ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ

Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» Δράση Εθνικής Εμβέλειας «Συνεργασία» «Γεώκλιμα» Ανάπτυξη γεωγραφικού συστήματος κλιματικής πληροφορίας Κωδικός Έργου: 09ΣΥΝ 31 1094 EE1 Προεπεξεργασία Δεδομένων Παραδοτέο Π1.1: ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Υπεύθυνος Φορέας Υλοποίησης: ΤΜΚ ΕΦΑ Συνεργαζόμενοι φορείς: ΤΓ, Δράξις, SL Έκδοση: 2.0 Ημερομηνία παράδοσης: 15 /7/ 2011 Καταληκτική ημερομηνία: 13/5/2011 Επίπεδο διάχυσης: Δημόσιο Συγγραφείς: Δ. Μελάς (ΤΜΚ ΕΦΑ), Χ. Φείδας (ΤΜΚ ΕΦΑ), Π. Ζάνης (ΤΜΚ ΕΦΑ), Ι. Κιουτσιούκης (ΤΜΚ ΕΦΑ), Α. Καραγιαννίδης (ΤΜΚ ΕΦΑ), Γ. Μαρουγιάννη (ΤΜΚ ΕΦΑ), Ν. Σουλακέλλης (ΤΓ), Μ. Βαΐτης (ΤΓ), A. N. Μπαλής (SL), Π. Συμεωνίδης (Δράξις), Ε. Κοσμίδης (Δράξις), Γ. Σπύρου (Δράξις), Α. Μάνος (Δράξις), Χ. Ντόγρας (ΤΜΚ ΕΦΑ), Δ. Μπαλής (ΤΜΚ ΕΦΑ) ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Copyright 2011 Η σύμπραξη του έργου «Γεώκλιμα» Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε με τη σύμφωνη γνώμη όλων των φορέων της σύμπραξης. Περιέχει υλικό τα δικαιώματα του οποίου ανήκουν στην κοινοπραξία του έργου «Γεώκλιμα» και το οποίο δεν μπορεί να αναπαραχθεί χωρίς άδεια από την σύμπραξη. Η έρευνα που οδήγησε στα αποτελέσματα του παρόντος κειμένου χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» (ΕΠΑΝ ΙΙ) και από Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΠΕΠ). Η σύμπραξη του έργου αποτελείται από τους φορείς: Α/Α Φορέα 1 (Συντονιστής) Επωνυμία Φορέα Τομέας Μετεωρολογίας & Κλιματολογίας και Εργαστήριο Φυσικής της Ατμόσφαιρας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Συντομογραφία Φορέα ΤΜΚ ΕΦΑ 2 Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία ΕΜΥ 3 Τμήμα Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου ΤΓ 4 Singular Logic Α.Ε SL 5 DRAXIS Περιβαλλοντική Α.Ε. Δράξις 1

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Περιεχόμενα ΠΕΡΙΛΗΨΗ... 3 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 5 2. ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ... 7 2.1 ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ... 9 2.2 ΥΕΤΟΣ... 11 2.3 ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ ΚΑΙΡΟΥ... 12 2.4 ΝΕΦΩΣΗ... 12 2.5 ΑΝΕΜΟΣ... 12 2.3 ΠΙΕΣΗ... 13 2.4 ΥΓΡΑΣΙΑ... 13 2.5 ΗΛΙΟΦΑΝΕΙΑ... 14 3. ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΧΙΚΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ... 23 3.1 ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΑΠΟ ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΧΙΚΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ (RCMS)... 23 3.2 ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ ΜΕ ΑΝΑΛΥΣΗ (10 KM X 10 KM)... 26 4. ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΤΩΝ ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ... 30 4.1 ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ... 30 4.2 ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΣ ΕΔΑΦΟΥΣ (LAND SURFACE TEMPERATURE LST)... 33 4.3 ΚΑΝΟΝΙΚΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΔΕΙΚΤΗΣ ΒΛΑΣΤΗΣΗΣ (NORMALIZED DIFFERENCE VEGETATION INDEX NDVI)... 37 4.4 ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΤΟΥ MODIS (ΚΛΑΣΜΑ ΝΕΦΩΣΗΣ, ΔΕΙΚΤΕΣ ΑΣΤΑΘΕΙΑΣ LIFTED INDEX ΚΑΙ TOTAL TOTALS INDEX)... 39 4.5 ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΛΥΨΗΣ ΓΗΣ CORINE (COORDINATION OF INFORMATION ON THE ENVIRONMENT)... 42 4.6 ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΚΑΛΥΨΗΣ ΓΗΣ GLOBECORINE... 45 5. ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ... 49 5.1 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ... 49 5.2 ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ... 52 5.3 ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΥΠΟΒΑΘΡΟΥ... 54 5.4 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ... 55 BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 57 2

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΛΗΨΗ Το ερευνητικό έργο «Ανάπτυξη Γεωγραφικού Συστήματος Κλιματικής Πληροφορίας (ΓΕΩΚΛΙΜΑ)» στοχεύει στην ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών (ΓΣΠ) το οποίο θα έχει τη δυνατότητα διαχείρισης, ανάλυσης, μοντελοποίησης και οπτικοποίησης του συνόλου της πληροφορίας που σχετίζεται έμμεσα ή άμεσα με το κλίμα της Ελλάδας, των παραγόντων που το διαμορφώνουν, τη διαχρονική του εξέλιξη στο παρελθόν και τις εκτιμήσεις για την εξέλιξη του στο άμεσο μέλλον. Απώτερος στόχος του έργου είναι η δημιουργία μιας καινοτόμου, σύγχρονης τεχνολογίας πληροφοριών η οποία θα αποτελέσει ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο για τη μελέτη των κλιματικών μεταβολών στη χώρα μας, παρέχοντας άμεσα και με διαδραστικό τρόπο, συνδυασμένες πληροφορίες που σχετίζονται με τη μεταβολή του κλίματος στο χώρο και το χρόνο σε κάθε περιοχή της ελληνικής επικράτειας. Στόχος της πρώτης Ενότητας Εργασίας του έργου είναι η συλλογή και προεπεξεργασία των δεδομένων (κλιματολογικών, περιβαλλοντικών, κοινωνικοοικονομικών) παρελθόντων ετών έτσι ώστε να αποκτήσουν τη μορφή που απαιτείται για τη δημιουργία της βάσης γεωγραφικών δεδομένων και την μετέπειτα διαχείριση, επεξεργασία, ανάλυση και χαρτογράφηση των αντίστοιχων παραμέτρων. Η παρούσα έκθεση αφορά στο παραδοτέο Π1.1 του έργου με τίτλο «Έκθεση προδιαγραφών των δεδομένων». Πρόκειται για αναφορά στην οποία περιγράφονται αναλυτικά οι προδιαγραφές, ως προς τη μορφή και το είδος, του σετ των δεδομένων που θα παραχθεί σε σχέση με τις απαιτήσεις της βάσης γεωγραφικών δεδομένων του συστήματος. Οι προδιαγραφές αφορούν τα παρακάτω: Κύρια πηγή κλιματικών δεδομένων είναι η κλιματική βάση της ΕΜΥ που δημιουργείται από το δίκτυο των μετεωρολογικών σταθμών της. Η χρονοσειρά των δεδομένων αφορά την περίοδο από το 1950 μέχρι σήμερα και καλύπτει όλη την έκταση του ελληνικού χώρου. Για τις ανάγκες του έργου θα χρησιμοποιηθούν μηνιαίες στατιστικές τιμές και οι παράμετροι που εξετάζονται αφορούν την θερμοκρασία, τον υετό, την πίεση, τα φαινόμενα καιρού, τον άνεμο, την υγρασία και την ηλιοφάνεια. Τα δεδομένα των περιοχικών κλιματικών μοντέλων περιλαμβάνουν τόσο υπάρχουσες προσομοιώσεις από Ευρωπαϊκά Προγράμματα όσο και νέες προσομοιώσεις υψηλής ανάλυσης για την Ελλάδα. Οι υπάρχουσες προσομοιώσεις του ENSEMBLES έχουν χωρική ανάλυση 25 x 25 km2 και καλύπτουν τη περίοδο 150 ετών 1951 2100. Τα διαθέσιμα αποτελέσματα περιλαμβάνουν μηνιαίες και εποχικές τιμές α) θερμοκρασίας αέρα στα 2μ, β) μέγιστης θερμοκρασίας αέρα στα 2μ, γ) ελάχιστης θερμοκρασίας αέρα στα 2μ και δ) ολικού ύψους βροχής. Για τις ανάγκες του έργου θα πραγματοποιηθεί μακροχρόνια κλιματική προσομοίωση με ανάλυση (10 km x 10 km) για την ευρύτερη περιοχή της Ελλάδας για την περίοδο 1961 2050, με το περιοχικό κλιματικό μοντέλο RegCM. Τα δορυφορικά δεδομένα που θα χρησιμοποιηθούν στο έργο αφορούν στην βροχόπτωση, την θερμοκρασία επιφανείας εδάφους, τον κανονικοποιημένο δείκτη βλάστησης, τα ατμοσφαιρικά προϊόντα MODIS (κλάσμα νέφωσης, δείκτες 3

