Απολογισμός Πιλοτικών Δράσεων του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου στις Παραλίες Ωοτοκίας το 2006

Απολογισμός Πιλοτικών Δράσεων του Φορέα Διαχείρισης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου στις Παραλίες Ωοτοκίας το 2006 Ζάκυνθος Νοέμβριος 2006 1

Περιεχόμενα : Εισαγωγή Σελ.3 1. Περιοχή Δάφνης Σελ. 3 1.1 Παραλία ωοτοκίας Σελ. 3 1.1.1 Δράσεις Σελ. 3 1.1.2 Αποτελέσματα Σελ. 9 1.2 Περιβάλλοντας χώρος Σελ. 10 1.2.1 Δράσεις Σελ. 10 1.2.2 Αποτελέσματα Σελ. 13 1.3 Γενικά συμπεράσματα Σελ. 14 2. Περιοχή Γέρακα Σελ. 15 2.1 Παραλία ωοτοκίας Σελ. 15 2.1.1 Δράσεις Σελ. 15 2.1.2 Αποτελέσματα Σελ. 17 2.2 Περιβάλλοντας χώρος Σελ. 17 2.2.1 Δράσεις Σελ. 17 2.2.2 Αποτελέσματα Σελ. 19 2.3 Γενικά συμπεράσματα Σελ. 20 3. Θαλάσσια περιοχή του ΕΘΠΖ Σελ. 21 3.1 Δράσεις Σελ. 21 3.2 Αποτελέσματα Σελ. 24 3.3 Γενικά συμπεράσματα Σελ. 24 4. Περιοχή Μαραθονησίου Σελ. 26 4.1 Δράσεις Σελ. 26 4.2 Αποτελέσματα Σελ. 27 4.3 Γενικά συμπεράσματα Σελ. 28 5. Περιοχή Σεκανίων Σελ. 28 5.1 Δράσεις Σελ. 28 5.2 Αποτελέσματα Σελ. 29 6. Περιοχή Καλαμακιού Σελ. 29 6.1 Δράσεις Σελ. 29 6.2 Αποτελέσματα Σελ. 29 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι Σελ. 31 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ Σελ. 34 2

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (Ε.Θ.Π.Ζ.) ιδρύθηκε με Προεδρικό Διάταγμα, τον Δεκέμβριο του 1999 (ΦΕΚ 906Δ, 22 Δεκεμβρίου 1999). Στα όρια του βρίσκονται οι σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta. Σκοπός της ίδρυσής του είναι η διαφύλαξη της σημαντικότατης φυσικής κληρονομιάς και η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας της θαλάσσιας και παράκτιας έκτασης, καθώς των νησίδων του κόλπου του Λαγανά και των νησίδων Στροφάδων, νομού Ζακύνθου, με παράλληλη ανάπτυξη δραστηριοτήτων που εναρμονίζονται με την προστασία της φύσης και του τοπίου στην ευρύτερη περιοχή τους. Ειδικότερους στόχους αποτελούν, η φύλαξη του χώρου του ΕΘΠΖ, η περιβαλλοντική πληροφόρηση του κοινού και η ανάπτυξη αειφορικών δραστηριοτήτων αναψυχής. Ενόψει της θερινής περιόδου ωοτοκίας για το έτος 2006και έχοντας υπόψη του τις υποχρεώσεις που απορρέουν, τόσο από το νομοθετικό πλαίσιο, όσο και από την καταδίκη της Ελλάδας από το Δ.Ε.Κ.(C-103/00) για μη-εφαρμογή ενός αποτελεσματικού συστήματος αυστηρής προστασίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta, ο Φορέας Διαχείρισης του Ε.Θ.Π.Ζ. εφάρμοσε πιλοτικά διαχειριστικά μέτρα, στοχεύοντας στην αποτελεσματική προστασία της θαλάσσιας χελώνας. 1. ΠΕΡΙΟΧΗ ΔΑΦΝΗΣ 1.1 Παραλία ωοτοκίας : Η φωλεοποίηση στην παραλία της Δάφνης ξεκίνησε στις 31/5/2006 και ολοκληρώθηκε στις 24/8/2006. Τον έλεγχο της φωλεοποίησης πραγματοποίησε εκ μέρους του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ η βιολόγος G. Schofield σε συνεργασία με εθελοντές της ΜΚΟ Αρχέλων. Ο έλεγχος διενεργήθηκε σε καθημερινή βάση από 07.00 έως 09.30 και σε κάθε φωλιά τοποθετήθηκε κατάλληλα κατασκευασμένος ξύλινος κλωβός (Εικόνα 1.1). Η εκκόλαψη ξεκίνησε στις 29/07/2006 και ολοκληρώθηκε στις 6/10/2006, καταγράφηκε δε από το ίδιο συνεργείο. Για την ομαλή εξέλιξη της διαδικασίας ωοτοκίας, ως επίσης και για τη διαχείριση της παραλίας ωοτοκίας και του περιβάλλοντα αυτής χώρου, πραγματοποιήθηκαν οι ακόλουθες δράσεις : 1.1.1 Δράσεις : 1. Αποκατάσταση της παραλίας ωοτοκίας βάσει της οριογραμμής αιγιαλού - παραλίας. Πριν την έναρξη της περιόδου ωοτοκίας, και κατ εφαρμογήν του Μνημονίου Συνεργασίας και κατανόησης που υπογράφτηκε από την πρόεδρο του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ και τους κατοίκους της περιοχής και τέθηκε σε ισχύ με γνώμονα τη βιώσιμη διαχείριση της περιοχής, απομακρύνθηκαν από την παραλία ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας παντός είδους αντικείμενα και κατασκευές, εκτός μίας εξαίρεσης. Η εξαίρεση αυτή αφορά έναν ιδιοκτήτη γης με τοιχίο μήκους 30 μέτρων, το οποίο κατεδαφίστηκε από το Φ.Δ. του ΕΘΠΖ στις 8/09/2006, μετά από σχετική απόφαση (αρ. απ. 934/18.07.2006) του Περιφερειάρχη Ιόνιων Νήσων (Φωτογραφίες 1 4). 3

Κατ αυτό τον τρόπο, και πριν την έναρξη ωοτοκίας απελευθερώθηκε προς χρήση από τη θαλάσσια χελώνα, κατά προσέγγιση έκταση 400 m 2. Η έκταση αυτή αντιστοιχεί σε προσαύξηση 20 % της ωφέλιμης προς ωοτοκία έκταση της παραλίας. Σημειώνεται ότι οι κατεδαφίσεις, πριν την έναρξη ωοτοκίας, διενεργήθηκε παρουσία της Κτηματικής Υπηρεσίας του Δημοσίου, τόσο από το Φ.Δ. του ΕΘΠΖ όσο και από τους κατοίκους της περιοχής, οι οποίοι συμμετείχαν με προσωπική εργασία και δικά τους έξοδα. ΔΑΦΝΗ 1994 ΔΑΦΝΗ 2006 4

Εικόνα 1.1 : Χωροθέτηση φωλιών στον αιγιαλό- παραλία ωοτοκίας της Δάφνης το 2006 Δυτική πλευρά της παραλίας Κέντρο της παραλίας Ανατολική πλευρά της παραλίας 5

Φωτογραφίες 1 4 : Κατεδάφιση αυθαιρέτου τοίχου Πριν Μετά Αυθαίρετος τοίχος πριν την κατεδάφιση Κατεδάφιση Μετά την κατεδάφιση Αυθαίρετος τοίχος κατά τη διάρκεια της κατεδάφισης 6

2. Τήρηση της απόλυτης καθαριότητας της παραλίας ωοτοκίας και αφαίρεση φυσικών εμποδίων στην παραλία (μέρα νύχτα) : Η παραλία καθαρίστηκε συστηματικά από 31/05/2006 έως 6/10/2006 από φυσικά εμπόδια (ξένα υλικά προς την παραλία, τα οποία μεταφέρθηκαν μέσω της θάλασσας όπως καλάμια, κομμάτια ξύλων, πλαστικά διαφόρων τύπων και άλλα) και στη συνέχεια, επί καθημερινής βάσεως και ανά τακτά χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας, από 09.00 έως 20.00, από τους φύλακες του Φ.Δ (τρεις φορές την ημέρα). Επιπλέον και σε εφαρμογή προγράμματος ανακύκλωσης, σε συνεργασία με το σύνδεσμο καθαριότητας νόμου Ζακύνθου, διενεργήθηκε διαχωρισμός αυτών κατά κατηγορία. Η απομάκρυνσή τους διενεργήθηκε κατά συγκεκριμένες ημέρες σε εβδομαδιαία βάση και σε πρωινές ώρες ώστε να μειωθεί η περιβαλλοντική και αισθητική υποβάθμιση. Παράλληλα, στοχεύοντας στην ευαισθητοποίηση των επισκεπτών της παραλίας σε θέματα καθαριότητας : α) τοποθετήθηκαν πινακίδες για τη διατήρηση της καθαριότητας, β) έγιναν προφορικές συστάσεις από τους φύλακες του Φ.Δ. γ) διανεμήθηκε σχετικό έντυπο υλικό (φυλλάδιο «Οδηγίες προς τους επισκέπτες, Δάφνη», γενικό φυλλάδιο παρουσίασης του ΕΘΠΖ). 3. Τήρηση μέγιστου επιθυμητού αριθμού ατόμων ανά πάσα στιγμή εντός οριογραμμής αιγιαλού παραλίας (100 άτομα) : Ενημέρωση των επισκεπτών σχετικά με τη τρίωρη μέγιστη παραμονή στην παραλία ωοτοκίας και ωριαία μέτρηση του αριθμού για έλεγχο επίτευξης της επιθυμητής κατάστασης. Η σχετική ενημέρωση παρασχέθηκε από τους φύλακες και εθελοντές του Φ.Δ του ΕΘΠΖ. 4. Τήρηση της απαγόρευσης ομπρελών θάλασσας στην παραλία ωοτοκίας : Κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου, δεν τοποθετήθηκαν ομπρέλες (ιδιωτικές και επαγγελματικές) ή ξαπλώστρες στην παραλία ωοτοκίας, βάσει της επίσημα οριζόμενης οριογραμμής αιγιαλού - παραλίας. Η σχετική ενημέρωση παρασχέθηκε από τους φύλακες του Φ.Δ. στο χώρο της παραλίας όπως και στο χώρο στάθμευσης επισκεπτών του Θεματικού Εκθεσιακού Κέντρου (3 χιλιόμετρα από την παραλία). 5. Τήρηση της απαγόρευσης επισκεπτών στην παραλία ωοτοκίας κατά τη διάρκεια της νύχτας : Η απαγόρευση επίσκεψης της παραλίας και της ευρύτερης αυτής περιοχής επετεύχθει με τη λειτουργία ηλεκτρικού οδοφράχτη (μπάρας), ο οποίος λειτούργησε επί της μοναδικής επιτρεπόμενης πρόσβασης στην παραλία και σε απόσταση, από αυτή, δυόμιση χιλιομέτρων. 6. Έλλειψη θορύβου κατά τη διάρκεια της ημέρας και της νύχτας : Από τις αρχές Μαΐου έως τις 13/07/2006, δεν επιτρεπόταν η πρόσβαση επισκεπτών στην παραλία κατά τη διάρκεια της ημέρας ενώ οι φύλακες του Φ.Δ. εξασφάλιζαν την τήρηση των όρων περί θορύβου από τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής Δάφνης (απαγόρευση πρόσβασης από τις 19.00 έως τις 07.00). Από τις 14/07/2006, οπότε άρχισε η προσέλευση επισκεπτών προς την παραλία ωοτοκίας, κατά τη διάρκεια της ημέρας, δεν σημειωθήκαν φαινόμενα ηχορύπανσης. Επετεύχθει δε κατά τη διάρκεια της νύχτας, η απόλυτη σιγή λόγω, αφενός μη προσέλευση επισκεπτών στην περιοχή, 7

