympische Spelen van 65 n.chr. op een brandstapel sprong. Persoonlijk beschouwde Peregrinos deze zelfverbranding als een daad van superieure filosofische standvastigheid en het ontbrak hem niet aan bewonderaars. Loukianos schildert hem af als een publiciteitsgeile ijdeltuit. Daar had hij waarschijnlijk wel gelijk in. Filosofen en met name cynici vonden het volstrekt acceptabel uit het leven te stappen, als het leven ondragelijk werd. Peregrinos echter maakt er een heel spektakel van. Hij kondigt zijn zelfdoding al op de Olympische spelen van 6 aan en voert die pas uit op de spelen van 65. Deze Peregrinos werd gekend door Aulus Gellius, die waardering voor de man had, omdat hij karaktervast was: hij leefde in een hut buiten de stad, als een echte cynicus. Gellius bezocht hem vaker. Loukianos vertelt het relaas van Peregrinos in briefvorm. Extra interessant wordt de brief door het feit dat Peregrinos deel zou hebben uitgemaakt vaneen christelijke gemeenschap. Ikaromenippos ofmenippos boven de wolken. Het verhaal begint met de ontmoeting van Menippos en een vriend. De vriend vraagt Menippos waarom hij de hemelverschijnselen bestudeert. Menippos vertelt dan waartoe die studie hem gedreven heeft. Hij dacht ooit het antwoord over de hemel te vinden bij de filosofen, maar omdat 5
die elkaar tegenspraken, had hij besloten zich evenals Ikaros van vleugels te voorzien. Hij vertelt hoe hij de maan bereikt heeft, hoe die hem opdrachten voor Zeus gegeven heeft en hoe hij het domein van Zeus en de goden heeft betreden en natuurlijk hoe het hem daar vergaan is. De Ware Vertellingen. In dezelfde trant als de Ikaromenippos en dus sf-achtig is het werk De ware vertellingen. Beide werken doen sterk denken aan De avonturen van de baron van Münchhausen. De schrijver/verteller bekent in de inleiding leugens naar waarheid te vertellen. Hij voert als rechtvaardiging hiertoe aan dat vele anderen onder wie filosofen en dichters datzelfde doen. Zij vertellen vaak de meest fantastische dingen, zonder daarvoor bewijs te hebben of het zelf te hebben gezien. Loukianos laat zich in zijn fantasie meevoeren op een schip de ruimte in, waar hij deelneemt aan een oorlog tussen de bewoners van de maan en de zon en wanneer hij weer afgedaald is en met zijn schip op de oceaan is geland, wordt hij door een reuzemonster opgeslokt en beleeft hij bizarre dingen. Met moeite ontsnapt hij daaruit om dan weer in andere avonturen terecht te komen. 6
7 Βιβλίο Α'. Ontspanning maakt sterk. Ωσπερ τοῖς ἀθλητικοῖς καὶ περὶ τὴν τῶν σωμάτων ἐπιμέλειαν ἀσχολουμένοις 2 οὐ τῆς εὐεξίας 3 μόνον οὐδὲ τῶν γυμνασίων 4 φροντίς 5 ἐστιν, ἀλλὰ καὶ τῆς κατὰ καιρὸν 6 γινομένης ἀνέσεως 7 μέρος γοῦν τῆς ἀσκήσεως 8 τὸ μέγιστον αὐτὴν ὑπολαμβάνουσιν 9 οὕτω δὴ καὶ τοῖς περὶ τοὺς λόγους ἐσπουδακόσιν 0 ἡγοῦμαι προσήκειν μετὰ τὴν πολλὴν τῶν σπουδαιοτέρων ἀνάγνωσιν 2 ἀνιέναι τε τὴν διάνοιαν 3 καὶ πρὸς τὸν ἔπειτα κάματον ἀκμαιοτέραν 2 παρασκευάζειν. ἐπιμέλεια ἡ zorg 2 ἀσχολέομαι zich toeleggen op 3 εὐεξία ἡ goede, gezonde toestand 4 γύμνασιον τό gymnasiun, oefening 5 φροντίς ἡ zorg 6 καιρός ὁ juiste moment 7 ἄνεσις ἡ ontspanning 8 ἄσκησις ἡ oefening 9 ὑπολαμβάνω menen 0 σπουδάζω zich bezig houden met προσήκω + dat. passen 2 ἀνάγνωσις ἡ herkenning, het lezen 3 διάνοια ἡ verstand, het denken, gedachten
Eerste boek.. Precies zoals de athleten en degenen, die zich toeleggen op de zorg voor hun lichaam, niet alleen zorg hebben voor een gezonde toestand en niet alleen voor hun oefeningen, maar ook menen, dat de zorg voor ontspanning, die op het juiste moment plaats vindt, het belangrijkste deel is van de training, zo dan ook vind ik dat het die lieden, die zich serieus hebben bezig gehouden met het woord, na dat vele lezen van die serieuzere schrijvers, past hun geest te ontspannen en die krachtiger te maken voor de vermoeienis die volgt. κάματος ὁ vermoeid 2 ἀκμαῖος krachtig 8
2. Lektuur past, als ze prikkelt. γένοιτο δ ἂν ἐμμελὴς ἡ ἀνάπαυσις 2 αὐτοῖς, εἰ τοῖς τοιούτοις τῶν ἀναγνωσμάτων 3 ὁμιλοῖεν 4, ἃ μὴ μόνον ἐκ τοῦ ἀστείου 5 τε καὶ χαρίεντος 6 ψιλὴν 7 παρέξει τὴν ψυχαγωγίαν 8, ἀλλά τινα καὶ θεωρίαν 9 οὐκ ἄμουσον 0 ἐπιδείξεται, οἷόν τι καὶ περὶ τῶνδε τῶν συγγραμμάτων φρονήσειν ὑπολαμβάνω οὐ γὰρ μόνον τὸ ξένον τῆς ὑποθέσεως 2 οὐδὲ τὸ χαρίεν τῆς προαιρέσεως 3 ἐπαγωγὸν 4 ἔσται αὐτοῖς οὐδ ὅτι ψεύσματα 5 ποικίλα πιθανῶς 6 τε καὶ ἐναλήθως ἐξενηνόχαμεν 2, ἀλλ ἐμμελὴς geschikt 2 ἀνάπαυσις ἡ onderbreking, pauze 3 ἀνάγνωσμα τό het lezen, lectuur 4 ὁμιλέω + dat. zich toeleggen op 5 ἀστεῖον τό het sierlijke, het mooie 6 χαρίεις welgevallig, innemend 7 ψιλός eenvoudig 8 ψυχαγωγία ἡ amusement 9 θεωρία beschouwing 0 ἄμουσος onontwikkeld σύγγραμμα τό geschrift 2 ὑπόθεσις ἡ onderwerp 3 προαίρεσις ἡ voorkeur, onderwerp 4 ἐπαγωγὸς verleidelijk 5 ψεῦσμα τό leugen 6 πιθανῶς betrouwbaar 9
2. Die onderbreking zal wel passend voor hen zijn, als zij zich toeleggen op zulke lectuur, die niet alleen, doordat die sierlijk en bevallig is, amusement zal bieden, maar die ook een niet onontwikkelde beschouwing zal bieden, zoals ze ook, naar ik meen, over dit werk van mijn gedachtes zullen hebben. Want niet alleen het vreemde van het onderwerp en het bevallige van het onderwerp zullen voor hen verleidelijk zijn en ook niet het feit, dat wij ingewikkelde leugens betrouwbaar en naar waarheid hebben verteld, maar ἐναλήθως naar waarheid 2 ἐκφέρω vertellen 20
