Π ΕΤΡΟΛΟΓΙΑ Μ ΑΓΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΙ Μ ΕΤΑΜΟΡΦΩΜΕΝΩΝ Π ΕΤΡΩΜΑΤΩΝ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΠΑΡΑΓΕΝΕΣΕΙΣ ΑΣΚΗΣΗ 9 η - 10 η Α. ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΠΑΦΗΣ (και σειρές φάσεων χαμηλών P της καθολικής μεταμόρφωσης). Στα πετρώματα μεταμόρφωσης επαφής, συνήθως δεν εμφανίζεται σχιστότητα! 1 2 3 4 1. Αλβιτο-επιδοτιτική κερατιτική φάση (Albite-Epidote Hornfels) Συνήθως αναγνωρίζεται στα εξώτερα τμήματα των θερμικών μεταμορφικών αλώων στα γειτνιάζοντα πετρώματα. Είναι η χαμηλών P ισοδύναμη φάση της πρασινοσχιστολιθικής, με παρόμοιες παραγενέσεις. Μεταβασικά πετρώματα αλβίτης + επίδοτο + ακτινόλιθος + χλωρίτης + χαλαζίας Μεταπηλίτες μοσχοβίτης + βιοτίτης + χλωρίτης + χαλαζίας 2. Κεροστιλβική κερατιτική φάση (Hornblende Hornfels) Η χαμηλών P ισοδύναμη φάση της αμφιβολιτικής. Παρόμοιες παραγενέσεις συναντώνται και σε καθολικά μεταμορφωμένα πετρώματα που ανήκουν στη μετρίων P σειρά φάσεων. Μεταβασικά πετρώματα κεροστίλβη + πλαγιόκλαστο ± διοψίδιος, ανθοφυλίτης/ κουμμινγκτονίτης, χαλαζίας Μεταπηλίτες μοσχοβίτης + βιοτίτης + ανδαλουσίτης + κορδιερίτης + χαλαζίας + πλαγιόκλαστο Φτωχά σε K 2 O μετα-ιζήματα ή μετα-ηφαιστίτες κορδιερίτης + ανθοφυλίτης + βιοτίτης + πλαγιόκλαστο + χαλαζίας
3. Πυροξενιτική κερατιτική φάση (Pyroxene Hornfels) Φάση που συναντάται στα εσώτερα μέρη των υψηλής θερμοκρασίας θερμικών μεταμορφικών αλώων. Η κεροστίλβη παύει να είναι σταθερή! Μεταβασικά πετρώματα ορθοπυρόξενος + κλινόπυρόξενος + πλαγιόκλαστο ± ολιβίνης ή χαλαζίας Μεταπηλίτες κορδιερίτης + χαλαζίας + σιλλιμανίτης + K-ούχος άστριος (ορθόκλαστο) ± βιοτίτης κορδιερίτης + ορθοπυρόξενος + πλαγιόκλαστο ± γρανάτης, σπινέλιος Μη καθαρά ανθρακικά πετρώματα [(Si-Al-Ca)- ούχα] ασβεστίτης + φορστερίτης ± διοψίδιος, περίκλαστο διοψίδιος + γροσσουλάριος + βολλαστονίτης ± βεζουβιανός 4. Σανιδινική φάση (sanidinite) Συναντάται σπανίως, γιατί οι απαιτούμενες πολύ υψηλές θερμοκρασίες επιτυγχάνονται μόνο στην άμεση επαφή με ρέοντα βασαλτικά μάγματα,. ή σε εντελώς εγκλεισμένους ξενόλιθους. Μεταπηλίτες κορδιερίτης + μουλίτης (σιλλιμανίτης) + σανίδινο + τριδυμίτης (συνήθως μεταπίπτει σε χαλαζία) + γυαλί Ανθρακικά πετρώματα βολλαστονίτης + ανορθίτης + διοψίδιος μοντιτσελλίτης + μελίλιθος ± ασβεστίτης, διοψίδιος τιλλεΐτης, σπουρίτης, λαρνίτης, και άλλα σπάνια σε Ca ή Ca-Mg πυριτικά ορυκτά ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Yardley B.W.D. (1989). Introduction to Metamorphic Petrology. Longman, Harlow. Miyashiro A. (1994). Metamorphism and Metamorphic Belts. Unwin Hyman, London. Winter J.D. (2013). Principles of Igneous and Metamorphic Petrology. Pearson Edition. http://serc.carleton.edu/research_education/equilibria/index.html (The Science Education Resource Center at Carleton College) http://www.tulane.edu/~sanelson/geol212/ (Prof. S.A. Nelson, Tulane University) https://www.whitman.edu/geology/winter/ (Prof. John D. Winter, Whitman College) Σελίδα 2
Σχήμα 9.1 AFM διαγράμματα τυπικών ορυκτολογικών παραγενέσεων μεταμορφωμένων πηλιτικών πετρωμάτων στη σειρά φάσεων χαμηλών πιέσεων (Afs = αλκαλικός άστριος, And = ανδαλουσίτης, Bio = βιοτίτης, Chl = χλωρίτης, Cor = κορούνδιο, Crd = κορδιερίτης, Ctd = χλωριτοειδές, Cum = κουμμινγτονίτης, Fay = φαυαλίτης, Gar = γρανάτης, Hem = αιματίτης, Her = ερκυνίτης, Ill = ιλλίτης, Kao = καολινίτης, Mg-A = Mg-oύχος αμφίβολος, Μont = μοντμοριλονίτης, Mtt = μαγνητίτης, Mul = μουλλίτης, Opx = oρθοπυρόξενος, Py = σιδηροπυρίτης, Pyr = πυροφυλλίτης, Qtz = χαλαζίας, Sill = σιλλιμανίτης, Tri = τριδυμίτης, Wm = λευκός μαρμαρυγίας). Σελίδα 3
Σχήμα 9.2 ACF διαγράμματα τυπικών ορυκτολογικών παραγενέσεων μεταβασικών πετρωμάτων στη σειρά φάσεων χαμηλών πιέσεων. Σελίδα 4
B. ΣΕΙΡΑ ΦΑΣΕΩΝ ΠΟΛΥ ΧΑΜΗΛΩΝ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΩΝ ΚΑΙ ΠΙΕΣΕΩΝ (VLP/VLT) 1. Ζεολίθική φάση Μεταβασικά πετρώματα χαλαζίας + λωμοντίτης (άλλοι ζεόλιθοι: χεουλανδίτης, ανάλκιμο, βαϊρακίτης) Μεταπηλίτες ιλλίτης + χλωρίτης 2. Πρενιτική-πουμπελλυϊτική φάση Μεταβασικά πετρώματα πρενίτης + πουμπελλυΐτης (± χλωρίτης, επίδοτο, αλβίτης, χαλαζίας) Μεταπηλίτες ιλλίτης/μοσχοβίτης + χλωρίτης (± στιλπνομέλας, πυροφυλλίτης) 3. Πουμπελλυϊτική-ακτινολιθική φάση Μεταβασικά πετρώματα πουμπελλυΐτης + ακτινόλιθος (± χλωρίτης, επίδοτο, αλβίτης, χαλαζίας) Μεταπηλίτες φενγκιτικός μοσχοβίτης + χλωρίτης Σελίδα 5
Σχήμα 9.3 Πετρογενετικό δίκτυο για διάφορες φάσεις χαμηλού βαθμού μεταμόρφωσης, όπως προκύπτει από πειραματικά προσδιορισμένες μονομεταβλητές αντιδράσεις. Οι ορυκτολογικές παραγενέσεις (+ χαλαζίας + αλβίτης + χλωρίτης) που αναπτύσσονται σε μεταβασαλτικά πετρώματα στα διάφορα πεδία P-T συνθηκών απεικονίζονται σε ένθετα ACF διαγράμματα. Μεταμορφικές φάσεις: ZEΟ = Ζεολιθική, PP = Πρενιτική-πουμπελλυϊτική, PrA = Πρενιτικήακτινολιθικής, GS = Πρασινοσχιστολιθική, BS = Κυανοσχιστολιθική. (Κατά Frey et al. 1987). Συντμήσεις ορυκτών: Pm=Πουμπελλυΐτης Pr=Πρενίτης Lm=Λωμοντίτης Zo=Ζωισίτης Chl=Χλωρίτης Lw=Λωζονίτης Qz=Χαλαζίας Tr=Τρεμολίτης Alb=Αλβίτης Gl=Γλαυκοφανής Σελίδα 6