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ αστάθειας Lifted Index and Total Totals Index) και δεδομένα κάλυψης γης CORINE και GlobeCorine. Τα δεδομένα βροχόπτωσης προέρχονται από τη βάση δεδομένων του προγράμματος Tropical Rainfall Measuring Mission (TRMM) και καλύπτουν μια περίοδο 13 ετών, από τον Μάρτιο του 1998 έως τον Φεβρουάριο του 2011 με χωρική ανάλυση 0.25 ο x0.25 ο. Τα δεδομένα θερμοκρασίας εδάφους προέρχονται από τα δορυφορικά δεδομένα του οργάνου MODIS (Moderate Resolution Imaging Spectroradiometer) των δορυφόρων Terra και Aqua της NASA και καλύπτουν μια περίοδο 8.5 ετών, από τον Αύγουστο του 2002 έως τον Μάρτιο του 2011 με χωρική ανάλυση 0.05 ο x0.05 ο. Τα ατμοσφαιρικά δεδομένα του οργάνου MODIS των δορυφόρων Terra και Aqua της NASA περιλαμβάνουν τους δείκτες αστάθειας Lifted Index και Total Totals Index καθώς και δεδομένα νεφοκάλυψης. Τα ατμοσφαιρικά δεδομένα του MODIS καλύπτουν μια περίοδο 11 ετών, από τον Φεβρουάριο του 2000 έως τον Μάρτιο του 2011 και παρέχονται με χωρική ανάλυση 1 ο x 1 ο. Τα δεδομένα του κανονικοποιημένου δείκτη βλάστησης (NDVI) του οργάνου MODIS καλύπτουν μια περίοδο 11 ετών, από τον Φεβρουάριο του 2000 έως τον Μάρτιο του 2011 με χωρική ανάλυση 0.05 ο x0.05 ο. Τα δεδομένα κάλυψης γης CORINE και GlobeCorine προέρχονται από τις βάσεις δεδομένων που δημιούργησε η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος και η Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Διαστήματος, αντίστοιχα. Τα κοινωνικο οικονομικά δεδομένα προέρχονται από την Ελληνική Στατιστική Αρχή και καλύπτουν την περίοδο από το 1951 ως το 2001. Η γεωγραφική ανάλυση των δεδομένων είναι σε εθνικό επίπεδο, σε επίπεδο Νομού ή/και σε επίπεδο πρωτεύουσας Νομού, ανάλογα τη μεταβλητή. Τα δεδομένα υποβάθρου (ψηφιακό μοντέλο εδάφους, υδρογραφικό δίκτυο της Ελλάδας, σύνορα κρατών) προέρχονται από τη Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού και θεωρούνται αμετάβλητα για την περίοδο που εξετάζει το έργο. Τα γεωγραφικά δεδομένα αφορούν την ακτογραμμή, τα διοικητικά όρια Δημοτικών Διαμερισμάτων (Καποδίστριας) και τους οικισμούς. 4

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το ερευνητικό έργο «Ανάπτυξη Γεωγραφικού Συστήματος Κλιματικής Πληροφορίας (ΓΕΩΚΛΙΜΑ)» στοχεύει στην ανάπτυξη ενός ολοκληρωμένου Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών (ΓΣΠ) το οποίο θα έχει τη δυνατότητα διαχείρισης, ανάλυσης, μοντελοποίησης και οπτικοποίησης του συνόλου της πληροφορίας που σχετίζεται έμμεσα ή άμεσα με το κλίμα της Ελλάδας, των παραγόντων που το διαμορφώνουν, τη διαχρονική του εξέλιξη στο παρελθόν και τις εκτιμήσεις για την εξέλιξη του στο άμεσο μέλλον. Απώτερος στόχος του έργου είναι η δημιουργία μιας καινοτόμου, σύγχρονης τεχνολογίας πληροφοριών η οποία θα αποτελέσει ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο για τη μελέτη των κλιματικών μεταβολών στη χώρα μας, παρέχοντας άμεσα και με διαδραστικό τρόπο, συνδυασμένες πληροφορίες που σχετίζονται με τη μεταβολή του κλίματος στο χώρο και το χρόνο σε κάθε περιοχή της ελληνικής επικράτειας. Η τεχνολογία αυτή φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα γνωσιακό υπόβαθρο αναφοράς σε θέματα κλίματος και κλιματικών μεταβολών, στο οποίο θα μπορούν να βασιστούν οι μελλοντικές εκτιμήσεις των περιβαλλοντικών και κοινωνικό οικονομικών επιπτώσεων τους. H υλοποίηση του έργου θα βασιστεί στις ακόλουθες δράσεις: Συλλογή, επεξεργασία και ανάλυση των κλιματολογικών (συμβατικών και δορυφορικών), περιβαλλοντικών και κοινωνικοοικονομικών δεδομένων για την περιοχή της Ελλάδας. Εκτίμηση των μελλοντικών κλιματικών μεταβολών με περιοχικά κλιματικά μοντέλα υψηλής χωρικής ανάλυσης για την Ελλάδα. Ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης και ενιαίας γεωγραφικής βάσης δεδομένων η οποία θα συγκεντρώνει και θα οργανώνει το σύνολο της πληροφορίας που αφορά στο κλίμα της Ελλάδας στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Χαρτογραφική απεικόνιση των κλιματικών δεδομένων για το παρόν και το παρελθόν καθώς και των αντίστοιχων εκτιμήσεων για το μέλλον, και δημιουργία αντίστοιχων ψηφιακών θεματικών χαρτών, και Ανάπτυξη του ολοκληρωμένου Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών της κλιματικής πληροφορίας το οποίο θα έχει διαδικτυακή εφαρμογή με διαδραστική επικοινωνία με το χρήστη. Στόχος της πρώτης Ενότητας Εργασίας του έργου (ΕΕ1) είναι η συλλογή και προεπεξεργασία των δεδομένων (κλιματολογικών, περιβαλλοντικών, κοινωνικοοικονομικών) παρελθόντων ετών έτσι ώστε να αποκτήσουν τη μορφή που απαιτείται για τη δημιουργία της βάσης γεωγραφικών δεδομένων και την μετέπειτα διαχείριση, επεξεργασία, ανάλυση και χαρτογράφηση των αντίστοιχων παραμέτρων. Οι επιμέρους στόχοι της ΕΕ1 είναι: Η συλλογή των δεδομένων από τις αντίστοιχες πηγές για την περίοδο μελέτης. Ο ποιοτικός έλεγχος και η συμπλήρωση των ελλιπών τιμών των δεδομένων για τη δημιουργία ενός πλήρους και αξιόπιστου σετ δεδομένων. Η ομογενοποίηση των χρονοσειρών των δεδομένων για τη διόρθωση τυχόν απότομων αλλαγών. Η στατιστική ανάλυση των δεδομένων. 5

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Η ανάλυση τάσεων των χρονοσειρών των δεδομένων Η προτυποποίηση των δεδομένων σε μορφή η οποία απαιτείται για την εισαγωγή τους στη βάση γεωγραφικών δεδομένων. Η παρούσα έκθεση αφορά το παραδοτέο Π1.1 του έργου με τίτλο «Έκθεση προδιαγραφών των δεδομένων». Πρόκειται για αναφορά στην οποία περιγράφονται αναλυτικά οι προδιαγραφές, ως προς τη μορφή και το είδος, του σετ των δεδομένων που θα παραχθεί σε σχέση με τις απαιτήσεις της βάσης γεωγραφικών δεδομένων του συστήματος. Στο δεύτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται οι προδιαγραφές των κλιματικών δεδομένων, στο τρίτο κεφάλαιο οι προδιαγραφές των δεδομένων από προσομοιώσεις περιοχικών κλιματικών μοντέλων, στο τέταρτο κεφάλαιο οι προδιαγραφές των δορυφορικών δεδομένων και στο πέμπτο κεφάλαιο οι προδιαγραφές κοινωνικοοικονομικών και γεωγραφικών δεδομένων και δεδομένων υποβάθρου. 6

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 2. ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφονται οι προδιαγραφές των κλιματικών δεδομένων (θερμοκρασία, υετός, πίεση, νέφωση, φαινόμενα καιρού, άνεμος, υγρασία, ηλιοφάνεια) που θα χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία της γεωγραφικής βάσης κλιματικής πληροφορίας του έργου «Γεώκλιμα». Κύρια πηγή των δεδομένων είναι η κλιματική βάση της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας (ΕΜΥ). Η ΕΜΥ ιδρύθηκε το 1931 με κύρια αποστολή τη μετεωρολογική υποστήριξη των φορέων της Εθνικής Άμυνας και της Εθνικής Οικονομίας της χώρας μας. Στα πλαίσια των στόχων, που αρχικά τέθηκαν με τον ιδρυτικό νόμο της ΕΜΥ, η Υπηρεσία ανέπτυξε στην περίοδο 1931 1940 Δίκτυο Μετεωρολογικών Σταθμών. Μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο η ΕΜΥ σχεδίασε και υλοποίησε τον εκσυγχρονισμό του τεχνολογικού της εξοπλισμού. Σήμερα η ΕΜΥ έχει αναπτύξει Εθνικό Δίκτυο στελεχωμένων Μετεωρολογικών Σταθμών Επιφανείας και Ανώτερης Ατμόσφαιρας, Σταθμών εμπορικών πλοίων και Αυτομάτων Σταθμών ενταγμένων με ειδικό κωδικό στο διεθνές δίκτυο του WMO, οι οποίοι μετρούν τις μετεωρολογικές παραμέτρους, όπως Θερμοκρασία, Πίεση, Άνεμο, Υετό (π.χ. Βροχή, Χιόνι κλπ), Νέφη (τύπο, ποσό, ύψος βάσης), Φαινόμενα καιρού, Ηλιοφάνεια, Ηλιακή Ακτινοβολία κ.α. Η κλιματική βάση της ΕΜΥ δημιουργείται από το δίκτυο των μετεωρολογικών σταθμών της το οποίο αποτελείται από 141 σταθμούς. Με τις παρατηρήσεις των σταθμών αυτών η ΕΜΥ δημιούργησε και συντηρεί μία βάση κλιματικών δεδομένων, η οποία από το 1950 μέχρι σήμερα καλύπτει όλη την έκταση του ελληνικού χώρου. Πιο συγκεκριμένα, η καλυπτόμενη γεωγραφική περιοχή εκτείνεται από 19 έως 31 δυτικό γεωγραφικό μήκος και από 34 έως 42 βόρειο γεωγραφικό πλάτος. Πίνακας Ι: Δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών επιφανείας ΕΜΥ 7

