Ενότητα 3. Εννοιολογικό Πλαίσιο Κόστους - Ορισµοί ιακρίσεις. MBA Master in Business Administration Τµήµα: Οικονοµικών Επιστηµών

Transcript

1 Ενότητα 3 Εννοιολογικό Πλαίσιο Κόστους - Ορισµοί ιακρίσεις 1

2 Εννοιολογικό Πλαίσιο Κόστους Κόστος είναι η επένδυση ή διάθεση αγοραστικής δύναµης για την απόκτηση υλικών ή άυλων αγαθών και υπηρεσιών µε σκοπό την πραγµατοποίηση εσόδων από τις πωλήσεις ή την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών (Ε.Γ.Λ.Σ.). Κόστος είναι το σύνολο των πάσης φύσεως οικονοµικών θυσιών που απαιτούνται για να παραχθεί ένα προϊόν ή µια υπηρεσία και να γίνουν κατάλληλα να ικανοποιήσουν ανθρώπινες ανάγκες. 2

3 Χαρακτηριστικά Γνωρίσµατα Χαρακτηριστικά γνωρίσµατα του ορισµού του κόστους αποτελούν: το κόστος αποτελεί επένδυση αγοραστικής δύναµης. το κόστος αποτελεί στοιχείο Ενεργητικού. το κόστος αλλάζει µορφή (συνήθως) µέσα στην επιχείρηση. Το κόστος εξαφανίζεται όταν το αγαθό ή η υπηρεσία όπου είναι ενσωµατωµένο πουληθεί ή απωλεσθεί ή διατεθεί σε τρίτους οπότε και µετατρέπεται σε έξοδο. 3

4 Εννοιολογικό Πλαίσιο Εξόδου Έξοδο είναι η χρησιµοποίηση ή η ανάλωση αγαθών και υπηρεσιών στη διαδικασία απόκτησης εσόδων. Έξοδο είναι το «εκπνεύσαν κόστος» που βαρύνει τα αποτελέσµατα της χρήσεως ή της περιόδου. 4

5 Χαρακτηριστικά Γνωρίσµατα Εξόδου Χαρακτηριστικά γνωρίσµατα του εξόδου αποτελούν: 1. Το έξοδο προέρχεται από το κόστος. 2. Το έξοδο αντιστοιχεί στο κόστος που εκπνέει κατά την διάρκεια της περιόδου και αφαιρείται από το έσοδο για να προσδιοριστεί το αποτέλεσµα. 3. Τα έξοδα που αφαιρούνται από τα έσοδα µιας περιόδου αντιστοιχούν στο κόστος των πωληθέντων. 4. Τα έξοδα που αφαιρούνται από το Μικτό Αποτέλεσµα αποτελούνται από το Κόστος λειτουργιών ιοίκησης, ιαθέσεως, Έρευνας και Ανάπτυξης και Χρηµατοοικονοµικής. 5

6 Εννοιολογικό Πλαίσιο απάνης απάνη είναι η διαδικασία ή η ενέργεια στην πράξη πραγµατοποίησης του κόστους ή του εξόδου. H διαδικασία που οδηγεί στη δηµιουργία κόστους. 6

7 Εννοιολογικό Πλαίσιο Κοστολόγησης (1) Κοστολόγηση είναι η διαδικασία που ακολουθούµε για τον προσδιορισµό του κόστους ενός αγαθού, µιας υπηρεσίας, µιας δραστηριότητας, µιας λειτουργίας. Κοστολόγηση είναι η διαδικασία συσσώρευσης του κόστους παραγωγής των προϊόντων. 7

8 Εννοιολογικό Πλαίσιο Κοστολόγησης (2) Η κοστολόγηση σαν διαδικασία προσδιορισµού του κόστους αναφέρεται: στα αγαθά και στις υπηρεσίες που αγοράζονται, στα αγαθά και στις υπηρεσίες που παράγονται, στις δραστηριότητες που αναπτύσσονται από την οικονοµική µονάδα και γενικά σε οποιαδήποτε οργανωτική υποδιαίρεση της οικονοµικής µονάδας. 8

