ΟΡΙΣΜΟΙ Μάθηµα 4 ο ΕΝΝΟΙ, ΙΑΚΡΙΣΕΙΣ & ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΚΟΣΤΟΥΣ Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης Σχολή Οικονοµικών και Πολιτικών Επιστηµών Τµήµα Οικονοµικών Επιστηµών Σειρά ιαλέξεων Σεµιναρίου ΣΣΑΣ. 2014 Εισηγητής: ρ. ηµήτριος Π. Χαραλαµπίδης. Υπότροφος Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Κόστος Μετρήσιµη θυσία (παρούσα και µελλοντική) για να επιτευχθεί κάποιος αντικειµενικός σκοπός Αντίτιµο απόκτησης, διατήρησης ή/και παραγωγής προϊόντων-υπηρεσιών Έξοδο Οτιδήποτε αναλώνεται στην προσπάθεια απόκτησης εσόδων απάνη Η διαδικασία µέσα από την οποία προκύπτουν κόστη και έξοδα ιακρίσεις κόστους Πώςξεχωρίζωτοκόστοςαπότοέξοδο; Το κόστος δε (συ)σχετίζεται µε τη δηµιουργία εσόδου Συνήθως (όχι πάντα): Το κόστος «αποθηκεύεται» και «µεταφέρεται» Το έξοδο συνιστά αµοιβή παραγωγικού συντελεστή για τις υπηρεσίες που προσφέρει ( ΕΗ. µισθοί. αποσβέσεις κλπ) Το έξοδο «τρέχει» (δηµιουργείται) µε το χρόνο Η απόκτηση περιουσιακών στοιχείων συνιστά κόστος (θυσία για απόκτηση) Η χρήση τους συνιστά έξοδο (αποσβέσεις) Μία από τις βασικότερες διακρίσεις Κόστοςπροϊόντος. Αφοράσεσυγκεκριµένοπροϊόν/ προϊόντα Κόστος περιόδου. Αφορά στο σύνολο της Άλλες διακρίσεις Ιστορικό. Βάσει πραγµατικών δεδοµένων παραγωγής Κανονικό. Υπό φυσιολογικές συνθήκες Πρότυπο. Σύµφωνα µε προδιαγραφές Οριακό. Όταν η παραγωγή αυξάνεται κατά µία µονάδα Ευκαιρίας ή διαφυγόν. Από απόφαση που δε λήφθηκε Πάνω από 20 διακρίσεις συνολικά 1
Αντικείµενα κόστους Άµεσα & Έµµεσα υλικά Οτιδήποτε επί του οποίου µπορεί να αποδοθεί (attach) κόστος ή µε το οποίο σχετίζεται το κόστος «ηµοφιλή» αντικείµενα κόστους Προϊόντα / υπηρεσίες Τµήµατα Επιχειρησιακές µονάδες Τα αντικείµενο κόστους καθορίζει Το άµεσο κόστος. Απευθείας στο αντικείµενο Το έµµεσο κόστος. Μετά από κατανοµή Ερώτηση: µπορεί κάποιο κόστος να αφορά ταυτόχρονα σε πολλά αντικείµενα κόστους; Τα υλικά (άµεσα κι έµµεσα) έχουν πάντα φυσική υπόσταση Άµεσο υλικό Ανιχνεύεταιξεκάθαραστοτελικόπροϊόν (clearly traceable) Ανιχνεύεταιµεευκολίαστοτελικόπροϊόν (conveniently traceable) Ανιχνεύεταιοικονοµικάστοτελικόπροϊόν (economically traceable) Έµµεσο υλικό εν ισχύουν τα κριτήρια του άµεσου υλικού Είναι. συνήθως. αµελητέα ή ασήµαντα σε σύγκριση µε την προσπάθεια που απαιτείται για τη διερεύνησή τους Άµεση εργασία Παραδείγµατα Γραφεία (έπιπλα) Άµεσα: Ξύλο / Μεταλλικά «πόδια» / Ταινίες φινιρίσµατος Έµµεσα: Λούστρο / Κόλλα / Βίδες (?) Έτοιµη σάλτσα ντοµάτας Άµεσα: Ντοµάτα / Μπαχαρικά / Συσκευασία Έµµεσα: Αλάτι / Νερό / Λάδι (?) Ποδήλατο Άµεσα: Σκελετός / Τροχοί / Ελαστικά / Αλυσίδα κλπ Έµµεσα: Γράσο Προσοχή Το ίδιο υλικό µπορεί. υπό διαφορετικές συνθήκες να είναι άµεσο ή έµµεσο Απαιτείται για να ολοκληρωθεί το προϊόν-υπηρεσία. Χωρίς αυτήν δε µπορεί να υπάρξει προϊόν-υπηρεσία Προσθέτει αξία στο προϊόν-υπηρεσία Έµµεσηεργασία Επικουρική (προσοχή: όχι ασήµαντη) της παραγωγής προσφοράς ε συµβάλλει άµεσα στην ολοκλήρωση προϊόντος-υπηρεσίας 2