Τ ΥΠΙΚΑ ΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ACF Εικόνα 9.4 ACF διαγράμματα τυπικών ορυκτολογικών παραγενέσεων μεταβασικών πετρωμάτων στη σειρά φάσεων πολύ χαμηλών πιέσεων και πολύ χαμηλών θερμοκρασιών: a) ζεολιθική φάση, b) πρενιτική-πουμπελλυϊτική φάση και πουμπελλυϊτική-ακτινολιθική φάση. Η γραμμοσκιασμένες περιοχές αντιστοιχούν στο πεδίο των χημικών συστάσεων των συνήθων μεταβασικών πετρωμάτων. Σελίδα 7
Κ ΥΡΙΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ Π ΕΤΡΟΓΕΝΕΤΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ (βλέπε Σχήμα 9.3) λωμοντίτης λωζονίτης + χαλαζίας + Η 2 Ο (5) ιαδεΐτης + χαλαζίας αλβίτης (12) αραγωνίτης ασβεστίτης (13) ανάλκιμο + χαλαζίας αλβίτης + Η 2 Ο (14) πρενίτης + χλωρίτης + Η 2 Ο πουμπελλυΐτης + τρεμολίτης + χαλαζίας (17) πουμπελλυΐτης + χλωρίτης + χαλαζίας κλινοζωϊσίτης + τρεμολίτης + Η 2 Ο (18) λωμοντίτης +πρενίτης κλινοζωϊσίτης + χαλαζίας + Η 2 Ο (21) πουμπελλυΐτης + χαλαζίας κλινοζωϊσίτης + χλωρίτης + πρενίτης + Η 2 Ο (22) λωμοντίτης + πουμπελλυΐτης κλινοζωϊσίτης + χλωρίτης + χαλαζίας + Η 2 Ο (23) πρενίτης + χλωρίτης +λωμοντίτης πουμπελλυΐτης + χαλαζίας + Η 2 Ο (25) λωζονίτης + πουμπελλυΐτης κλινοζωϊσίτης + χλωρίτης + χαλαζίας + Η 2 Ο (28) πουμπελλυΐτης + γλαυκοφανής + χαλαζίας + Η 2 Ο τρεμολίτης + χλωρίτης + αλβίτης (36) πρενίτης + χλωρίτης + χαλαζίας κλινοζωϊσίτης + τρεμολίτης + Η 2 Ο (49) ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΔΕΣΕΙΣ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Banno, S., 1998. Pumpellyite-actinolite facies of the Sanbagawa metamorphism. Journal of Metamorphic Geology, 16, 117 128. Banno, S., Toriumi, M., Obata, M. & Nishiyama, T., 2000. Dynamics of Petrogenesis, University of Tokyo Press, Tokyo. Frey, M., Low Temperature Metamorphism, Chapman and Hall, New York, 351 pp, 1987. Frey, M., de Capitani, C. & Liou, J. G., 1991. A new petrogenetic grid for low-grade metabasites. Journal of Metamorphic Geology, 9, 497 509. Miyazaki, K. & Okumura, K. 2002. Thermal modelling in shallow subduction: an application to low P/T metamorphism of the Cretaceous Shimanto Accretionary Complex, Japan. Journal of Metamorphic Geology, 20 (4), 441-452 Σελίδα 8