αφετέρου επιτηρούμενης διαμονής ελάχιστων κατοίκων από τους φύλακες του Φ.Δ του ΕΘΠΖ. 7. Έλλειψη φωτισμού κατά τη διάρκεια της νύχτας : Η επιτηρούμενη ανθρώπινη παρουσία και η έλλειψη ανθρωπίνων δραστηριοτήτων κατά τη διάρκεια της νύχτας στην περιοχή, εξασφάλισε τη μη όχληση της διαδικασίας της θαλάσσιας χελώνας και εξόδου των νεοσσών από τεχνητό φωτισμό. 8. Τήρηση της απαγόρευσης διέλευσης πλωτών μέσων στη θαλάσσια ζώνη Α: Η τήρηση της μη διέλευσης πλωτών μέσων εντός της θαλάσσιας περιοχής Δάφνης (θαλάσσια ζώνη Α) εξασφαλίστηκε, αφενός μέσω πόντισης σημαντήρων (ανά 75 μέτρα) η οποία πραγματοποιήθηκε στις αρχές Μαΐου 2006, αφετέρου με την παρουσία σκαφών, τόσο της Λιμενικής Αρχής Ζακύνθου, όσο και του Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ. Παράλληλα, η μη διέλευση πλωτών μέσων διασφαλίστηκε μέσω της επόπτευσης του θαλάσσιου χώρου από φύλακες του ΕΘΠΖ εντεταλμένους να περιπολούν επί της παραλίας. Συνέπεια των ανώτερων ήταν η ανενόχλητη κίνηση των ενηλίκων θαλάσσιων χελωνών στον εν λόγω θαλάσσιο χώρο. Τα μόνα σκάφη που είχαν πρόσβαση στην εν λόγω περιοχή ήταν αυτά του Λιμενικού Σώματος και του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ στο πλαίσιο της φύλαξης του θαλάσσιου χώρου. 9. Απόλυτος έλεγχος της κίνησης επισκεπτών στο χώρο της παραλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας: Ο έλεγχος της παραμονής και κίνησης των επισκεπτών επί της παραλίας διενεργήθηκε καθημερινά από ένα φύλακα του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ κατά τη διάρκεια του επιτρεπόμενου χρόνου επίσκεψης (από 09.00 έως τις 19.00). Κατά το υπόλοιπο χρονικό διάστημα, δεν επιτρεπόταν η πρόσβαση επισκεπτών στην παραλία, γεγονός το οποίο επεβλεπόταν επίσης από φύλακες του Φ.Δ. Κατά αυτόν τον τρόπο, τηρήθηκε η μέγιστη απόσταση από τη θάλασσα (3 με 5 μέτρα). Για την προστασία των φωλιών, όπως προαναφέρθηκε, αυτές σημάνθηκαν με ειδικούς ξύλινους κλωβούς ώστε να είναι ορατές και μη προσβάσιμες. Επίσης, ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην αποφυγή ενοχλητικών συμπεριφορών των επισκεπτών σε ότι αφορά την παραμονή τους επί της παραλίας. Για το σκοπό αυτό, τοποθετήθηκαν ενημερωτικές πινακίδες, δόθηκε σχετικό ενημερωτικό έντυπο υλικό και παρασχέθηκε σχετική προφορική ενημέρωση από τους φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ. 10. Διεκπεραίωση τριών ξεναγήσεων στο χώρο της παραλίας κατά τη διάρκεια της μέρας σε καθημερινή βάση, τις ώρες 12.00, 14.00 και 16.00: Προς αυτό, οίκο-ξεναγοί του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ ειδικότητας βιολόγου και ωκεανογράφου, παρείχαν ενημέρωση σχετικά με βιολογία της θαλάσσιας χελώνας και τη συμπεριφορά της επί τόπου. Για την εξυπηρέτηση των αναγκών ενημέρωσης, επί καθημερινής βάσεως, εκτός των φωλιών, συμαίνοντο τα ίχνη εξόδων-εσόδων από την παραλία των θηλυκών ενηλίκων 8

χελωνών και, στη συνέχεια τα αποτυπώματα της εξόδου των νεοσσών. 1.1.2 Αποτελέσματα : 1. Εξασφάλιση ομαλής διαδικασίας αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta. Η επιτυχία των μέτρων απελευθέρωσης και καθαρισμού του χώρου αιγιαλού - παραλίας ωοτοκίας από τεχνητά εμπόδια, όπως έχουν περιγραφεί ανωτέρω, συνίσταται στο γεγονός ότι κατά το τρέχον έτος, παρουσιάστηκε αύξηση του αριθμού φωλιών στην παραλία. Στο γεγονός συνέβαλε η παντελής έλλειψη θορύβου, φωτισμού και ανθρώπων στην παραλία, κατά τις νυχτερινές ώρες. Τονίζεται ότι στην περιοχή, που παραχωρήθηκε για ωοτοκία (προσαύξηση 20%), δημιουργήθηκαν 47 φωλιές, αριθμός που αντιστοιχεί στο 30.7% επί του συνόλου των φωλιών στην παραλία ωοτοκίας της Δάφνης το 2006. Επίσης, κρίνεται σημαντικό το γεγονός ότι, σύμφωνα με αναλύσεις της άμμου στην ζώνη ωοτοκίας (Εικόνα 1.2), η παραλία της Δάφνης εμφανίζει υψηλά ποιοτικά standards τα οποία μπορούν να συμβάλουν στην ολοκλήρωση της επιτυχούς διαδικασίας εκκόλαψης και η άμμος δεν έχει υποβαθμιστεί από ανθρώπινες δραστηριότητες του παρελθόντος. ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΑΝΑΛΥΣΕΩΝ ΑΜΜΟΥ Κωδικός δείγματος 2 4 6 9 11 14 17 19 21 23 25 27 29 32 Αργιλος (%) 6 4 4 4 6 6 6 6 4 4 4 4 4 4 Ιλύς (%) 0 0 0 0 1 0 2 0 0 0 0 1 0 0 Αμμος (%) 94 96 96 96 93 94 92 94 96 96 96 95 96 96 Χαρακτηρισμός S S S S S S S S S S S S S S ρη πολτού 7,8 7,9 7,9 8,1 7,7 7,7 7,3 7,9 7,9 7,9 7,8 8 8 8,1 Οργανική ουσία (%) ίχνη ίχνη ίχνη ίχνη ίχνη ίχνη 0,3 0,2 ίχνη ίχνη ίχνη ίχνη ίχνη ίχνη Ολικό Ανθρακικό ασβέστιο (CaCO 3) (%) 21,8 27,3 28,6 22,3 20,2 22,7 18,5 14,7 16,8 17,2 21,4 22,7 22,3 20,2 ΑΜΜΩΔΕΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 1. Μεγάλοι πόροι 2. Μικρή ικανότητα συγκράτησης νερού 3. Χαμηλό έως μη ανιχνεύσιμο οργανικό υλικό 4. Έλλειψη αργιλικών περιοχών άρα έλλειψη μικρών πόρων ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ 1. Ανύπαρκτη μικροβιακή δραστηριότητα (άρα μη μόλυνση των αυγών) 2. Συντήρηση υψηλής θερμοκρασίας (καλή επώαση) 3. Μη συγκράτηση ρυπογόνων ουσιών Εικόνα 1.2 Αποτελέσματα αναλύσεων δειγμάτων άμμου. Τρίγωνο Alexander 2. Επιτυχημένη φωλεοποίηση τόσο σε απόλυτα νούμερα (140 φωλιές) όσο και σε ποσοστό επί του συνόλου των παραλίων ωοτοκίας της Ζακύνθου (14,5 %) που έφτασε τα επίπεδα της δεκαετίας του ογδόντα. Σημειώνεται ότι ο συνολικός αριθμός φωλιών στη Ζάκυνθο, το τρέχον έτος ήταν από τους χαμηλότερους της τελευταίας εικοσαετίας. Κατά αυτό τον τρόπο, απετράπη η συνεχής μείωση του αριθμού φωλιών στη συγκεκριμένη παραλία, ή οποία εμφανίζεται από το έτος 2000 (Εικόνα 1.3). 9

350 300 250 Αρ. Φωλιών 200 150 100 50 0 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Πηγή : ΜΚΟ Αρχελών για τα έτη 1984--2005, Φορέας Διαχείρισης ΕΘΠΖ για το 2006 Εικόνα 1.3 : Διαχρονική εξέλιξη φωλεοποίησης της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta στη Δάφνη 3. Αποδοχή και ικανοποίηση των επισκεπτών της παραλίας σχετικά με την εφαρμογή των διαχειριστικών μέτρων που εφαρμόστηκαν το 2006. Όπως διαπιστώνεται από το βιβλίο επισκεπτών του Θεματικού Εκθεσιακού Κέντρου που λειτουργεί στην περιοχή, τα προφορικά συγχαρητήρια προς τους φύλακες και εργαζόμενους του Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ και γράμματα επισκεπτών, εκφράστηκε μεγάλη ικανοποίηση σχετικά με τη διαχείριση της περιοχής και τις συναφείς υπηρεσίες. 1.2 Περιβάλλον χώρος της παραλίας 1.2.1 Δράσεις : 1. Συνεργασία με τους κατοίκους της περιοχής : Μέσω του Μνημονίου Συνεργασίας που υπογράφτηκε από τους κατοίκους της περιοχής εξασφαλίστηκε η παρουσία φυλάκων και στελεχών του ΕΘΠΖ στην περιοχή της Δάφνης και η λειτουργία Κέντρου Ενημέρωσης. Σημειώνεται ότι για πρώτη φορά φέτος, και μέσω αυτής της ενέργειας, επιτευχθεί η αποτελεσματική προστασία της παραλίας ωοτοκίας από το Φ.Δ. 2. Υπογραφή Κώδικα Ήπιας Ανάπτυξης Δραστηριοτήτων Αναψυχής στην περιοχή Δάφνη από επαγγελματίες (4) που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Υπογράφτηκε και τέθηκε σε ισχύ ειδικός Κώδικας Ήπιας Ανάπτυξης Δραστηριοτήτων Αναψυχής με σκοπό τη συνέργεια εκ μέρους των εμπλεκομένων επιχειρηματιών της περιοχής για τη διατήρηση και ανάπτυξη αυτής σύμφωνα με το επιβεβλημένο πλαίσιο προστασίας (Παράρτημα Ι). 10

3. Έργα διαμόρφωσης του χώρου στην πίσω περιοχή της παραλίας Με στόχο την προστασία παραλίας ωοτοκίας από πλημμυρικά φαινόμενα, μέσω ήπιας παρέμβασης, πραγματοποιήθηκε ασφαλής αποχέτευση των όμβριων. Κατά αυτό τον τρόπο, αποφεύγεται η ανεπιθύμητη μεταφορά φερτών υλικών και λάσπης επί της παραλίας. Αυτό αποδεικνύεται και από τις αναλύσεις δειγμάτων άμμου, όπου υπάρχει παντελής έλλειψη ιλύος (Εικόνα 1.2). Για τη συγκέντρωση των επισκεπτών και την επιβίβαση τους στα από το Φ.Δ. του ΕΘΠΖ χρησιμοποιούμενα τρία (3) μικρά λεωφορεία, διαμορφώθηκαν κατάλληλα δύο χώροι συνολικής επιφάνειας 10 m². στους οποίους τοποθετήθηκαν στέγαστρα για την προστασία των επισκεπτών από τον ήλιο και τις βροχοπτώσεις. Τα στέγαστρα αφορούν ελαφρές ξύλινες κατασκευές εναρμονισμένες οπτικά με τον περιβάλλοντα χώρο. Παράλληλα, διαμορφώθηκε κατάλληλα κτήριο επιφάνειας, κατά προσέγγιση, 55 m², το οποίο παραχωρήθηκε στο Φ.Δ. του ΕΘΠΖ προς χρήση, και λειτούργησε ως Κέντρο Ενημέρωσης των επισκεπτών της περιοχής. Η στάθμευση οχημάτων των κατοίκων και των επαγγελματιών της περιοχής, απαγορεύτηκε σε απόσταση 60 και άνω μέτρων από την παραλία. Στο όριο αυτής της απόστασης, για τη στάθμευση των οχημάτων και την ευταξία του ευρύτερου χώρου διαμορφώθηκε ειδικός χώρος στάθμευσης επιφάνειας 200 m². 4. Ρύθμιση πρόσβασης στην περιοχή προστασίας της φύσης της Δάφνης: Για τον έλεγχο της πρόσβασης των επισκεπτών στην περιοχή, τοποθετήθηκε ηλεκτρονικός οδοφράχτης (μπάρα) και φυλάκιο επιφάνειας 1,25 m². Η μπάρα λειτούργησε επί 24ώρου βάσεως παρουσία φύλακα του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ. Οι προσερχόμενοι επισκέπτες της Δάφνης, μέσω κατάλληλης οδικής σήμανσης, οδηγούνται σε ειδικό χώρο στάθμευσης συνολικής έκτασης, κατά προσέγγιση, 2 στρεμμάτων και ευρισκομένου σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από την παραλία Ο χώρος αυτός αποτελεί αφετηρία του δρομολογίου προς την παραλία της Δάφνης το οποίο εκτελείται δωρεάν από τρία μικρά λεωφορεία του Φορέα Διαχείρισης με αναχώρηση κάθε 15 λεπτά. Ταυτόχρονα, ο ίδιος φύλακας του ανώτερου φυλακίου της Δάφνης έχει οπτική επαφή και ελέγχει την πρόσβαση τυχόν επισκεπτών στην περιοχή απόλυτης προστασίας των Σεκανίων και ενημέρωσή τους σχετικά με την απαγόρευση διέλευσης στην εν λόγω περιοχή. Σημειώνεται ότι, στην αρχή του δρόμου προς Σεκάνια, έχει τοποθετηθεί σταθερός οδοφράχτης και πινακίδα ενημέρωσης η οποία παρέχει πληροφορίες για την παραλία των Σεκανίων και σχετικά με την απαγόρευση πρόσβασης. 11