9 ιαφορές Κόστους, Εξόδου και απάνης 1. Το κόστος είναι στοιχείο του ενεργητικού, ενώ το έξοδο στοιχείο διαµορφωτικό των αποτελεσµάτων. 2. Το κόστος προϋπάρχει του εξόδου, ενώ δεν συµβαίνει το αντίθετο. 3. Το κόστος όταν αλλάζει µορφή δεν παράγει αποτέλεσµα αφού συγκρίνεται µε ένα άλλο κόστος διαφορετικής µορφής αλλά ίσου ποσού. Αντίθετα, το έξοδο συγκρίνεται πάντοτε µε το έσοδο και από τη σύγκριση προσδιορίζεται το αποτέλεσµα. 9

10 Οµοιότητες Κόστους, Εξόδου και απάνης 1. Το κόστος και το έξοδο ταυτίζονται ποσοτικά µεταξύ τους, αφού το έξοδο προέρχεται από το κόστος που εξαφανίζεται µε την πώληση του αγαθού. 2. Η δαπάνη ταυτίζεται τόσο µε το κόστος όσο και µε το έξοδο. 10

11 Θέσεις Κόστους Αποτελεί µια ιδεατή υποδιαίρεση της συνολικής δραστηριότητας της επιχείρησης, µέσα στην οποία παράγεται έργο οµοιογενές και η οποία γίνεται για σκοπούς λογιστικής οµαδοποιήσεως - συγκεντρώσεως των δαπανών. Οι θέσεις κόστους χωρίζονται σε: Οι Κύριες είναι οι πραγµατικές και ευδιάκριτες υποδιαιρέσεις της δοµής της επιχείρησης και σε αυτές αντιστοιχεί συγκεκριµένη δραστηριότητα. Οι Βοηθητικές είναι ιδεατές, οι οποίες δεν αποτελούν πραγµατική υποδιαίρεση και συνεπώς δεν αποτελούν οποιαδήποτε παραγωγική δραστηριότητα της επιχείρησης. Αποτελούν απολογιστικά κέντρα που δηµιουργεί η Λογιστική Κόστους µε σκοπό να παρακολουθεί και να ελέγχει τα έξοδα που γίνονται για τον ίδιο σκοπό. 11

12 Φορέας Κόστους Κέντρα Κόστους Φορέας Κόστους, είναι ο δέκτης που θα επιβαρυνθεί µε τα έξοδα που έχουν οµαδοποιηθεί στο πλαίσιο κάθε λειτουργίας, υπηρεσίας, τµήµατος, κλπ. Φορέας Κόστους, είναι οποιοδήποτε προιόν ή υπηρεσία θέλουµε να κοστολογήσουµε, δηλαδή να µετρήσουµε το κόστος του. Τα τµήµατα ως προς τα οποία γίνεται η συγκεντρωση του κόστους ονοµάζονται Κέντρα Κόστους. 12

13 Κόστος κατ είδος Με κριτήριο τη φύση των στοιχείων που αναλώθηκαν στην παραγωγική διαδικασία, το κόστος διακρίνεται κατ είδος (par nature), π.χ. κόστος υλικών, εργατικών, αποσβέσεων. To Ε.Γ.Λ.Σ. κατατάσσει τα κατ είδος στοιχεία του κόστους στις κατηγορίες: Αµοιβές και έξοδα προσωπικού Αµοιβές και έξοδα τρίτων Παροχές τρίτων Φόροι και τέλη ιάφορα έξοδα Τόκοι και συναφή έξοδα Αποσβέσεις παγίων Προβλέψεις εκµετάλλευσης 13

14 Κόστος κατά Προορισµό Ανάλογα µε τις περιοχές δραστηριότητας στις οποίες διαπιστώθηκε ή για χάρη των οποίων έγινε η ανάλωση των στοιχείων κόστους, το κόστος διακρίνεται κατά προορισµό (par sections). Κόστος κατά προορισµό είναι οµαδοποιηµένο κόστος που πραγµατοποιείται χάριν του ίδιου σκοπού προορισµού. Με βάση το εν λόγω κριτήριο το κόστος κατατάσσεται σε: Κόστος κατά λειτουργία. Κόστος κατά πεδίο ευθύνης ή φορέα ευθύνης. Κόστος κατά προϊόν, υπηρεσία. Κόστος κατά κέντρο κέρδους. 14

