Αγωγή και Εκπαίδευση στη Νεώτερη Ελλάδα

Αγωγή και Εκπαίδευση στη Νεώτερη Ελλάδα

Στο πλαίσιο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού έγινε σημαντική προσπάθεια Να συσταθούν σχολεία Nα γραφτούν βιβλία Nα εισαχθούν οι θετικές επιστήμες Nα καταπολεμηθεί ο αναλφαβητισμός, ώστε να μπορέσουν οι υπόδουλοι μέσω της μόρφωσης, να επαναστατήσουν και να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους Ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός: (1774-1821) ιδεολογικό, φιλολογικό, γλωσσικό & φιλοσοφικό ρεύμα που, επιχείρησε να μεταφέρει τις ιδέες και τις αξίες του Ευρωπαϊκού διαφωτισμού, του οποίου αποτελεί παρακλάδι, στον χώρο του υπόδουλου ελληνόγλωσσου ορθόδοξου γένους στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Κοσμάς Αιτωλός (1714-1779) Διέτρεξε όλη τη δυτική Ελλάδα Ίδρυσε πάνω από διακόσια σχολεία Τον συνέλαβαν οι Τούρκοι και τον απαγχόνισαν

Σχολές* που αναδείχθηκαν σε σημαντικές εστίες Παιδείας Ανωτέρα Σχολή της Μονής Βατοπεδίου: δίδαξε ο Ευγένιος Βούλγαρης Σχολή της Ζαγοράς: φοίτησε ο Ρήγας Φεραίος Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης: αποφοίτησαν ο Αδαμάντιος Κοραής, ο Θεόφιλος Καΐρης, ο Κων. Κούμας, ο Κων. Οικονόμου κ.α * Ήταν ανώτερα σχολεία, στα οποία φοιτούσαν παιδιά πλουσίων, ενώ τα παιδιά της λαϊκής τάξης φοιτούσαν στα κοινά σχολεία, τα οποία συνήθως στεγάζονταν σε εκκλησίες και σε μοναστήρια

Κατάσταση των σχολείων Το 1821 με την Επανάσταση τα περισσότερα σχολεία σταμάτησαν να λειτουργούν. Το ποσοστό του αναλφαβητισμού αυξήθηκε δραματικά. Η ανεξαρτησία της Ελλάδας (1830) βρήκε την Παιδεία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους σε άθλια κατάσταση. Η κακή κατάσταση, διαιωνίστηκε για έναν αιώνα και παραπάνω, λόγω οικονομικών δυσχερειών και πολιτικών αναταραχών.

Ιωάννης Καποδίστριας (1830) Έθεσε τις πρώτες βάσεις της ελληνικής εκπαίδευσης (Υπουργείο Εκκλησιαστικών και Δημοσίου Παιδείαςίδρυση πρώτων σχολείων). Προσπάθησε να θεμελιώσει τη λαϊκή εκπαίδευση: φορέας η τοπική αυτοδιοίκηση, οι Δήμοι, γι αυτό και ονομάσθηκε Δημοτική Εκπαίδευση - Δημοτικό Σχολείο. Στόχευσε στην καταπολέμηση του αναλφαβητισμού και στην επαγγελματική προετοιμασία των νέων, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στις ανάγκες του Νεοσύστατου Κράτους.

Ιωάννης Καποδίστριας Συγκέντρωσε τα ορφανά του πολέμου στην Αίγινα, για να διδαχθούν μαθήματα και τέχνες. Στο Ορφανοτροφείο λειτούργησε και Πρότυπο Σχολείο για τους προχωρημένους μαθητές, που προορίζονταν να γίνουν δάσκαλοι σε αλληλοδιδακτικά σχολεία που εκπαιδεύονταν στην αλληλοδιδακτική μέθοδο. Πίστευε ότι χωρίς την εξάπλωση της λαϊκής μόρφωσης θα επικρατούσε πάντοτε το "δίκαιο του ισχυρότερου στηριζόμενο εις την αμαθίαν και αποκτήνωσιν του πλήθους".

Αλληλοδιδακτική μέθοδος διδασκαλίας Με τη μέθοδο αυτή αντιμετωπίσθηκε το πρόβλημα της έλλειψης δασκάλων. Την εισήγαγε ο Ιωάννης Κοκκώνης στα χρόνια του Καποδίστρια, μεταφράζοντας τον οδηγό της αλληλοδιδακτικής μεθόδου του (Sarazin) το 1830. H εφαρμογή της δεν απαιτούσε πολλά χρήματα. Με την καθοδήγηση του δασκάλου χρησιμοποιούνταν οι καλύτεροι μαθητές (οι πρωτόσχολοι) για να διδάσκουν τους υπόλοιπους.

Αλληλοδιδακτική μέθοδος διδασκαλίας Για κάθε σχολείο υπήρχε ένας δάσκαλος με βοηθούς τους «πρωτόσχολους». «Υπαγορευτές», «ερμηνευτάδες», με διακριτά καθήκοντα ο καθένας (όσοι και οι τάξεις). Αυτοί εξέταζαν τους μαθητές και δίδασκαν το μάθημα υπό την επίβλεψη του γενικού πρωτόσχολου, ο οποίος έδινε λεπτομερή αναφορά στο δάσκαλο. (Πυργιωτάκης, 1999)

Διάταγμα για τη Δημοτική Εκπαίδευση μετά τη δολοφονία Καποδίστρια Το 1834 εκδόθηκε το πρώτο διάταγμα για τη Δημοτική Εκπαίδευση. Με νόμο του 1836, προβλεπόταν ένα τετράχρονο Δημοτικό Σχολείο, ένα τρίχρονο Ελληνικό Σχολείο και ένα τετράχρονο Γυμνάσιο. Η υποχρεωτική σχολική εκπαίδευση ανερχόταν σε επτά χρόνια (Χατζηστεφανίδης, 2005)

