Σημειώσεις του εργαστηριακού μαθήματος: ΚΟΣΜΗΤΟΛΟΓΙΑ ΙΙΒ Για τους σπουδαστές της ειδικότητας Βοηθός φαρµακείου. Οι παρούσες σηµειώσεις αποτελούν τµήµα βιβλίου και είναι πνευµατική ιδιοκτησία της συγγραφέως. H αναπαραγωγή, µε οποιοδήποτε τρόπο, προϋποθέτει έγκριση από τη συγγραφέα. Καρακασίδου Γιώτα 2017 Page 1
ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΧΡΩΜΑΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΡΑΓΙΟΝ Κραγιόν ονοµάζονται τα προϊόντα εκείνα, που σκοπό έχουν κυρίως να χρωµατίσουν τα χείλη και να καθορίζουν το σχήµα τους, αλλά και για να τα γυαλίσουν και να τα προστατεύσουν. Η περισσότερο συνηθισµένη µορφή τους είναι τα ραβδία εξαιτίας της ευκολίας εφαρµογής, αν και µπορεί να βρίσκονται και σε ρευστή µορφή και να εφαρµόζονται µε πινέλο. Τα κραγιόν πρέπει να εφαρµόζονται εύκολα, να προσκολλώνται στα χείλη, να µην λεκιάζουν όταν τα χείλη έρχονται σε επαφή µε επιφάνειες, όπως π.χ. ποτήρι, να διατηρούνται σε καλή κατάσταση χωρίς ρωγµές, να µην λειώνουν σε θερµοκρασίες περιβάλλοντος, να έχουν ευχάριστη οσµή και γεύση και να µην παρουσιάζουν εφίδρωση. Για την εκπλήρωση των παραπάνω θα πρέπει να γίνεται προσεκτική επιλογή των συστατικών και να χρησιµοποιούνται στις κατάλληλες αναλογίες. Τα Βασικά συστατικά των κραγιόν είναι: Λίπη κεριά και λάδια έως και 90% χρωστικές (λάκες, πηγµέντα, εωσίνες) έως και 10% Πρόσθετα (συντηρητικά, αντιοξειδωτικά, βελτιωτικά γεύσης οσµής) s.q. Στα κραγιόν χρησιµοποιούνται πολύ το κερί µέλισσας και το καστορέλαιο. Άλλα κεριά που χρησιµοποιούνται στα κραγιόν είναι, τα κεριά καντελίλα, καρναούµπα, ο οζοκερίτης, συνθετικά κεριά, λανολίνη και το λάδι τζοτζόµπα. Επίσης χρησιµοποιείται παραφίνη, παραφινέλαιο, βαζελίνη, βούτυρο κακάου, βούτυρο καριτέ, και σε µικρές ποσότητες φυτικά λάδια όπως το ελαιόλαδο, το αβοκαντέλαιο κτλ. Στα κραγιόν, επειδή τα λίπη και τα λάδια οξειδώνονται εύκολα και αναπτύσσουν δυσάρεστες οσµές και γεύσεις, γίνεται αλλαγή χρώµατος και παραγωγή τοξικών προϊόντων, προστίθενται αντιοξειδωτικές ουσίες όπως το BHT και η βιταµίνη Ε. Ακόµη χρησιµοποιούνται συντηρητικά για να εµποδίσουµε την ανάπτυξη των µικροοργανισµών. Τέλος χρησιµοποιούνται αρώµατα και βελτιωτικά γεύσης για να καλυφθούν δυσάρεστες οσµές και γεύσεις των κραγιόν ώστε να γίνει περισσότερο ευχάριστο. Πολλές φορές µπορεί να προστίθενται φίλτρα υπεριώδους ακτινοβολίας για να προστατεύουν τα χείλη από τις ακτίνες του ήλιου. Ακολουθεί µια σύνθεση για την παραγωγή κραγιόν που δίνει ελαφρύ χρωµατισµό µε περιποιητικές ιδιότητες για τα χείλη. Καρακασίδου Γιώτα 2017 Page 2