Παραδείγµατα Γραφεία (έπιπλα) Άµεση: Κοπή ξύλων / Συναρµολόγηση Έµµεση: Μεταφορά / Αποθήκευση Έτοιµη σάλτσα ντοµάτας Άµεση: Προετοιµασία µίγµατος / Χειρισµός µηχανηµάτων Έµµεση: ιαχείριση φύρας Ποδήλατο Άµεση: Συναρµολόγηση Έµµεση: Καθαρισµός Προσοχή Η ίδια εργασία µπορεί υπό διαφορετικές συνθήκες να είναι άµεση ή έµµεση Γενικά Βιοµηχανικά Έξοδα (ΓΒΕ) Αφορούν στην παραγωγική διαδικασία ως σύνολο Κατανέµονται στα προϊόντα βάσει συντελεστών ή κοστολογικής µεθόδου Συνήθως συνιστούν σηµαντικό µέρος του συνολικού κόστους Παραδείγµατα Γραφεία (έπιπλα): Ηλεκτρικό ρεύµα / Αποσβέσεις Έτοιµη σάλτσα ντοµάτας: Αµοιβές οδηγών Ποδήλατο: Ασφάλιστρα αποθήκης Πρώτο κόστος & Κόστος µετατροπής Πρώτοκόστος Άµεσα υλικά Άµεση εργασία Κόστοςµετατροπής Άµεση εργασία ΓΒΕ Μεταβλητό, Σταθερό & Μικτό Κόστος Πρώτα ορίζω τι εστί «δραστηριότητα» Μεταβλητό Το σύνολό του µεταβάλλεται όταν µεταβάλλεται η δραστηριότητα Σταθερό Το σύνολό του παραµένει αµετάβλητο όταν µεταβάλλεται η δραστηριότητα Μικτό (ή Ηµιµεταβλητό ή Ηµισταθερό) Φέρει στοιχεία τόσο του µεταβλητού όσο και του σταθερού 3
Παραδείγµατα Μεταβλητό Σκελετοί ποδηλάτων: περισσότερα ποδήλατα περισσότεροι σκελετοί Σταθερό Ενοίκιο εργοστασίου: περισσότερα ή λιγότερα ποδήλατα ίδιο ενοίκιο Μικτό Ηλεκτρικό ρεύµα: περισσότερα ποδήλατα ίδια πάγια χρέωση ΕΗ ΑΛΛΑ περισσότερα ποδήλατα περισσότερες κιλοβατώρες Μέθοδοι διαχωρισµού µικτού κόστους Υψηλό Χαµηλό (high-low) Χ H και X L οιµονάδεςπαραγωγήςστονυψηλότερο (Χ Η ) καιχαµηλότερο (Χ L ) όγκοπαραγωγής Υ Η καιυ L τοµικτόκόστοςστονυψηλότερο (Υ Η ) και χαµηλότερο (Υ L ) όγκοπαραγωγής βτοανάµονάδαµεταβλητόκόστος: β = (Υ H -Υ L ) / (X H -X L ) ατοσταθερόκόστος: α = Υ Η -βχ Η Γραµµική παλινδρόµηση β = (nσχy-σxσy) / [nσx 2 (Σx) 2 ] α = (Σy-βΣx) / n n τοπλήθοςζευγώνχκαιυπουέχωστηδιάθεσήµου Μήνας 1 2 3 4 5 6 7 8 Όγκος παραγωγής (µονάδες) 1.520 1.250 1.750 1.600 2.350 2.100 3.000 2.750 Μικτό κόστος ( ) 36.375 38.000 41.750 42.360 55.080 48.100 59.000 56.800 High-low β = (59.000 38.000) / (3.000 1.250) = 12 α = 59.000 (12*3.000) = 23.000 Μήνας 1 2 3 4 5 6 7 8 Σ Όγκος παραγωγής (µονάδες) 1.520 1.250 1.750 1.600 2.350 2.100 3.000 2.750 16.320 Μικτό κόστος ( ) 36.375 38.000 41.750 42.360 55.080 48.100 59.000 56.800 377.465 x 2 2.310.400 1.562.500 3.062.500 2.560.000 5.522.500 4.410.000 9.000.000 7.562.500 35.990.400 xy 3.511.808.000 1.953.125.000 5.359.375.000 4.096.000.000 12.977.875.000 9.261.000.000 27.000.000.000 20.796.875.000 84.956.058.000 Γραµµική παλινδρόµηση β = (nσχy-σxσy) / [nσx 2 (Σx) 2 ] = (8*84.956.058.000 16.320*377.465) / [8*35.990.400 16.320 2 ) = 13,8 περίπου α = (Σy-βΣx) / n = (377.465 13,8*16.320) / 8 = 19.015 4
