Συμμετοχή του ΑΡΧΕΛΩΝ στο Δίκτυο του Mare Nostrum: Συνάντηση στο Συνέδριο της Βαλένσια

Transcript

1 Συμμετοχή του ΑΡΧΕΛΩΝ στο Δίκτυο του Mare Nostrum: Συνάντηση στο Συνέδριο της Βαλένσια Στις Νοέμβρη, ο ΑΡΧΕΛΩΝ συμμετείχε στην τελική συνεδρίαση του προγράμματος του Mare Nostrum, που έλαβε χώρα στην Βαλένσια της Ισπανίας, που έγινε με σκοπό την παρουσίαση των τελικών αποτελεσμάτων του. Το Mare Nostrum είναι ένα Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα, που έχει ως αντικείμενο την ανάπτυξη νέων εργαλείων για την υλοποίηση σχεδίων Ολοκληρωμένης Παράκτιας Διαχείρισης της Μεσογείου, που αδυνατούν να εφαρμοστούν στην πράξη μέχρι σήμερα, μέσω του διαλόγου και των διακρατικών συνεργασιών. Απώτερος στόχος του είναι η βελτίωση της κοινωνικο-οικονομικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας των ακτών της Μεσογείου. Το Mare Nostrum απαρτίζεται από 11 εταίρους από τη Μάλτα, την Ελλάδα, το Ισραήλ, την Ιορδανία και την Ισπανία, οι οποίοι προέρχονται από ερευνητικά ιδρύματα, Δημοτικές αρχές και περιβαλλοντικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις. Από την Ελλάδα, εταίροι του προγράμματος ήταν ο Δήμος Αλεξανδρούπολης, ο Δήμος Καβάλας, το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλίας και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης. Μέρος του προαναφερόμενου προγράμματος αποτελεί και το Mare Nostrum Network, που είναι η προσπάθεια για τη δημιουργία ενός δικτύου ενεργών πολιτών, ενώσεων και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, που δραστηριοποιούνται στην προστασία του παράκτιου οικοσυστήματος της Μεσογείου. Στόχος του δικτύου είναι η δημιουργία ενός συνεργατικού συστήματος και μιας πλατφόρμας διαλόγου, ανταλλαγή πληροφοριών και γνώσεων μεταξύ των μελών, για την εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης των τοπικών κοινοτήτων και μιας υγιούς παράκτιας ζώνης. Μέρος του δικτύου αυτού αποτελεί και ο ΑΡΧΕΛΩΝ, μαζί με άλλες 43 οργανώσεις από 11 μεσογειακές χώρες. Η συνάντηση του δικτύου πραγματοποιήθηκε στη Βαλένσια ως παράλληλη δράση του κεντρικού συνεδρίου, υπό τον συντονισμό του Συλλόγου για την Προστασία της Φύσης του Ισραήλ (SPNI). Εκτός από τη συμμετοχή του ΑΡΧΕΛΩΝ, παρευρέθηκαν και άλλες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, όπως η ΑΚΤΗ από την Κύπρο, το Sharklab από τη Μάλτα, το Ecoocean από το Ισραήλ, το Marina nos Interesa από την Ισπανία, το International Coastal Cleanup από την Ισπανία, το Morigenos από την Σλοβενία και το AGIR από το Μαρόκο. Στη συνάντηση αυτή έγινε παρουσίαση της δουλειάς όλων των οργανώσεων και αναλύθηκαν τα προβλήματα διαχείρισης και προστασία της ακτής σε τοπικό επίπεδο. Προβλήματα, όπως η διάβρωση των ακτών, η τουριστική υπερανάπτυξη, η παράκτια δόμηση, η ελλιπής εφαρμογή τόσο σχεδίων Ολοκληρωμένης Παράκτιας Διαχείρισης όσο και της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, καθώς και η αλληλεπίδραση με την αλιεία, αποτέλεσαν κοινούς τομείς για τις περισσότερες ΜΚΟ. Ακολούθησαν συζητήσεις και