Η είσοδος των ιδιοκτητών γης στην περιοχή Δάφνης είναι ελεύθερη. Για αυτό, και για διευκόλυνση στην πρόσβαση των ιδιοκτησιών τους, ο Φ.Δ. του ΕΘΠΖ διέθεσε σε αυτούς ειδικές ηλεκτρονικές κάρτες ελευθέρας εισόδου από την ηλεκτροκίνητη μπάρα. 5. Σταθμός πρώτων βοηθειών και σταθμός περίθαλψης άγριων ζώων. Λόγω του απομακρυσμένου από την πόλη της Ζακύνθου και μη εύκολα προσβάσιμου χαρακτήρα της περιοχής, λειτουργεί καθημερινά κατά τις επισκέψιμες ώρες, σταθμός πρώτων βοηθειών για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών που σχετίζονται με την ανθρώπινη υγεία. Επίσης και σε διπλανό χώρο, λειτουργεί σταθμός περίθαλψης πληγωμένων άγριων ζώων για την αντιμετώπιση εκτάκτων περιστατικών. 6. Δημιουργία Θεματικού Εκθεσιακού Κέντρου Για την κάλυψη αναγκών ενημέρωσης ευαισθητοποίησης τουριστών, επισκεπτών και μονίμων κατοίκων του νησιού, δημιουργήθηκε Θεματικό Εκθεσιακό Κέντρο θαλάσσιας χελώνας στην περιοχή της Δάφνης που υπάγεται σε περιοχή προστασίας του τοπίου Φ1. Μέσω αυτού, επετεύχθει ολοκληρωμένη και εξειδικευμένη ενημέρωση. Ειδικότερα, το εκθεσιακό κέντρο σχεδιάστηκε με τέτοιο τρόπο ώστε οι επισκέπτες να μπορούν να αποκτήσουν γνώση σχετικά με τους κύριους βιότοπους του ΕΘΠΖ, την πανίδα και τη χλωρίδα της Ζακύνθου, τη βιολογία της θαλάσσιας χελώνας και τη διαδικασία ωοτοκίας της. Επιπλέον, δημιουργήθηκε αίθουσα με χώρο απασχόλησης παιδιών, δίνοντας έτσι στα παιδιά την ικανότητα να εκφράσουν το ενδιαφέρον τους μέσα από ζωγραφιές και εκπαιδευτικά παιχνίδια, που ήταν στη διάθεσή τους. Το εκθεσιακό κέντρο, με εμβαδόν περίπου 120 m², λειτουργεί από τις 10.00 έως τις 20.00 καθημερινά. 7. Αποκλεισμός δεύτερης πρόσβασης (Μέλα) στην παραλία ωοτοκίας Για τον πλήρη έλεγχο του αριθμού των επισκεπτών στην παραλία της Δάφνης, απαγορεύτηκε η πρόσβαση της παραλίας με μηχανοκίνητα μέσα από την περιοχή Μέλα (δεύτερη πρόσβαση παραλίας), εκτός των κατοίκων της περιοχής. Για το σκοπό αυτό, τοποθετήθηκε επί του δρόμου και σε απόσταση, περίπου, 1,5 χιλιόμετρο, από την παραλία, ειδική σήμανση απαγόρευσης της 12

διέλευσης. Στο ίδιο σημείο του δρόμου και επί 24ώρου βάσεως, φύλακας του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ επέβλεπε την τήρηση της απαγόρευσης. 1.2.2 Αποτελέσματα : 1. Μέσω της εφαρμογής του Κώδικα Ανάπτυξης Ήπιων Δραστηριοτήτων Αναψυχής, που απευθύνεται στους επαγγελματίες, επιτεύχθηκαν τα εξής : - τήρηση των κανόνων προστασίας που απορρέουν από το Προεδρικό Διάταγμα - συμμετοχή με στόχο την αποτελεσματική ενημέρωση επισκεπτών με γνώμονα την τήρηση κανόνων προστασίας στο χώρο της παραλίας - τήρηση των ωρών δραστηριοποίησης των επιχειρηματιών από τις 9.30 έως 19.00 με συνέπεια τη μη ύπαρξη πελατών μετά τη δύση του ήλιου. - συμβολή στη μείωση του όγκου των αποκομιζομένων απορριμμάτων προς τον ΧΥΤΑ Ζακύνθου, μέσω εφαρμογής προγράμματος ανακύκλωσης. - ελαχιστοποίηση της όχλησης κατά την έξοδο των ενήλικων χελωνών και νεοσσών - ευταξία στον περιβάλλοντα την παραλία χώρο. - μη εμφάνιση οικόσιτων ζώων επί της παραλίας ωοτοκίας 2. Ελεγχόμενη κίνηση επισκεπτών της περιοχής κατά την περίοδο ωοτοκίας. Σημειώνεται ότι, σε σύνολο 21062 ατόμων με πρόθεση να επισκεφτούν την παραλία της Δάφνης, από τις 14/07/2006 έως τις 3/10/2006, 18885 (ποσοστό 90%) ακολούθησαν τον υποδειγμένο τρόπο, αποδεχόμενοι έτσι τα εφαρμοζόμενα μέτρα διαχείρισης και αναγνωρίζοντας τη σημασία τους για την προστασία της περιοχής. Επίσης, σημειώνεται ότι τα επιβατικά αυτοκίνητα και μοτοποδήλατα επισκεπτών παρέμειναν σε χώρο τριών (3) χιλιομέτρων από την παραλία και κατά αυτό τον τρόπο δεν σημειώθηκε στάθμευση οχημάτων επισκεπτών στην παραλία ή κοντά σε αυτή. Η αποτελεσματικότητα της λειτουργίας του χώρου στάθμευσης των οχημάτων είναι προφανής αν εκτιμηθεί το γεγονός ότι ο μέγιστος αριθμός οχημάτων των επισκεπτών, κατά την ίδια στιγμή, ανήλθε σε 165 αυτοκίνητα και 38 μοτοποδήλατα. 3. Ικανοποιητική ενημέρωση επισκεπτών και τήρηση κανόνων που υλοποιούνται στο χώρο της παραλίας ωοτοκίας της Δάφνης. Σε σύνολο περίπου 19.000 ατόμων που επισκέφτηκαν την περιοχή δόθηκε προφορική και έντυπη ενημέρωση, στο χώρο στάθμευσης οχημάτων, στον ηλεκτρονικό οδοφράχτη (μπάρα) και επί της παραλίας από φύλακες και οικοξεναγούς του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ. Σημειώνεται ότι ποσοστό της τάξης του 16% επί του συνόλου αριθμού των επισκεπτών, δέχθηκε επιπλέον ενημέρωση στο Θεματικό Εκθεσιακό Κέντρο Θαλάσσιας Χελώνας. Ως συνέπεια των ανωτέρω, επήλθε το γεγονός ότι, στο χώρο της παραλίας ωοτοκίας, δεν παρατηρήθηκε καμία παράβαση των κανόνων προστασίας από τους επισκέπτες. 13

4. Επιτυχημένη λειτουργία του Θεματικού Εκθεσιακού Κέντρου θαλάσσιας χελώνας. Περίπου 3000 επισκέπτες συμμετείχαν στις δραστηριότητες που οργανώθηκαν στο πλαίσιο λειτουργίας του Θεματικού Εκθεσιακού Κέντρου θαλάσσιας χελώνας. Εξ αυτών, 42 % ήταν Έλληνες, 31% Άγγλοι και 20 % Ιταλοί. Επιπλέον, 511 παιδιά συμμετείχαν σε δραστηριότητες παιδαγωγικού χαρακτήρα με θέμα τη θαλάσσια χελώνα και την προστασία του περιβάλλοντος. 5. Προσφορά υπηρεσιών σε θέματα υγείας και περίθαλψης αγρίας πανίδας. Ειδικότερα, αναφέρεται ότι, κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περίοδου (από τις 14/07/2006 έως το τέλος Οκτωβρίου 2006), προσφέρθηκαν υπηρεσίες σε 26 περιπτώσεις. Εξ αυτών, 4 αφορούν σοβαρά περιστατικά για τα οποία, μετά τη χορήγηση των πρώτων βοηθειών οι ασθενείς διακομίστηκαν στο Γενικό Νομαρχιακό Νοσοκομείο Ζακύνθου, 5 μέτριας και δέκα τρία μικρής σοβαρότητας. Δεν σημειωθήκαν περιπτώσεις εκτάκτων περιστατικών για την περίθαλψη αγρίων ζώων. 1.3 Γενικά συμπεράσματα και αξιολόγηση των δράσεων στην περιοχή της Δάφνης Δυνάμει των ανωτέρω, διατυπώνεται ότι τα λαμβανόμενα μέτρα διαχείρισης της παραλίας ωοτοκίας της Δάφνης και του περιβάλλοντα αυτής χώρου, είχαν σαν αποτέλεσμα τον επιτυχή έλεγχο του αριθμού των επισκεπτών, την εμπλοκή προς αυτό των δραστηριοποιουμένων επιχειρηματιών και κατοίκων της περιοχής και την αποτελεσματική προστασία της παραλίας ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας. Καθοριστική για την επίτευξη των αρχικών στόχων διαχείρισης και για την επίτευξη των θετικών αποτελεσμάτων που περιγράφονται παραπάνω, ήταν η ενεργή συμμετοχή των κατοίκων και επαγγελματιών της περιοχής, στην πλειοψηφία τους. Θέματα προστριβής με διαφωνούντες προς την εφαρμογή του πιλοτικού σχεδίου διαχείρισης της περιοχής Δάφνης παρατηρήθηκαν, τα οποία όμως διευθετήθηκαν με επιτυχία. Η σύναψη Μνημονίου Συνεργασίας και κατανόησης όπως και η εφαρμογή του Κώδικα Ήπιας Ανάπτυξης Δραστηριοτήτων Αναψυχής στην περιοχή Δάφνη, συνέβαλαν θετικά στην εμπλοκή των κατοίκων της περιοχής στους στόχους διαχείρισης με διακριτούς ρόλους και προφανή θετικά αποτελέσματα, εγκαθιστώντας παράλληλα την αρχή μιας επιθυμητής και διατηρητέας συνεργασίας. Τα θέματα αυτά ως επίσης και θέματα αποτελεσματικής άσκησης καθηκόντων θα εξεταστούν από το ΔΣ του Φορέα Διαχείρισης μετά από εισήγηση των υπηρεσιών προκειμένου το τωρινό πιλοτικό σχέδιο διαχείρισης να προσαρμοστεί κατά τρόπο ώστε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά και αυτά τα θέματα. 14

2. ΠΕΡΙΟΧΗ ΓΕΡΑΚΑ 2.1 Χώρος παραλίας 2.1.1 Δράσεις 1. Τήρηση της απόλυτης καθαριότητας, αφαίρεση φυσικών εμποδίων και διατήρηση της φυσικής μορφής της παραλίας ωοτοκίας. Το Μάιο του 2006, άρχισαν γενικοί καθαρισμοί της παραλίας είτε από εθελοντές, είτε από το προσωπικό του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ. Καθ όλη τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος φύλαξης, οι φύλακες είχαν υποχρέωση για τον τακτικό ημερήσιο καθαρισμό της συνολικής έκτασης της παραλίας, συμπεριλαμβανομένων των χώρων που έχουν παραχωρηθεί από το Φ.Δ. του ΕΘΠΖ στους εκμισθωτές ομπρελών. Επεξηγηματικά πραγματοποιούταν δύο εντατικοί καθαρισμοί (8.00 και 20.00) εκτός από τους επιμέρους που γινόταν καθ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Από την έναρξη της φύλαξης, σε συνεννόηση με το Σύνδεσμο Καθαριότητας Νόμου Ζακύνθου, αυξήθηκε ο αριθμός των κάδων ρίψης απορριμμάτων, έγινε δε τακτικότερη η αποκομιδή των απορριμμάτων. Επιπλέον, ρόλος των φυλάκων ήταν η αποκατάσταση της φυσικότητας της παραλίας (καταστροφή αμμο-κατασκευών, απομάκρυνση ξύλων, εξομάλυνση ανισόπεδων σχηματισμών από τους επισκέπτες επί της άμμου ). μετά το κλείσιμο της. 2. Τήρηση μέγιστου επιθυμητού αριθμού ατόμων ανά πάσα στιγμή στην παράλια ωοτοκίας (350 άτομα). Η παραλία ωοτοκίας του Γέρακα αποτελεί κύριο προορισμό τουριστών - επισκεπτών καθ όλη τη διάρκεια της εαρινής - θερινής περιόδου στην οποία περιλαμβάνεται χρονικά όλη η διαδικασία αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας. Καθίσταται κατά συνέπεια προφανές ότι ο έλεγχος του αριθμού των επισκεπτών είναι αναγκαίος και ταυτόχρονα δύσκολος. Για την επίτευξη του ελέγχου, εφαρμόστηκε από το Φ.Δ. ειδικό μέτρο διαχείρισης επισκεπτών, το οποίο αφορούσε τον έλεγχο του χρόνου παραμονής των επισκεπτών στην παραλία, και λειτουργούσε σε συνέργεια με την ενημέρωση, η οποία παρεχόταν στον περιβάλλοντα χώρο και ειδικότερα στο σταθμό ενημέρωσης - φυλάκιο του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ, που λειτουργούσε στην περιοχή του Γέρακα. Ο έλεγχος του χρόνου παραμονής επισκεπτών πραγματοποιούταν από φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ, οι οποίοι παρότρυναν τεκμηριώνοντας για την αναγκαιότητα τήρησης του χρόνου παραμονής επί της παραλίας. 3. Τήρηση του επιτρεπόμενου αριθμού ομπρελών θάλασσας στην παραλία ωοτοκίας. Καθ όλη τη διάρκεια της θερινής τουριστικής περιόδου, ό αριθμός των σετ ομπρελών δεν ξεπέρασε αυτόν του επιτρεπόμενου από το Π.Δ. περί χαρακτηρισμού του ΕΘΠΖ. Πλην εξαιρέσεων που αφορούσαν την προφύλαξη από τον ήλιο (σκίαση) ευπαθών ατόμων και ατόμων με ειδικές ανάγκες, δεν επιτρεπόταν η τοποθέτηση ιδιωτικών ομπρελών επί της άμμου. Το σύνολο των επιτρεπόμενων σετ ομπρελών (60) παραχωρήθηκε μετά από δημοπρασία σε κατοίκους του Δ.Δ. Βασιλικού ως απόδοση αντισταθμιστικών οφελών. Στην αρμοδιότητα των φυλάκων του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ ήταν η 15