ὅτι καὶ τῶν ἱστορουμένων ἕκαστον οὐκ ἀκωμῳδήτως ᾔνικται 2 πρός τινας τῶν παλαιῶν ποιητῶν τε καὶ συγγραφέων 3 καὶ φιλοσόφων πολλὰ τεράστια 4 καὶ μυθώδη 5 συγγεγραφότων, οὓς καὶ ὀνομαστὶ 6 ἂν ἔγραφον, εἰ μὴ καὶ αὐτῷ σοι ἐκ τῆς ἀναγνώσεως 7 φανεῖσθαι ἔμελλον. 3. Odysseus, de leermeester van fantasieverhalen. ὧν Κτησίας 8 ὁ Κτησιόχου ὁ Κνίδιος, ὃς συνέγραψεν περὶ τῆς Ἰνδῶν χώρας καὶ τῶν παρ αὐτοῖς ἃ μήτε αὐτὸς εἶδεν μήτε ἄλλου ἀληθεύοντος 9 ἤκουσεν. ἔγραψε δὲ καὶ Ἰαμβοῦλος 0 περὶ τῶν ἐν τῇ μεγάλῃ θαλάττῃ πολλὰ παράδοξα, γνώριμον 2 μὲν ἅπασι τὸ ψεῦδος ἀκωμῳδήτως zonder spot 2 αἰνίσσομαι πρός + acc. zinspelen op 3 συγγραφεύς geschiedschrijver 4 τεράστιος wonderlijk 5 μυθώδης fabelachtig 6 ὀνομαστὶ bij name 7 ἀνάγνωσις ἡ het lezen 8 Κτησίας Ktesias van Knidos was een Griekse arts en geschiedschrijver uit de Karische stad Knidos, die leefde eind 5e eeuw, begin 4e eeuw v.chr. Van zijn werken de Persica en Indica zijn slechts uittreksels over. Deze werken hebben vol van fantastische vertellingen gestaan. 9 ἀληθεύω waarachtig zijn, de waarheid spreken 0 Ἰαμβοῦλος Iamboulos, schrijver van een verloren werk over een ongelofelijke reis naar de Indische Oceaan; geschreven tussen 65-50 voor Christus παράδοξος ongelofelijk 2 γνώριμος bekend 2
ook het feit, dat ookeen ieder van deonderwerpen van onderzoek niet zonder spot gezinspeeld heeft op enige oude dichters en geschiedschrijvers en filosofen, die veel wonderlijke en fabelachtige dingen hebben opgeschreven; ik zou hen bij name opschrijven, als ze niet ook aan jouzelf, doordat je ze gelezen hebt, zouden opdoemen. 3. Tot hen behoort Ktesias, de zoon van Ktesiochos, van Knidos, die geschreven heeft over het land van de Indiërs en over de dingen bij hen, die hij noch zelf gezien heeft noch van een ander, die de waarheid vertelde, heeft gehoord. Ook Iamboulos heeft over het leven in de grote zee vele ongelofelijke dingengeschreven en hij heeft die leugen verzonnen, terwijl een ieder dat wist 22
πλασάμενος, οὐκ ἀτερπῆ 2 δὲ ὅμως συνθεὶς τὴν ὑπόθεσιν. πολλοὶ δὲ καὶ ἄλλοι τὰ αὐτὰ τούτοις προελόμενοι 3 συνέγραψαν ὡς δή τινας ἑαυτῶν πλάνας 4 τε καὶ ἀποδημίας 5, θηρίων τε μεγέθη ἱστοροῦντες 6 καὶ ἀνθρώπων ὠμότητας 7 καὶ βίων καινότητας 8 ἀρχηγὸς δὲ αὐτοῖς καὶ διδάσκαλος τῆς τοιαύτης βωμολοχίας 9 ὁ τοῦ Ὁμήρου Ὀδυσσεύς, τοῖς περὶ τὸν Ἀλκίνουν διηγούμενος ἀνέμων τε δουλείαν καὶ μονοφθάλμους 0 καὶ ὠμοφάγους καὶ ἀγρίους 2 τινὰς ἀνθρώπους, ἔτι δὲ πολυκέφαλα 3 ζῷα καὶ τὰς ὑπὸ φαρμάκων τῶν ἑταίρων μεταβολάς 4, οἷα πολλὰ ἐκεῖνος πρὸς ἰδιώτας ἀνθρώπους τοὺς Φαίακας ἐτερατεύσατο 5. πλάσσω boetseren 2 ἀτερπής onverkwikkelijk 3 προαιρέομαι zich iets voornemen 4 πλάνη het zwerven 5 ἀποδημία op buitenlandse reis zijn 6 ἱστορέω onderzoeken 7 ὠμότης ἡ onbeschaafdheid 8 καινότης ἡ nieuwheid 9 βωμολοχία ἡ platte geestigheid 0 μονόφθαλμος eenogig ὠμοφάγος rauw vlees etend 2 ἄγριος wild 3 πολυκέφαλος veelhoofdig 4 μεταβολή ἡ verandering 5 τερατεύομαι wonderen vertellen 23
maar toch was het onderwerp, dat hij heeft behandeld, niet onvermakelijk. Vele anderen hebben zich hetzelfde als het werk van Iamboulos voorgenomen en hebben over zogenaamde zwerftochten en buitenlandse reizen van henzelf geschreven; daarbij beschreven ze de afmetingen van beesten en het ongeciviliseerde gedrag van mensen en de ongekende wijzen van leven. Hun leider en leermeester van dergelijke platte geestigheid was Homeros Odysseus: hij vertelde Alkinoos en de zijnen over de slavernij der winden en over enige eenogige en kannibalistische en wilde mensen en bovendien over veelhoofdige wezens en hoe zijn kameraden veranderd werden door kruiden. Hij vertelde veel van zulke verhalen aan de Phaiaken, die gewone mensen waren. 24
4. Loukianos zal redelijker onzin vertellen. τούτοις οὖν ἐντυχὼν ἅπασιν, τοῦ ψεύσασθαι 2 μὲν οὐ σφόδρα τοὺς ἄνδρας ἐμεμψάμην 3, ὁρῶν ἤδη σύνηθες 4 ὂν τοῦτο καὶ τοῖς φιλοσοφεῖν ὑπισχνουμένοις ἐκεῖνο δὲ αὐτῶν ἐθαύμασα, εἰ ἐνόμιζον λήσειν οὐκ ἀληθῆ συγγράφοντες. διόπερ καὶ αὐτὸς ὑπὸ κενοδοξίας 5 ἀπολιπεῖν τι σπουδάσας 6 τοῖς μεθ ἡμᾶς, ἵνα μὴ μόνος ἄμοιρος 7 ὦ τῆς ἐν τῷ μυθολογεῖν ἐλευθερίας, ἐπεὶ μηδὲν ἀληθὲς ἱστορεῖν εἶχον 8 -οὐδὲν γὰρ ἐπεπόνθειν ἀξιόλογον 9 - ἐπὶ τὸ ψεῦδος ἐτραπόμην πολὺ τῶν ἄλλων εὐγνωμονέστερον 0 κἂν ἓν γὰρ δὴ τοῦτο ἀληθεύσω λέγων ὅτι ψεύδομαι. οὕτω δ ἄν μοι δοκῶ καὶ τὴν παρὰ τῶν ἄλλων κατηγορίαν 2 ἐκφυγεῖν αὐτὸς ὁμολογῶν μηδὲν ἀληθὲς λέγειν. γράφω τοίνυν περὶ ὧν μήτε εἶδον μήτε ἔπαθον μήτε παρ ἄλλων ἐπυθόμην, ἔτι δὲ μήτε ὅλως ἐντυγχάνω + dat. ontmoeten 2 gen. caus. 3 μέμφομαι berispen 4 σύνηθης gewoon, normaal 5 κενοδοξία ἡ ijdele roemzucht 6 σπουδάζω zich inzetten 7 ἄμοιρος + gen. zonder 8 ἔχω + inf. weten, kunnen 9 ἀξιόλογος vermeldenswaard 0 εὐγνώμων verstandig, redelijk = καί 2 κατηγορία ἡ aanklacht 25