2 αναζήτηση βέλτιστων τεχνικών για την προστασία της παράκτιας και κυρίως της θαλάσσιας ζώνης, που διαφάνηκε μια ιδιαίτερη πρόκληση για όλους τους συμμετέχοντες. Επιπλέον, διερευνήθηκαν δυνατότητες για συνέργειες μέσω κοινών δράσεων, εκστρατειών και εκδηλώσεων, μιας και κοινή ανάγκη όλων αναδείχτηκε η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τις περιβαλλοντικές προκλήσεις στη Μεσόγειο, έτσι ώστε να ενταθεί η συμμετοχή των πολιτών στις προσπάθειες διατήρησης του παράκτιου οικοσυστήματος. Κεντρικό Συνέδριο- Καλές πρακτικές Στον κεντρικό συνεδριακό χώρο, πραγματοποιήθηκαν πολύ ενδιαφέρουσες εισηγήσεις από όλες τις συμμετέχουσες χώρες, οι οποίες παρουσίασαν τα αποτελέσματα της τρίχρονης δουλειάς τους, στις περιοχές που διάλεξαν να μελετήσουν. Αυτές συμπεριελάμβαναν την επεξεργασία των εμποδίων, που αντιμετωπίζει η κάθε χώρα, τα οποία τελικά αναστέλλουν την εφαρμογή σχεδίων Ολοκληρωμένης Παράκτιας Διαχείρισης, την κοινωνική έρευνα με ερωτηματολόγια στους εμπλεκόμενους στον αναπτυξιακό σχεδιασμό της παράκτιας ζώνης, καθώς και την ανάπτυξη εργαλείων, τα οποία θα υλοποιηθούν σε συγκεκριμένες μελέτες περίπτωσης της κάθε περιοχής, με στόχο τη σταδιακή βελτίωση της αποτελεσματικότητας των μέσων για ολοκληρωμένο χωροταξικό σχεδιασμό και τη διαχείριση των ακτών. Στο πλαίσιο αυτό, όλες οι συμμετέχουσες χώρες, κατέγραψαν προβλήματα που αφορούν στην παράκτια ζώνη, όπως αναπτυξιακές πιέσεις, διάβρωση, μειωμένη προσβασιμότητα στην ακτή, θαλάσσια ρύπανση και άλλα θέματα, που αποδείχτηκαν κοινά και απειλούν το ήδη υποβαθμισμένο παράκτιο οικοσύστημα της Μεσογείου. Η ελληνική ομάδα, μέσω των 2 περιπτώσεων που μελετήθηκαν (η παράνομη δόμηση στο Εθνικό πάρκο του Δέλτα του Έβρου στον δήμο Αλεξανδρούπολης και οι διαμάχες μεταξύ ιδιοκτητών και δημόσιας γης, λόγο της έλλειψης οριοθέτησης της νέας γραμμής αιγιαλού στο δήμο Καβάλας), ανέδειξαν τα προβλήματα που αναστέλλουν την εφαρμογή σχεδίων Ολοκληρωμένης Παράκτιας διαχείρισης στην Ελλάδα, όπως είναι το άκαμπτο και περίπλοκο νομοθετικό πλαίσιο και η αδυναμία εφαρμογής του, οι πελατειακές σχέσεις του πολιτικού συστήματος σε τοπικό επίπεδο, η αδυναμία οριζόντιας συνεργασίας μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων, η έλλειψη πόρων για αποζημιώσεις ιδιωτών που κατέχουν τη παράκτια γη και η έλλειψη καθοριστικής συμμετοχής του ντόπιου πληθυσμού στη δημιουργία Περιφερειακού και Τοπικού αναπτυξιακού σχεδιασμού.