15 Άµεσο και Έµµεσο Κόστος (1) Ανάλογα µε το τρόπο ενσωµατώσεως των στοιχείων του κόστους στο κόστος των παραγωγικών τµηµάτων και των φορέων κόστους, το κόστος διακρίνεται σε: Άµεσο Κόστος Έµµεσο Κόστος 15

16 Άµεσο και Έµµεσο Κόστος (2) Άµεσο είναι το κόστος που σχηµατίζεται από στοιχεία που συνδέονται κατά τρόπο εµφανή µε το συγκεκριµένο παραγωγικό τµήµα ή το συγκεκριµένο φορέα κόστους (ενδιάµεσο ή τελικό προϊόν κ.λπ.), και, συνεπώς, βαρύνει το τµήµα ή το φορέα άµεσα, δηλαδή χωρίς µερισµό. 'Εµµεσο είναι το κόστος που πραγµατοποιείται ταυτόχρονα για περισσότερους από ένα φορείς ή κέντρα κόστους, είτε επειδή ο διαχωρισµός του, π.χ. κατά φορέα, δεν είναι εύκολος, είτε επειδή δεν κρίνεται οικονοµικά ωφέλιµος. Για την επιβάρυνση καθενός φορέα ή κέντρου κόστους χωριστά θα χρησιµοποιείται µια υπολογιστική µονάδα, ο συντελεστής επιβάρυνσης. 16

17 Κόστος Πραγµατικό και Προκαθορισµένο (1) Ανάλογα µε το χρόνο προσδιορισµο ύ του, το κόστος διακρίνεται σε: Πραγµατικό Κόστος Προκαθορισµένο Κόστος 17

18 Κόστος Πραγµατικό και Προκαθορισµένο (2) Το κόστος πραγµατικό ή ιστορικό (historical cost), που προσδιορίζεται µετά την πραγµατοποίησή του και συνεπώς είναι κόστος απολογιστικό. Το Κόστος προκαθορισµένο προσδιορίζεται πριν πραγµατοποιηθεί. Κόστος προϋπολογιστικό Κόστος πρότυπο 18

19 Σταθερό και Μεταβλητό Κόστος (1) Ανάλογα µε τη διαµόρφωσή του στις µεταβολές του βαθµού απασχολήσεως της επιχειρήσεως, το κόστος διακρίνεται σε: Σταθερό, Μεταβλητό και Μικτό Σταθερό Κόστος Μεταβλητό Κόστος 19

20 Σταθερό Κόστος (1) Σταθερό είναι το κόστος που δεν επηρεάζεται από τις µεταβολές του επιπέδου δραστηριότητας της λειτουργικής µονάδας (τµήµατος εργοστασίου ή ολόκληρου του εργοστασίου ή υποδιαιρέσεως της οικον.µονάδας), ή ολόκληρης της οικον. µονάδας, στην οποία αναφέρεται. Σταθερά είναι κυρίως τα χρονικά έξοδα, δηλαδή αυτά που αναλίσκονται σύµµετρα µε την πάροδο του χρόνου π.χ. ενοίκια, αµοιβές του έµµισθου προσωπικού, δηµοτικοί φόροι, τέλη κυκλοφορίας αυτοκινήτων, τόκοι, συνδροµές, ασφάλιστρα. 20

21 Σταθερό Κόστος (2) Το σταθερό κόστος απορρέει από την ύπαρξη αυτής της ίδιας της επιχειρήσεως και ειδικότερα αποτελείται: από δαπάνες που συνδέονται απόλυτα από την ύπαρξη της επιχειρήσεως (π.χ, αποσβέσεις, ασφάλιστρα εγκαταστάσεων) και από δαπάνες απαραίτητες για να έχει η επιχείρηση ετοιµότητα να συνεχίζει τη δράση της (π.χ. αµοιβές διοικητικών και τεχνικών στελεχών). 21