Toen ik met die schrijvers kennis had gemaakt, heb ik die mannen niet verweten dat ze logen, want ik zag dat dat ook al gewoon was voor hen die beloofden filosofie te bedrijven. Maar ik verbaasde me over dat van hen, als ze dachten, dat niemand het door zou hebben dat ze niet de waarheid schreven. Daarom heb ik nu ook zelf mijn best gedaan uit roemzucht iets na te laten aan de mensen na ons; opdat ik niet de enige ben die geen gebruik heeft gemaakt van de vrijheid op het gebied van het vertellen van verhalen, heb ik me, omdat ik niets waars kon beschrijven want ik had niets vermeldenswaard meegemaakt- tot de leugen gewend, maar die leugen is wel veel redelijker dan die van de rest. Want dat zal de enige waarheid zijn die ik verkondig, als ik zeg, dat ik lieg. Zo denk ik wel ook aan de aanklacht van de anderen te ontkomen, als ikzelf toegeef niets waars te zeggen. Welnu ik schrijf over zaken, die ik noch gezien noch meegemaakt heb noch van anderen vernomen heb en bovendien over zaken, die absoluut niet bestaan 26
ὄντων μήτε τὴν ἀρχὴν γενέσθαι δυναμένων. διὸ δεῖ τοὺς ἐντυγχάνοντας μηδαμῶς πιστεύειν αὐτοῖς. 5. Reis naar het westen. Ὁρμηθεὶς 2 γάρ ποτε ἀπὸ Ἡρακλείων στηλῶν καὶ ἀφεὶς εἰς τὸν ἑσπέριον 3 ὠκεανὸν οὐρίῳ 4 ἀνέμῳ τὸν πλοῦν ἐποιούμην. αἰτία δέ μοι τῆς ἀποδημίας καὶ ὑπόθεσις 5 ἡ τῆς διανοίας περιεργία 6 καὶ πραγμάτων καινῶν ἐπιθυμία 7 καὶ τὸ βούλεσθαι μαθεῖν τί τὸ τέλος ἐστὶν τοῦ ὠκεανοῦ καὶ τίνες οἱ πέραν 8 κατοικοῦντες ἄνθρωποι. τούτου γέ τοι ἕνεκα πάμπολλα μὲν σιτία 9 ἐνεβαλόμην, ἱκανὸν δὲ καὶ ὕδωρ ἐνεθέμην, πεντήκοντα δὲ τῶν ἡλικιωτῶν προσεποιησάμην 0 τὴν αὐτὴν ἐμοὶ γνώμην ἔχοντας, ἔτι δὲ καὶ ὅπλων πολύ τι πλῆθος παρεσκευασάμην καὶ διὸ daarom 2 ὁρμάομαι zich op weg begeven 3 ἑσπέριος in de avond 4 οὔριος gunstig 5 ὑπόθεσις ἡ thema, onderwerp, besluit 6 περιεργίος onnatuurlijk, overdreven 7 ἐπιθυμία ἡ verlangen 8 πέραν aan de andere kant 9 σιτίον τό spijs 0 προσποιέομαι voor zich winnen 27
en überhaupt niet kunnen ontstaan.daarom moeten de mensen die dit werk in handen zullen krijgen het absoluut niet geloven. 5. Want ooit ben ik vertrokken vanaf de Zuilen van Herakles en zette ik zeil naar de wereldstroom in het westen en voer ik met gunstige wind daarheen. Reden en aanleiding voor mijn reis in het buitenland was mijn overdreven verlangen naar inzicht en onbekende dingen en de wil te weten wat het einde van de wereldzee was en welke mensen aan de andere kant woonden.daarom had ik inderdaad zeer veel eten ingeslagen en ook voldoende water aan boord gebracht en had ik vijftig leeftijdgenoten voor me gewonnen met dezelfde instelling als ik en ik had bovendien ook een enorme massa tuigage gereed gemaakt 28
κυβερνήτην τὸν ἄριστον μισθῷ μεγάλῳ πείσας παρέλαβον καὶ τὴν ναῦν -ἄκατος 2 δὲ ἦν- ὡς πρὸς μέγαν καὶ βίαιον πλοῦν ἐκρατυνάμην. 3 6. Ontsnapt aan een storm. ἡμέραν οὖν καὶ νύκτα οὐρίῳ πλέοντες ἔτι τῆς γῆς ὑποφαινομένης οὐ σφόδρα βιαίως ἀνηγόμεθα, τῆς ἐπιούσης 4 δὲ ἅμα ἡλίῳ ἀνίσχοντι 5 ὅ τε ἄνεμος ἐπεδίδου 6 καὶ τὸ κῦμα ηὐξάνετο 7 καὶ ζόφος 8 ἐπεγίνετο καὶ οὐκέτ οὐδὲ στεῖλαι 9 τὴν ὀθόνην 0 δυνατὸν ἦν. ἐπιτρέψαντες οὖν τῷ πνέοντι καὶ παραδόντες ἑαυτοὺς ἐχειμαζόμεθα 2 ἡμέρας ἐννέα καὶ ἑβδομήκοντα, τῇ ὀγδοηκοστῇ δὲ ἄφνω 3 ἐκλάμψαντος 4 ἡλίου κυβερνήτης ὁ stuurman 2 ἄκατος ὁ vrachtschip 3 κρατύνομαι sterk maken 4 ἔπειμι opkomen, naderen; vul aan ἡμέρας 5 ἀνίσχω opkomen 6 ἐπιδίδωμι toenemen 7 αὐξάνομαι groeien 8 ζόφος ὁ duisternis 9 στέλλω strijken 0 ὀθόνη ἡ zeil ἐπιτρέπω overgeven 2 χειμάζω in storm voortdrijven 3 ἄφνω plotseling 4 ἐκλάμπω weer schijnen 29
en ik had de beste stuurman tegen een hoge beloning overreed en aan boord genomen en ik versterkte het schip het waseen vrachtschipvoor een naar mijn idee grote en hevige reis. 6. Wij voeren dag en nacht met gunstige wind, terwijl het land nog steeds zichtbaar was en we werden niet met zeer veel geweld de zee op gedreven, maar de volgende dag tegelijk met de zonsopkomst is de wind toegenomen en namen de golven toe en kwam de duisternis op. Ik was echt niet meer in staat het zeil te strijken. Wij gaven ons dus over en zwichtten voor de blazende wind en werden negenenzeventig dagen in storm voortgedreven en op de tachtigste dag scheen plotseling de zon 30
καθορῶμεν οὐ πόῤῥω νῆσον ὑψηλὴν καὶ δασεῖαν 2, οὐ τραχεῖ 3 περιηχουμένην 4 τῷ κύματι καὶ γὰρ ἤδη τὸ πολὺ τὴς ζάλης 5 κατεπαύετο. Προσσχόντες 6 οὖν καὶ ἀποβάντες ὡς ἂν ἐκ μακρᾶς ταλαιπωρίας 7 πολὺν μὲν χρόνον ἐπὶ γῆς ἐκείμεθα, διαναστάντες δὲ ὅμως ἀπεκρίναμεν 8 ἡμῶν αὐτῶν τριάκοντα μὲν φύλακας τῆς νεὼς παραμένειν, εἴκοσι δὲ σὺν ἐμοὶ ἀνελθεῖν ἐπὶ κατασκοπῇ 9 τῶν ἐν τῇ νήσῳ. 7. De wijnvisrivier. προελθόντες δὲ ὅσον σταδίους τρεῖς ἀπὸ τῆς θαλάττης δι ὕλης ὁρῶμέν τινα στήλην 0 χαλκοῦ πεποιημένην, Ἑλληνικοῖς γράμμασιν καταγεγραμμένην, ἀμυδροῖς 2 δὲ καὶ ἐκτετριμμένοις 3, λέγουσαν ὑψηλός hoog 2 δασύς wollig, dicht begroeid 3 τραχύς ruw 4 περηχέω rondom dreunen, klinken 5 ζάλη ἡ storm 6 προσέχω landen 7 ταλαιπωρία ἡ lijden 8 ἀποκρίνω uitkiezen 9 κατασκοπή verkennen 0 στήλη zuil καταγράφω opschrijven, graferen 2 ἀμυδρός vaag 3 ἐκτρίβω uitwrijven 3
weer en zagen we in de verte een hoog en dichtbegroeid eiland, waaromheen niet een ruwe zee klonk. Want reeds was het grootste deel van de storm voorbij. Wij landden daar dus en gingen van boord. Het was onze bedoeling na de lange ontbering lange tijd op het land te blijven. Toen we van boord gegaan waren, kozen we toch uit ons zelf dertig om als wachten van het schip te blijven en twintig om met mij te verkennen wat er op het eiland was. 7. Toen wij ongeveer drie stadiën weg waren gegaan van de zee, zagen we door het kreupelhout heen een zuil van brons gemaakt, beschreven met Griekse letters, die vaag en afgesleten waren. De zuil zei: Tot dit 32