3 Επιπλέον, παρουσιάστηκε η ανάπτυξη του εργαλείου διαχείρισης χωρικών γεωγραφικών πληροφοριών δημόσιας συμμετοχής (PPGIS), που ήταν προϊόν του προγράμματος του Mare Nostrum και θα εφαρμοστεί πιλοτικά από το Δήμο Καβάλας. Με το εργαλείο αυτό και αφού χαρτογραφήθηκε η περιοχή του δήμου Καβάλας, είναι δυνατή η αναζήτηση της χωρικής πληροφορίας ηλεκτρονικά, καθώς και η ευκολότερη δυνατότητα λήψης χωρικών αποφάσεων. Τέλος, το εργαλείο του PPGIS, δίνει τη δυνατότητα πρόσβασης και συμμετοχής των πολιτών σε ειδικές πλατφόρμες που έχουν δημιουργηθεί για αυτόν το σκοπό. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε το παράδειγμα της μελέτης περίπτωσης του Δήμου Χάιφα του Ισραήλ, ο οποίος, μετά τις αντιδράσεις των κατοίκων της περιοχής, αποφάσισε να αντικαταστήσει τα εντατικά αναπτυξιακά σχέδια που υπήρχαν μέχρι πρότινος για την παράκτια ζώνη, με διαφορετικά που προωθούν την περιβαλλοντική και αρχαιολογική διατήρηση μέρους της παράκτιας ζώνης, μέσω της απομάκρυνσης της παράνομης δόμησης και της αύξησης της πρόσβασης στην παραλία. Ο δήμος της Χάιφα, ένταξε τους κατοίκους στον αναπτυξιακό σχεδιασμό, ακολουθώντας τις ανάγκες τους. Μέσω του προγράμματος του Mare Nostrum ανέπτυξε διαδραστικές δραστηριότητες και εργαλεία, που αφορούν στην παραλία όπως, ηλεκτρονική εφαρμογή με χαρτογραφημένες αφηγήσεις και πληροφορίες που μπορεί να εμπλουτίζει και το κοινό, δράσεις ενημέρωσης για τον παράκτιο χώρο μέσω διαλέξεων και θεματικών περιπάτων, επιστημονικά προγράμματα, όπου οι κάτοικοι συλλέγουν περιβαλλοντικά δεδομένα για έρευνα και συμμετοχή των κατοίκων και των ερευνητικών ιδρυμάτων σε τακτικές συναντήσεις με το δήμο, με στόχο το διάλογο και τη συνεργασία. Εκδρομή στις παραλίες της Βαλένσια-Μελέτες περίπτωσης Ιδιαίτερα διαφωτιστική και ενδιαφέρουσα υπήρξε η εκδρομή που έλαβε χώρα στις παραλίες της Βελένσια, όπου εξετάστηκαν στο πεδίο οι παρακάτω περιπτώσεις ανάπτυξης και διαχείρισης του παράκτιου χώρου: Μέθοδοι φυσικής αποκατάστασης στην παραλία της Albufera: Πρόκειται για μια παραλία της Βαλένσια, που εκτείνεται στα 13χλμ., ανήκει στο δίκτυο Natura 2000 και πλέον έχει χαρακτηριστεί Εθνικό Πάρκο. Στο παρελθόν, κυρίως το βόρειο και το κεντρικό μέρος της υπέστη εντατική δόμηση, με παραλιακούς δρόμους, αθλητικές υποδομές, πάρκινγκ, εστιατόρια, κατοικίες. Μετά από την διάβρωση, που υπέστη η

4 παραλιακή ζώνη, καθώς και την έλλειψη ελεύθερου χώρου, οι κάτοικοι απαίτησαν περιβαλλοντικό σχεδιασμό της περιοχής, με αποτέλεσμα την κατεδάφιση όλων των υποδομών και την έναρξη σχεδίων αποκατάστασης του φυσικού περιβάλλοντος, που εντάχθηκαν σε Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα από το 1989 και συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Στην διάρκεια της επίσκεψης, εκπρόσωποι από το Υπουργείο Περιβάλλοντος της Ισπανίας και το Δήμο, εξήγησαν τις μεθόδους που χρησιμοποίησαν για την αποκατάστασης της παραλίας και των θινικών συστημάτων, έδειξαν την διαχρονική διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου και τόνισαν τη μεγάλη διάρκεια που χρειάζεται για την υλοποίηση των μεθόδων αποκατάστασης, αλλά και τη μεγάλη σημασία που είχαν αυτές για την διατήρηση του σπάνιου οικοσυστήματος και την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών σε αυτό. Παρά το γεγονός πως η περίπτωση της Albufera, αποτελεί καλή πρακτική για την αποκατάσταση της υποβαθμισμένης παραλιακής ζώνης, εκφράστηκαν εύλογες τοποθετήσεις από τους συμμετέχοντες, που αμφισβήτησαν την πραγματική βιωσιμότητα του έργου, εφόσον τα έργα αποκατάστασης θα πρέπει να επαναλαμβάνονται κάθε 40 χρόνια, διότι ορισμένοι από τους βασικούς παράγοντες, που οδήγησαν στην διάβρωση της παραλίας δεν έχουν τελικά επιλυθεί (το διακομιστικό λιμάνι της Βαλένσια βρίσκεται λίγο βορειότερα από την παραλία και η ροή του μεγαλύτερου ποταμού της πόλης, που κατέληγε στην Albufera έχει διακοπεί).