ημερησία τακτική καταμέτρηση και η αναφορά των παραβάσεων όπως και η σύσταση σε περίπτωση υπέρβασης του επιτρεπόμενου αριθμού. 4. Απόλυτος έλεγχος της κίνησης επισκεπτών στο χώρο της παραλίας κατά τη διάρκεια της ημέρας (απόσταση από τη θάλασσα, προστασία κλουβιών, απρεπείς συμπεριφορές.). Ο έλεγχος της παραμονής και κίνησης επισκεπτών επί της παραλίας διενεργήθηκε από δύο φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ κατά τη διάρκεια του επιτρεπόμενου χρόνου επίσκεψης (από 09.00 έως τις 19.00). Κατά αυτόν τον τρόπο, τηρήθηκε η μέγιστη απόσταση από τη θάλασσα (3 με 5 μέτρα). Επίσης, ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην αποφυγή ενοχλητικών συμπεριφορών των επισκεπτών σε ότι αφορά την παραμονή τους επί της παραλίας. Για το σκοπό αυτό, τοποθετήθηκαν ενημερωτικές πινακίδες, δόθηκε σχετικό ενημερωτικό έντυπο υλικό και παρασχέθηκε σχετική προφορική ενημέρωση από τους φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ. Η προστασία των φυσικών σχηματισμών και η μηαφαίρεση κομματιών πυλού από την ανατολική πλευρά της παραλίας, εξασφαλίστηκε μέσω συνεχούς επίβλεψης των φυλάκων όπως και μέσω τοποθέτησης σχετικών ενημερωτικών πινακίδων. 5. Τήρηση της απαγόρευσης επισκεπτών στην παραλία ωοτοκίας κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η εφαρμογή του ωραρίου χρήσης της παραλίας για αναψυχή (7.00 19.00) τηρήθηκε καθ όλη τη διάρκεια της θερινής περιόδου. Σημειώνεται όμως, κατά τη περίοδο αιχμής (Αύγουστος), οπότε και εμφανίζεται η μέγιστη επισκεψιμότητα της παραλίας, για λόγους ασφαλούς απομάκρυνσης των επισκεπτών, και με δεδομένη τη δύσκολη πρόσβαση, η απομάκρυνση των επισκεπτών ολοκληρωνόταν κατά τις 20.00, λίγα λεπτά πριν τη δύση του ήλιου. Ο χρόνος αυτός αντιστοιχεί σε μία ώρα πριν την έναρξη της νυκτερινής περιόδου, κατά την οποία σημειώνονται το σύνολο των εξόδων των θηλυκών ενήλικων ατόμων της θαλάσσιας χελώνας και των νεοσσών χελωνών. 6. Έλλειψη θορύβου κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η παρουσία φύλακα στην είσοδο της παραλίας και η αυστηρή απαγόρευση πρόσβασης σε αυτήν κατά τη διάρκεια της νύχτας εξασφάλισαν την απόλυτη ησυχία στο χώρο. 7. Έλλειψη φωτισμού κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η μεγάλη απόσταση της παραλίας από οικισμούς και η ταυτόχρονη απαγόρευση κάθε πρόσβασης επί της παραλίας εξασφάλισαν την πλήρη συσκότιση κατά τη διάρκεια της νύχτας. 8. Τήρηση της απαγόρευσης διέλευσης πλωτών μέσων στην θαλάσσια ζώνη Α: Όπως αναφέρεται και για τη θαλάσσια περιοχή της Δάφνης η τήρηση της μη διέλευσης πλωτών μέσων εξασφαλίστηκε, αφενός μέσω πόντισης 16

σημαντήρων, αφετέρου με την παρουσία σκαφών, τόσο της Λιμενικής Αρχής Ζακύνθου, όσο και του Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ. Παράλληλα, η μη διέλευση πλωτών μέσων διασφαλίστηκε μέσω της επόπτευσης του θαλάσσιου χώρου από φύλακες του ΕΘΠΖ εντεταλμένους να περιπολούν επί της παραλίας. Συνέπεια των ανώτερων ήταν η ανενόχλητη κίνηση των ενηλίκων θαλάσσιων χελωνών στον εν λόγω θαλάσσιο χώρο. 2.1.2 Αποτελέσματα 1. Εξασφάλιση ομαλής διαδικασίας αναπαραγωγής και επιτυχημένη φωλεοποίηση από τη θαλάσσια χελώνα Caretta caretta. Η συστηματική απομάκρυνση ξένων υλικών προς την παραλία, η ομαλοποίηση της άμμου, η συλλογή όλων των ξαπλώστρων μετά τη δύση του ήλιου και η συλλογή τους σε υπερκείμενη έκταση της παραλίας, ως επίσης η σταθερότητα, τόσο του αριθμού ομπρελών όσο και των θέσεων αυτών, εξασφάλισε την ανεμπόδιστη έξοδο των ενήλικων θαλάσσιων χελωνών καθώς και την κίνηση των νεοσσών προς τη θάλασσα. Προς αυτό, συνέβαλαν το γεγονός της παντελούς έλλειψης φωτισμού και θορύβου, κατά τις νυχτερινές ώρες. Σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία του ΜΚΟ Αρχέλων, προκύπτει ότι μέσω των δράσεων που υλοποιήθηκαν, το ποσοστό ωοτοκίας της παραλίας του Γέρακα επί του συνόλου έφτασε σε υψηλότερο επίπεδο από το αντίστοιχο των 10 προηγουμένων χρόνων (7 %). Επίσης, κατά την ίδια πηγή, το ποσοστό εκκόλαψης ανήλθε στο 100% του συνόλου των φωλιών. 2. Προστασία των φυσικών σχηματισμών. Μέσω της ενημέρωσης που παρασχέθηκε από φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ και ειδικής σήμανσης, η οποία τοποθετήθηκε προ των φυσικών σχηματισμών του Γέρακα, επιτεύχθηκε σε ικανοποιητικό βαθμό η προστασία τους. 3. Το σύνολο των επισκεπτών του Γέρακα αποδέχτηκε και ακολούθησε τα διαχειριστικά μέτρα και τους κανόνες που αφορούσαν την επισκεψιμότητα της παραλίας. Ειδικότερα, τηρήθηκε ο υποδεικνυόμενος μέγιστος χρόνος παραμονής, ο οποίος κατά τη περίοδο αιχμής προσδιορίστηκε σε 3 ώρες, ενώ κατά την περίοδο υψηλής αιχμής σε δύο ώρες. Κατά τους ελέγχους που πραγματοποιηθήκαν από τους φύλακες στα κουπόνια εισόδου στην παραλία και στα οποία αναγράφεται η ώρα εισόδου, δεν διαπιστώθηκε καμία υπέρβαση του υποδεικνυόμενου χρόνου παραμονής. 2.2 Περιβάλλοντας χώρος 2.2.1 Δράσεις 1. Έλεγχος πρόσβασης στην περιοχή προστασίας της φύσης του Γέρακα Με γνώμονα τους στόχους διαχείρισης οι οποίοι συνίστανται στη διατήρηση του βιοτόπου αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας, στην προστασία των φυσικών σχηματισμών και στη διατήρηση της αισθητικής αξίας του τοπίου, διαμορφώθηκε κατάλληλος χώρος, με ελαφρές παρεμβάσεις, ο οποίος εξυπηρέτησε αφενός την ελεγχόμενη στάθμευση ως προς τις θέσεις των αυτοκινήτων, αφετέρου την ενημέρωση των επισκεπτών στα εφαρμοζόμενα διαχειριστικά μέτρα. 17

Ως προς το πρώτο, υφιστάμενος χώρος στάθμευσης, υπερκείμενος της παραλίας, περιορίστηκε σε ποσοστό 70% ως προς τη χρήση του ενώ παράλληλα δύο ιδιωτικοί χώροι στάθμευσης δημιουργήθηκαν σε απόσταση μεγαλύτερη των 300 μέτρων από την είσοδο της παραλίας. Η παρέμβαση είχε ως αποτέλεσμα τη αποσυμφόρηση με τη μείωση του αριθμού των σταθμευμένων επιβατηγών οχημάτων σε σαράντα κατά ανώτατο όριο, σε περιοχή εκατό μέτρων από την παραλία και μετατόπιση του μέγιστου αριθμού στους προαναφερθέντες νέους χώρους στάθμευσης. Ως προς το δεύτερο, τοποθετήθηκε ελαφρά κατασκευή διαστάσεων 5 m², η οποία λειτούργησε ως σταθμός ενημέρωσης, εκατό μέτρα από την είσοδο της παραλίας, σε αντικατάσταση υφιστάμενης επί της εισόδου αυτής. Η υποδομή αυτή παρείχε τη δυνατότητα ενημέρωσης των επισκεπτών σχετικά με τα μέτρα και τους κανόνες επίσκεψης της παραλίας ωοτοκίας του Γέρακα. Έμπροσθεν της κατασκευής, και μετά από έγκριση της δημοτικής αρχής του Δήμου Ζακυνθίων, τοποθετήθηκαν, επί του δημοτικού δρόμου που καταλήγει στην είσοδο της παραλίας του Γέρακα, σταθερά οδοφράγματα τα οποία εξυπηρετούσαν αφενός τη μη-δυνατότητα πρόσβασης σε οχήματα και αφετέρου τον έλεγχο της διέλευσης επισκεπτών. 2. Ενημέρωση / διαχείριση των επισκεπτών Καθ όλη τη θερινή περίοδο, εκπαιδευμένοι φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ παρείχαν πληροφορίες στους επισκέπτες σχετικά με : - τη μέγιστη απόσταση παραμονής και κίνησης από τη θάλασσα - τη καθαριότητα επί του χώρου της παραλίας - τη διατήρηση των φυσικών σχηματισμών - την απαγόρευση χρήσης ιδιωτικών ομπρελών - το σεβασμό του μέγιστου χρόνου παραμονής στην παραλία Το 2006, το κύριο μέτρο διαχείρισης επισκεπτών αφορούσε τη διανομή κουπονιών για την είσοδο στην παραλία. Στα κουπόνια αυτά αναφερόταν η ώρα άφιξης, το μέγιστο χρόνο παραμονής (3 ώρες) στην παραλία και ο αριθμός ατόμων. Ο επισκέπτης είχε επίσης την υποχρέωση να επιστρέψει το κουπόνι στο φύλακα, μετά την αναχώρηση του από την παραλία. Οι κύριοι σκοποί του προαναφερόμενου διαχειριστικού μέτρου ήταν α) η τήρηση του μέγιστου αριθμού ατόμων στην παραλία την ίδια στιγμή μέσω μίας καλύτερης χρονικής κατανομής των επισκεπτών κατά τη διάρκεια της ημέρας β) η δυνατότητα ελέγχου του χρόνου παραμονής από τους φύλακες, γ) η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τα προβλήματα κορεσμένων ωρών προσέλευσης στην παραλία και δ) η ακριβής μέτρηση ατόμων που επισκέπτονται την παραλία ανά μέρα. 18

