ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Περιβαλλοντική Πολιτική και Εκπαίδευση Ενότητα 10: Περιβαλλοντική Πολιτική III Πολυξένη Ράγκου
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Περιβαλλοντική Πολιτική III
Περιεχόμενα ενότητας 1. Περιβαλλοντικό δίκαιο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. 2. Η προστασία του περιβάλλοντος στα πλαίσια της Δασοπονίας. 3. Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος. 5
Σκοποί ενότητας Γνωριμία με τα ζητήματα που αφορούν το περιβαλλοντικό δίκαιο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Κατανόηση της προστασίας του περιβάλλοντος στα πλαίσια της Δασοπονίας. Γνώση του Νόμου 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος. 6
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Περιβαλλοντικό δίκαιο στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Περιβαλλοντικό δίκαιο στην ΕE (1/4) Οι στόχοι που έθεσαν με το περιβάλλον οι ιδρυτικές συμβάσεις της ΕΟΚ, ανάλογοι με τις γνώσεις και το πνεύμα των χρόνων της 10ετίας του '50, δεν αξίζει να αναφερθούν. Δεν υπάρχουν σαφείς διατάξεις. Η υπόδειξη πχ στην εισαγωγή της συμφωνίας της Κοινής Αγοράς όπου αναφέρεται "ότι κύριος στόχος της θα είναι η επιδίωξη συνεχούς βελτίωσης των βιοτικών συνθηκών και της απασχόλησης των λαών της" δεν υπονοεί καθόλου την βελτίωση του φυσικού περιβάλλοντος. 8
Περιβαλλοντικό δίκαιο στην ΕE (2/4) Η παγκόσμια διάσκεψη του ΟΗΕ για την προστασία του περιβάλλοντος στην 10ετία του '70 είχε σαν συνέπεια να ασχοληθούν με τα οικολογικά προβλήματα η ΕΟΚ και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Το 1973 στην έβδομη γενικά έκθεση περί δραστηριοτήτων της ΕΟΚ αναφέρεται για πρώτη φορά σαν υποσημείωση στο κεφάλαιο "Το περιβάλλον και η περιβαλλοντική ρύπανση", το 1975 στην ένατη γενική έκθεση αναφέρεται "Η βελτίωση και προστασία του περιβάλλοντος" και από τότε το θέμα ευρύνεται και αναπτύσσεται περαιτέρω. 9
Περιβαλλοντικό δίκαιο στην ΕE (3/4) Το 1973 η Επιτροπή της ΕΟΚ υποβάλλει την πρώτη της πρόταση για ένα κοινό πρόγραμμα προστασίας του περιβάλλοντος, το 1977 ακολουθεί μια θεμελιώδης απόφαση του Συμβουλίου για την διεκπεραίωση της οικολογικής πολιτικής και του προγράμματος δράσης της ΕΟΚ για το περιβάλλον. Οι νομικές αρμοδιότητες όμως παρέμειναν περιορισμένες μόνο σε συμπληρωματικούς τομείς της συμφωνίας. 10
Περιβαλλοντικό δίκαιο στην ΕE (4/4) Ήδη με την οδηγία του Συμβουλίου της 27.6.85 για τον έλεγχο της ανθεκτικότητας του περιβάλλοντος σε ορισμένα δημόσια και ιδιωτικά έργα (Οδηγία "UVP" αριθμ. 85/337/ΕΟΚ) προέκυψε μια θεμελιώδης τομή, ακόμα και αν η οδηγία αυτή μπόρεσε να στηριχθεί στα άρθρα 100 και 235 της σύμβασης της ΕΟΚ, τα οποία κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις επιτρέπουν στην ΕΟΚ να ενεργεί και σ αυτούς τους τομείς, για τους οποίους δεν υπάρχουν αρμοδιότητες σύμφωνα με το κείμενο των συμβάσεων. 11
Η κοινοτική οδηγία του 1985 (1/2) Η οδηγία του 1985 έχει ιδιαίτερη σημασία, διότι αναγκάζει τα κράτη-μέλη της ΕE να προσαρμόσουν τους υπάρχοντες εθνικούς νομικούς κανόνες. Σαν αιτιολογία της οδηγίας αναφέρεται ότι "η καλύτερη πολιτική για την προστασία του περιβάλλοντος είναι να αποφεύγονται οι ρυπάνσεις εκ των προτέρων" και κατά δεύτερο λόγο, "ότι οι διαφορετικές νομικές διατάξεις που επικρατούν στα μεμονωμένα κράτη-μέλη για τον έλεγχο της ανθεκτικότητας του περιβάλλοντος, (συν.) 12