Οθωνική περίοδος Επικράτησε ο βαυαρικός κλασικισμός με στροφή προς την αρχαία ελληνική και λατινική παιδεία. Αγνοήθηκε η ελληνική πραγματικότητα της εποχής εκείνης. Εκπαιδευτικό σύστημα: ένα συνονθύλευμα του γερμανικού και του γαλλικού συστήματος. Ήταν εφαρμόσιμο σε ανεπτυγμένες χώρες και όχι στο νεοσύστατο κράτος. Γλώσσα των αναγνωστικών και των άλλων κειμένων η αρχαία ελληνική, ακόμη και σε αυτά της Α Δημοτικού.

Χαρακτηριστικά των σχολείων Απόλυτα αυταρχική δομή Τα πάντα λειτουργούσαν με αυστηρή πειθαρχία Δέσποζε η τιμωρία, επικρατούσε ο φόβος και η στείρα απομνημόνευση (Πυργιωτάκης, 1999)

Εκπαίδευση εκπαιδευτικών Το 1837 ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Αθηνών Δεν προβλεπόταν Σχολή για τους δασκάλους

Εκπαίδευση εκπαιδευτικών Ο Κ. Ξανθόπουλος (1873) στηλίτευσε την έλλειψη παιδαγωγικής κατάρτισης των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων. Απαίτησε την ίδρυση έδρας Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο. Η παντελής έλλειψη καταρτισμένου προσωπικού για την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών οδήγησε το «Σύλλογον προς διάδοσιν των ελληνικών γραμμάτων» στην απόφαση να διαθέσει υποτροφίες για σπουδές Παιδαγωγικής στη Γερμανία. Οι υπότροφοι είχαν την υποχρέωση, μετά την περάτωση των σπουδών τους, να επιστρέψουν στην Ελλάδα και να στελεχώσουν Ιδρύματα εκπαίδευσης εκπαιδευτικών εντός και εκτός των ορίων του Ελληνικού Κράτους.

Εισαγωγή Παιδαγωγικής στο Ε.Κ.Π.Α Η Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας ανέθεσε στον υφηγητή Δ. Ζαγγογιάννη (1896) τη διδασκαλία των παιδαγωγικών μαθημάτων που διδάσκονταν μέχρι τότε από καθηγητές Φιλολογίας και Φιλοσοφίας. Το έργο του Ζαγγογιάννη αποτέλεσε αντικείμενο μελέτης για όσους Έλληνες εκπαιδευτικούς ήθελαν να γνωρίσουν καλύτερα την Ερβαρτιανή μέθοδο.

Καθιέρωση Ερβαρτιανής μεθόδου Το 1883 καταργήθηκε η αλληλοδιδακτική μέθοδος. Καθιερώθηκε η συνδιδακτική μέθοδος σύμφωνα με τις αρχές του Herbart και επικράτησε στη χώρα μας μέχρι το 1930.

Έλληνες παιδαγωγοί που σπούδασαν την Ερβαρτιανή μέθοδο στη Γερμανία Πρώτοι υπότροφοι Σπ. Μωραΐτης Χ. Παπαμάρκου Π. Οικονόμου Ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους και επέστρεψαν στην Ελλάδα. Έγιναν οι πρώτοι εισηγητές του Ερβαρτιανού συστήματος και των αντίστοιχων σταδίων διδασκαλίας στα Διδασκαλεία.

Σπύρος Μωραΐτης (1848-1917) Διευθυντής του «Παιδαγωγείου» στην Αθήνα (1875 ). Ανέλαβε επίσης τη διεύθυνση του Πρότυπου Δημοτικού Σχολείου, του Παιδαγωγείου. Στο Παιδαγωγείο εισήγαγε και δίδαξε την Ερβαρτιανή μέθοδο. Έδινε μεγάλη έμφαση στην τέχνη του διδάσκειν Θεωρούσε ότι ο σωστός δάσκαλος πρέπει να είναι για τους μαθητές του πρότυπο προς μίμηση

Χαρίσιος Παπαμάρκου (1844-1906) Διευθυντής Διδασκαλείου στη Θεσσαλονίκη (1876) Για πρώτη φορά, εφαρμόστηκε στα σχολεία της Μακεδονίας το σύστημα της διαίρεσης της εκπαίδευσης σε δύο 6/ετεις κύκλους Κατάργησε τη διδασκαλία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, στο δημοτικό Θεωρούσε ότι ο σκοπός της αγωγής βρίσκεται μεταξύ του πολιτειακού, του χρησιμοθηρικού και του ηθικού ιδεώδους και τόνιζε ιδιαίτερα τον ηθοπλαστικό και εθνοπλαστικό σκοπό της

Παναγιώτης Οικονόμου (1852-1931) Πίστευε στην ορθότητα των Ερβαρτιανών δογμάτων Πίστευε ακράδαντα στην «παιδαγωγούσα» διδασκαλία Υπηρέτησε στην εκπαίδευση ως Διευθυντής Πρότυπων Δημοτικών Σχολείων, Διδασκαλείων, ως Επιθεωρητής, ως Τμηματάρχης Δημοτικής Εκπαίδευσης Πίστευε ότι τα προσόντα του καλού δασκάλου είναι η επιστημονική γνώση και η παιδαγωγική του κατάρτιση

Ευχαριστώ για τη συγκέντρωσή σας