Το μέτρο αυτό εφαρμόστηκε από τις 22/07/2006 και ολοκληρώθηκε με το τέλος της καλοκαιρινής περιόδου στις 30/10/2006. Από τις 10 Αυγούστου 2006 και ως τις 25 Αυγούστου, η μέγιστη ώρα παραμονής ορίστηκε σε 2 ώρες με σκοπό την προσαρμογή στη ξαφνική και απότομη αύξηση του αριθμού επισκεπτών στην παραλία του Γέρακα. 3. Άλλες υπηρεσίες προς τους επισκέπτες Στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης διαχείρισης επισκεπτών, δυο χημικές τουαλέτες τοποθετημένες 50 μέτρα από το σταθμό ενημέρωσης, διατέθηκαν στους επισκέπτες. Για τη συλλογή μικρών σκουπιδιών, τοποθετήθηκαν επίσης πήλινες γλάστρες γύρο από το σταθμό ενημέρωσης και στο επίπεδο της εισόδου της παραλίας. Τοποθετήθηκε επίσης σήμανση, τόσο σχετικά με την κυκλοφορία και στάθμευση οχημάτων στην περιοχή όσο και σχετικά με τους κανόνες σωστής συμπεριφοράς επισκεπτών. 4. Συνεργασία με τους τοπικούς επαγγελματίες και τους κατοίκους της περιοχής Η συνεργασία με τους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο της παραλίας (εκμισθωτές ομπρελών) βασίστηκε κατά κύριο λόγο στο συμφωνητικό που υπογράφθηκε με κάθε εκμισθωτή ομπρελών στις αρχές Μαΐου του 2006, το οποίο αφορούσε ένα σύνολο υποχρεώσεων όπως : α) τις προδιαγραφές ομπρελών και ξαπλώστρων (κάλυμμα ομπρέλας από φυσικό υλικό, ξαπλώστρες μονού χρώματος λευκού ή εκρού), β) την καθαριότητας των πόστων, γ) την ελάχιστη απόσταση από τις φωλιές, δ) την απομάκρυνση ξαπλώστρων μετά τη δύση του ήλιου και ε) την τήρηση του αριθμού σετ ομπρελών - ξαπλώστρων που παραχωρήθηκε από το Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ. Η εφαρμογή των διαχειριστικών μέτρων στην περιοχή του Γέρακα απαιτούσε επίσης τη συνεχόμενη επικοινωνία τόσο με τους κατοίκους και επαγγελματίες της ευρύτερης περιοχής όσο και με τους τοπικούς φορείς (Δήμος Ζακυνθίων). Πριν την έναρξη και κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου έγινε συστηματική προσπάθεια από το Φ.Δ. του ΕΘΠΖ για, την ενημέρωση σχετικά με τα μέτρα που υλοποιήθηκαν και την τεκμηρίωση τους. 2.2.2 Αποτελέσματα 1. Διαχείριση επισκεπτών της περιοχής κατά την περίοδο ωοτοκίας Ο έλεγχος της πρόσβασης επισκεπτών 100 μέτρα πίσω από την είσοδο της παραλίας αποδείχτηκε αποτελεσματικός ως προς της προσέλευση ατόμων στην παραλία καθ όλη τη διάρκεια της ωοτοκίας. 2. Συνεργασία με τους επαγγελματίες και κατοίκους της περιοχής Παρά το γεγονός ότι με την εφαρμογή των διαχειριστικών μέτρων εκφράστηκαν πρόσκαιρες αντιρρήσεις και δυσαρέσκεια εκ μέρους κατοίκων του Δημοτικού Διαμερίσματος Βασιλικού, η υλοποίησή τους ολοκληρώθηκε απρόσκοπτα με την ανοχή της πλειονότητας των κατοίκων. Οι αντιδράσεις οφείλονταν στους εξής λόγους : α) επιφύλαξη για τα αποτελέσματα των νέων αυτών μέτρων, β) αντίδραση σχετικά με την απομάκρυνση των επιβατηγών οχημάτων από χώρους που μέχρι τώρα χρησιμοποιούνταν για το σκοπό αυτό, γ) αντίδραση σχετικά με 19

τον περιορισμό χρήσης ιδιωτικών ομπρελών, δ) αντίδραση για την επιβολή μέγιστου ωραρίου παραμονής επί της παραλίας και ε) δυσαρέσκεια για την απώλεια «κεκτειμένων» δικαιωμάτων. Στη συνέχεια, οι επιφυλάξεις άρθηκαν, συνεισφέροντας στην ομαλή εξέλιξη της κατάστασης και εφαρμογής των μέτρων. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η συμβολή των δραστηριοποιουμένων επαγγελματιών στο περιβάλλοντα την παραλία χώρο στην εφαρμογή και αποτελεσματικότητα των διαχειριστικών μέτρων. Ειδικότερα αναπτύχθηκε στενή συνεργασία με το Φ.Δ. του ΕΘΠΖ σχετικά με, την ενημέρωση των επισκεπτών για το μέγιστο χρόνο παραμονής επί της παραλίας, την επιθυμητή μη-χρήση ιδιωτικών ομπρελών σε αυτή και τη στάθμευση των οχημάτων σε καθορισμένους χώρους. 2.3 Γενικά συμπεράσματα Λόγω ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους (γεωλογικοί σχηματισμοί ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος, μορφολογία της περιοχής, ποιότητα της άμμου, κ.α.) η παραλία του Γέρακα αποτελεί πόλο έλξης υψηλού ποσοστού των τουριστών που επισκέπτονται το νησί της Ζακύνθου. Ενδεικτικά, σημειώνεται ότι από τις 22/07/2006 έως τις 30/10/2006 μετρήθηκαν 84.300 επισκέπτες, αριθμός στο οποίο πρέπει να προστεθούν τουλάχιστον 50.000 επισκέπτες κατά τους μήνες από Μάιο έως Ιούλιο. Επίσης, η διευθέτηση της στάθμευσης των οχημάτων συνέβαλε σημαντικά και στη διατήρηση της αισθητικής αξίας του τοπίου. 20

3. ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΘΑΛΑΣΣΙΟΥ ΠΑΡΚΟΥ ΖΑΚΥΝΘΟΥ Με βάση το Π.Δ. περί χαρακτηρισμού του ΕΘΠΖ, στόχοι διαχείρισης είναι «η διατήρηση της οικολογικής αξίας της θαλάσσιας περιοχής ως ενδιαιτήματος των απειλούμενων ειδών της θαλάσσιας χελώνας και της μεσογειακής φώκιας, η διατήρηση των υποθαλάσσιων και παράκτιων οικοσυστημάτων, η προστασία, η ενίσχυση και ορθολογική διαχείριση των αλιευτικών πόρων». Πέρα από τον ορισμό επιτρεπόμενων δραστηριοτήτων (παράκτια αλιεία, ναυσιπλοΐα, ήπια θαλάσσια αναψυχή κατά τη διάρκεια της ημέρας) και την ζωνοποίηση της θαλάσσιας περιοχής στα οποία αναφέρεται η κειμένη νομοθεσία και κυρίως σύμφωνα με το άρθρο 12, παράγραφος 1 της Οδηγίας Ε.Ε. 43/92 εξετάστηκαν θέματα μη - όχλησης της θαλάσσιας χελώνας κατά τη διάρκεια της παραμονής της στο κόλπο Λαγανά. Επίσης, επισημαίνεται το γεγονός ότι, σύμφωνα με επιστημονική έρευνα, οι ζώνες Β και Γ του θαλάσσιου χώρου του ΕΘΠΖ αποτελούν την κύρια θαλάσσια περιοχή συγκέντρωσης και ξεκούρασης θαλασσίων χελωνών (96 %) κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου (Εικόνα 3.1). Πηγή : Schofield G., 2003, In-water photo identification survey of Loggerhead sea turtles to investigate population dynamics and mating strategies in Laganas bay, Zakynthos, 73 σελίδες. Εικόνα 3.1 : Κατανομή θαλάσσιων χελωνών Caretta caretta στο κόλπο Λαγανά 3.1 Δράσεις 1. Καθορισμός ειδικών ζωνών στη Β και Γ περιοχή του θαλάσσιου χώρου του ΕΘΠΖ Όπως παρουσιάζεται στη Εικόνα 3.2, και σύμφωνα με την απόφαση 20/2006 του Διοικητικού Συμβουλίου του ΕΘΠΖ, δημιουργήθηκε ζώνη 21

«Παρατήρησης της θαλάσσιας χελώνας» η οποία αποτελείται από μια λωρίδα πλάτους 1400 μέτρων που ξεκινάει στο νοτιότερο σημείο της βραχονησίδας του Αγ. Σώστη και καταλήγει, ακολουθώντας μια παράλληλη γραμμή από την ακτή του κόλπου Λαναγανά, στα όρια της Α ζώνης στο Βροντόνερο. Η ζώνη αυτή καλύπτει την πλειονότητα της ζώνης παραμονής και ξεκούρασης της θαλάσσιας χελώνας στον κόλπο Λαγανά. Με βάση την εμπειρία των προηγουμένων χρόνων, κρίθηκε απαραίτητη, από το Φ.Δ. του ΕΘΠΖ, η χορήγηση ειδικής άδειας πρόσβασης και άσκησης δραστηριότητας στους επιχειρηματίες που εξειδικεύονται στην παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας (turtle spotting) ώστε να ελαττωθούν στο μέγιστο οι συνέπειες της δραστηριότητας αυτής στην θαλάσσια χελώνα. Η ζώνη αυτή απαγορεύει, πέρα της διέλευσης σκαφών, άλλες δραστηριότητες. Η ζώνη «ήπιων δραστηριοτήτων αναψυχής» αποτελεί περιοχή στην οποία επιτρέπονται μόνο ήπιες δραστηριότητες όπως κολύμβηση, snorkeling, θαλάσσια ποδήλατα, κανό, κ.α. Η επίτευξη του διαχειριστικού μέτρου αυτού, πραγματοποιήθηκε α) ειδική σήμανση στο εξωτερικό μέρος της ζώνης παρατήρησης θαλάσσιας χελώνας, β) προφορική ενημέρωση του συνόλου των επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στο χώρο αυτό, γ) σύναψη συμφωνητικών με τους εκμισθωτές θαλάσσιων ποδηλατών και λέμβων που συμπεριλαμβάνουν την απαγόρευση δραστηριοποίησης στη ζώνη παρατήρησης, δ) ημερήσια φύλαξη από τους φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ στο θαλάσσιο χώρο και ε) συνεργασία με το Λιμεναρχείο Ζακύνθου. Εικόνα 3.2 : Ειδικές ζώνες δραστηριοτήτων στο θαλάσσιο χώρο του ΕΘΠΖ 2. Συνεργασία με τοπικούς επαγγελματίες εξειδικευμένους με την παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας 22

Η επαγγελματική δραστηριότητα που αποσκοπεί στην οργανωμένη παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας (turtle spotting) αναπτύχθηκε ιδιαίτερα στη δεκαετία του ενενήντα, δημιουργώντας παράλληλα μεγάλη πίεση στο χώρο παραμονής, αναπαραγωγής και ξεκούρασης της θαλάσσιας χελώνας. Τα προβλήματα ανταγωνισμού, οι πιέσεις των ΜΚΟ και η ταυτόχρονη εντατικοποίηση της κίνησης σκαφών στο θαλάσσιο χώρο οδήγησαν στη δημιουργία δύο κοινοπραξιών που απέκτησαν τρεις θέσεις εκκίνησης στον κόλπο Λαγανά και περιόρισαν τον αριθμό και το μέγεθος σκαφών που εξειδικεύονται στην παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας. Το 2006, υπογράφηκαν, με το Φ.Δ. του ΕΘΠΖ, 18 ειδικά συμφωνητικά για την παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας στην περιοχή του Ε.Θ.Π.Ζ. (κόλπος Λαγανά). Μεταξύ άλλων, η συνεργασία βασίζεται στην υποχρέωση εφαρμογής «Κώδικα Ήπιας Παρατήρησης της Θαλάσσιας Χελώνας» (Παράρτημα ΙΙ), στον περιορισμό του αριθμού επισκεπτών πάνω στο σκάφος (25 άτομα), στη χρήση λογοτύπου «Ειδικός συνεργάτης του ΕΘΠΖ» και στην παραχώρηση από το Φ.Δ. του ΕΘΠΖ άδειας δραστηριοποίησης στη ζώνη παρατήρησης. Προβλέπεται, επίσης, κατά τη διάρκεια της περιήγησης, ο συνεργάτης του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ να δεχτεί την παρουσία εθελοντών του συλλόγου «Αρχελών», ώστε να γίνει μια πληρέστερη και βελτιωμένη ενημέρωση των πελατών του. 3. Θαλάσσια φύλαξη από το Φ.Δ. του ΕΘΠΖ σε συνεργασία με το Λιμεναρχείο Ζακύνθου Το 2006, πραγματοποιήθηκε ενισχυμένη φύλαξη στο θαλάσσιο χώρο, σε εικοσιτετράωρη βάση, από τρεις (3) φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ, οι οποίοι είχαν στη διάθεσή τους σκάφος. Ρόλος τους ήταν η ενημέρωση του κοινού σχετικά με το σεβασμό της νομοθεσίας στο θαλάσσιο χώρο (ταχύτητα διέλευσης σκαφών, απαγόρευση ερασιτεχνικής αλιείας και ψαροτούφεκου, διέλευση στη ζώνη Α, κ.α) - ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο αριθμός ατυχημάτων εις βάρος της θαλάσσιας χελώνας - καθώς και η ενημέρωση σχετικά με την εφαρμογή διαχειριστικών μέτρων (ζώνη παρατήρησης θαλάσσιας χελώνας, αγκυροβολιά στη θαλάσσια περιοχή του Μαραθονησίου). Οι παρεμβάσεις τους αφορούν τους χρήστες του θαλάσσιου χώρου όπως και τους εκμισθωτές θαλάσσιων μέσων αναψυχής. Παράλληλα, για δεύτερη συνεχομένη χρονιά, λειτουργούσε λιμενικό φυλάκιο το οποίο θα μετατραπεί σε μόνιμο λιμενικό σταθμό από το 2007 - στην περιοχή του Αγ. Σώστη με αντικείμενο την επίβλεψη του κόλπου Λαγανά. Για πρώτη χρόνια, οι λιμενοφύλακες του λιμενικού φυλακίου του Αγ. Σώστη είχαν στη διάθεσή τους υπηρεσιακό σκάφος, πλέον αυτού το οποίο περιπολούσε επί καθημερινής βάσης στο θαλάσσιο χώρο του ΕΘΠΖ, με σκοπό την άμεση παρέμβαση σε συμβάντα που έπεφταν στην αντίληψή τους ή / και στους φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ. Στο πλαίσιο αποτελεσματικής φύλαξης του θαλάσσιου χώρου και συντήρησης της υφιστάμενης θαλάσσιας σήμανσης, επαναποντίστηκαν σημαντήρες και κατά αυτό τον τρόπο, σημάνθηκαν τα όρια των θαλασσίων ζωνών του ΕΘΠΖ. Η συντήρηση έγινε με μέριμνα και δαπάνη του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ, σε συνεργασία με το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών. Αυτή ολοκληρώθηκε στις 3/06/2006 προκειμένου να 23