ΚΡΑΓΙΟΝ Κερί µέλισσας (δίνει το σώµα του κραγιόν) καστορέλαιο (δίνει πλαστικότητα στο κραγιόν) βούτυρο κακάο (δίνει το σώµα του κραγιόν) έλαιο jojoba (περιποιητικό συστατικό) βιταµίνη Ε (αντιοξειδωτικό) βιταµίνη Α (αντιοξειδωτικο) Nipazol (συντηρητικό) ΒΗΤ (Αντιοξειδωτικό) Άρωµα και γευστικοί παράγοντες Χρωστικές 20 g 15 g 12,5 g 1 g 0.1 g 1 g Ζυγίζουμε τα πρώτα τρία υλικά μαζί και τα τοποθετούμε σε υδρόλουτρο θερµοκρασίας 70 0 C να λιώσουν Ζυγίζουµε τα υπόλοιπα υλικά µαζί και τα αναµιγνύουµε µε τα πρώτα, λίγο πριν τοποθετηθούν στο καλούπι. Τα λιπ γκλος (Lip gloss) είναι προιόντα για τα χείλη που κύρια δράση τους είναι να δίνουν στα χείλη στιλπνότητα, απαλότητα, και προστασία από τις καιρικές συνθήκες. Περιέχουν κυρίως βαζελίνη, λάδια και σιλικόνες. Μπορεί να περιέχουν σε πολύ µικρό ποσοστό χρωστικές ή και καθόλου. Ένα παράδειγµα σύνθεσης λιπ-γλος φαίνεται στο διπλανό πλαίσιο ΤΑ ΣΑΜΠΟΥΑΝ Ο όρος ΣΑΜΠΟΥΑΝ, χρησιµοποιείται για τα καθαριστικά προϊόντα της τρίχας και του δέρµατος του τριχωτού µέρους του κεφαλιού. Όταν λέµε ότι τα σαµπουάν καθαρίζουν, εννοούµε ότι αποµακρύνουν διάφορα στερεά σωµατίδια όπως η αιωρούµενη σκόνη, τα σωµατίδια από περιβαλλοντική µόλυνση που κάθονται στα µαλλιά, τα υπολείµµατα προϊόντων φροντίδας των µαλλιών και του στάιλινγκ (π.χ. ζελέ, λάκ κτλ), ), τα νεκρά κύτταρα από το δέρµα του κεφαλιού και των µαλλιών, τα λιπίδια και άλλες εκκρίσεις των πόρων του δέρµατος (όπως ιδρώτας, σµήγµα). Τα σύγχρονα σαµπουάν, από απλά προιόντα που περιείχαν νερό, απορρυπαντικές ουσίες και συντηρητικά που ήταν απαραίτητα για να καθαρίζουν τα µαλλιά, τώρα περιέχουν πολλά συστατικά που φροντίζουν την τρίχα και το τριχωτό της κεφαλής, βελτιώνουν την αισθητική εικόνα τους κτλ. Έτσι τα σαµπουάν ανάλογα µε τα συστατικά που περιέχουν, πέρα από το να καθαρίζουν µπορεί να κάνουν τα µαλλιά ευκολοχτένιστα, να δίνουν στα µαλλιά ευχάριστο άρωµα, να τους δίνουν γυαλιστερή εµφάνιση, όγκο, να µειώνουν τον κνησµό της κεφαλής, να µειώνουν τη σµηγµατόρροια, κτλ. Καρακασίδου Γιώτα 2017 Page 3
Τα σαµπουάν είναι απαραίτητο να πληρούν κάποιες βασικές αρχές ασφάλειας: Να µην περιέχουν συστατικά που βλάπτουν, ή υπάρχουν ενδείξεις ότι βλάπτουν την υγεία των ανθρώπων. (π.χ. τοξικά συστατικά). Να µην επηρεάζουν αρνητικά την τρίχα και το δέρµα, δηλαδή τα συστατικά να µην προκαλούν φθορά στην τρίχα, αλλεργίες και ερεθισµό στο δέρµα και τα µάτια Να µην επιβαρύνουν το περιβάλλον κατά την κατάληξή τους στο υδροφόρο ορίζοντα, δηλαδή να είναι βιοδιασπόµενα. ΣΑΜΠΟΥΑΝ ΓΙΑ ΞΗΡΑ ΚΑΙ ΤΑΛΑΙΠΩΡΗΜΕΝΑ ΜΑΛΛΙΑ Οι σµηγµατογόνοι αδένες εκκρίνουν λιπαρές ουσίες που λιπαίνουν τα µαλλιά και το δέρµα και τα προφυλάσσουν από τις καιρικές συνθήκες. Όταν εκκρίνεται λιγότερο σµήγµα από το φυσιολογικό, τότε το δέρµα φαίνεται ξηρό, σπάει εύκολα, οµοίως και η τρίχα αφυδατώνεται εύκολα, φθείρεται και σπάει. Για το λόγο αυτό στα σαµπουάν για ξηρά µαλλιά προστίθενται: διυγραντικές ουσίες που απορροφούν την υγρασία από το περιβάλλον και τη διατηρούν στην επιφάνεια της τρίχας. Τέτοια συστατικά είναι η γλυκερίνη (glycerin) και η πανθενόλη (Panthenol) που χρησιµοποιούνται πολύ συχνά στα σαµπουάν. µαλακτικά λάδια κεριά και λίπη που συµπηρώνουν την µειωµένη παραγωγή σµήγµατος και καλύπτουν την τρίχα ώστε αυτή να προστατεύεται και να διατηρεί την ελαστικότητά της. Τέτοια