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Πίνακας ΙΙ: Μετεωρολογικές παράμετροι της κλιματικής βάσης της ΕΜΥ Ηλιοφάνεια και ακτινοβολία Ηλιοφάνεια Μέση Ημερησία Ολική Ηλιακή Ακτινοβολία Νέφωση Μέση Ολική Νέφωση Φαινόμενα Aριθμός Ημερών Καταιγίδας Αριθμός Ημερών Χιονιού Αριθμός Ημερών Βροχής Αριθμός Ημερών Όμβρου Υγρασία Μέση Σχετική Υγρασία Μέση Ελάχιστη Σχετική Υγρασία Μέση Μέγιστη Σχετική Υγρασία Μέση Τάση Ατμών (hpa) Μεγαλύτερη Μέση Ημερήσια Τάση Ατμών Μικρότερη Μέση Ημερήσια Τάση Ατμών Μέσος Δείκτης Δυσφορίας DI Μεγαλύτερος Μέσος Ημερήσιος Δείκτης Δυσφορίας DI Μικρότερος Μέσος Ημερήσιος Δείκτης Δυσφορίας DI Συχνότητες ανέμου Μηνιαία Ετήσια Άνεμος Μέση Ταχύτητα Ανέμου (σε knots και m/sec) Υετός Υψος Υετού (18 εως 18 UTC)(mm) Αριθμός Ημερών με Υετό 1.0 mm Αριθμός Ημερών με Υετό 0.1 mm Μέγιστη θερμοκρασία Μέση Μέγιστη Θερμοκρασία Αριθμός Ημερών με Μέγιστη Θερμοκρασία 0 o C(ολικός παγετός) Αριθμός Ημερών με Μέγιστη Θερμοκρασία >0 o C, >20 o C, >30 o C, 35 o C, 40 o C Εξάτμιση Εξάτμιση PAN Μέγιστη Εξάτμιση PAN (24ώρου) Ελάχιστη Εξάτμιση PAN (24ώρου) Μέση Εξάτμιση PICHE (12ώρου 06 18UTC) Πίεση Μέση Πίεση στη Μέση Στάθμη Θάλασσας Ελάχιστη θερμοκρασία Μέση Ελάχιστη Θερμοκρασία Αριθμός Ημερών με Ελάχιστη Θερμοκρασία <0 o C, < 10 o C, 20 o C Μέση θερμοκρασία Μέση Θερμοκρασία Θερμοκρασία εδάφους Μέση Μέγιστη Θερμοκρασία Επιφάνειας Εδάφους Μέση Ελάχιστη Θερμοκρασία Επιφάνειας Εδάφους Η χρονική περίοδος κάλυψης κάθε σταθμού φαίνεται στον πίνακα Ι ενώ οι μετεωρολογικές παράμετροι της κλιματικής βάσης της ΕΜΥ εμφανίζονται στον Πίνακα ΙΙ. Όπως φαίνεται στον Πίνακα Ι, η χρονική περίοδος κάλυψης των δεδομένων δεν είναι ίδια για όλους τους σταθμούς. Οι μετεωρολογικοί σταθμοί της ΕΜΥ με χρονοσειρές δεδομένων μεγαλύτερες των 30 ετών είναι 80 στον αριθμό, εκείνοι με χρονοσειρές δεδομένων 25 29 ετών είναι 18 στον αριθμό ενώ εκείνοι με χρονοσειρές 20 24 ετών είναι 10 στον αριθμό. 8

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Για τη δημιουργία της βάσης δεδομένων της, η ΕΜΥ χρησιμοποιεί για τον υπολογισμό των στατιστικών (μέσων μηνιαίων και ετήσιων) τιμών μετεωρολογικών παραμέτρων όπως η θερμοκρασία, ο υετός, η ηλιοφάνεια και τα φαινόμενα καιρού τον κανόνα αθροιστικής ή άκρας μεταβλητής, σύμφωνα με τον οποίο αν το δείγμα δεδομένων χαρακτηριστεί ελλιπές τότε δεν υπολογίζεται η μέση μηνιαία τιμή της παραμέτρου. Οι στατιστικές τιμές άλλων μετωρολογικών παραμέτρων όπως η πίεση και η νέφωση εκτιμώνται από τον κανόνα μέσης τιμής μεταβλητής. Για την ποιότητα των δεδομένων των μετεωρολογικών παραμέτρων, των οποίων ο υπολογισμός στατιστικών τιμών βασίζεται στον κανόνα αυτό, ισχύουν τα εξής: 1) Δεδομένα ποιότητας Α: στο μηνιαίο δείγμα υπάρχουν μέγιστες ελλείψεις 3 συνεχόμενων ή 5 συνολικά ημερών. 2) Δεδομένα ποιότητας Β: στο μηνιαίο δείγμα υπάρχουν μέγιστες ελλείψεις 5 συνεχόμενων ή 10 συνολικά ημερών. 3) Δεδομένα ποιότητας Γ: στο μηνιαίο δείγμα υπάρχουν περισσότερες ελλείψεις. Τα κλιματικά δεδομένα που παραχωρήθηκαν από την ΕΜΥ για την υλοποίηση των στόχων της πρώτης ενότητας εργασίας του έργου (ΕΕ1) είναι σε μορφή (format).xls (ένα αρχείο ανά σταθμό). Τα δεδομένα εξόδου από την ΕΕ1 που απαιτούνται για τη δημιουργία της βάσης γεωγραφικών δεδομένων, η οποία θα χρησιμοποιηθεί για την ανάπτυξη του ολοκληρωμένου συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών, θα είναι σε μορφή ascii. Αναφέρεται ότι έπειτα από έλεγχο των δεδομένων διαπιστώθηκε ότι για τη χρονική περίοδο 2005 2009 υπάρχουν διαθέσιμα πρωτογενή κλιματικά δεδομένα από τη βάση της ΕΜΥ, χωρίς ωστόσο να έχει διενεργηθεί ποιοτικός έλεγχος και στατιστική επεξεργασία (απουσία δευτερογενών δεδομένων). Για το λόγο αυτό, αποφασίστηκε για τον υπολογισμό των τάσεων των κλιματικών δεδομένων για τη χρονική περίοδο 1956 2009 καθώς και για δύο ενδιάμεσες περιόδους να χρησιμοποιηθούν, εκτός από την κλιματική βάση της ΕΜΥ, η κλιματική βάση του Εθνικού Ωκεανογραφικού και Ατμοσφαιρικού Ινστιτούτου των Η.Π.Α. (http://iridl.ldeo.columbia.edu/sources/.noaa/.ncep/.cpc/.eve/) καθώς επίσης και η κλιματική βάση European Climate Assessment and Database που υποστηρίζεται από το European Climate Support Network (http://eca.knmi.nl/). 2.1 Θερμοκρασία Πρωτογενή δεδομένα επιφάνειας Οι μετεωρολογικοί σταθμοί της ΕΜΥ καταγράφουν τριωριαίες παρατηρήσεις θερμοκρασίας, μέγιστης θερμοκρασίας (06UTC και 18UTC) και ελάχιστης θερμοκρασίας (06UTC και 18UTC) σε βαθμούς Κελσίου ( C). Δευτερογενή δεδομένα Τα δευτερογενή δεδομένα θερμοκρασίας αφορούν σε μηνιαίες και ετήσιες στατιστικές τιμές των ακόλουθων στοιχείων, για όλους τους σταθμούς της Ελλάδας. 9