διευκολύνει τους διερχόμενους από το θαλάσσιο χώρο του ΕΘΠΖ στην εφαρμογή των ισχυόντων μέτρων. 3.2 Αποτελέσματα αξιολόγηση 1. Προστασία της θαλάσσιας χελώνας από ατυχήματα Η ιδιαίτερη έμφαση που δόθηκε στην επόπτευση του θαλάσσιου χώρου σε θέματα ανώτατου ορίου ταχύτητος - ερασιτεχνικής αλιείας και στην εφαρμογή των διαχειριστικών μέτρων είχε ως αποτέλεσμα τον περιορισμό των ατυχημάτων εις βάρος των θαλάσσιων χελωνών. Σύμφωνα με στοιχεία του Λιμεναρχείου Ζακύνθου βεβαιώθηκαν, δύο παραβάσεις ορίου ταχύτητας στο θαλάσσιο χώρο και 4 παραβάσεις απαγόρευσης ερασιτεχνικής αλιείας, ενώ έγιναν 5 και 10 συστάσεις αντίστοιχα από φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ. Ο αριθμός των ζώων που βρέθηκαν πληγωμένα ή νεκρά σε όλο το θαλάσσιο χώρο της Ζακύνθου παρέμεινε σταθερός σε σχέση με τα προηγούμενα 4 χρόνια. Αν και η πλειονότητα βλαφθέντων ζωών παρατηρήθηκε στο χώρο του κόλπου Λαγανά, δεν είναι δυνατόν να αποδοθεί με ακρίβεια ο χώρος που συνέβησαν τα ατυχήματα. 2. Μη ενόχληση της θαλάσσιας χελώνας κατά τη διάρκεια της ημέρας Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του τρέχοντος έτους, παρατηρήθηκε βελτίωση σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο των προηγουμένων ετών. Ειδικότερα, για πρώτη φορά, το τρέχον έτος, με παρέμβαση του Λιμεναρχείου Ζακύνθου και σε εφαρμογή των διαχειριστικών μέτρων, δεν εισήλθαν στην περιοχή παρατήρησης της θαλάσσιας χελώνας ημερόπλοια (μεγάλα σκάφη) τα οποία εκτελούν ημερήσιες κρουαζιέρες με αφετηρία το λιμάνι της Ζακύνθου. Το γεγονός λειτούργησε, αφενός υπέρ της μείωσης της ενόχλησης της θαλάσσιας χελώνας, αφετέρου υπέρ της ασφάλειας λουομένων και σκαφών από ελιγμούς. Επίσης με παρεμβάσεις του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ, στους εκμισθωτές μικρών σκαφών και θαλάσσιων ποδηλάτων, μειώθηκε ή κίνηση πλωτών μέσων στη ζώνη παρατήρησης της θαλάσσιας χελώνας. Η εφαρμογή των κανόνων ήπιας παρατήρησης της θαλάσσιας χελώνας από τους πιστοποιημένους από το Φ.Δ. του ΕΘΠΖ συνεργάτες αποδείχτηκε ικανοποιητική. 3.3 Γενικά συμπεράσματα Η μόνιμη παρουσία και εμφάνιση της θαλάσσιας χελώνας στο κόλπο Λαγανά κατά τη διάρκεια της θερινής περίοδο έχει σαν άμεσο αποτέλεσμα τη δημιουργία πόλου έλξης επισκεπτών. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 40.000 τουρίστες, κατά προσέγγιση, συμμετέχουν σε οργανωμένες παρατηρήσεις της θαλάσσιας χελώνας. Η δραστηριότητα της οργανωμένης παρατήρησης ασκεί πίεση επί του προστατευομένου αντικειμένου. Στην πίεση που ασκείται πρέπει να προστεθεί και αυτή που προέρχεται από την ελεύθερη και ανεξέλεγκτη παρακολούθηση. Με στόχο τη μείωση της πίεσης με μέριμνα του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ, τη συνέργεια του Λιμεναρχείου Ζακύνθου και τη συμμετοχή των επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται στο χώρο, τέθηκαν σε εφαρμογή διαχειριστικά μέτρα τα οποία αφορούν τη διευθέτηση του προβλήματος. Η αποτελεσματικότητά τους κρίνεται ικανοποιητική. 24

Τέλος, η εφαρμογή των διαχειριστικών και των διοικητικών μέτρων μέσω της συνεχούς παρουσίαση φυλάκων του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ και λιμενοφυλάκων, διασφάλισε τη γενική προστασία του θαλάσσιου χώρου. 25

4. ΠΕΡΙΟΧΗ ΜΑΡΑΘΟΝΗΣΙΟΥ Στην περιοχή του Μαραθονησίου, στόχος διαχείρισης είναι η διασφάλιση της ιδιαίτερα σημαντικής πυκνότητας φωλεοποίησης της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta και των θινών, η διατήρηση του φυσικού περιβάλλοντος της νησίδας ως φυσικού ενδιαιτήματος χαρακτηριστικής μεσογειακής βλάστησης, ενδημικής χλωρίδας, απειλούμενων ειδών ορνιθοπανίδας, καθώς και ως καταφυγίου της μεσογειακής φώκιας. Για το λόγο αυτό και με δεδομένο ότι η νησίδα αποτελεί πόλο έλξης επισκεπτών, ιδιαίτερη έμφαση του Δ.Σ. του ΕΘΠΖ δόθηκε όχι μόνο στον περιορισμό του αριθμού των επισκεπτών (200 άτομα την ίδια στιγμή κατά προσέγγιση), άλλα και στην ομαλή κατανομή αυτών, τόσο ως προς το χώρο όσο ως προς το χρόνο παραμονής. Προς επίτευξη αυτών σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν οι ακόλουθες δράσεις. 4.1 Δράσεις 1. Έλεγχος πρόσβασης στην περιοχή προστασίας της φύσης του Μαραθονησίου Ο έλεγχος της πρόσβασης στην περιοχή του Μαραθονησίου έγινε, όπως προβλέπεται από το Π.Δ. περί χαρακτηρισμού του ΕΘΠΖ, μέσω καθορισμού θέσεων αγκυροβολιάς σκαφών. Συγκεκριμένα, με την αριθμ. Πρωτ. 748/ 03.08.2006 Απόφαση της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ζακύνθου / τμ. Περιβάλλοντος, ορίστηκαν 10 θέσεις αγκυροβολίας στο θαλάσσιο χώρο του Μαραθονησίου. Με απόφαση του Λιμεναρχείου Ζακύνθου, με αρ. πρωτ. 2114/7.09.2006, κατανεμήθηκαν οι θέσεις αυτές ως έξης : α) 2 θέσεις για τα επιβατηγά τουριστικά σκάφη που έχουν αφετηρία το Λαγανά, β) 2 θέσεις για επιβατηγά τουριστικά σκάφη με αφετηρία την περιοχή Λ. Κερίου, γ) 2 θέσεις σε ιδιώτες και κατοίκους της ευρύτερης περιοχής του κόλπου Λαγανά και δ) 4 θέσεις σε εκμισθούμενες μηχανοκίνητες λέμβους που δραστηριοποιούνται στην περιοχή Λαγανά. Στα επιβατηγά τουριστικά σκάφη που προαναφέρονται, δεν περιλαμβάνονται τα ημερόπλοια, στα οποία δεν επιτρεπόταν η προσέγγιση. Η τήρηση των αποφάσεων διασφαλίστηκε με την επόπτευση του χώρου από σκάφος του λιμενικού σώματος και από φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ τόσο επί της παραλίας όσο και από φύλακες κινουμένους στο θαλάσσιο χώρο με σκάφος του Φορέα Διαχείρισης. Για τον πλήρη έλεγχο της πρόσβασης στη νησίδα, με ενέργειες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ οριοθετήθηκαν, μέσω χρήσης μικρών σημαντήρων, οι θέσεις αυτές σε θαλάσσια περιοχή βορειοδυτικά της παραλίας ωοτοκίας. Ταυτόχρονα, καταγράφηκαν από τους φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ οι ώρες αύξησης - αναχώρησης και ο αριθμός επιβατών κάθε σκάφους. 2. Τήρηση της απόλυτης καθαριότητας, αφαίρεση φυσικών εμποδίων και διατήρηση της φυσικής μορφής της παραλίας ωοτοκίας. Το Μάιο του 2006, άρχισαν γενικοί καθαρισμοί της παραλίας είτε από εθελοντές, είτε από το προσωπικό του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ. Καθ όλη τη διάρκεια εφαρμογής του προγράμματος φύλαξης, οι φύλακες είχαν υποχρέωση για το ημερήσιο καθαρισμό της συνολικής έκτασης της παραλίας (10.00 και 19.00). Σε καθημερινή βάση, γινόταν η μεταφορά σκουπιδιών, με τη χρήση της βάρκας του ΕΘΠΖ, στο λιμενίσκο της Λίμνης Κερίου. Επιπλέον, ρόλος των φυλάκων ήταν η αποκατάσταση της φυσικότητας της παραλίας (καταστροφή 26