Η κοινοτική οδηγία του 1985 (2/2) (συν.) μπορούν να οδηγήσουν σε άνισες συναγωνιστικές συνθήκες με άμεσες επιπτώσεις στην λειτουργία της Κοινής Αγοράς". Η Κοινοτική οδηγία 85/337/ΕΟΚ "περί του ελέγχου της ανθεκτικότητας του περιβάλλοντος σε δημόσια ή ιδιωτικά έργα" αποτελεί, όπως προαναφέρθηκε, την ουσιαστικότερη μέχρι τώρα παρέμβαση της ΕΟΚ στο θέμα: προστασία του περιβάλλοντος και αποτελείται από 14 άρθρα. 13
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Η προστασία του περιβάλλοντος στα πλαίσια της Δασοπονίας
Η προστασία του περιβάλλοντος στα πλαίσια της Δασοπονίας (1/6) Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος αποτελεί ανέκαθεν έναν από τους κύριους στόχους της Δασοπονίας. Σαν χρήστης και ορθολογικός διαχειριστής του φυσικού περιβάλλοντος θα ήταν αδιανόητο να μη στραφεί πρωτίστως στην προστασία και διατήρηση του. 15
Η προστασία του περιβάλλοντος στα πλαίσια της Δασοπονίας (2/6) Τα υποβαθμισμένα δάση που παραλήφθηκαν με την απελευθέρωση της χώρας μας από τον τουρκικό ζυγό και η ληστρική τους εκμετάλλευση στις 10ετίες που ακολούθησαν είχαν σαν αποτέλεσμα να παρθούν μια σειρά αυστηρών νομοθετικών μέτρων με σκοπό να προστατεύσουν το δάσος και το φυσικό περιβάλλον από τις ληστρικές και ανεξέλεγκτες υλοτομίες, την υπερβολική βόσκηση, την προστασία του εδάφους από την διάβρωση κλπ. 16
Η προστασία του περιβάλλοντος στα πλαίσια της Δασοπονίας (3/6) Μέσα σ' αυτά τα πλαίσια πρόνοιας της ελληνικής Δασοπονίας για την προστασία του περιβάλλοντος εντάσσεται και η προσπάθεια υπαγωγής ορισμένων περιοχών λόγω της ιδιαιτερότητας των, κάτω από ιδιάζοντα προστατευτικό μανδύα. Πρόκειται για τις προστατευόμενες φυσικές περιοχές Ήδη από το 1929 (Νόμος 4173/1929), στα πλαίσια του πρώτου Δασικού Κώδικα, γίνεται αναφορά στην κήρυξη ως προστατευτικών και υπό ειδική διαχείριση υπαγομένων δασών και δασικών εκτάσεων τα οποία έχουν έντονη προστατευτική, αισθητική κοινωνική σημασία. 17
Η προστασία του περιβάλλοντος στα πλαίσια της Δασοπονίας (4/6) Το 1937 (Α.Ν. 856/1937) εισάγεται για πρώτη φορά ο θεσμός των προστατευομένων φυσικών περιοχών, ενώ προβλέπεται με τον νόμο αυτό η ίδρυση σ' όλη τη χώρα μέχρι πέντε εθνικών δρυμών με σκοπό την προστασία της χλωρίδας, βελτίωση και αύξηση της πανίδας, διατήρηση των γεωμορφολογικών σχηματισμών, προστασία των φυσικών καλλονών, ανάπτυξη του τουρισμού και την διενέργεια επιστημονικών ερευνών. 18
Η προστασία του περιβάλλοντος στα πλαίσια της Δασοπονίας (5/6) Το 1966 δημιουργείται στο Υπουργείο Γεωργία ειδικό Τμήμα "Εθνικών Δρυμών και Αλσών" με σκοπό την περαιτέρω αξιοποίηση των εθνικών Δρυμών και δραστηριοποίηση της Δασικής Υπηρεσίας στον τομέα αυτόν Το 1971 με το Ν.Δ. 996/1971 αίρεται ο περιορισμός των πέντε εθνικών Δρυμών σ' όλη την χώρα, ενώ στις προστατευόμενες φυσικές περιοχές συμπεριλαμβάνονται και τα "αισθητικά δάση": δάση αναψυχής, υγείας και περιπάτου ή τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, καθώς και τα 19
Η προστασία του περιβάλλοντος στα πλαίσια της Δασοπονίας (6/6) "διατηρητέα μνημεία της φύσης" που περιλαμβάνουν εκτάσεις με ιδιαίτερη παλαιοντολογική, γεωμορφολογική και ιστορική σημασία ή δένδρα και συστάδες δέντρων με ιδιαίτερη βοτανική, φυτογεωγραφική, αισθητική και ιστορική σημασία. Με βάση το νομοθετικό αυτό Διάταγμα κηρύχθηκαν και νέες προστατευόμενες περιοχές. Έτσι σήμερα η χώρα μας διαθέτει δέκα εθνικούς Δρυμούς, δέκα εννέα αισθητικά δάση και τριάντα επτά διατηρητέα μνημεία της φύσης. 20
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (1/16) Μέχρι το 1986, πέρα από ορισμένες μεμονωμένες διατάξεις που αφορούσαν εξειδικευμένες επεμβάσεις στο περιβάλλον, έλειπε από τη χώρα μας ένα νομικό πλαίσιο που να κάλυπτε και ρύθμιζε όλες τις ανθρωπογενείς επιδράσεις πάνω στο περιβάλλον. Το κενό αυτό ήρθε να καλύψει ο νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος, σκοπός (συν.) 22