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Πίνακας ΙIΙ: δευτερογενή δεδομένα θερμοκρασίας Μέγιστη θερμοκρασία Μέση μέγιστη θερμοκρασία Αριθμός ημερών με μέγιστη θερμοκρασία 0 C (ολικός παγετός) Αριθμός ημερών με μέγιστη θερμοκρασία > 0 C Αριθμός ημερών με μέγιστη θερμοκρασία 20 C Αριθμός ημερών με μέγιστη θερμοκρασία 30 C Αριθμός ημερών με μέγιστη θερμοκρασία 35 C Αριθμός ημερών με μέγιστη θερμοκρασία 40 C Ελάχιστη θερμοκρασία Μέση ελάχιστη θερμοκρασία Αριθμός ημερών με ελάχιστη θερμοκρασία 0 C (μερικός παγετός) Αριθμός ημερών με ελάχιστη θερμοκρασία 10 C Αριθμός ημερών με ελάχιστη θερμοκρασία 20 C Μέση θερμοκρασία Στον Πίνακα IV εμφανίζονται οι κανόνες υπολογισμού των στατιστικών τιμών τους οποίους εφαρμόζει η ΕΜΥ για τις μεταβλητές που θα χρησιμοποιηθούν στο πρόγραμμα ΓΕΩΚΛΙΜΑ. Αναφέρεται ότι οι μηνιαία στατιστική τιμή της μέσης μέγιστης θερμοκρασίας προκύπτει ως η μέση τιμή των ημερήσιων μέγιστων τιμών του μήνα. Η ημερήσια μέγιστη θερμοκρασία είναι η μεγαλύτερη από τις τιμές του πεδίου μέγιστης θερμοκρασίας των συνοπτικών παρατηρήσεων 18UTC ή 06UTC. Αν απουσιάζει η συνοπτική παρατήρηση 06UTC τότε ως μέγιστη ημερήσια θερμοκρασία θεωρείται αυτή της 18UTC. Αν απουσιάζει και η συνοπτική παρατήρηση της 18UTC τότε δεν υπολογίζεται η ημερήσια τιμή και έχουμε ελλιπές δείγμα. Στην περίπτωση αυτή δεν υπολογίζεται η μηνιαία στατιστική τιμή της μέγιστης θερμοκρασίας, σύμφωνα με τον κανόνα αθροιστικής ή άκρας μεταβλητής. Αντίστοιχα προκύπτει η μηνιαία στατιστική τιμή ελάχιστης θερμοκρασίας. Όσον αφορά στον υπολογισμό της μηνιαίας μέσης θερμοκρασίας, ακολουθεί τον κανόνα αθροιστικής ή άκρας μεταβλητής και είναι η μέση τιμή των ημερήσιων τιμών του μήνα. Η μέση ημερήσια τιμή θερμοκρασίας προκύπτει ως ο αριθμητικός μέσος όρος των συνοπτικών παρατηρήσεων 06UTC, 12UTC, 18UTC, 18UTC (η συνοπτική παρατήρηση της 18UTC επαναπροστίθεται λόγω έλλειψης νυχτερινής μέτρησης). Διευκρινίζεται ότι είναι απαραίτητες και οι τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις. Αν το κριτήριο αυτό δεν ικανοποιείται, η ημερήσια τιμή δεν υπολογίζεται. 10

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 2.2 Υετός Πρωτογενή δεδομένα Τα πρωτογενή δεδομένα υετού που καταγράφονται από την ΕΜΥ περιλαμβάνουν το ημερήσιο ύψος και τη διάρκεια ημερήσιου υετού (06UTC 06UTC και 18UTC 18UTC), το ύψος και τη διάρκεια υετού 12ώρου (06UTC και 18UTC), το ύψος 24ωρου συσσωρευμένου χιονιού και την εξάωρη πρόσφατη χιονόπτωση. Δευτερογενή δεδομένα Τα δευτερογενή δεδομένα υετού που θα συλλεχθούν και θα αναλυθούν κατά την υλοποίηση του έργου είναι οι μηνιαίες και ετήσιες τιμές του ύψους του υετού σε χιλιοστά, του αριθμού ημερών με ύψος υετού 1.0mm και του αριθμού ημερών με ύψος υετού 0.1mm. Η μέση μηνιαία τιμή του ύψους υετού είναι το άθροισμα των ημερήσιων τιμών και ο υπολογισμός της ακολουθεί τον κανόνα αθροιστικής/άκρας μεταβλητής. Ως Ημερήσιο Ύψος Υετού θεωρείται το ύψος υετού 24ώρου από τη συνοπτική παρατήρηση 18UTC της προηγουμένης έως τη συνοπτική παρατήρηση 18UTC της τρέχουσας ημέρας. Υπολογίζεται ως άθροισμα των δύο 12 ωρων τιμών ύψους υετού (Ύψος Υετού από τη συνοπτική παρατήρηση 18UTC της προηγουμένης έως την συνοπτική παρατήρηση 06UTC της τρέχουσας ημέρας + Ύψος Υετού από συνοπτική παρατήρηση 06UTC έως 18UTC της τρέχουσας ημέρας). Διευκρινίζεται ότι αν έχουμε ελλιπές δείγμα, τότε η ημερήσια τιμή δεν υπολογίζεται. 2.3 Φαινόμενα Καιρού Πρωτογενή δεδομένα Οι μετεωρολογικοί σταθμοί της ΕΜΥ καταγράφουν αριθμό ημερών καταιγίδας, χιονιού, βροχής και όμβρου. Δευτερογενή δεδομένα Θα συλλεχθούν και θα επεξεργαστούν δεδομένα φαινομένων καιρού που αφορούν στις μηνιαίες τιμές αριθμού ημερών καταιγίδας, χιονιού, βροχής και όμβρου. Ο υπολογισμός των μηνιαίων τιμών γίνεται σύμφωνα με το κριτήριο αθροιστικής/άκρας μεταβλητής. Διευκρινίζεται ότι αν δεν βρεθούν συνοπτικές παρατηρήσεις, στις οποίες να εμφανίζονται τα σύμβολα των φαινομένων, τότε η εξεταζόμενη ημέρα είτε θεωρείται ΗΜΕΡΑ ΜΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ (εφόσον έχει ελεγχθεί το παραπάνω κριτήριο απαραιτήτως και στις τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις των 06UTC, 12UTC, 18UTC) είτε εξαιρείται από το δείγμα (ελλιπές δείγμα) αν λείπει κάποια των συνοπτικών παρατηρήσεων 06UTC, 12UTC, 18UTC. 11

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 2.4 Νέφωση Πρωτογενή δεδομένα Καταγράφονται από το δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών της ΕΜΥ παρατηρήσεις ολικής νέφωσης και νέφωσης χαμηλών νεφών, το ποσό, το ύψος και η εικόνα του πρώτου χαμηλού, το ποσό, το ύψος και η εικόνα του δεύτερου χαμηλού, το ποσό και η εικόνα μεσαίων νεφών, το ποσό και η εικόνα υψηλών νεφών και τα είδη των νεφών. Δευτερογενή δεδομένα Κατά την υλοποίηση του έργου θα χρησιμοποιηθούν μηνιαίες τιμές μέσης ολικής νέφωσης. Η μηνιαία μέση τιμή ολικής νέφωσης είναι η μέση τιμή των ημερήσιων τιμών του μήνα και εκτιμάται με βάση τον κανόνα μέσης τιμής μεταβλητής. Η ημερήσια τιμή προκύπτει ως μέση τιμή όλων των διαθέσιμων συνοπτικών παρατηρήσεων, εφ όσον όμως υπάρχουν τουλάχιστον τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις όπου η πρώτη με την τελευταία διαφέρουν 12 ώρες. Σε διαφορετική περίπτωση η ημερήσια τιμή δεν υπολογίζεται. 2.5 Άνεμος Πρωτογενή δεδομένα Όσον αφορά στον άνεμο, οι μετεωρολογικοί σταθμοί της ΕΜΥ καταγράφουν τη διαδρομή του ανέμου, την ένταση και τη διεύθυνση του ανέμου ανά τρίωρο και τη μέγιστη ριπή τριώρου. Δευτερογενή δεδομένα Θα χρησιμοποιηθούν μέσες μηνιαίες και ετήσιες τιμές της μέσης ταχύτητας του ανέμου (υπολογίζονται από την ΕΜΥ σε knots και σε m/sec) καθώς και μέσες μηνιαίες και ετήσιες τιμές συχνότητας ανέμου. Η μηνιαία μέση τιμή της ταχύτητας του ανέμου υπολογίζεται με βάση τον κανόνα μέσης τιμής μεταβλητής. Η ημερήσια τιμή προκύπτει ως μέση τιμή όλων των διαθέσιμων συνοπτικών παρατηρήσεων, εφ όσον όμως υπάρχουν τουλάχιστον τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις όπου η πρώτη με την τελευταία διαφέρουν 12 ώρες. Εφόσον δεν ικανοποιείται το κριτήριο αυτό, τότε η ημερήσια τιμή δεν υπολογίζεται. Η μηνιαία μέση τιμή της συχνότητας ανέμου προκύπτει από έναν πίνακα με το ποσοστό (%) εμφάνισης των οκτώ κυρίων κατηγοριών διεύθυνσης ανέμου σε αντίστοιχες εννέα κατηγορίες έντασης. Στον Πίνακα περιλαμβάνεται ως ξεχωριστή κατηγορία η άπνοια (calm). Το δείγμα δεδομένων περιλαμβάνει όλες τις διαθέσιμες συνοπτικές παρατηρήσεις και δεν εξετάζεται ως προς την πληρότητα των ημερών του μήνα. Η ποιότητα των δεδομένων χαρακτηρίζεται κλάσης Α όταν το μέγεθος του δείγματος είναι μεγαλύτερο από ή ίσο με 75 παρατηρήσεις, κλάσης Β όταν το μέγεθος του δείγματος είναι μεταξύ 60 74 παρατηρήσεων και κλάσης Γ όταν το μέγεθος του δείγματος είναι μικρότερο από 60 παρατηρήσεις. 12