αμμο-κατασκευών, απομάκρυνση ξύλων, εξομάλυνση ανισόπεδων σχηματισμών από τους επισκέπτες επί της άμμου ). μετά το κλείσιμο της. 3. Ενημέρωση / διαχείριση των επισκεπτών Μέσω της οριοθέτησης της αποβίβασης των επισκεπτών στην παραλία, δημιουργήθηκε νοητή πύλη εισόδου. Γεγονός το οποίο διευκόλυνε τους φύλακες του Φ.Δ. στο να μεριμνούν για την κατανομή των επισκεπτών σε όλο το μήκος της παραλίας και σε βάθος 3 με 5 μέτρα από τη θάλασσα. Κατά την υλοποίηση του εγχειρήματος οι φύλακες παρείχαν ενημέρωση σχετικά με την προστασία της ζώνης ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας και των θινών. Επίσης ενημέρωναν για τη μη-χρήση ιδιωτικών ομπρελών και το μέγιστο χρόνο παραμονής των επισκεπτών επί της παραλίας, τόσο τους ίδιους όσο και τους επαγγελματίες μεταφορείς τους. 4. Συνεργασία με τοπικούς επιχειρηματίες και κατοίκους της περιοχής Η ιδιαιτερότητα της παραλίας ωοτοκίας του Μαραθονησίου ως ευαίσθητο ενδιαίτημα και ταυτόχρονα ως τουριστικός προορισμός ο οποίος εκμεταλλεύεται από εκμισθωτές βαρκών του κόλπου Λαγανά, απαιτούσε τη σωστή ενημέρωση όλων, ώστε να εφαρμοστούν αποτελεσματικά τα διαχειριστικά μέτρα στην εν λόγω παραλία. Η προφορική ενημέρωση όλων των εμπλεκομένων (ενοικιαστές βαρκών, βαρκάρηδες της Λίμνης Κερίου και της παραλίας του Λαγανά, κάτοικοι της περιοχής) σχετικά με το χρόνο παραμονής και τη μη χρήση ομπρελών πραγματοποιήθηκε, είτε στο χώρο της παραλίας από τους φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ, είτε κατά τη διάρκεια επισκέψεων και συναντήσεων με διάφορους εμπλεκομένους. 4.2 Αποτελέσματα 1. Εξασφάλιση ομαλής διαδικασίας αναπαραγωγής και επιτυχημένη φωλεοποίηση από τη θαλάσσια χελώνα Caretta caretta. Η συστηματική απομάκρυνση ξένων υλικών προς την παραλία και η ομαλοποίηση της άμμου, εξασφάλισαν την ανεμπόδιστη έξοδο των ενήλικων θαλάσσιων χελωνών καθώς και την κίνηση των νεοσσών προς τη θάλασσα. Προς αυτό, συνέβαλαν το γεγονός της παντελούς έλλειψης φωτισμού και θορύβου, κατά τις νυχτερινές ώρες. Σύμφωνα με προσωρινά στοιχεία του ΜΚΟ Αρχέλων, προκύπτει ότι μέσω των δράσεων που υλοποιήθηκαν, ο αριθμός φωλιών της παραλίας ωοτοκίας του Μαραθονησίου έφτασε σε αντίστοιχο επίπεδο από της προηγουμένης χρόνιας (85 φωλιές). Επίσης, κατά την ίδια πηγή, το ποσοστό εκκόλαψης ανήλθε στο 76 % του συνόλου των φωλιών. 2. Διαχείριση επισκεπτών και αποδοχή διαχειριστικών μέτρων Τα διαχειριστικά μέτρα που αφορούσαν στην προσέλευση, κατανομή και παραμονή των επισκεπτών επί της παραλίας συνέβαλαν στη διατήρηση του αριθμού των επισκεπτών στα επιθυμητά πλαίσια. Σημειώνεται ότι, για πρώτη φορά, το τρέχον έτος επιβλήθηκε η απαγόρευση χρήσης ομπρελών θαλάσσης επί της παραλίας. Στην εφαρμογή του μέτρου, μη-τοποθέτησης ομπρελών θαλάσσης, σημαντική ήταν η συμβουλή των φυλάκων του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ όπως και των επαγγελματιών ιδιοκτητών σκαφών, οι οποίοι μετέφεραν τους επισκέπτες στην παραλία ωοτοκίας του Μαραθονησίου. 27

4.3 Γενικά συμπεράσματα Η λήψη διαχειριστικών μέτρων, το τρέχον έτος, με αντικείμενο την προσέλευση των επισκεπτών στην παραλία ωοτοκίας του Μαραθονησίου απέδωσε σημαντικά σε σχέση με προηγούμενα έτη. 5. ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΕΚΑΝΙΩΝ Στην περιοχή των Σεκανίων (περιοχή απολύτου προστασίας), στόχος διαχείρισης είναι η διασφάλιση της σημαντικότερης παραλίας ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta στη Μεσόγειο και του περιβάλλοντος αυτήν χώρου. Στην περιοχή αυτή επιτρέπεται μόνο η επιστημονική έρευνα, η συστηματική παρακολούθηση οικολογικών παραμέτρων και η εκτέλεση ειδικών διαχειριστικών έργων και μέτρων που αποσκοπούν στη διατήρηση των ειδών και των ενδιαιτημάτων της περιοχής. 5.1 Δράσεις Η πρόσβαση στην παραλία «Σεκάνια» γίνεται α) δια ξηράς μόνο από ένα χωματόδρομο, ο οποίος σε πολλά σημεία του είναι δύσβατος εξαιτίας του ότι δεν επισκευάζεται και β) δια θαλάσσης με χρήση πλωτού μέσου από τη θαλάσσια ζώνη Α, στην οποία απαγορεύεται η διέλευση. Για τον έλεγχο της πρόσβασης των επισκεπτών στην παραλία τοποθετήθηκε στην αρχή του χωματόδρομου ξύλινος οδοφράκτης και μεγάλη πινακίδα, με φωτογραφία της παραλίας, η οποία ενημερώνει τους επισκέπτες σχετικά με την απαγόρευση της πρόσβασης στη συγκεκριμένη παραλία. Επιπλέον η αρχή του χωματόδρομου που οδηγεί στα Σεκάνια βρίσκεται σε απόσταση 20-30 μέτρων από τη θέση του φύλακα του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ στη Δάφνη, από τον οποίο και γινόταν η επόπτευση της διόδου προς την παραλία. Η πρόσβαση στην παραλία από τη θάλασσα ελεγχόταν τόσο από το περιπολικό σκάφος του Φορέα Διαχείρισης όσο και από το περιπολικό σκάφος του Λιμεναρχείου. Τα πληρώματα και των δύο σκαφών είχαν την υποχρέωση να ενημερώνουν τους επισκέπτες σχετικά με την απαγόρευση διέλευσης πλωτών μέσων από τη ζώνη Α και την απαγόρευση προσέγγισης στην παραλία «Σεκάνια». Επιπλέον, πραγματοποιούταν, επί του χώρου της παραλίας, συχνές περιπολίες είτε από την ίδια την πρόεδρο του Διοικητού Συμβουλίου του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ και τα μέλη του, είτε από φύλακα του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ. 28

5.2 Αποτελέσματα Η αποτελεσματική φύλαξη της περιοχής των Σεκανίων, τόσο από τη ξηρά όσο και τη θάλασσα, διασφάλισε τη μη παρουσία ατόμων επί της παραλίας πλην αυτών οι οποίοι έφεραν σχετική άδεια, για επιστημονικούς σκοπούς, από το Φ.Δ. του ΕΘΠΖ. 6. Περιοχή Καλαμακίου 6.1 Δράσεις Τέσσερα (4) φυλάκια και ικανός αριθμός πινακίδων τοποθετηθήκαν κατά το μήκος της παραλίας του Καλαμακιού με σκοπούς : 1. την ενημέρωση και έλεγχο των επισκεπτών για την τήρηση των μέτρων προστασίας Μέγιστη απόσταση από τη θάλασσα Τήρηση του ωραρίου επισκεψιμότητας των παραλιών ωοτοκίας 2. την απαγόρευση παρουσίας μηχανοκίνητων μέσων και αλόγων επί της παραλίας 3. τον έλεγχο των εκμισθωτών ομπρελών και πλωτών μέσων για την τήρηση των όρων του συμφωνητικού παραχώρησης για την εκμίσθωση χώρων της παραλίας (αριθμός σετ, ομοιομορφία ομπρελών και ξαπλώστρων, καθαριότητα πόστου, τήρηση των ορίων από τη θάλασσα) 4. την επίβλεψη της θαλάσσιας και χερσαίας περιοχής και άμεση ενημέρωση του Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ καθώς και των αρμόδιων υπηρεσιών σε περίπτωση ανάγκης ή παραβάσεων 5. την καθαριότητα και προετοιμασία της παραλίας ωοτοκίας για την απρόσκοπτη διεξαγωγή της αναπαραγωγικής διαδικασίας 6. τη μη -διάνοιξη νέων προσβάσεων προς την παραλία. 7. την αποτροπή ανάπτυξης παράνομων σετ ομπρελών εκτός της παραλίας πάνω στο αμμοθινικό σύστημα. 6.2 Αποτελέσματα Καθ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, ο έλεγχος επί των παραλίων και των αμμοθινικών συστημάτων από τους φύλακες του Φ.Δ. του ΕΘΠΖ αποδείχτηκε αποτελεσματικός ως προς την εφαρμογή των κανόνων που απορρέουν από τις διατάξεις του Π.Δ. περί χαρακτηρισμού του ΕΘΠΖ. Συστάσεις σχετικά με την CRYSTAL BEACH παραμονή των επισκεπτών επί της παραλίας και η μέριμνα για τη διατήρηση της καθαριότητας επί αυτής είχαν σαν αποτέλεσμα την ομαλή εξέλιξη της διαδικασίας ωοτοκίας. Περιπτώσεις παραβάσεων επί των παραλίων και των αμμοθινών που αφορούσαν, παράνομο 29

σταβλισμό και διέλευση αλόγων, παράνομες αναπτύξεις υπερβάσεις αριθμού σετ ομπρελών, παρεμβάσεις επί των αμμοθινικών συστημάτων και περιπτώσεις κίνησης τροχοφόρων καταγγέλθηκαν στους καθ ύλην αρμόδιους φορείς. Από τους φορείς αυτούς, οι παραβάτες οδηγηθήκαν στη δικαιοσύνη. ZANTE BEACH ΛΟΥΡΟΣ ΠΑΣΤΡΑ 30

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΕΘΝΙΚΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΑΡΚΟ ΖΑΚΥΝΘΟΥ Κώδικας ήπιας ανάπτυξης δραστηριοτήτων αναψυχής στην περιοχή Δάφνη (περιοχή προστασίας της φύσης) Α) Παρουσίαση του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (Ε.Θ.Π.Ζ.) ιδρύθηκε με Προεδρικό Διάταγμα, τον Δεκέμβριο του 1999 (ΦΕΚ 906Δ, 22 Δεκεμβρίου 1999). Στα όρια του βρίσκονται οι σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta. Σκοπός της ίδρυσής του είναι η διαφύλαξη της σημαντικότατης φυσικής κληρονομιάς και η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας της θαλάσσιας και παράκτιας έκτασης, καθώς των νησίδων του κόλπου του Λαγανά και των νησίδων Στροφάδων, νομού Ζακύνθου, με παράλληλη ανάπτυξη δραστηριοτήτων που εναρμονίζονται με την προστασία της φύσης και του τοπίου στην ευρύτερη περιοχή τους. Ειδικότεροι στόχοι αποτελούν η περιβαλλοντική πληροφόρηση του κοινού και η ανάπτυξη αειφορικών δραστηριοτήτων αναψυχής. 31

Β) Περιοχή προστασίας της φύσης (Δάφνη) 1. Στόχος διαχείρισης είναι η διατήρηση του βιοτόπου αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta και της φυσικότητας του περιβάλλοντος την παραλία χώρου 2. Στην περιοχή προσταστίας της φύσης (Δάφνη) επιτρέπονται : α. Η ημερησία ήπια αναψυχή και η περιβαλλοντική ενημέρωση του κοινού, που ειδικά κατά την περίοδο Μαίου - Οκτωβρίου κάθε έτους γίνεται μεταξύ των ωρών 7.00 και 19.00. Επίσης, συμφωνά με το νόμο 1650/1986, επιτρέπεται [.η άσκηση ασχολιών και δραστηριοτήτων, κυρίως παραδοσιακών, εφόσον δεν έρχονται σε αντίθεση με τους σκοπούς προστασίας] (Άρθρο 19, παρ. 2). β. Η επιστημονική έρευνα, η συστηματική παρακολούθηση οικολογικών παραμέτρων και η εκτέλεση ειδικών διαχειριστικών έργων και μέτρων που αποσκοπούν στη διατήρηση των ειδών και των διαιτημάτων της περιοχής γ. Η καλλιέργεια των νομίμως υφιστάμενων γεωργικών εκτάσεων, σύμφωνα με τους κανόνες της βιολογικής γεωργίας Γ) Κανόνες καλής συμπεριφοράς Στο πλαίσιο των επιτρεπόμενων δραστηριοτήτων ήπιας αναψυχής και σύμφωνα με τα διαχειριστικά μέτρα που εφαρμόζονται από το Φορέα Διαχείρισης του ΕΘΠΖ στην περιοχή της Δάφνης, οι επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στην εν λόγω περιοχή καλούνται να υλοποιήσουν τα ακόλουθα: 1. Αυστηρή τήρηση των κανόνων προστασίας που απορρέουν από το Προεδρικό Διάταγμα σύστασης του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου και σεβασμός της κειμένης νομοθεσίας σχετικά με χωροταξικά, πολεοδομικά και υγειονομικά θέματα. 2. Σεβασμός και υποστήριξη των μέτρων διαχείρισης επισκεπτών στην περιοχή της Δάφνης και ιδιαίτερα, στο χώρο της παραλίας ωοτοκίας. 3. Καμία παρέμβαση οικοδομικής, αισθητικής και διαφημιστικής φύσεως που αφορά στο χώρο της περιοχής προστασίας της φύσης δεν μπορεί να γίνει χωρίς γραπτή σύμφωνη γνώμη του Φορέα Διαχείρισης. Η φύτευση μητοπικών ειδών δεν επιτρέπεται. Γενικώς, κάθε παρέμβαση στο χώρο της περιοχής Δάφνης (Π1) θα πρέπει να είναι σύμφωνη με τις αρχές της ήπιας αναψυχής στο πλαίσιο παραδοσιακών δραστηριοτήτων. 4. Σε όλες τις δραστηριότητες που έχουν σχέση με τη διατροφή, θα προωθούνται επί το πλείστον τα Ζακυνθινά αγροτικά προϊόντα δίνοντας προτεραιότητα σε προϊόντα βιολογικής προέλευσης. Γενικά, δίδεται έμφαση στην ποιότητα, τόσο στο επίπεδο της πρώτης ύλης όσο και στο επίπεδο της συσκευασίας. Επιπλέον, τα προϊόντα όπως και οι συσκευασίες τους θα είναι από βίο αποικοδομήσιμα και φυσικά υλικά και όχι από πλαστικό ή άλλα χημικά υλικά που βλάπτουν το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. 5. Στην περίπτωση αγροτικών προϊόντων που παράγονται στην περιοχή της Δάφνης (περιοχές Π1 και Φ1), επιβάλλεται η καλλιέργεια των νομίμως 32