υλικά είναι το παραφινέλαιο, η λανολίνη, το βούτυρο καριτέ, το λάδι αβοκάντο και άλλα. ΣΑΜΠΟΥΑΝ ΓΙΑ ΛΙΠΑΡΑ ΜΑΛΛΙΑ Όταν η έκκριση του σµήγµατος είναι περισσότερο από το κανονικό, τότε εµφανίζεται η χαρακτηριστική λιπαρή όψη του δέρµατος και των µαλλιών. Σε µια-δυο µέρες από το λούσιµο, τα µαλλιά φαίνονται λαδωµένα και σύντοµα αποκτούν δυσάρεστη εµφάνιση και οσµή. Για να µειωθεί η έκκριση σµήγµατος και να µη φαίνονται τα µαλλιά λαδωµένα σε τόσο σύντοµο διάστηµα, καταφεύγουµε σε συχνό λούσιµο που συνήθως επιβαρύνει την κατάσταση. Για το λόγο αυτό χρησιµοποιούνται σαµπουάν για λιπαρά µαλλιά. Αυτά τα σαµπουάν περιέχουν: Συστατικά που καθυστερούν την έκκριση του σµήγµατος. Τέτοια συστατικά είναι οι στυπτικές ουσίες. Ουσίες µε στυπτική δράση που χρησιµοποιούνται στα σαµπουάν είναι τα γνωστά µας οξέα φρούτων όπως το γαλακτικό οξύ, κάποια εκχυλίσµατα φυτών όπως η τσουκνίδα και άλλα. Λιγότερα λιπαρά συστατικά. Στα σαµπουάν για λιπαρά µαλλιά φυσικά αποφεύγονται οι λιπαρές ουσίες. Καρακασίδου Γιώτα 2017 Page 4
Τα σαµπουάν για ευαίσθητες επιδερµίδες και παιδιά, περιέχουν ήπιες απορρυπαντικές ουσίες και συστατικά που δεν προκαλούν ερεθισµούς και αλλεργίες. Μια σύνθεση για ευαίσθητες επιδερµίδες φαίνεται παρακάτω: ΣΑΜΠΟΥΑΝ ΓΙΑ ΛΙΠΑΡΑ ΜΑΛΛΙΑ Sodium Lauryl Sulphate (SLES) (70%) (βασικό απορρυπαντικό) 10% Cocomide Diethanolamine (DEA) (απορρυπαντική ουσία) 5% Αρωµατικό 0,3% Νερό έως 100% Υδρολυµένο κολλαγόνο (περιποίηση δέρµατος) 1% cocamidopropyl betaine (ήπιο απορρυπαντικό) 10% συντηρητικό, χρωστικές q.s. χλωριούχο νάτριο (διάλυµα 10%w/w q.s έως 100% Αναµιγνύουµε τα συστατικά µε τη σειρά που εµφανίζονται µε συνεχή ανάδευση σε θερµοκρασία περίπου 30 0 C. Αφήνουµε µια µέρα να πέσει ο αφρισµός πριν την συσκευασία. Τα χρωµοσαµπουάν είναι σαµπουάν που περιέχουν ουσίες που χρωµατίζουν τα µαλλιά για µικρό χρονικό διάστηµα. Συνήθως περιέχουν συνθετικές χρωστικές και κάποια φυτικά εκχυλίσµατα που χρωµατίζουν τα µαλλιά όπως το εκχύλισµα χαµοµηλιού. Άλλες κατηγορίες σαµπουάν είναι σαµπουάν για την ενδυνάµωση των µαλλιών και ενίσχυση της παραγωγής της τρίχας που περιέχουν αιθέρια έλαια και εκχυλίσµατα που τονώνουν την µικροκυκλοφορία όπως το δενδρολίβανου. τα σαµπουάν για βαµµένα µαλλιά που περιέχουν συστατικά προστατεύουν το χρώµα των µαλλιών από τις ακτίνες του ήλιου και το ξεθώριασµα, τα σαµπουάν κατά της πιτυρίδας που περιέχουν αντιµικροβιακά συστατικά και συστατικά κατά της ξηροδερµίας, ΚΡΕΜΕΣ ΜΑΛΛΙΩΝ Στις κρέµες µαλλιών χρησιµοποιούνται συγκεκριµένα επιφανειοδραστικά (συνήθως ενώσεις τεταρτοταγούς αµµωνίου) την κητυλική και την στεατική αλκοόλη, που δεν προκαλούν αφρισµό έχουν καλές µαλακτικές ιδιότητες για την τρίχα, µειώνουν τις τριβές κατά το χτένισµα και τον στατικό ηλεκτρισµό. Τα λάδια, λίπη και κεριά που αναφέρθηκαν παραπάνω καθώς και τα διυγραντικά συστατικά και τα εκχυλίσµατα φυτών, χρησιµοποιούνται και στις κρέµες µαλλιών. Καρακασίδου Γιώτα 2017 Page 5