Κατανοµή ΓΒΕ «Παραδοσιακά» µε προκαθορισµένους συντελεστές Νεότερη προσέγγιση: Κοστολόγηση Κατά (ή «µε βάση την») δραστηριότητα (σε επόµενο µάθηµα) Μεταβλητά ΓΒΕ Καθότι µεταβλητά ψάχνω έναν συντελεστή που να σχετίζεται µε µεταβλητό κόστος Ώρες ή κόστος άµεσης εργασίας (πολύ συχνά) Ώρες ή κόστος λειτουργίας µηχανηµάτων (λιγότερο συχνά) Σταθερά ΓΒΕ Καθότισταθεράψάχνωένασυντελεστήπουθατα καταστήσει εκ των προτέρων δεδοµένα Προϋπολογίζω τα Σταθερά ΓΒΕ Προϋπολογίζω τον όγκο παραγωγής ή άλλο κατάλληλο µέγεθος Κατανέµω τα Σταθερά ΓΒΕ ανά µονάδα προϊόντος Προϋπολογισµένα Σταθερά ΓΒΕ: 50.000 Προϋπολογισµένοςόγκοςπαραγωγής: 1.000 µονάδες 2 ώρες άµεσης εργασίας (ΩΑΕ) / µονάδα ΜεταβλητάΓΒΕ: 10 / ΩΑΕ Αν µέχρι τώρα έχουν παραχθεί 500 µονάδες, πόσα ταμγβεκαιπόσατασγβε; Απάντηση ΜΓΒΕ = 500 µονάδες *2 ΩΑΕανάµονάδα * 10 ανά ΩΑΕ = 10.000 ΣΓΒΕ = 500 µονάδες * (50.000 / 1.000) = 25.000 Κόστοςπαραχθέντων & κόστος πωληθέντων Κόστος παραχθέντων (CP) Εξαρτάται από την παραγωγή ενεξαρτάταιαπότοανπουλήθηκεκάτιπου παράχθηκε Κόστος πωληθέντων (CS) Ανδενέχωπωλήσειςδενέχω CS (γιατίδενέχω «πωληθέντα») εν προκύπτει/περιλαµβάνει/εξαρτάται απαραίτητα από το CP Ερώτηση: Υπάρχειπερίπτωση CP > 0 όταν CS = 0 ή CS > 0 όταν CP = 0; Αρχικό απόθεµα έτοιµων: 100 µον. * 10 / µον. Τελικόαπόθεµαέτοιµων: 150 µον. * 12 / µον. FIFO Πωλήσεις 400 µον. CP =? CS =? Απάντηση Χοιµονάδεςπαραγωγής: 100 + Χ 150 = 400 Χ= 450 Λόγω FIFO & «πωλήσεις > αρχικό απόθεµα», το τελικό απόθεµαπροέρχεταιαπότηνπαραγωγή. Άρα CP = 450*12 = 5.400 CS = 100*10 + 300*12 = 1.000 + 3.600 = 4.600 5
Πρακτικές εφαρµογές #1 -Εκφώνηση ίνονται 1. ιαµόρφωση αλουµινίου 2. Ζάντες 3. Αυτοκόλλητο λογότυπο 4. Ταχύτητες 5. Μισθός προϊσταµένου παραγωγής 6. Χερούλια 7. Μισθός αποθηκάριου 8. Αλυσίδα εδοµένου ότι η δραστηριότητα µετράται µε τις µονάδες παραγωγής, να ταξινοµηθούν τα παραπάνω σε Άµεσα υλικά, άµεση εργασία, ΓΒΕ Μεταβλητά, σταθερά, µικτά Πρακτικές εφαρµογές #2 -Εκφώνηση ίνονται Απόθεµαάµεσωνυλικών: 01/09 16.000, 30/09 18.000 Παραγωγήσεεξέλιξη: 01/09 94.000, 30/09 72.000 Απόθεµαέτοιµων: 01/09 36.000, 30/09 22.000 Κόστος αναλωθέντων άµεσων υλικών : 94.000 Κόστος άµεσης εργασίας: 181.000 ΓΒΕ: 258.000 Τοκόστοςπαραχθέντωνγιατον 9 ο Τοκόστοςπωληθέντωνγιατον 9 ο Πρακτικές εφαρµογές #3 -Εκφώνηση ίνονται (σε 000) Άµεσαυλικά: 718 Άµεσηεργασία: 421 Έµµεσαυλικά: 102 Έµµεσηεργασία: 129 ιοικητικάέξοδα: 317 Το πρώτο κόστος Το κόστος µετατροπής Κόστος προϊόντος Πρακτικές εφαρµογές #4 -Εκφώνηση ίνονται (σε 000) Επιχείρηση παραγωγήw αλουµινένιων κανό Κόστοςυλικών: α) Αλουµίνιο 371, β) Γράσο 6 & γ) Μονωτική ταινία 24 Κόστος εργασίας: α) Χειριστές µηχανών 100, β) Μηχανικοί µηχανών 120 & γ) Επιθεωρητές εργοστασίου 130 Κόστος έµµεσων υλικών Κόστος έµµεσης εργασίας 6