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 2.6 Πίεση Πρωτογενή δεδομένα Τα πρωτογενή δεδομένα υετού που καταγράφονται από την ΕΜΥ η ωριαία πίεση, η τριωριαία πίεση (MSL), η τριωριαία πίεση (σταθμός) και η τάση. Δευτερογενή δεδομένα Τα δευτερογενή δεδομένα πίεσης αφορούν στη μηνιαία μέση πίεση στη μέση στάθμη θάλασσας, η οποία υπολογίζεται σύμφωνα με τον κανόνα μέσης τιμής μεταβλητής. Η ημερήσια τιμή πίεσης στη μέση στάθμη θάλασσας προκύπτει ως ο αριθμητικός μέσος των συνοπτικών παρατηρήσεων 06UTC, 12UTC, 18UTC. Διευκρινίζεται ότι είναι απαραίτητες και οι τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις. Αν δεν ικανοποιείται το κριτήριο αυτό, τότε η ημερήσια τιμή δεν υπολογίζεται. 2.7 Υγρασία Πρωτογενή δεδομένα Καταγράφονται από το μετεωρολογικό δίκτυο της ΕΜΥ τριωριαίες τιμές υγρασίας, μέγιστη υγρασία (06UTC) και ελάχιστη υγρασία (06UTC). Δευτερογενή δεδομένα Τα δευτερογενή δεδομένα υγρασίας που υπολογίζονται από την ΕΜΥ και θα χρησιμοποιηθούν κατά την υλοποίηση του έργου είναι η μέση σχετική υγρασία (%), ο μέσος δείκτης δυσφορίας DI ( C), ο μεγαλύτερος και ο μικρότερος μέσος ημερήσιος δείκτης δυσφορίας DI. Αναφέρεται ότι ο υπολογισμός της σχετικής υγρασίας RH γίνεται από τη σχέση: 100 όπου e (σε hpa) είναι η τάση υδρατμών, που υπολογίζεται για την (T T w ), ενώ Τ και Τ w είναι η θερμοκρασία ξηρού και υγρού θερμομέτρου αντίστοιχα, και είναι η τάση κορεσμένων υδρατμών, δηλαδή η μέγιστη τάση στη δεδομένη θερμοκρασία Τ. Ο υπολογισμός του δείκτη δυσφορίας του Thom (Discomfort Index DI) γίνεται από την παρακάτω σχέση: 0.4 4.8 Η μηνιαία μέση σχετική υγρασία και ο μηνιαίος μέσος δείκτης δυσφορίας DI εκτιμώνται με βάση τον κανόνα μέσης τιμής μεταβλητής. Η ημερήσια τιμή σχετικής υγρασίας και του δείκτη δυσφορίας DI προκύπτουν ως οι αριθμητικοί μέσοι των συνοπτικών παρατηρήσεων 06UTC, 12UTC, 18UTC. Διευκρινίζεται ότι είναι απαραίτητες και οι τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις. Αν δεν ικανοποιείται το κριτήριο αυτό, τότε η ημερήσια τιμή δεν υπολογίζεται. 13

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 2.8 Ηλιοφάνεια Πρωτογενή δεδομένα Καταγράφονται από τους μετεωρολογικούς σταθμούς της ΕΜΥ ωριαίες τιμές ηλιοφάνειας, από τις οποίες προκύπτει η ημερήσια τιμή ηλιοφάνειας ως το άθροισμα των 14 ωριαίων τιμών. Δευτερογενή δεδομένα Η ΕΜΥ υπολογίζει τις μέσες μηνιαίες και ετήσιες τιμές ηλιοφάνειας σε ώρες. Ο υπολογισμός των μηνιαίων τιμών γίνεται με βάση το άθροισμα των ημερήσιων τιμών, με βάση το κριτήριο αθροιστικής ή άκρας μεταβλητής. Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται οι τρόποι υπολογισμού των στατιστικών τιμών των παραπάνω μεταβλητών, όπως αυτές υπολογίζονται από την ΕΜΥ. 14

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Πίνακας IV: Κανόνες υπολογισμού στατιστικών τιμών των μεταβλητών τους οποίους εφαρμόζει η ΕΜΥ. ΜΕΝΟΥ ΜΕΤΑΒΛΗΤΗ ΜΟΝΑΔΕΣ ΜΗΝΥΜΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΤΙΜΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΜΗΝΙΑΙΩΝ ΤΙΜΩΝ Ηλιοφάνεια Ηλιοφάνεια h (ώρες) STAT Νέφωση Φαινόμενα Μέση Ολική Νέφωση Αριθμός Ημερών Καταιγίδας όγδοα ημέρες SYNOP SYNOP Η ημερήσια τιμή προκύπτει ως άθροισμα των 14 ωριαίων τιμών του μηνύματος STAT. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογισθεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Η ημερήσια τιμή προκύπτει ως μέση τιμή όλων των διαθέσιμων συνοπτικών παρατηρήσεων, εφ όσον όμως υπάρχουν τουλάχιστον 3 συνοπτικές παρατηρήσεις όπου η πρώτη με την τελευταία διαφέρουν 12 ώρες. Διευκρινίζεται ότι εφ όσον ΔΕΝ ικανοποιείται το παραπάνω κριτήριο, η ημερήσια τιμή ΔΕΝ υπολογίζεται. Ως ΗΜΕΡΑ ΚΑΤΑΙΓΙΔΑΣ θεωρείται εκείνη όπου σε μια τουλάχιστον από τις διαθέσιμες συνοπτικές παρατηρήσεις σε τουλάχιστον ένα από τα πεδία present (μόνο φαινόμενο1,2,3) και past weather (μόνο φαινόμενο1,2,3,4) υπάρχουν τα σύμβολα T ή V. Διευκρινίζεται ότι αν ΔΕΝ βρεθούν συνοπτικές παρατηρήσεις με τα σύμβολα αυτά, τότε η εξεταζόμενη ημέρα: είτε θεωρείται ως ΗΜΕΡΑ-ΜΗ-ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ εφ όσον έχει ελεγχθεί το παραπάνω κριτήριο ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ και στις τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις των 06:00, 12:00, 18:00 UTC είτε εξαιρείται από το δείγμα (ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ) αν λείπει κάποια των συνοπτικών παρατηρήσεων 06:00, 12:00, 18:00 UTC. Άθροισμα ημερησίων τιμών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Η μέση τιμή των ημερησίων τιμών του μήνα. Κριτήριο Μέσης Τιμής Μεταβλητής. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. 15

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Φαινόμενα Αριθμός Ημερών Χιονιού ημέρες SYNOP Ως ΗΜΕΡΑ XIONIOY θεωρείται εκείνη όπου σε μια τουλάχιστον από τις διαθέσιμες συνοπτικές παρατηρήσεις σε τουλάχιστον ένα από τα πεδία present (μόνο φαινόμενο1,2,3) και past weather (μόνο φαινόμενο1,2,3,4) υπάρχουν τα σύμβολα Α ή Β ή * ή Χ ή G. Διευκρινίζεται ότι αν ΔΕΝ βρεθούν συνοπτικές παρατηρήσεις με τα σύμβολα αυτά, τότε η εξεταζόμενη ημέρα: είτε θεωρείται ως ΗΜΕΡΑ-ΜΗ-ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ εφ όσον έχει ελεγχθεί το παραπάνω κριτήριο ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ και στις τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις των 06:00, 12:00, 18:00 UTC είτε εξαιρείται από το δείγμα (ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ) αν λείπει κάποια των συνοπτικών παρατηρήσεων 06:00, 12:00, 18:00 UTC. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Ως ΗΜΕΡΑ θεωρείται εκείνη όπου σε μια τουλάχιστον από τις διαθέσιμες συνοπτικές παρατηρήσεις σε τουλάχιστον ένα από τα πεδία present (μόνο φαινόμενο1,2,3) και past weather (μόνο φαινόμενο1,2,3,4) υπάρχει το σύμβολο F. Φαινόμενα Αριθμός Ημερών ομίχλης ημέρες SYNOP Διευκρινίζεται ότι αν ΔΕΝ βρεθούν συνοπτικές παρατηρήσεις όπου ικανοποιείται το παραπάνω κριτήριο, τότε η εξεταζόμενη ημέρα: είτε θεωρείται ως ΗΜΕΡΑ-ΜΗ-ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ εφ όσον έχει ελεγχθεί το παραπάνω κριτήριο ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ στην συνοπτική παρατήρηση των 06:00 UTC είτε εξαιρείται από το δείγμα (ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ) αν λείπει η συνοπτική παρατήρηση των 06:00 UTC. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. 16