22 Σταθερό Κόστος (3) Το σταθερό κόστος διαχωρίζεται στις εξής δύο υποκατηγορίες : Στο βασικό σταθερό κόστος, το οποίο αποτελείται από στοιχεία που δεν είναι δυνατή η βραχυχρόνια µείωσή τους χωρίς ουσιώδη βλάβη του δυναµικού της οικον.µονάδας και της ικανότητάς της να επιδιώκει την πραγµατοποίηση των µακροχρόνιων στόχων της (αποσβέσεις εγκαταστάσεων, αµοιβές βασικών στελεχών και ασφάλιστρα των πάγιων). Στο βραχυχρόνιο σταθερό κόστος, του οποίου το ύψος προγραµµατίζεται για περίοδο συνήθως ενός έτους, στη διάρκεια του οποίου παραµένει αµετάβλητο και το οποίο καλείται επίσης και ηµισταθερό κόστος (το κόστος διαφηµίσεων, το κόστος Ε+Α, τα έξοδα του έµµισθου προσωπικού γενικά και τα ενοίκια µηχανογραφικών µέσων. 22

23 Κόστος Μεταβλητό (1) Μεταβλητό κόστος είναι εκείνο που επηρεάζεται από τις µεταβολές του επιπέδου δραστηριότητας της λειτουργικής µονάδας. Το κόστος µεταβάλλεται όταν αυξοµειώνεται η παραγωγή, οι πωλήσεις και γενικά όταν αυξοµειώνεται το επίπεδο δραστηριότητας της λειτουργικής µονάδας στην οποία αναφέρεται. Παραδείγµατα µεταβλητού κόστους αποτελούν: η αξία των πρώτων και βοηθητικών υλών που αναλώνονται, τα ηµεροµίσθια, η αξία ηλεκτρικού ρεύµατος, νερού, υλικών συντηρήσεως, οι προµήθειες πωλήσεων, τα κόµιστρα µεταφοράς αγαθών, οι τόκοι του δανειακού κεφαλαίου κινήσεως και οι φόροι επί της παραγωγής αποτελούν µορφές του µεταβλητού κόστους. 23

24 Κόστος Μεταβλητό (2) Τα µεταβλητά έξοδα διακρίνονται σε: Αναλογικά (ο ρυθµός µεταβολής των εξόδων είναι ίδιος µε τον ρυθµό µεταβολής της δραστηριότητας) Αύξοντα (ο ρυθµός µεταβολής των εξόδων είναι µεγαλύτερος από τον ρυθµό µεταβολής της δραστηριότητας) Φθίνοντα (ο ρυθµός µεταβολής των εξόδων είναι µικρότερος από τον ρυθµό µεταβολής της δραστηριότητας) Ακανόνιστα ή παλίνδροµα (η κατεύθυνση µεταβολής εναλλάσσεται) 24

25 Μεταβλητό - Σταθερό Κόστος Κόστος Στο Σύνολο Ανά µονάδα Μεταβλητό Κόστος Σταθερό Κόστος Αυξάνεται και µειώνεται ανάλογα µε το επίπεδο δραστηριότητας Παραµένει σταθερό σε σχέση µε το επίπεδο δραστηριότητας Παραµένει σταθερό σε σχέση µε το επίπεδο δραστηριότητας Μεταβάλλεται αντιστρόφως ανάλογα µε το επίπεδο δραστηριότητας 25

26 Κόστος Μικτό Το Μικτό Κόστος προέρχεται από το συνδυασµό των δύο προηγούµενων. ύο είδη Μικτού Κόστους: Ηµιµεταβλητό κόστος (αντιστοιχεί στο ελάχιστο κόστος µε το οποίο µπορεί να αποκτηθεί µία υπηρεσία έστω και αν δεν χρησιµοποιηθεί καθόλου). Βαθµιδωτό ή κλιµακωτό κόστος (µεταβάλλεται απότοµα σε διάφορα επίπεδα παραγωγικής δραστηριότητας, επειδή συνίσταται από σταθερό κόστος που δηµιουργείται σε ακέραιες µονάδες). 26

27 ιαφορικό Κόστος και Κόστος Ευκαιρίας Το κόστος µε βάση την λήψη των αποφάσεων διακρίνεται σε: ιαφορικό Κόστος το οποίο είναι η διαφορά του κόστους µεταξύ δύο εναλλακτικών λύσεων. Κόστος Ευκαιρίας το οποίο είναι το πιθανό κόστος µιας εναλλακτικής λύσης από το οποίο παραιτείται η οικονοµική µονάδα. (το όφελος που χάνει η επιχείρηση παίρνοντας µια συγκεκριµένη απόφαση και όχι κάποια άλλη αντί αυτής). 27