Αχρι τούτων Ἡρακλῆς καὶ Διόνυσος ἀφίκοντο. ἦν δὲ καὶ ἴχνη 2 δύο πλησίον ἐπὶ πέτρας, τὸ μὲν πλεθριαῖον 3, τὸ δὲ ἔλαττον ἐμοὶ δοκεῖν, τὸ μὲν τοῦ Διονύσου, τὸ μικρότερον, θάτερον 4 δὲ Ἡρακλέους. προσκυνήσαντες 5 δ οὖν προῇμεν οὔπω δὲ πολὺ παρῇμεν καὶ ἐφιστάμεθα ποταμῷ οἶνον ῥέοντι ὁμοιότατον μάλιστα οἷόσπερ ὁ Χῖός 6 ἐστιν. ἄφθονον 7 δὲ ἦν τὸ ῥεῦμα 8 καὶ πολύ, ὥστε ἐνιαχοῦ 9 καὶ ναυσίπορον 0 εἶναι δύνασθαι. ἐπῄει οὖν ἡμῖν πολὺ μᾶλλον πιστεύειν τῷ ἐπὶ τῆς στήλης ἐπιγράμματι, ὁρῶσι τὰ σημεῖα τῆς Διονύσου ἐπιδημίας 2. δόξαν 3 δέ μοι καὶ ὅθεν ἄρχεται ὁ ποταμὸς καταμαθεῖν, ἀνῄειν παρὰ τὸ ῥεῦμα, καὶ πηγὴν μὲν οὐδεμίαν εὗρον αὐτοῦ, πολλὰς δὲ καὶ μεγάλας ἀμπέλους 4, πλήρεις βοτρύων 2, παρὰ δὲ τὴν ῥίζαν 3 ἄχρι + gen. tot 2 ἴχνος τό spoor 3 πλεθριαῖος van een plethron (circa 3 m.) 4 = τὸ ἕτερον 5 προσκυνέω vereren 6 Χίος ὁ wijn van Chios, beroemde wijn vgl. de Bordeaux 7 ἄφθονος overvloedig 8 ῥεῦμα τό stroom 9 ἐνιαχοῦ op sommige plaatsen 0 ναυσίπορος bevaarbaar met een schip σημεῖον τό teken 2 ἐπιδημία ἡ in het land zijn 3 acc. abs. 4 ἄμπελος ὁ wijnrank 33
punt zijn Herakles en Dionysos gekomen.er waren ook twee sporen dichtbij op een rots, het ene een plethron lang, het andere kleiner, naar mijn idee, het eerste van Dionysos en het andere, kleinere van Herakles. Na hen vereerd te hebben gingen we dus verder. We waren nog niet veel verder, of we kwamen bij een rivier te staan, die van wijn stroomde. Die wijnleek het meest op die van Chios. De stroom was overvloedig en omvangrijk, zodat die op sommige plaatsen ook met een schip kon worden bevaren. Wij kwamen dus op de gedachte veel meer geloof te hechten aan het opschrift op de zuil, omdat we de tekens van Dionysos aanwezigheid in het land zagen. Toen ik besloten had te achterhalen waar die rivier begon, ging ik stroomopwaarts langs de stroom en ik vond geen bron van de rivier, maar wel vele grote wijnranken, vol druiven,en langs iedere wortel πλήρης + gen. vol van 2 βότρυς ὁ druiventros, druif 3 ῥίζα wortel 34
ἑκάστην ἀπέῤῥει σταγὼν οἴνου διαυγοῦς 2, ἀφ ὧν ἐγίνετο ὁ ποταμός. ἦν δὲ καὶ ἰχθῦς ἐν αὐτῷ πολλοὺς ἰδεῖν, οἴνῳ μάλιστα καὶ τὴν χρόαν 3 καὶ τὴν γεῦσιν 4 προσεοικότας 5 ἡμεῖς γοῦν ἀγρεύσαντες 6 αὐτῶν τινας καὶ ἐμφαγόντες ἐμεθύσθημεν 7 ἀμέλει 8 καὶ ἀνατεμόντες 9 αὐτοὺς εὑρίσκομεν τρυγὸς 0 μεστούς. ὕστερον μέντοι ἐπινοήσαντες τοὺς ἄλλους ἰχθῦς, τοὺς ἀπὸ τοῦ ὕδατος παραμιγνύντες 2 ἐκεράννυμεν 3 τὸ σφοδρὸν 4 τῆς οἰνοφαγίας 5. σταγώνὁ druppel 2 διαυγής doorschijnend 3 χρόα ἡ huidskleur 4 γεῦσις ἡ smaak 5 προσέοικα + dat. lijken op 6 ἀγρεύω jagen op 7 μεθύομαι dronken worden 8 ἀμέλει natuurlijk, inderdaad 9 ἀνατέμνω opensnijden 0 τρύξ ἡ most μεστός + gen. vol van 2 παραμίγνυμι erbij mengen 3 κεράννυμι mengen 4 σφοδρὸς hevig 5 οἰνοφαγία het wijn eten 35
stroomden druppels heldere wijn, waaruit de rivier ontstond. Er waren ook vele vissen in de stroom te zien, het meest lijkend op wijn én qua hun kleur én qua hun smaak. Toen wij althans enkele daarvan gevangen en gegeten hadden, werden we dronken. En inderdaad, toen we hen hadden opengesneden, vonden we hen vol most. Toen we later op de gedachte kwamen de andere vissen, die uit het water, daarmee te mengen, verzwakten wij de krachtige wijnmaaltijd. 36
8. Femmes fatales. Τότε δὲ τὸν ποταμὸν διαπεράσαντες ᾗ 2 διαβατὸς 3 ἦν, εὕρομεν ἀμπέλων χρῆμα τεράστιον 4 τὸ μὲν γὰρ ἀπὸ τῆς γῆς, ὁ στέλεχος 5 αὐτὸς εὐερνὴς 6 καὶ παχύς 7, τὸ δὲ ἄνω γυναῖκες ἦσαν, ὅσον 8 ἐκ τῶν λαγόνων 9 ἅπαντα ἔχουσαι τέλεια -τοιαύτην παρ ἡμῖν τὴν Δάφνην γράφουσιν 0 ἄρτι τοῦ Ἀπόλλωνος καταλαμβάνοντος ἀποδενδρουμένην 2. ἀπὸ δὲ τῶν δακτύλων ἄκρων 3 ἐξεφύοντο αὐταῖς οἱ κλάδοι 4 καὶ μεστοὶ ἦσαν βοτρύων. καὶ μὴν καὶ τὰς κεφαλὰς ἐκόμων 5 ἕλιξί 6 τε καὶ φύλλοις 7 καὶ διαπεράω oversteken 2 ᾗ waarlangs 3 διαβατός doorwaadbaar 4 τεράστιος wonderbaarlijk 5 στέλεχος ὁ stam 6 εὐερνὴς met sterke takken 7 παχύς dik 8 ὅσον voor zover als. tenminste 9 λαγών ἡ flank 0 γράφω schilderen ἄρτι zo even, nu juist 2 ἀποδενδρόομαι in een boom veranderen 3 ἄκρος uitstekend 4 κλάδος ὁ tak 5 κομάω haar dragen 6 ἕλιξ ἡ rank 7 φύλλον τό blad 37
8. Toen staken we de rivier daar over, waar hij doorwaadbaar was en troffen toen een wonderbaarlijke menigte van wijnranken. Dat deel dat uit de grond kwam, de stam, was met sterke takken en dik maar de bovenkant bestond uit vrouwen, tenminste aan de flanken waren zij volledig intact zo immers stelt men bij ons Dafne voor, toen zij in een boom veranderde, terwijl Apollo haar probeerde te pakken. Vanaf de uiteinden van haar vingers groeiden de takken en die waren vol druiven. En waarlijk ook qua hun hoofden waren ze behaard met ranken en bladeren en druiven. 38
βότρυσι. προσελθόντας δὲ ἡμᾶς ἠσπάζοντο καὶ ἐδεξιοῦντο, αἱ μὲν Λύδιον, αἱ δ Ἰνδικήν, αἱ πλεῖσται δὲ τὴν Ἑλλάδα φωνὴν προϊέμεναι. καὶ ἐφίλουν 2 δὲ ἡμᾶς τοῖς στόμασιν ὁ δὲ φιληθεὶς αὐτίκα ἐμέθυεν 3 καὶ παράφορος 4 ἦν. δρέπεσθαι 5 μέντοι οὐ παρεῖχον 6 τοῦ καρποῦ 7, ἀλλ ἤλγουν καὶ ἐβόων ἀποσπωμένου 8. αἱ δὲ καὶ μίγνυσθαι 9 ἡμῖν ἐπεθύμουν καὶ δύο τινὲς τῶν ἑταίρων πλησιάσαντες 0 αὐταῖς οὐκέτι ἀπελύοντο, ἀλλ ἐκ τῶν αἰδοίων ἐδέδεντο 2 συνεφύοντο γὰρ καὶ συνεῤῥιζοῦντο 3. καὶ ἤδη αὐτοῖς κλάδοι ἐπεφύκεσαν οἱ δάκτυλοι, καὶ ταῖς ἕλιξι περιπλεκόμενοι 4 ὅσον οὐδέπω καὶ αὐτοὶ καρποφορήσειν 5 ἔμελλον. δεξιόομαι verwelkomen 2 φιλέω kussen 3 μεθύω dronken zijn 4 παράφορος wankel, onzeker 5 δρέπομαι plukken 6 παρέχω aanbieden 7 καρπός ὁ vrucht 8 ἀποσπάομαι eraf trekken 9 μίγνυμαι sex hebben 0 πλησιάζω + dat. naderen αἰδοῖα τά schaamdeel 2 δέω vastbinden 3 συρρίζοομαι met de wortels verstrikt raken 4 περιπλέκω omvlechten 5 καρποφορέω vruchtdragen 39