5 Επιπλέον, έγινε επίσκεψη στην κεντρική περιοχή της παραλίας (La Casbah), όπου ακόμα υφίστανται παραλιακές κατοικίες, για τις οποίες υπάρχουν διαμάχες λόγο της ύστερης εφαρμογής του Ισπανικού νόμου για τον αιγιαλό. Σύμφωνα με αυτόν, η δημόσια γη, η οποία πουλήθηκε σε ιδιώτες (πριν την εφαρμογή του εν λόγω νόμου), θα πρέπει να γυρίσει ξανά στο ιδιοκτησιακό καθεστώς του κράτους, όταν το παραλιακό κύμα έχει μια συγκεκριμένη κοντινή απόσταση από τις ιδιοκτησίες, γεγονός που πράγματι συνέβη στην περιοχή, με την πάροδο των χρόνων, λόγο της εκτεταμένης διάβρωσης που υπέστη η εν λόγω παραλία. Οι κάτοικοι της περιοχής, έχασαν τις ιδιοκτησίες τους, ενώ δεν αποζημιώθηκαν ποτέ και πλέον βρίσκονται σε δικαστική διαμάχη με το Ισπανικό κράτος στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όπως εκπρόσωποί τους, μας εξήγησαν κατά τη διάρκεια της επίσκεψης στην περιοχή. Οικιστική άναρχη ανάπτυξη στη παραλιακή πόλη της Denia: Πρόκειται για μια παραλιακή πόλη, η οποία χαρακτηρίζεται από την άναρχη ανάπτυξη εξοχικών κυρίως κατοικιών. Τουριστική υπερανάπτυξη στην παραλιακή πόλη του Benidorm: Πρόκειται για μια παραλιακή πόλη, η οποία χαρακτηρίζεται ως παράδειγμα «τουριστικής βιομηχανίας», λόγο της υπερβολικής συγκέντρωσης τουριστικών υποδομών, τύπου ουρανοξύστες. Άνθρωποι από το Δήμο της πόλης μας υποδέχτηκαν και μας μίλησαν για το μοντέλο αστικής ανάπτυξης του Benidorm, που όπως χαρακτηριστικά τόνισαν αποτελεί πρότυπο βιώσιμης ανάπτυξης, λόγω της κατακόρυφης συγκέντρωσης των τουριστών (στους ουρανοξύστες) αντί της οριζόντιας, που μειώνει τις επιπλέον υποδομές και την χρήση μεγαλύτερου χώρου στο περιβάλλον (αποχετεύσεις, περισσότεροι χώροι στάθμευσης κτλ). Το παράδειγμα αστικής ανάπτυξης του Benidorm, αμφισβητήθηκε αρκετά από τους συμμετέχοντες για το πόσο βιώσιμο μπορεί να χαρακτηριστεί, τόσο πολεοδομικά (απουσία συντελεστών δόμησης ανά άτομο), όσο και περιβαλλοντικά (αισθητική όχληση από την τόση δόμηση, απουσία του φυσικού περιβάλλοντος σε όλη την πόλη). Το Benidorm, παρόλο που διαθέτει τα πιο υψηλά κτίρια κατά κεφαλήν στον κόσμο και το μεγαλύτερο μέρος του είναι τεχνητό, αποτελεί τουριστικό πόλο έλξης και θεωρείται ένα εξαιρετικά επιτυχημένο πρότυπο μαζικού τουρισμού. Ακολούθησε ξενάγηση στην πόλη.

6