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (2/16) (συν.) του οποίου είναι: «η θέσπιση θεμελιωδών κανόνων και η καθιέρωση κριτηρίων και μηχανισμών για την προστασία του περιβάλλοντος, έτσι ώστε ο άνθρωπος ως άτομο και ως μέλος του κοινωνικού συνόλου, να ζει σε ένα υψηλής ποιότητας περιβάλλον, μέσα στο οποίο να προστατεύεται η υγεία του και να ευνοείται η ανάπτυξη της προσωπικότητας του». 23
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (3/16) Οι βασικοί στόχοι του νόμου αυτού είναι: Η αποτροπή της ρύπανσης και γενικότερα της υποβάθμισης του περιβάλλοντος και η λήψη όλων των αναγκαίων προληπτικών μέτρων, για το σκοπό αυτό. Η διασφάλιση της ανθρώπινης υγείας από τις διάφορες μορφές υποβάθμισης του περιβάλλοντος και ειδικότερα από την ρύπανση και τις οχλήσεις. 24
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (4/16) Η προώθηση της ισόρροπης ανάπτυξης του εθνικού χώρου συνολικά και των επί μέρους γεωγραφικών και οικιστικών ενοτήτων του και μέσα από την ορθολογική διαχείριση του περιβάλλοντος. Η διασφάλιση της δυνατότητας ανανέωσης φυσικών πόρων και η ορθολογική αξιοποίηση των μη ανανεώσιμων ή σπάνιων σε σχέση με τις τωρινές και τις μελλοντικές ανάγκες και με κριτήρια την προστασία του περιβάλλοντος. 25
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (5/16) Η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας των φυσικών οικοσυστημάτων και η διασφάλιση της αναπαραγωγικής τους ικανότητας. Η αποκατάσταση του περιβάλλοντος. Πιο αναλυτικά με τις διατάξεις του νόμου επιδιώκονται: Η προστασία του εδάφους και η λήψη των αναγκαίων μέτρων ώστε οι χρήσεις του να γίνονται σύμφωνα με τις φυσικές ιδιότητες του και την παραγωγική του ικανότητα. 26
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (6/16) Η προστασία των επιφανειακών και υπόγειων νερών, θεωρουμένων ως φυσικών πόρων και ως οικοσυστημάτων. Η προστασία της ατμόσφαιρας. Η προστασία και διατήρηση της φύσης και του τοπίου και ιδιαίτερα περιοχών με μεγάλη βιολογική, οικολογική, αισθητική ή γεωμορφολογική αξία. 27
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (7/16) Η προστασία των ακτών των θαλασσών, των οχθών των ποταμών, των λιμνών, του βυθού αυτών και των νησίδων ως φυσικών πόρων, ως στοιχείων οικοσυστημάτων και ως στοιχείων τοπίου. Ο καθορισμός της επιθυμητής και της επιτρεπόμενης ποιότητας των φυσικών αποδεκτών καθώς και των κάθε είδους επιτρεπόμενων εκπομπών αποβλήτων, με την καθιέρωση και χρησιμοποίηση καταλλήλων παραμέτρων και οριακών τιμών, (συν.) 28
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (8/16) (συν.) ώστε να μην προκαλείται υποβάθμιση του περιβάλλοντος, με κριτήρια: την επιστημονική γνώση και εμπειρία την καλύτερη διαθέσιμη και οικονομικά εφικτή τεχνολογία τις τοπικές συνθήκες και ιδιομορφίες του περιβάλλοντος και του πληθυσμού καθώς επίσης και τις ανάγκες της ανάπτυξης 29
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (9/16) την προϋπάρχουσα διαμόρφωση συλλογικής χρήσης μιας περιοχής τα υφιστάμενα χωροταξικά και αναπτυξιακά σχέδια Η ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση των πολιτών στα θέματα προστασίας του περιβάλλοντος μέσα από την σωστή πληροφόρηση και εκπαίδευση. 30
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (10/16) Ο νόμος για την προστασία του περιβάλλοντος, που αποτελείται από 33 άρθρα, υποδιαιρείται σε επτά επί μέρους κεφάλαια τα οποία διαπραγματεύονται αναλυτικότερα: το σκοπό και τους στόχους της προστασίας του περιβάλλοντος καθώς και τις βασικές έννοιες που έχουν σχέση με αυτή, 31