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Ως ΗΜΕΡΑ ΒΡΟΧΗΣ θεωρείται εκείνη όπου σε μια τουλάχιστον από τις διαθέσιμες συνοπτικές σε τουλάχιστον ένα από τα πεδία present (μόνο φαινόμενο1,2,3) και past weather (μόνο φαινόμενο1,2,3,4) υπάρχουν το σύμβολο R. Φαινόμενα Φαινόμενα Πίεση Αριθμός Ημερών Βροχής Αριθμός Ημερών Όμβρου Μέση Πίεση στην Μέση Στάθμη Θάλασσας ημέρες ημέρες hpa SYNOP SYNOP SYNOP Διευκρινίζεται ότι αν ΔΕΝ βρεθούν συνοπτικές παρατηρήσεις με το σύμβολο αυτό, τότε η εξεταζόμενη ημέρα: είτε θεωρείται ως ΗΜΕΡΑ-ΜΗ-ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ εφ όσον έχει ελεγχθεί το παραπάνω κριτήριο ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ και στις τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις των 06:00, 12:00, 18:00 UTC είτε εξαιρείται από το δείγμα (ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ) αν λείπει κάποια των συνοπτικών παρατηρήσεων 06:00, 12:00, 18:00 UTC. Ως ΗΜΕΡΑ ΟΜΒΡΟΥ θεωρείται εκείνη όπου σε μια τουλάχιστον από τις διαθέσιμες συνοπτικές παρατηρήσεις σε τουλάχιστον ένα από τα πεδία present (μόνο φαινόμενο1,2,3) και past weather (μόνο φαινόμενο1,2,3,4) υπάρχουν τα σύμβολα O ή M ή S. Διευκρινίζεται ότι αν ΔΕΝ βρεθούν συνοπτικές παρατηρήσεις με τα σύμβολα αυτά, τότε η εξεταζόμενη ημέρα: είτε θεωρείται ως ΗΜΕΡΑ-ΜΗ-ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ εφ όσον έχει ελεγχθεί το παραπάνω κριτήριο ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΩΣ και στις τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις των 06:00, 12:00, 18:00 UTC είτε εξαιρείται από το δείγμα (ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ) αν λείπει κάποια των συνοπτικών παρατηρήσεων 06:00, 12:00, 18:00 UTC. Η ημερήσια τιμή προκύπτει ως μέση τιμή των συνοπτικών παρατηρήσεων 06:00, 12:00, 18:00 UTC, δηλαδή (P 06 +P 12 +P 18 )/3. Διευκρινίζεται ότι είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ και οι τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις 06:00, 12:00, 18:00 UTC. Αν ΔΕΝ ικανοποιείται το κριτήριο αυτό, τότε η ημερήσια τιμή ΔΕΝ υπολογίζεται. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Η μέση τιμή των ημερησίων τιμών του μήνα. Κριτήριο Μέσης Τιμής Μεταβλητής. 17

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Άνεμος Μέση Ταχύτητα Ανέμου Knots m/sec km/h ή ή SYNOP Η ημερήσια τιμή προκύπτει ως μέση τιμή όλων των διαθέσιμων συνοπτικών παρατηρήσεων, εφ όσον όμως υπάρχουν τουλάχιστον 3 συνοπτικές παρατηρήσεις όπου η πρώτη με την τελευταία διαφέρουν 12 ώρες. Διευκρινίζεται ότι εφ όσον ΔΕΝ ικανοποιείται το παραπάνω κριτήριο, τότε η ημερήσια τιμή ΔΕΝ υπολογίζεται. Η μέση τιμή των ημερησίων τιμών του μήνα. Κριτήριο Μέσης Τιμής Μεταβλητής.. Πίνακας με το ποσοστό (%) εμφάνισης των 8 κυρίων κατηγοριών διεύθυνσης ανέμου σε αντίστοιχες 9 κατηγορίες έντασης. Στον Πίνακα περιλαμβάνεται ως ξεχωριστή κατηγορία η άπνοια (calm). Συχνότητες Ανέμου Μηνιαία SYNOP Το δείγμα δεδομένων περιλαμβάνει ΟΛΕΣ τις διαθέσιμες συνοπτικές παρατηρήσεις και ΔΕΝ εξετάζεται ως προς την πληρότητα των ημερών του μήνα. ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ: Ποιότητα Α: μέγεθος δείγματος 75 παρατηρήσεις (έντονη γραφή). Ποιότητα Β: μέγεθος δείγματος μεταξύ 60-74 παρατηρήσεις (πλάγια γραφή). Ποιότητα Γ: μέγεθος δείγματος < 60 παρατηρήσεις (υπογραμμισμένη γραφή). 18

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Συχνότητες Ανέμου Ετήσια SYNOP Πίνακας με το ποσοστό (%) εμφάνισης των 8 κυρίων κατηγοριών διεύθυνσης ανέμου σε αντίστοιχες 9 κατηγορίες έντασης. Στον Πίνακα περιλαμβάνεται ως ξεχωριστή κατηγορία η άπνοια (calm). Το δείγμα δεδομένων περιλαμβάνει ΟΛΕΣ τις διαθέσιμες συνοπτικές παρατηρήσεις και ΔΕΝ εξετάζεται ως προς την πληρότητα των ημερών του μήνα. Ως Ημερήσιο Ύψος Υετού θεωρείται το ύψος υετού 24ώρου από την συνοπτική παρατήρηση 18:00 UTC προηγουμένης έως την συνοπτική παρατήρηση 18:00 UTC τρέχουσας ημέρας. Υετός Ύψος Υετού (18 έως 18UTC) mm SYNOP Υπολογίζεται ως άθροισμα των δύο 12-ωρων τιμών ύψους υετού (Ύψος Υετού από την συνοπτική παρατήρηση 18:00 UTC προηγουμένης έως την συνοπτική παρατήρηση 06:00 UTC τρέχουσας ημέρας + Ύψος Υετού από συνοπτική παρατήρηση 06:00 UTC έως18:00 UTC τρέχουσας ημέρας). Άθροισμα ημερήσιων τιμών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Υετός Υετός Αριθμός Ημερών με Υετό 1.0 mm Αριθμός Ημερών με Υετό 0.1 mm ημέρες ημέρες SYNOP SYNOP Διευκρινίζεται ότι αν έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ, τότε η ημερήσια τιμή ΔΕΝ υπολογίζεται. Ως ΗΜΕΡΑ θεωρείται εκείνη όπου το ημερήσιο ύψος υετού 1.0 mm. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογισθεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Ως ΗΜΕΡΑ θεωρείται εκείνη όπου το ημερήσιο ύψος υετού 0.1 mm. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογισθεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. 19

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Μέγιστη Θερμοκρασία Μέγιστη Θερμοκρασία Μέγιστη Θερμοκρασία Μέγιστη Θερμοκρασία Μέγιστη Θερμοκρασία Μέγιστη Θερμοκρασία Μέγιστη Θερμοκρασία Μέση Μέγιστη Θερμοκρασία Αριθμός Ημερών με Μέγιστη Θερμοκρασία 0 C (ολικός παγετός) Αριθμός Ημερών με Μέγιστη Θερμοκρασία > 0 C C Αριθμός Ημερών με Μέγιστη Θερμοκρασία 20 C Αριθμός Ημερών με Μέγιστη Θερμοκρασία 30 C Αριθμός Ημερών με Μέγιστη Θερμοκρασία 35 C Αριθμός Ημερών με Μέγιστη Θερμοκρασία 40 C C SYNOP ημέρες SYNOP ημέρες SYNOP ημέρες SYNOP ημέρες SYNOP ημέρες SYNOP ημέρες SYNOP Η μεγαλύτερη από τις τιμές του πεδίου μεγίστης θερμοκρασίας των συνοπτικών παρατηρήσεων 18:0UTC ή 06:00UTC. Αν απουσιάζει η συνοπτική παρατήρηση 06:0UTC, τότε ως μέγιστη θερμοκρασία θεωρείται αυτή της 18:0UTC. Αν απουσιάζει η συνοπτική παρατήρηση 18:0UTC, τότε ΔΕΝ υπολογίζεται η μεταβλητή και έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Ως ΗΜΕΡΑ θεωρείται εκείνη όπου η μέγιστη θερμοκρασία 0 C. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογιστεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Ως ΗΜΕΡΑ θεωρείται εκείνη όπου η μέγιστη θερμοκρασία > 0 C. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογισθεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Ως ΗΜΕΡΑ θεωρείται εκείνη όπου η μέγιστη θερμοκρασία 20 C. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογισθεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Ως ΗΜΕΡΑ θεωρείται εκείνη όπου η μέγιστη θερμοκρασία 30 C. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογισθεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Ως ΗΜΕΡΑ θεωρείται εκείνη όπου η μέγιστη θερμοκρασία 35 C. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογισθεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Ως ΗΜΕΡΑ θεωρείται εκείνη όπου η μέγιστη θερμοκρασία 40 C. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογισθεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Η μέση τιμή των ημερησίων μεγίστων τιμών του μήνα. Κριτήριο Μέσης Τιμής Μεταβλητής. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. 20

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Ελάχιστη Θερμοκρασία Ελάχιστη Θερμοκρασία Ελάχιστη Θερμοκρασία Ελάχιστη Θερμοκρασία Μέση Θερμοκρασία Υγρασία Μέση Ελάχιστη Θερμοκρασία Αριθμός Ημερών με Ελάχιστη Θερμοκρασία 0 C (μερικός παγετός) Αριθμός Ημερών με Ελάχιστη Θερμοκρασία -10 C Αριθμός Ημερών με Ελάχιστη Θερμοκρασία 20 C Μέση Θερμοκρασία Μέση Σχετική Υγρασία C SYNOP ημέρες SYNOP ημέρες SYNOP ημέρες SYNOP C SYNOP % SYNOP Η μικρότερη από τις τιμές του πεδίου ελάχιστης θερμοκρασίας των συνοπτικών παρατηρήσεων 18:0UTC ή 06:00UTC. Αν απουσιάζει η συνοπτική παρατήρηση 18:0UTC, τότε ως ελάχιστη θερμοκρασία θεωρείται αυτή της 06:0UTC. Αν απουσιάζει η συνοπτική παρατήρηση 06:0UTC, τότε ΔΕΝ υπολογίζεται η μεταβλητή και έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Ως ΗΜΕΡΑ θεωρείται εκείνη όπου η ελάχιστη θερμοκρασία 0 C. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογισθεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Ως ΗΜΕΡΑ θεωρείται εκείνη όπου η ελάχιστη θερμοκρασία - 10 C. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογισθεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Ως ΗΜΕΡΑ θεωρείται εκείνη όπου η ελάχιστη θερμοκρασία 20 C. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογισθεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Η ημερήσια τιμή προκύπτει ως μέση τιμή των συνοπτικών παρατηρήσεων 06:00, 12:00 και 2 φορές της 18:00 UTC, δηλαδή (Τ 06 +Τ 12 +2*Τ 18 )/4. Διευκρινίζεται ότι είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ και οι τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις 06:00, 12:00, 18:00 UTC. Αν ΔΕΝ ικανοποιείται το κριτήριο αυτό, τότε η ημερήσια τιμή ΔΕΝ υπολογίζεται. Η ημερήσια τιμή προκύπτει ως μέση τιμή των συνοπτικών παρατηρήσεων 06:00, 12:00, 18:00 UTC, δηλαδή (RH 06 +RH 12 +RH 18 )/3. Διευκρινίζεται ότι είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ και οι τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις 06:00, 12:00, 18:00 UTC. Αν ΔΕΝ ικανοποιείται το κριτήριο αυτό, τότε η ημερήσια τιμή ΔΕΝ υπολογίζεται. Η μέση τιμή των ημερησίων ελαχίστων τιμών του μήνα. Κριτήριο Μέσης Τιμής Μεταβλητής. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Άθροισμα ημερών. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Η μέση τιμή των ημερησίων τιμών του μήνα. Κριτήριο Μέσης Τιμής Μεταβλητής. Η μέση τιμή των ημερησίων τιμών του μήνα. Κριτήριο Μέσης Τιμής Μεταβλητής. 21