Zij verwelkomden en begroetten ons, toen we naar hen toe waren gegaan. Sommigen spraken Lydisch, anderen Indisch, maar de meesten Grieks. En zij kusten ons op de mond. Wie gekust was, was onmiddellijk dronken en wankel. Ze stonden het echter niet toe van hun vrucht te plukken, maar ze hadden pijn en schreeuwden, als die geplukt werd. Zij verlangden ook met ons te slapen. En toen twee van mijn makkers hun genaderd waren, raakten ze niet meer los, maar zij zaten aan hun schaamdelen vastgebonden, want ze vergroeiden en wortelden samen met hen en reeds waren hun vingers tot takken uitgegroeid en raakten ze omwonden door ranken en stonden ze ook zelf al bijna op het punt vrucht te dragen. 40
9. De lucht in. καταλιπόντες δὲ αὐτοὺς ἐπὶ ναῦν ἐφεύγομεν καὶ τοῖς ἀπολειφθεῖσιν διηγούμεθα ἐλθόντες τά τε ἄλλα καὶ τῶν ἑταίρων τὴν ἀμπελομιξίαν. καὶ δὴ λαβόντες ἀμφορέας 2 τινὰς καὶ ὑδρευσάμενοί 3 τε ἅμα καὶ ἐκ τοῦ ποταμοῦ οἰνισάμενοι 4 καὶ αὐτοῦ 5 πλησίον ἐπὶ τῆς ᾐόνος 6 αὐλισάμενοι 7 ἕωθεν ἀνήχθημεν 8 οὐ σφόδρα βιαίῳ πνεύματι. Περὶ μεσημβρίαν δὲ οὐκέτι τῆς νήσου φαινομένης ἄφνω τυφὼν 9 ἐπιγενόμενος καὶ περιδινήσας 0 τὴν ναῦν καὶ μετεωρίσας ὅσον ἐπὶ σταδίους τριακοσίους οὐκέτι καθῆκεν εἰς τὸ πέλαγος, ἀλλ ἄνω μετέωρον 2 ἐξηρτημένην 3 ἄνεμος ἐμπεσὼν τοῖς ἱστίοις ἔφερεν κολπώσας 4 τὴν ὀθόνην. ἀμπελομιξίαἡ wijnranksex 2 ἀμφορεύς ὁ amfoor 3 ὑδρεύομαι water halen 4 οἰνίζομαι wijn halen 5 αὐτοῦ ter plekke 6 ᾐών ἡ strand 7 αὐλίζομαι kamp maken 8 ἀνάγομαι in zee steken 9 τυφὼν ὁ wervelstorm 0 περιδινέω ronddraaien μετεωρίζω in de lucht verheffen 2 μετέωρος zwevend 3 ἐξαρτάομαι opgehangen worden; perf. hangen 4 κολπόω doen bollen 4
9. Wij lieten hen achter en vluchtten naar ons schip en toen we bij de achtergeblevenen waren gekomen, vertelden wij over de rest en over de wijnranksex van onze vrienden. Wij dan pakten enkele amforen en haalden tegelijk water en uit de rivier wijn en daar ter plekke dichtbij het strand sloegen we ons kamp op en staken we in de ochtend in zee met een matige wind. Rond noen, toen het eiland niet meer zichtbaar was, brak plots een wervelstorm los en na het schip rondgedraaid te hebben en ongeveer driehonderd stadiën omhoog genomen te hebben, liet die storm het schip niet meer neer op de zee, maar een wind stortte zich in de zeilen, bolde die en nam het schip hoog zwevend mee. 42
0. Op vreemde bodem. ἑπτὰ δὲ ἡμέρας καὶ τὰς ἴσας νύκτας ἀεροδρομήσαντες, ὀγδόῃ καθορῶμεν γῆν τινα μεγάλην ἐν τῷ ἀέρι καθάπερ 2 νῆσον, λαμπρὰν καὶ σφαιροειδῆ 3 καὶ φωτὶ 4 μεγάλῳ καταλαμπομένην 5 προσενεχθέντες 6 δὲ αὐτῇ καὶ ὁρμισάμενοι 7 ἀπέβημεν, ἐπισκοποῦντες δὲ τὴν χώραν εὑρίσκομεν οἰκουμένην τε καὶ γεωργουμένην 8. ἡμέρας μὲν οὖν οὐδὲν αὐτόθεν 9 ἑωρῶμεν, νυκτὸς δὲ ἐπιγενομένης ἐφαίνοντο ἡμῖν καὶ ἄλλαι πολλαὶ νῆσοι πλησίον, αἱ μὲν μείζους, αἱ δὲ μικρότεραι, πυρὶ τὴν χρόαν 0 προσεοικυῖαι, καὶ ἄλλη δέ τις γῆ κάτω, καὶ πόλεις ἐν αὑτῇ καὶ ποταμοὺς ἔχουσα καὶ πελάγη καὶ ὕλας καὶ ὄρη. ταύτην οὖν τὴν καθ ἡμᾶς οἰκουμένην εἰκάζομεν. ἀεροδρομέω in de lucht lopen 2 καθάπερ zoals 3 σφαιροειδής bolvormig 4 φῶς ὁ, φωτός licht 5 καταλάμπω verlichten 6 προσφέρομαι + dat. gaan naar 7 ὁρμίζομαι voor anker gaan 8 γεωργέω bewerken 9 αὐτόθεν vandaar 0 χρόα ἡ kleur εἰκάζω vermoeden, vergelijken 43
0. Zeven dagen en evenveel nachten spoedden wij ons door de hemel en op de achtste dag zagen we een groot land evenals een eiland, schitterend en bolvormig en met een groot licht lichtend. Toen we daarnaartoe gegaan waren en voor anker gegaan waren, gingen we van boord en bij inspectie van het land ontdekten we dat het bewoond en bebouwd werd. Vanaf dat land dan zagen we overdag niets, maar wanneer de nacht aangebroken was, verschenen aan ons nog vele andere eilanden in de buurt, sommige groter, andere kleiner, qua kleur op vuur lijkend en nog een land beneden met daarop en steden en rivieren en zeeën en bossen en bergen. Wij vermoedden dus, dat dat het bij ons bewoond land was. 44
. Gevangen genomen door de Gierruiters. Δόξαν δὲ ἡμῖν καὶ ἔτι ποῤῥωτέρω προελθεῖν, συνελήφθημεν τοῖς Ἱππογύποις 2 παρ αὐτοῖς καλουμένοις ἀπαντήσαντες. οἱ δὲ Ἱππόγυποι οὗτοί εἰσιν ἄνδρες ἐπὶ γυπῶν μεγάλων ὀχούμενοι 3 καὶ καθάπερ ἵπποις τοῖς ὀρνέοις χρώμενοι μεγάλοι γὰρ οἱ γῦπες καὶ ὡς ἐπίπαν 4 τρικέφαλοι 5. μάθοι δ ἄν τις τὸ μέγεθος αὐτῶν ἐντεῦθεν νεὼς γὰρ μεγάλης φορτίδος 6 ἱστοῦ 7 ἕκαστον τῶν πτερῶν 8 μακρότερον καὶ παχύτερον φέρουσι. τούτοις οὖν τοῖς Ἱππογύποις προστέτακται 9 περιπετομένοις τὴν γῆν, εἴ τις εὑρεθείη ξένος, ἀνάγειν ὡς 0 τὸν βασιλέα καὶ δὴ καὶ ἡμᾶς συλλαβόντες ἀνάγουσιν ὡς αὐτόν. ὁ δὲ θεασάμενος καὶ ἀπὸ τῆς στολῆς εἰκάσας, Ελληνες ἆρα, ἔφη, ὑμεῖς, ὦ ξένοι; συμφησάντων 2 δέ, Πῶς οὖν ἀφίκεσθε, ἔφη, τοσοῦτον ἀέρα acc. abs. 2 ἱππόγυποι gierruiters 3 ὀχέομαι vervoerd worden 4 ὡς ἐπίπαν in het algemeen, meestal 5 τρικέφαλος driehoofdig 6 φορτίς ἡ (ναῦς) vrachtschip 7 ἱστός ὁ mast 8 πτερόν τό vleugel 9 προστάττω opdragen 0 ὡς + acc. naar στολή ἡ kleed 2 σύμφημι erkennen 45