υφισταμένων γεωργικών εκτάσεων σύμφωνα με τους κανόνες της βιολογικής γεωργίας. 6. Τα προϊόντα εκτός τροφίμων- που θα είναι στη διάθεση των επισκεπτών θα είναι κατά προτίμηση χειροποίητα και Ζακυνθινής προέλευσης. 7. Οι ώρες δραστηριοποίησης των επιχειρηματιών ορίζονται από τις 9.30 έως 19.00. 8. Κάθε επιχειρηματίας που δραστηριοποιείται στην περιοχή οφείλει να συμβάλλει στην ανακύκλωση των απορριμμάτων είτε χρησιμοποιώντας τους ειδικούς κάδους ανακύκλωσης που είναι στη διάθεσή τους, είτε χρησιμοποιώντας το χώρο κομποστοποίησης που έχει εγκατασταθεί από το Φορέα Διαχείρισης. Γενικά, ο χώρος της περιοχής Π1 θα διατηρηθεί καθαρός και σε κάθε περίπτωση, θα χρησιμοποιηθούν σακούλες από βίοαποικοδομήσιμα υλικά. 9. Η μη-ενόχληση της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta αποτελεί κύριο στόχο στο πλαίσιο των διαχειριστικών μέτρων που εφαρμόζονται από το Φορέα Διαχείρισης. Ως εκ τούτου, η χρήση φωτισμού οποιασδήποτε μορφής κατά τη διάρκεια της νύχτας απαγορεύεται αυστηρά στους εξωτερικούς χώρους της παραλίας. Έμφαση θα δοθεί στην αποφυγή ήχο-ρύπανσης κατά τη διάρκεια της περιόδου ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας. 10. Για την παραγωγή ρεύματος, συνιστάται η χρήση εναλλακτικών πηγών ενεργείας (φωτοβολταϊκά συστήματα ή οποιαδήποτε άλλη μορφή ενεργείας που δεν βλάπτει το περιβάλλον) 11. Μόνο στο πλαίσιο λειτουργίας του παρατηρητήριου για την παρακολούθηση της θαλάσσιας χελώνας επιτρέπεται η χρήση φωτισμού και οπτικούακουστικού μέσου κατά τη διάρκεια της νύχτας με τους όρους όπως διατυπώνονται στην Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων τύπου Α, η οποία εκπονήθηκε από το Φορέα Διαχείρισης. 12. Οι επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνται στο χώρο της περιοχής Δάφνης (Π1) όπως και οι κάτοικοι της περιοχής οφείλουν να χρησιμοποιούν τον χώρο στάθμευσης στο βάθος της περιοχής, μακριά από την παραλία σε κάθε περίπτωση. 13. Η πρόσβαση στην παραλία ωοτοκίας μετά τη δύση του ήλιου δεν επιτρέπεται. 14. Μόνο στην περίπτωση έκτακτης ανάγκης και κατόπιν ειδοποίησης του Φορέα Διαχείρισης, επιτρέπεται η πρόσβαση στην περιοχή της Δάφνης κατά τη διάρκεια της νύχτας. 15. Τα οικόσιτα ζώα και ιδιαίτερα τα σκυλιά θα πρέπει να είναι δεμένα ώστε να μην επιτραπεί σε καμία περίπτωση η πρόσβασή τους στο χώρο της παραλίας. 33

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ Οδηγίες ήπιας παρατήρησης θαλάσσιων χελωνών Caretta caretta στη θαλάσσια περιοχή του Ε.Θ.Π.Ζ. (κόλπος Λαγανά) Ιούνιος 2003 34

Α) Οδηγίες ήπιας παρατήρησης χελωνών στη θάλασσα 1) Παρουσίαση του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου (Ε.Θ.Π.Ζ.) ιδρύθηκε με Προεδρικό Διάταγμα, τον Δεκέμβριο του 1999 (ΦΕΚ 906Δ, 22 Δεκεμβρίου 1999). Στα όρια του βρίσκονται οι σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta. Σκοπός της ίδρυσης του είναι η διαφύλαξη της σημαντικότατης φυσικής κληρονομιάς και η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας της θαλάσσιας και παράκτιας έκτασης, καθώς των νησίδων του κόλπου του Λαγανά και των νησίδων Στροφάδων, νομού Ζακύνθου, με παράλληλη ανάπτυξη δραστηριοτήτων που εναρμονίζονται με την προστασία της φύσης και του τοπίου στην ευρύτερη περιοχή τους. Ειδικότεροι στόχοι αποτελούν η περιβαλλοντική πληροφόρηση του κοινού και η ανάπτυξη αειφορικών δραστηριοτήτων αναψυχής. Μεταξύ των αναγκαίων μέτρων στοχεύοντας στην προστασία των ειδών προτεραιότητας (χελώνα Caretta caretta, μεσογειακή φώκια Monachus monachus), βασικό στοιχείο αποτελεί η μη ενόχληση των ειδών αυτών, ιδίως κατά την περίοδο αναπαραγωγής τους, σύμφωνα με το άρθρο 12, παράγραφος 1 της Οδηγίας Ε.Ε. 43/92. 2) Κάποια χαρακτηριστικά της παραμονής της χελώνας στον κόλπο Λαγάνα την ημέρα α) Στις θαλάσσιες χελώνες, όπως και σε όλα τα ερπετά, η θερμοκρασία του σώματος τους εξαρτάται από τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος. Κατά συνέπεια οι βιολογικές τους ανάγκες εξαρτώνται από τις συνθήκες που επικρατούν στο περιβάλλον τους και κυρίως από τη θερμοκρασία. Για το λόγο αυτό κατά τη διάρκεια της ημέρας μεγάλος αριθμός χελωνών συγκεντρώνονται κοντά στην ακτή και λιάζονται στην επιφάνεια της θάλασσας, σχεδόν σε κατάσταση νάρκης. Αυτό διευκολύνει την ωρίμανση των αυγών που έχουν στο σώμα τους. β) Οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι κατά τη διάρκεια της ημέρας πλησιάζουν και ανιχνεύουν την παραλία όπου θα βγουν τη νύχτα. Επιπλέον, τις πρώτες 2-3 μέρες μετά από κάθε ωοτοκία, είναι αρκετά εξουθενωμένες και παραμένουν πολλές ώρες ακίνητες στην επιφάνεια της θάλασσας. γ) Επίσης, επειδή αναπνέουν με πνεύμονες, αναγκάζονται να βγουν κατά τακτά διαστήματα στην επιφάνεια της θάλασσας για να αναπνεύσουν. 3) Κανόνες καλής συμπεριφοράς στην διάρκεια της παρατήρησης της θαλάσσιας χελώνας με σκάφος Εφόσον η θαλάσσια χελώνα είναι το κύριο αντικείμενο παρατήρησης δηλαδή όλη η δραστηριότητα αυτή βασίζεται στην παρουσία των χελωνών οι κανόνες καλής συμπεριφοράς στοχεύουν στον σεβασμό της και στη μη ενόχληση της. Επιπλέον, οι κανόνες αυτοί στοχεύουν στην ικανοποιητική ενημέρωση των πελατών και σε μια γενική καλή παροχή υπηρεσιών που θα συμβάλλει σημαντικά στην βελτίωση τις εικόνας των τουριστικών δραστηριοτήτων που προσφέρονται στον χώρο του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου και γενικότερα στο νησί Ζακύνθου. 35

3.1) Θέματα παρενόχλησης της θαλάσσιας χελώνας: Η παρενόχληση της θαλάσσιας χελώνας μπορεί να οριστεί σαν όλες οι ανθρωπινές δραστηριότητες που τείνουν να προκαλέσουν αλλαγές στην συμπεριφορά ή/ και στην διαδικασία αναπαραγωγής της. Κάποιες ενδείξεις παρενόχλησης της θαλάσσιας χελώνας μπορεί να είναι: α) Ξαφνική αλλαγή κατεύθυνσης κατά την κολύμβηση β) Αλλαγή στην ταχύτητα κολύμβησης γ) Κατάδυση της χελώνας ενώ ξεκουράζεται στην επιφάνεια δ) Γενική αλλαγή στην συμπεριφορά των χελωνών (ενδείξεις εξαντλήσεως της χελώνας, συχνές αναβάσεις στην επιφάνεια για αναπνοή) 3.2 Βασικές αρχές καλής παρατήρησης της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta 1) Η ελάχιστη απόσταση παρατήρησης του ζώου όταν βρίσκεται στην επιφάνεια ορίζεται στα 10-15 μέτρα και 3-5 μέτρα όταν βρίσκεται στον πυθμένα. 2) Η διάρκεια παρακολούθησης της ίδιας χελώνας να μην ξεπερνά τα 10 λεπτά της ώρας ανά σκάφος όταν βρίσκεται στην επιφάνεια και 15 λεπτά όταν βρίσκεται στο πυθμένα. 3) Δεν θα πρέπει να υπάρχει καμία φυσική επαφή με το ζώο. 4) Δεν πρέπει η προσέγγιση του σκάφους προς της χελώνα να είναι μετωπική (δες σχήμα). 5) Να μην παρακολουθούν την ίδια χελώνα πάνω από δύο σκάφη. 6) Η ταχύτητα στην διάρκεια της παρακολούθησης δεν πρέπει να ξεπερνά τα δυο ναυτικά μιλιά την ώρα. 7) Οι περιηγήσεις με τα επαγγελματικά σκάφη για την παρατήρηση της θαλάσσιας χελώνας να γίνονται μεταξύ 11πμ και 5μμ. 8) Η απόσταση αναμονής των σκαφών ορίζεται στα 45 μέτρα μακριά από την χελώνα (δες σχήμα). 9) Η κολύμβηση των πελατών ή του χειριστή του σκάφους με την χελώνα απαγορεύεται. 10) Ο μέγιστος επιτρεπόμενος αριθμός επιβατών πελατών ανά σκάφος ορίζεται στα 25 άτομα. Ο αριθμός αυτός ορίζεται σύμφωνα με το πρωτόκολλο του σκάφους. 4) Θέματα βελτίωσης των υπηρεσιών προς τον επισκέπτη Ο σεβασμός των κανόνων καλής συμπεριφοράς κατά τη διάρκεια της παρατήρησης των θαλασσίων χελωνών συνοδεύεται από την κατάλληλη ενημέρωση των επισκεπτών όπως καθώς επίσης από τον σεβασμό των υπολοίπων χρηστών του θαλάσσιου χώρου. 1) Προφορική ενημέρωση ή ενημέρωση μέσω φυλλαδίων των πελατών σχετικά με τις βασικές αρχές καλής παρατήρησης της θαλάσσιας χελώνας πριν την αναχώρηση. 2) Οι ιδιοκτήτες και οι χειριστές των σκαφών περιήγησης ενημερώνουν προφορικά σχετικά με την βιολογία των θαλάσσιων χελωνών - τους πελάτες 36

τους ή με φυλλάδια ή προσφέρουν επιτόπου ενημέρωση από αρμόδιους φορείς (π.χ. Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου) στην διάρκεια της περιήγησης. 3) Σεβασμός των μέτρων προστασίας στον κόλπο Λαγανά όπως ορίζονται από το Προεδρικό Διάταγμα δημιουργίας του Πάρκου και από τον Κανονισμό Λιμένα Ζακύνθου. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στα όρια ταχύτητας που ισχύουν στον χώρο του Πάρκου όπως και στην ασφάλεια των λουομένων. 4) Αναφορά στις πινακίδες παρουσίασης της δραστηριότητας των ωρών αναχώρησης, του μέγιστου αριθμού επιτρεπομένων επιβατών και της τιμής της διαδρομής. 5) Σταδιακή αλλαγή των δίχρονων μηχανών των σκαφών με τετράχρονες που είναι πιο φιλικές προς το περιβάλλον. 6) Η χρήση ενός προστατευτικού προπέλας είναι επιθυμητή. 7) Ο χειριστής του σκάφους τοποθετεί τουλάχιστον ένα κάδο απορριμμάτων που θα είναι προσβάσημο για τους πελάτες του. Κύριοι κανόνες προσέγγισης της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta 37