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Υγρασία Υγρασία Υγρασία Μέσος Δείκτης Δυσφορίας DI Μεγαλύτερος Μέσος Ημερήσιος Δείκτης Δυσφορίας DI Μικρότερος Μέσος Ημερήσιος Δείκτης Δυσφορίας DI C SYNOP C SYNOP C SYNOP Η ημερήσια τιμή προκύπτει ως μέση τιμή των συνοπτικών παρατηρήσεων 06:00, 12:00, 18:00 UTC, σύμφωνα με τον τύπο υπολογισμού. Διευκρινίζεται ότι είναι ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ και οι τρεις συνοπτικές παρατηρήσεις 06:00, 12:00, 18:00 UTC. Αν ΔΕΝ ικανοποιείται το κριτήριο αυτό, τότε η ημερήσια τιμή ΔΕΝ υπολογίζεται. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογισθεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Αν η ημερήσια τιμή ΔΕΝ έχει υπολογισθεί, τότε έχουμε ΕΛΛΙΠΕΣ ΔΕΙΓΜΑ. Η μέση τιμή των ημερησίων τιμών του μήνα. Κριτήριο Μέσης Τιμής Μεταβλητής. Η μεγαλύτερη από τις ημερήσιες μέσες τιμές του μήνα. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. Η μικρότερη από τις ημερήσιες μέσες τιμές του μήνα. Κριτήριο Αθροιστικής/Ακραίας Μεταβλητής. 22

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 3. ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΑΠΟ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΕΙΣ ΠΕΡΙΟΧΙΚΩΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ Στο κεφάλαιο αυτό περιγράφονται οι προδιαγραφές (είδος, μορφή, τεχνικά χαρακτηριστικά) των δεδομένων από προσομοιώσεις περιοχικών κλιματικών μοντέλων που θα χρησιμοποιηθούν για την δημιουργία της γεωγραφικής βάσης κλιματικής πληροφορίας του έργου «Γεωκλίμα». Τα δεδομένα προέρχονται από υπάρχουσες προσομοιώσεις περιοχικών κλιματικών μοντέλων για την ευρύτερη περιοχή της Ελλάδος από τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα PRUDENCE και ENSEMBLES και από τη διενέργεια μακροχρόνιας κλιματικής προσομοίωσης με ιδιαίτερα υψηλή ανάλυση (10 km x 10 km) για την ευρύτερη περιοχή της Ελλάδας. 3.1 Δεδομένα από υπάρχουσες προσομοιώσεις περιοχικών κλιματικών μοντέλων (RCMs) Πρωτογενή δεδομένα α. Πηγή Τα δεδομένα προέρχονται από υπάρχουσες προσομοιώσεις περιοχικών κλιματικών μοντέλων για την ευρύτερη περιοχή της Ελλάδος από τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα PRUDENCE (http://prudence.dmi.dk/) και ENSEMBLES (http://ensemblesrt3.dmi.dk/). Συγκεκριμένα από τη βάση δεδομένων του Προγράμματος PRUDENCE θα χρησιμοποιηθούν δεδομένα προσομοιώσεων από 9 διαφορετικά RCMs με χωρική ανάλυση 50 km x 50 km για όλη την Ευρώπη τόσο για το παρόν κλίμα 1961 1990 όσο και για το μελλοντικό κλίμα της περιόδου 2071 2100 υπό το σενάριο εκπομπών SRES A2 της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (Nakicenovic et al., 2000). Επίσης θα χρησιμοποιηθούν δεδομένα προσομοιώσεων από 5 διαφορετικά RCMs με την ίδια χωρική ανάλυση και για τις ίδιες περιόδους υπό το σενάριο εκπομπών SRES Β2 (Nakicenovic et al., 2000). Από τη βάση δεδομένων του Προγράμματος ENSEMBLES θα χρησιμοποιηθούν δεδομένα προσομοιώσεων από 7 διαφορετικά RCMs με χωρική ανάλυση 25 km x 25 km για όλη την Ευρώπη για την περίοδο 1951 2100 υπό το σενάριο εκπομπών SRES A1Β της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (Nakicenovic et al., 2000). Ο Πίνακας IV παρουσιάζει μία σύντομη περιγραφή των μοντέλων RCMs από τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα PRUDENCE και ENSEMBLES που θα χρησιμοποιηθούν στο πλαίσια του προγράμματος «Γεωκλίμα». Δίδονται πληροφορίες όπως το ακρωνύμιο και ο φορέας του μοντέλου, οι οριακές συνθήκες του οδηγού General Circulation Model (GCM), το μελλοντικό σενάριο που χρησιμοποιήθηκε για τις προσομοιώσεις, η χωρική ανάλυση των προσομοιώσεων και η σχετική βιβλιογραφία για κάθε ένα μοντέλο RCM. β. Γεωγραφική περιοχή ενδιαφέροντος Η μελετώμενη γεωγραφική περιοχή είναι ο ευρύτερος Ελληνικός χώρος (Σχήμα 1). Ποιο συγκεκριμένα, αυτή εκτίνεται από 19 ο έως 31 ο δυτικό γεωγραφικό μήκος, και από 34 ο έως 42 ο βόρειο γεωγραφικό πλάτος. 23

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Σχήμα 1: Η Γεωγραφική περιοχή ενδιαφέροντος. γ. Χρονική περίοδος Τα δεδομένα προσομοιώσεων από RCMs που έγιναν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος PRUDENCE καλύπτουν την τριακονταετία 1961 1990 που αποτελεί την περίοδο αναφοράς και την τριακονταετία 2071 2100. Τα δεδομένα προσομοιώσεων από RCMs που έγιναν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος ENSEMBLES καλύπτουν τη περίοδο 150 ετών 1951 2100. δ. Φυσικό μέγεθος Μηνιαίες και εποχικές τιμές α) θερμοκρασίας αέρα στα 2μ ( 0 C), β) μέγιστης θερμοκρασίας αέρα στα 2μ ( 0 C), γ) ελάχιστης θερμοκρασίας αέρα στα 2μ ( 0 C) και δ) ολικού ύψους βροχής σε χιλιοστά (mm). ε. Χαρακτηριστικά Τα δεδομένα προσομοιώσεων από RCMs που έγιναν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος PRUDENCE είναι με χωρική ανάλυση 50 km x 50 km για όλη την Ευρώπη ενώ τα αντίστοιχα που έγιναν στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος ENSEMBLES είναι με χωρική ανάλυση 25 km x 25 km για όλη την Ευρώπη. Τα δεδομένα είναι σε μορφή αρχείων binary. Ενδεικτικά στο Σχήμα 2 παρουσιάζεται η ορεογραφία του μοντέλου RegCM3 για τις προσομοιώσεις στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος ENSEMBLES. 24

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ orography RegCM3 25 km x 25 km lat 70 60 50 40 30 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200-20 0 20 40 60 0 lon Σχήμα 2: Η ορεογραφία (m) του μοντέλου RegCM3 για τις προσομοιώσεις 25 km x 25 km στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος ENSEMBLES. Δευτερογενή δεδομένα Τα δευτερογενή δεδομένα αφορούν στη μεσοποίηση των προσομοιώσεων των διαφορετικών RCMs ώστε να παραχθεί ένα ενιαίο (ensemble) μέσο πεδίο για κάθε ένα από τα σενάρια εκπομπών Α2, Β2 και Α1Β με τις διαφορές των μετεωρολογικών παραμέτρων θερμοκρασίας και βροχόπτωσης ανάμεσα στις μελλοντικές περιόδους 2021 2050 και 2071 2100 και τη περίοδο ελέγχου 1961 1990. α. Γεωγραφική περιοχή ενδιαφέροντος Όμοια με αυτή των πρωτογενών δεδομένων. β. Χρονική περίοδος Αφορά στις μελλοντικές περιόδους 2021 2050 και 2071 2100 σε σχέση με περίοδο ελέγχου 1961 1990. γ. Μέγεθος Ετήσιες και εποχικές μεταβολές στις μελλοντικές περιόδους 2021 2050 και 2071 2100 σε σχέση με περίοδο ελέγχου 1961 1990 για α) θερμοκρασία αέρα στα 2μ ( 0 C), β) μέγιστη θερμοκρασία αέρα στα 2μ ( 0 C), γ) ελάχιστη θερμοκρασία αέρα στα 2μ ( 0 C) και δ) ολικό ύψος βροχής σε χιλιοστά (mm). 25