. Wij besloten nog verder te gaan en toen ontmoetten wij degenen, die bij henzelf Gierruiters genoemd worden en wij werden door hen gegrepen. De Gierruiters zelf zijn mannen die op grote gieren rijden en die vogels gebruiken als paarden. Die gieren immers zijn groot en meestal driehoofdig. Men kan de grootte van hen aan de hand van het volgende opmaken: iedere vleugel die zij hebben, is groter en steviger dan de mast van een groot vrachtschip. Die Gierruiters hadden als opdracht rond de aarde te vliegen en als er een vreemde werd aangetroffen, hem naar de koning te brengen. En ze brachten ons dan ook na arrestatie naar hem. Hij keek ons aan en aan de hand van onze kleding zei hij concluderend: Jullie zijn dus Grieken, vreemden? Toen we dat beaamd hadden, zei hij: Hoe dan hebben jullie zo een grote weg door de hemel afgelegd en hoe zijn jullie hier gekomen? 46
διελθόντες; καὶ ἡμεῖς τὸ πᾶν αὐτῷ διηγούμεθα καὶ ὃς ἀρξάμενος τὸ καθ αὑτὸν ἡμῖν διεξῄει, ὡς καὶ αὐτὸς ἄνθρωπος ὢν τοὔνομα Ἐνδυμίων ἀπὸ τῆς ἡμετέρας γῆς καθεύδων ἀναρπασθείη ποτὲ καὶ ἀφικόμενος βασιλεύσειε τῆς χώρας εἶναι δὲ τὴν γῆν ἐκείνην ἔλεγε τὴν ἡμῖν κάτω φαινομένην σελήνην. ἀλλὰ θαῤῥεῖν τε παρεκελεύετο καὶ μηδένα κίνδυνον ὑφορᾶσθαι πάντα γὰρ ἡμῖν παρέσεσθαι ὧν δεόμεθα. 2. Oorlog met de zon. Ην δὲ καὶ κατορθώσω 2, ἔφη, τὸν πόλεμον ὃν ἐκφέρω νῦν πρὸς τοὺς τὸν ἥλιον κατοικοῦντας, ἁπάντων εὐδαιμονέστατα 3 παρ ἐμοὶ καταβιώσεσθε 4. καὶ ἡμεῖς ἠρόμεθα τίνες εἶεν οἱ πολέμιοι καὶ τὴν αἰτίαν τῆς διαφορᾶς 5 Ὁ δὲ Φαέθων 6, φησίν, ὁ τῶν ἐν τῷ ἡλίῳ κατοικούντων βασιλεύς -οἰκεῖται γὰρ δὴ κἀκεῖνος ὥσπερ καὶ ἡ σελήνη- πολὺν ἤδη πρὸς ἡμᾶς πολεμεῖ χρόνον. ἤρξατο δὲ ἐξ αἰτίας τοιαύτης τῶν ἐν τῇ θαρρέω gerust zijn 2 κατορθόω tot een succes brengen 3 εὐδαιμονέστατα: acc. adv. 4 κατα-βιω- het leven doorbrengen 5 διαφορά ἡ verschil, geschil 6 Phaethoon, zoon van de zonnegod Apollo 47
En wij vertelden hem het hele verhaal en hij begon zijn eigen verhaal en vertelde het tot het eind, dat hij ook zelf een mens was met de naam Endymion en dat hij ooit in zijn slaap van onze aarde omhoog geroofd was en in dit land aangekomen koning was geworden. Hij zei dat dat land, dat zich beneden aan ons openbaarde, de maan was. Hij zei ons moed te hebben en geen gevaar te vrezen: alles immers, wat wij nodig hadden, zou ons ter beschikking staan. 2. Hij zei: Als ik ook de oorlog, die ik nu voer met de bewoners van de zon, tot een succes zal maken, dan zullen jullie allergelukkigst jullie leven bij mij doorbrengen. En wij vroegen hem, wie die vijanden waren en wij vroegen naar de reden van het geschil. Hij zei: Phaethon, de koning van de Zonbewoners want ook die zon dan wordt bewoond, precies zoals ook de maan- voert al lange tijd oorlog met ons. Hij is om de volgende reden begonnen: ooit bracht ik de armsten van de bewoners van mijn 48
ἀρχῇ τῇ ἐμῇ ποτε τοὺς ἀπορωτάτους συναγαγὼν ἐβουλήθην ἀποικίαν 2 ἐς τὸν Ἑωσφόρον 3 στεῖλαι, ὄντα ἔρημον 4 καὶ ὑπὸ μηδενὸς κατοικούμενον ὁ τοίνυν Φαέθων φθονήσας 5 ἐκώλυσε τὴν ἀποικίαν κατὰ μέσον τὸν πόρον ἀπαντήσας ἐπὶ τῶν Ἱππομυρμήκων 6. τότε μὲν οὖν νικηθέντες -οὐ γὰρ ἦμεν ἀντίπαλοι 7 τῇ παρασκευῇ 8 - ἀνεχωρήσαμεν νῦν δὲ βούλομαι αὖθις ἐξενεγκεῖν τὸν πόλεμον καὶ ἀποστεῖλαι τὴν ἀποικίαν. ἢν οὖν ἐθέλητε, κοινωνήσατέ 9 μοι τοῦ στόλου, γῦπας δὲ ὑμῖν ἐγὼ παρέξω τῶν βασιλικῶν ἕνα ἑκάστῳ καὶ τὴν ἄλλην ὅπλισιν 0 αὔριον δὲ ποιησόμεθα τὴν ἔξοδον. Οὕτως, ἔφην ἐγώ, γιγνέσθω, ἐπειδή σοι δοκεῖ. ἄπορος onbemiddeld 2 ἀποικία ἡ kolonie 3 Ἑωσφόρος ὁ de ochtendster 4 ἔρημος verlaten, eenzaam 5 φθονέω jaloers zijn 6 ἱππομύρμηξ ὁ paardmier 7 ἀντίπαλος opwegend 8 παρασκευή ἡ uitrusting 9 κοινόω + dat.. + gen. deelnemen metaan 0 ὅπλισις ἡ rusting αὔριον morgen 49
rijk bijeen en ik wilde die als kolonie naar de Ochtendster sturen, omdat die verlaten en door niemand bewoond was. Welnu, Phaethon gunde het ons niet en en hij kwam de kolonisten op paardmieren halverwege de reis tegemoet en hield hen tegen. Toen dan werden wij overwonnen want wij waren niet opgewassen tegen hem in uitrusting en wij weken. Maar nu wil ik op mijn beurt de oorlog aangaan en de kolonie uitsturen. Als jullie dan willen, moeten jullie met mij deelnemen aan de expeditie en dan zal ik jullie gieren geven, één van van de koninklijke gieren aan een ieder en de overige uitrusting.morgen zullen we uitrukken. Zo, zei ik, moet het gebeuren, omdat dat jou goed toeschijnt. 50
3. De katalogos van Endymions troepen. Τότε μὲν οὖν παρ αὐτῷ ἑστιαθέντες ἐμείναμεν, ἕωθεν 2 δὲ διαναστάντες ἐτασσόμεθα 3 καὶ γὰρ οἱ σκοποὶ ἐσήμαινον πλησίον εἶναι τοὺς πολεμίους. τὸ μὲν οὖν πλῆθος τῆς στρατιᾶς δέκα μυριάδες ἐγένοντο ἄνευ τῶν σκευοφόρων 4 καὶ τῶν μηχανοποιῶν 5 καὶ τῶν πεζῶν καὶ τῶν ξένων συμμάχων τούτων δὲ ὀκτακισμύριοι μὲν ἦσαν οἱ Ἱππόγυποι, δισμύριοι δὲ οἱ ἐπὶ τῶν Λαχανοπτέρων 6. ὄρνεον δὲ καὶ τοῦτό ἐστι μέγιστον, ἀντὶ τῶν πτερῶν λαχάνοις πάντῃ 7 λάσιον 8, τὰ δὲ ὠκύπτερα 9 ἔχει θριδακίνης 0 φύλλοις μάλιστα προσεοικότα. ἐπὶ δὲ τούτοις οἱ Κεγχροβόλοι τετάχατο καὶ οἱ Σκοροδομάχοι 2. ἦλθον δὲ αὐτῷ καὶ ἀπὸ τῆς ἄρκτου 3 σύμμαχοι, τρισμύριοι μὲν Ψυλλοτοξόται, ἑστιάω feestelijk onthalen 2 ἕωθεν in de ochtend 3 τάσσομαι zich opstellen 4 σκευοφόρος ὁ bagagedrager 5 μηχανοποιός ὁ wertuigbouwkundige 6 Λαχανόπτερος ὁ de met groente gevleugelde 7 πάντῃ langs alle kanten 8 λάσιος dicht begroeid 9 ὠκύπτερον τό slagpen 0 θριδακίνη ἡ sla Κεγχροβόλοι οἱ gierstwerpers 2 Σκοροδομάχοι οἱ Knoflookstrijders 3 ἄρκτος ἡ beer, het noorden 5