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (11/16) την προστασία του περιβάλλοντος από έργα και δραστηριότητες, όπου τα διάφορα δημόσια και ιδιωτικά έργα κατατάσσονται σε κατηγορίες ανάλογα με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον και τέλος θεσμοθετείται η έγκριση περιβαλλοντικών όρων πριν από οποιαδήποτε πραγματοποίηση νέων ή επέκταση, εκσυγχρονισμό και μετεγκατάσταση υφιστάμενων έργων ή δραστηριοτήτων 32
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (12/16) την προστασία του περιβάλλοντος από την ρύπανση, όπου γίνεται αναφορά για τα μέτρα προστασίας της ατμόσφαιρας, των νερών, του εδάφους, από την ραδιενέργεια, η καθιέρωση δικτύου παρακολούθησης και ελέγχου της ρύπανσης, και τέλος αναφέρονται τα στερεά απόβλητα καθώς και οι επικίνδυνες ουσίες και παρασκευάσματα που μπορούν να προκαλέσουν υποβάθμιση του περιβάλλοντος, 33
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (13/16) την προστασία της φύσης και του τοπίου, όπου προσδιορίζονται οι περιοχές ή τα στοιχεία εκείνα της φύσης που χρήζουν προστασίας, αναφέρονται τα κριτήρια χαρακτηρισμού και οι αρχές προστασίας και τέλος οι οικονομικές ρυθμίσεις που πιθανόν να προκύψουν από την εφαρμογή των διατάξεων αυτών, 34
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (14/16) τις ζώνες ειδικών περιβαλλοντικών ενισχύσεων και τις ζώνες ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων, όπου γίνεται ο διαχωρισμός ζωνών ειδικών περιβαλλοντικών ενισχύσεων (περιοχές με φυσικούς αποδέκτες που παρουσιάζουν κρίσιμα περιβαλλοντικά προβλήματα και δεν πληρούν τις κατευθυντήριες ή και οριακές τιμές των παραμέτρων ποιότητας) και ζωνών ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων (περιοχές πρόσφορες για την ανάπτυξη βιομηχανικών, μεταλλευτικών, λατομικών ή τουριστικών δραστηριοτήτων ή για αγροτική εκμετάλλευση), 35
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (15/16) τις Υπηρεσίες του Περιβάλλοντος, όπου θεσμοθετείται η δημιουργία ενιαίου Φορέα Περιβάλλοντος (Ε.ΦΟ.Π.) και αναφέρονται ο σκοπός, ο τρόπος λειτουργίας, οι πόροι του καθώς και τα κλιμάκια ελέγχου ποιότητας περιβάλλοντος (Κ.Ε.Π.ΠΕ.) και τέλος τις κυρώσεις και την αστική ευθύνη, όπου αναφέρονται το είδος και το ύψος των ποινικών και διοικητικών κυρώσεων που επιβάλλονται στους αίτιους περιβαλλοντικής ρύπανσης ή γενικά υποβάθμισης του περιβάλλοντος. 36
Ο Νόμος 1650/86 για την προστασία του περιβάλλοντος (16/16) Αν και ο νόμος αυτός αποτελεί ένα σημαντικό νομικό πλαίσιο για την προστασία του περιβάλλοντος και έχει τεθεί σε ισχύ από τον Οκτώβριο του 1986, παρόλα αυτά είναι κατά το μεγαλύτερο του μέρος ανενεργός, καθόσον δεν έχουν εκδοθεί τα προεδρικά διατάγματα και οι υπουργικές αποφάσεις που προβλέπονται από το νόμο για να ενεργοποιηθούν οι αντίστοιχες διατάξεις. 37
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΑΝΟΙΚΤΑ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ Τέλος Ενότητας Επεξεργασία: Παπανικολάου Αναστάσιος Θεσσαλονίκη, 30/ 6/ 2015
ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Σημειώματα
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους.
Σημείωμα Αναφοράς Copyright, Πολυξένη Ράγκου. «. Περιβαλλοντική Πολιτική III». Έκδοση: 1.0. Θεσσαλονίκη 2014. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://eclass.auth.gr/courses/ocrs440/
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά - Παρόμοια Διανομή [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. [1] http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/