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ δ. Χαρακτηριστικά Οι ενιαίες μέσες προσομοιώσεις για τα σενάρια εκπομπών Α2, Β2 θα είναι με χωρική ανάλυση 50 km x 50 km που θα στηρίζεται στη μεσοποίηση των προσομοιώσεων που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο τόσο του προγράμματος PRUDENCE. Η ενιαία προσομοίωση για το σενάριο Α1Β θα είναι με χωρική ανάλυση 25 km x 25 km που θα στηρίζεται στη μεσοποίηση των προσομοιώσεων που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος ENSEMBLES. Λόγω της διαφορετικής γεωμετρίας των μοντέλων θα γίνει αρχικά επαναπροσδιορισμός των σημείων του πλέγματος (regrid) των μοντέλων σε ένα κοινό πλέγμα ανάλυσης. Τα δευτερογενή δεδομένα των θα είναι σε μορφή αρχείων ascii. 3.2 Δεδομένα μακροχρόνιας κλιματικής προσομοίωσης με ανάλυση (10 km x 10 km) Πρωτογενή δεδομένα α. Πηγή Τα πρωτογενή δεδομένα αφορούν στα δεδομένα εισόδου ως οριακές συνθήκες για τη διενέργεια της μακροχρόνιας κλιματικής προσομοίωσης με ανάλυση (10 km x 10 km) για την ευρύτερη περιοχή της Ελλάδας για την περίοδο 1961 2050, με το περιοχικό κλιματικό μοντέλο RegCM. Τα δεδομένα εισόδου προέρχονται από τη προσομοίωση με το περιοχικό κλιματικό μοντέλο RegCM3 με χωρική ανάλυση 25 km x 25 km για όλη την Ευρώπη για την περίοδο 1951 2100 υπό το σενάριο εκπομπών SRES A1Β της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC) στο πλαίσιο του Προγράμματος ENSEMBLES. β. Γεωγραφική περιοχή ενδιαφέροντος Η γεωγραφική περιοχή των δεδομένα εισόδου είναι η Ευρώπη (Σχήμα 2). γ. Χρονική περίοδος Τα δεδομένα εισόδου που χρησιμοποιήθηκαν αφορούν στη χρονική περίοδο 1961 2050. δ. Φυσικό μέγεθος Τα δεδομένα εισόδου είναι με 6 ωρη ανάλυση σε 18 ατμοσφαιρικά επίπεδα για μια σειρά μετεωρολογικών παραμέτρων που περιγράφονται στο Πίνακα V. ε. Χαρακτηριστικά Τα δεδομένα εισόδου είναι με χωρική ανάλυση 25 km x 25 km για την περιοχή της Ευρώπης, Επίσης είναι με 6 ωρη ανάλυση σε 18 ατμοσφαιρικά επίπεδα για μια σειρά μετεωρολογικών παραμέτρων που περιγράφονται στο Πίνακα V. Ο συνολικός όγκος των δεδομένων εισόδου είναι 4.3 ΤΒ σε μορφή αρχείων binary. 26

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Δευτερογενή δεδομένα α. Πηγή Τα δεδομένα θα προκύψουν από τη διενέργεια μακροχρόνιας κλιματικής προσομοίωσης με ιδιαίτερα υψηλή ανάλυση (10 km x 10 km) για την ευρύτερη περιοχή της Ελλάδας για την περίοδο 1961 2050, με το περιοχικό κλιματικό μοντέλο RegCM. Να σημειωθεί ότι σε τέτοια υψηλή ανάλυση δεν υπάρχουν κλιματικές προσομοιώσεις για την περιοχή της Ελλάδας. Το περιοχικό κλιματικό μοντέλο RegCM που θα κάνει με δυναμικό τρόπο υποβιβασμό κλίμακας από το παγκόσμιο κλιματικό μοντέλο ECHAM υπό το σενάριο Α1Β. Το μοντέλο RegCM σχεδιάστηκε με βάση το National Center for Atmospheric Research Pennsylvania State University (NCAR PSU) μέσης κλίμακας μοντέλο MM4 στα τέλη της δεκαετίας του 1980 ενώ για την χρήση του μοντέλου υπάρχει στενή συνεργασία με το δίκτυο των χρηστών του μοντέλου RegCNET (http://www.ictp.trieste.it/~pubregcm/regcm3/) και την ερευνητική ομάδα που συντονίζει το δίκτυο των χρηστών και εδρεύει στο International Centre for Theoretical Physics (ICTP), Trieste, Italy. Το κλιματικό μοντέλο RegCM χρησιμοποιείται ήδη για κλιματικές μελέτες από ένα ευρύ δίκτυο επιστημόνων τόσο στη Ευρώπη όσο και στις άλλες ηπείρους (Pal et al., 2007). β. Γεωγραφική περιοχή ενδιαφέροντος Η γεωγραφική περιοχή ενδιαφέροντος είναι ο ευρύτερος Ελληνικός χώρος (Σχήμα 1). γ. Χρονική περίοδος Η προσομοίωση αφορά στη χρονική περίοδο 1961 2050. δ. Φυσικό μέγεθος Α) Μηνιαίες τιμές α) θερμοκρασίας αέρα στα 2μ ( 0 C), β) μέγιστης θερμοκρασίας αέρα στα 2μ ( 0 C), γ) ελάχιστης θερμοκρασίας αέρα στα 2μ ( 0 C) και δ) ολικού ύψους βροχής σε χιλιοστά (mm). Β) Ετήσιες και εποχικές μεταβολές στη μελλοντική περίοδο 2021 2050 σε σχέση με τη περίοδο ελέγχου 1961 1990 για α) θερμοκρασία αέρα στα 2μ ( 0 C), β) μέγιστη θερμοκρασία αέρα στα 2μ ( 0 C), γ) ελάχιστη θερμοκρασία αέρα στα 2μ ( 0 C) και δ) ολικό ύψος βροχής σε χιλιοστά (mm). ε. Χαρακτηριστικά Τα δεδομένα προσομοιώσεων θα είναι με χωρική ανάλυση 10 km x 10 km για την ευρύτερη περιοχή της Ελλάδας. Τα δεδομένα θα είναι σε μορφή αρχείων binary και ascii. 27

Π1.1 ΕΚΘΕΣΗ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΩΝ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Πίνακας V: Περιγραφή των μοντέλων RCMs από τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα PRUDENCE και ENSEMBLES που θα χρησιμοποιηθούν στο πλαίσια του προγράμματος «Γεωκλίμα». Ακρωνύ μιο RCMs Φορέας Οριακές συνθήκες από GCM Σενάριο Ανάλ υση Βιβλιογραφία CHRM ETHZ (Swiss Federal Institute of Technology, Zurich, Switzerland) HadAM3H A2 50km Vidale et al, 2003 CLM GKSS (GKSS Research Center, Geesthacht GmbH, Germany) HadAM3H A2 50km Steppeler et al., 2003 Prudence RCMs HadRM3 H HC (Hadley Centre for Climate Prediction and Research, UK) HadAM3H HIRHAM DMI (Danish Meteorological Institute, Denmark) HadAM3H PROMES UCM (Universidad Complutense de Madrid, Spain) HadAM3H A2 and B2 A2 and B2 A2 and B2 50km Buonomo et al., 2007 50km Christensen et al., 1998 50km Castro et al., 1993 RACMO KNMI (Royal Netherlands Meteorological Institute, the Netherlands) HadAM3H A2 50km Lenderink et al., 2003 RCAO SMHI (Swedish Meteorological and Hydrological Institute, Sweden) HadAM3H RegCM2 ICTP (The Abdus Salam International Centre for Theoretical Physics, Italy) HadAM3H A2 and B2 A2 and B2 50km Döscher et al., 2002 50km Giorgi and Mearns 1999 REMO MPI (Max Planck Institute for Meteorology, Germany) HadAM3H A2 50km Jacob, 2001 CLM ETHZ (Swiss Federal Institute of Technology, Zurich, Switzerland) HadCM3 Q0 A1B 25km Böhm et al., 2006 HadRM3 HC (Hadley Centre for Climate Prediction and Research, UK) HadCM3 Q0 A1B 25km Collins et al., 2006 Ensembles RCMs HIRHAM DMI (Danish Meteorological Institute, Denmark) ECHAM5 r3 A1B 25km Haugen et al., 2006 RACMO2 KNMI (Royal Netherlands Meteorological Institute, the Netherlands) ECHAM5 r3 A1B 25km Lenderink et al., 2003 RCA SMHI (Swedish Meteorological and Hydrological Institute, Sweden) ECHAM5 r3 A1B 25km Kjellström et al., 2005 RCA3 C41 (Community Climate Change Consortium of Ireland) HadCM3 Q16 A1B 25km Jones et al., 2004 RegCM3 ICTP (The Abdus Salam International Centre for Theoretical Physics, Italy) ECHAM5 r3 A1B 25km Jacob et al., 2007 REMO MPI (Max Planck Institute for Meteorology, Germany) ECHAM5 r3 A1B 25km Jacob, 2001 28