3. Toen dan feestelijk onthaald bleven we bij hem. In de ochtend stonden wij op en stelden wij ons op. De verspieders immers gaven het teken dat de vijand in de buurt was. De omvang van het leger bedroeg 00.000 zonder de tros en de werktuigbouwkundigen en de voetsoldaten en de vreemde bondgenoten. Daarvan waren 80.000 de paardgieren en 20.000 de berijders van de Groentevleugeligen. Ook dat is een zeer grote vogel, die overal dicht begroeid is met groente in plaats van met veren en hijheeft slagpennen die het meest lijken op de slabladeren. Daarop waren de Gierstwerpers gezet en de Knoflookstrijders. Ook kwamen er bondgenoten voor hem uit het noorden: 30.000 Ψυλλοτοξόται οἱ Vlooischutter 52
πεντακισμύριοι δὲ Ἀνεμοδρόμοι τούτων δὲ οἱ μὲν Ψυλλοτοξόται ἐπὶ ψυλλῶν μεγάλων ἱππάζονται 2, ὅθεν καὶ τὴν προσηγορίαν ἔχουσιν μέγεθος δὲ τῶν ψυλλῶν ὅσον δώδεκα ἐλέφαντες 3 οἱ δὲ Ἀνεμοδρόμοι πεζοὶ μέν εἰσιν, φέρονται δὲ ἐν τῷ ἀέρι ἄνευ πτερῶν ὁ δὲ τρόπος τῆς φορᾶς 4 τοιόσδε. χιτῶνας ποδήρεις 5 ὑπεζωσμένοι 6 κολπώσαντες αὐτοὺς τῷ ἀνέμῳ καθάπερ ἱστία φέρονται ὥσπερ τὰ σκάφη. τὰ πολλὰ δ οἱ τοιοῦτοι ἐν ταῖς μάχαις πελτασταί 7 εἰσιν. ἐλέγοντο δὲ καὶ ἀπὸ τῶν ὑπὲρ 8 τὴν Καππαδοκίαν ἀστέρων ἥξειν Στρουθοβάλανοι 9 μὲν ἑπτακισμύριοι, Ἱππογέρανοι 0 δὲ πεντακισχίλιοι. τούτους ἐγὼ οὐκ ἐθεασάμην οὐ γὰρ ἀφίκοντο. διόπερ οὐδὲ γράψαι τὰς φύσεις αὐτῶν ἐτόλμησα τεράστια γὰρ καὶ ἄπιστα περὶ αὐτῶν ἐλέγετο. ψύλλα ἡ vlo 2 ἱππάζομαι paardrijden 3 ἐλέφας ὁ olifant 4 φορά ἡ vaart, loop 5 ποδήρης tot aan de voeten reikend 6 ὑποζώννυμι omgorden, opschorten 7 πελταστής ὁ licht gewapende 8 ὑπέρ + acc. boven 9 Στρουθοβάλανοι οἱ Museikelruiters 0 Ἱππογέρανοι οἱ Paardkraanvogelruiters 53
Vlooischutters, 50.000 Windrenners. Van hen reden de Vlooischutters op grote vlooien, waaraan ze ook hun naam te danken hebben. De grootte van de vlooien is ongeveer 2 olifanten. De Windrenners zijn te voet en begeven zich in de lucht zonder veren. Zij lopen op de volgende manier:ze hebben hun tot de voeten reikende chitons opgeschort en ze laten die bollen door de wind precies zoals zeilen en ze gaan dan zoals schepen. Meestal zijn de zulken in de gevechten lichtgewapenden. Men zei dat ook van de sterren boven Cappadocië 70.000 Museikelruiters en 50.000Paardkraanvogelruiters zouden komen. Die heb ik niet gezien. Want ze zijn niet gekomen. Daarom heb ik me er niet aan gewaagd hunverschijning te beschrijven. Er werden namelijk wonderbaarlijke en ongelofelijke dingen over hen verteld. 54
4. De uitrusting Αὕτη μὲν ἡ τοῦ Ἐνδυμίωνος δύναμις ἦν. σκευὴ δὲ πάντων ἡ αὐτή κράνη 2 μὲν ἀπὸ τῶν κυάμων 3, μεγάλοι γὰρ παρ αὐτοῖς οἱ κύαμοι καὶ καρτεροί θώρακες δὲ φολιδωτοὶ 4 πάντες θέρμινοι 5 τὰ γὰρ λέπη 6 τῶν θέρμων συρράπτοντες 7 ποιοῦνται θώρακας, ἄρρηκτον 8 δὲ ἐκεῖ γίνεται τοῦ θέρμου τὸ λέπος ὥσπερ κέρας 9 ἀσπίδες δὲ καὶ ξίφη οἷα τὰ Ἑλληνικά. 4. De opstelling. ἐπειδὴ δὲ καιρὸς ἦν, ἐτάξαντο ὧδε τὸ μὲν δεξιὸν κέρας εἶχον οἱ Ἱππόγυποι καὶ ὁ βασιλεὺς τοὺς ἀρίστους περὶ αὑτὸν ἔχων καὶ ἡμεῖς ἐν τούτοις ἦμεν τὸ δὲ εὐώνυμον 0 οἱ Λαχανόπτεροι τὸ μέσον δὲ οἱ σύμμαχοι ὡς ἑκάστοις ἐδόκει. τὸ δὲ πεζὸν ἦσαν μὲν ἀμφὶ τὰς δύναμις ἡ legermacht 2 κράνος τό helm 3 κύαμος ὁ boon 4 φολιδωτός geschubd 5 θέρμινος van lupine 6 λέπος τό schil 7 συρράπτω aaneennnaaien 8 ἄρρηκτον ondoordringbaar 9 κέρας τό hoorn 0 εὐώνυμος linker 55
4. Dat was de legermacht van Endymions troepen. De uitrusting van allen was gelijk: helmen waren van bonen, want bij hen zijn de bonen groot en sterk; de pantsers waren alle geschubd en van lupine, want ze maken harnassen door de schillen van de lupines aaneen te naaien, want de schil van de lupine blijkt daar ondoordringbaar, zoals hoorn. Hun schilden en zwaarden zijn zoals de Griekse. 5. Toen het tijd was, stelden ze zich zo op. De rechtervleugel hadden de Paardgieren en de koning met de besten om zich heen. En wij bevonden ons onder hen. De linkervleugel hadden de Groentevleugeligen en het centrum de bondgenoten, zoals het iedere groep goed toescheen. 56
ἑξακισχιλίας μυριάδας, ἐτάχθησαν δὲ οὕτως. ἀράχναι παρ αὐτοῖς πολλοὶ καὶ μεγάλοι γίγνονται, πολὺ τῶν Κυκλάδων νήσων ἕκαστος μείζων. τούτοις προσέταξεν διυφῆναι 2 τὸν μεταξὺ τῆς σελήνης καὶ τοῦ Ἑωσφόρου ἀέρα. ὡς δὲ τάχιστα ἐξειργάσαντο καὶ πεδίον ἐποίησαν, ἐπὶ τούτου παρέταξε τὸ πεζόν ἡγεῖτο δὲ αὐτῶν Νυκτερίων 3 ὁ Εὐδιάνακτος 4 τρίτος αὐτός. 5. Katalogos van Phaethons troepen. Τῶν δὲ πολεμίων τὸ μὲν εὐώνυμον εἶχον οἱ Ἱππομύρμηκες καὶ ἐν αὐτοῖς ὁ Φαέθων θηρία δέ ἐστι μέγιστα, ὑπόπτερα 5, τοῖς παρ ἡμῖν μύρμηξι προσεοικότα πλὴν τοῦ μεγέθους ὁ γὰρ μέγιστος αὐτῶν καὶ δίπλεθρος 6 ἦν. ἐμάχοντο δὲ οὐ μόνον οἱ ἐπ αὐτῶν, ἀλλὰ καὶ αὐτοὶ μάλιστα τοῖς κέρασιν ἐλέγοντο δὲ οὗτοι εἶναι ἀμφὶ τὰς πέντε μυριάδας. ἐπὶ δὲ τοῦ δεξιοῦ αὐτῶν ἐτάχθησαν οἱ Ἀεροκώνωπες 7, ὄντες καὶ οὗτοι ἀμφὶ τὰς πέντε μυριάδας, πάντες τοξόται κώνωψι 8 μεγάλοις ἐποχούμενοι 9 μετὰ ἀράχνη ἡ spin 2 διυφαίνω dichtweven 3 Νυκτερίων Nachtheer 4 Εὐδιάναξ ὁ Helderweerheer 5 ὑπόπτερος gevleugeld 6 δίπλεθρος van twee plethren 7 Ἀεροκώνωπες οἱ Luchtmuggen 8 κώνωψ ὁ mug 9 ἐποχέομαι rijden op 57
De infanterie bedroeg ongeveer 60.000 en die werden als volgt opgesteld:bij hen blijken vele en grote spinnen te zijn, een ieder veel groter dan de Cycladische eilanden. Hij droeg hun op de lucht tussen de maan en de Ochtendster dicht te weven. Zij deden dat zo snel mogelijk en zij maakten een vlakte en daarop zette hij de infanterie. Die werd geleid door Nachtheer, zoon van Helderweerheer, als derde aanvoerder naast twee anderen. 6. De linkervleugel van de vijanden hadden de Paardmieren en onder hen Phaethon. Het zijn zeer grote, gevleugelde beesten, die op de mieren bij ons lijken afgezien van hun omvang. Want de grootste van hen was zelfs 2 plethra. Niet alleen hun ruiters streden, maar ook zijzelf en wel vooral met hun horens. Men zei, dat zij rond de 50.000 waren. Op hun rechtervleugel werden de luchtmuggen opgesteld, die ook met ongeveer 50.000waren: zij waren allen boogschutters en reden op muggen. 58
δὲ τούτους οἱ Ἀεροκόρδακες, ψιλοί τε ὄντες καὶ πεζοί, πλὴν μάχιμοί γε καὶ οὗτοι πόρρωθεν γὰρ ἐσφενδόνων 2 ῥαφανῖδας 3 ὑπερμεγέθεις, καὶ ὁ βληθεὶς οὐδὲ ὀλίγον ἀντέχειν 4 ἐδύνατο, ἀπέθνῃσκε δὲ δυσωδίας 5 τινὸς τῷ τραύματι ἐγγινομένης ἐλέγοντο δὲ χρίειν τὰ βέλη μαλάχης 6 ἰῷ 7. ἐχόμενοι 8 δὲ αὐτῶν ἐτάχθησαν οἱ Καυλομύκητες 9, ὁπλῖται ὄντες καὶ ἀγχέμαχοι 0, τὸ πλῆθος μύριοι ἐκλήθησαν δὲ Καυλομύκητες, ὅτι ἀσπίσι μὲν μυκητίναις ἐχρῶντο, δόρασι δὲ καυλίνοις 2 τοῖς ἀπὸ τῶν ἀσπαράγων 3. πλησίον δὲ αὐτῶν οἱ Κυνοβάλανοι 4 ἔστησαν, οὓς ἔπεμψαν αὐτῷ οἱ τὸν Σείριον 5 κατοικοῦντες, πεντακισχίλιοι [καὶ οὗτοι] Ἀεροκόρδακες οἱ Luchtdanser 2 σφενδονάω slingeren 3 ῥαφανίς ἡ radijs 4 ἀντέχω uithouden 5 δυσωδία ἡ stank 6 μαλάχη ἡ malve 7 ἰός ὁ gif, zwadder 8 ἔχομαι + gen. grenzen aan 9 Καυλομύκητες οἱ Stengelpaddestoel 0 ἀγχέμαχος dichtbij strijdend μυκήτινος van een paddestoel 2 καύλινος stengel 3 ἀσπάραγος ὁ asperge 4 Κυνοβάλανοι οἱ Hondeikels 5 Σείριος Sirius 59
Naast hen waren de Luchtdansers, lichtgewapend en te voet, maar ook zij waren strijdbaar. Zij slingerden namelijk van verre zeer grote radijsen en wie getroffen werd, kon zelfs niet even die radijs weerstaan, maar hij stierf, terwijl een verschrikkelijke stank zich in de wond ontwikkelde. Men zei dat ze de pijlen met gif van de malve insmeerden. Naast hen werden de Stengelpaddestoelen opgesteld: zij waren hoplieten en streden van dichtbij, in aantal 0.000. Zij heetten Stengelpaddestoelen, omdat zij schilden van paddestoelen gebruikten en als speren stengels van asperges. Naast hen stelden zich de Hondeikels op, die de bewoners van Sirius hem gestuurd hadden, 50.000 mannen 60
ἄνδρες κυνοπρόσωποι ἐπὶ βαλάνων πτερωτῶν μαχόμενοι. ἐλέγοντο δὲ κἀκείνῳ ὑστερίζειν 2 τῶν συμμάχων οὕς τε ἀπὸ τοῦ γαλαξίου 3 μετεπέμπετο σφενδονήτας 4 καὶ οἱ νεφελοκένταυροι 5. ἀλλ ἐκεῖνοι μὲν τῆς μάχης ἤδη κεκριμένης 6 ἀφίκοντο -ὡς μήποτε ὤφελον 7 οἱ σφενδονῆται δὲ οὐδὲ ὅλως παρεγένοντο, διόπερ φασὶν ὕστερον αὐτοῖς ὀργισθέντα 8 τὸν Φαέθοντα πυρπολῆσαι 9 τὴν χώραν. 6. De strijd. τοιαύτῃ μὲν καὶ ὁ Φαέθοντα ἐπῃει παρασκευῇ. συμμίξαντες 0 δὲ ἐπειδὴ τὰ σημεῖα ἤρθη 2 καὶ ὠγκήσαντο 3 ἑκατέρων οἱ ὄνοι -τούτοις γὰρ ἀντὶ σαλπιστῶν 4 χρῶνται- ἐμάχοντο. καὶ τὸ μὲν εὐώνυμον τῶν κυνοπρόσωπος met een hondengezicht 2 ὑστερίζω te laat zijn 3 γαλαξίας ὁ, γαλαξίου melkweg 4 σφενδονήτης ὁ slingeraar 5 νεφελοκένταυροι οἱ wolkenkentauren 6 κρίνω beslechten 7 ὤφελον: leidt irreële wens in 8 ὀργίζομαι boos worden 9 πυρπολέω brandschatten 0 συμμίγνυμι slaags raken σημεῖον τό teken 2 ἀείρω optillen 3 ὀγκάομαι balken 4 σαλπιστής ὁ trompetter 6
met hondengelaat strijdend op gevleugelde eikels. Men zei dat zowel zij van de bondgenoten, die hij als slingeraars ontbood van de melkweg, voor hem te laat waren,als ookde Wolkenkentauren. Maar die Wolkenkentauren kwamen toen de strijd beslist was waren ze toch maar nooit te laat gekomen. De slingeraars zijn helemaal niet opkomen dagen. Ze zeggen dat hij later daarom op hen vertoornd hun gebied gebrandschat heeft. 7. En met met zo n voorbereiding rukte Phaethon op. Toen zij slaags geraakt waren, nadat de tekens opgetild waren en de de ezels van beide kanten gebalkt hadden want zij gebruiken die in plaats van trompetten-, streden ze. En de linkervleugel van de zonnebewoners 62
ἡλιωτῶν αὐτίκα ἔφυγε οὐδ εἰς χεῖρας δεξάμενον τοὺς ἱππογύπους, καὶ ἡμεῖς εἱπόμεθα κτείνοντες τὸ δεξιὸν δὲ αὐτῶν ἐκράτει τοῦ ἐπὶ τῷ ἡμετέρῳ εὐωνύμου, καὶ ἐπεξῆλθον οἱ ἀεροκώνωπες διώκοντες ἄχρι 2 πρὸς τοὺς πεζούς. ἐνταῦθα δὲ κἀκείνων ἐπιβοηθούντων ἔφυγον ἐγκλίναντες 3, καὶ μάλιστα ἐπεὶ ᾔσθοντο τοὺς ἐπὶ τῷ εὐωνύμῳ σφῶν νενικημένους. τῆς δὲ τροπῆς 4 λαμπρᾶς γεγενημένης πολλοὶ μὲν ζῶντες ἡλίσκοντο 5, πολλοὶ δὲ καὶ ἀνῃροῦντο, καὶ τὸ αἷμα ἔρρει πολὺ μὲν ἐπὶ τῶν νεφῶν, ὥστε αὐτὰ βάπτεσθαι 6 καὶ ἐρυθρὰ 7 φαίνεσθαι, οἷα παρ ἡμῖν δυομένου τοῦ ἡλίου φαίνεται, πολὺ δὲ καὶ εἰς τὴν γῆν κατέσταζεν 8, ὥστε με εἰκάζειν μὴ ἄρα 9 τοιούτου τινὸς καὶ πάλαι ἄνω γενομένου Ὄμηρος ὑπέλαβεν 0 αἵματι ὗσαι τὸν Δία ἐπὶ τῷ τοῦ Σαρπηδόνος 2 θανάτῳ. ἡλιώτης ὁ zonnebewoner 2 ἄχρι tot 3 ἐγκλίνω zwenken 4 τροπή ἡ wending 5 ἁλίσκομαι gevangen genomen worden 6 βάπτω kleuren 7 ἐρυθρός rood 8 καταστάζω neerdruppelen 9 μὴ ἄρα of dan niet 0 ὑπολαμβάνω menen ὕω het laten regenen 2 Σαρπηδών ὁ Sarpedon, de zoon van Zeus en Laodamia. Hij vocht aan de zijde van de Trojanen in de Trojaanse Oorlog. De Lycische koning werd echter verslagen 63