Τ.Ε.Ι Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης παράρτημα Δράμας, Τμήμα Αρχιτεκτονικής Τοπίου

Τ.Ε.Ι Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης παράρτημα Δράμας, Τμήμα Αρχιτεκτονικής Τοπίου ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ του φοιτητή Αθανάσιου Διαμαντόπουλου Θέμα: Διαμόρφωση του ρέματος Kαλλιφύτου (τμήμα από το γήπεδο Κραχτίδη έως το διοικητήριο) Υπεύθυνη Καθηγήτρια: Δέσποινα Ζαβράκα ΔΡΑΜΑ, 2014

Την εργασία αφιερώνω στους γονείς μου Κωνσταντίνο και Ελένη. 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή.....σελ.4 Ορολογία...σελ.5 Μεθοδολογία σελ.5 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο 1.1 Αστικοί υπαίθριοι χώροι...σελ. 6 1.1.2 Διάκριση αστικών υπαίθριων χώρων σελ. 6 1.1.3 Κατηγορίες αστικών υπαίθριων χώρων..σελ. 6 1.2 Η επιλογή τοποθεσίας...σελ. 8 1.3 Η περίπτωση της Δράμας...σελ. 11 1.3.2 Ιστορικά στοιχεία..σελ. 11 1.3.3 Ενδιαφέροντα μέρη στην Δράμα..σελ. 13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο 2.1 Παρόμοια Πάρκα.σελ. 15 2.2 Συμπεράσματα.σελ. 20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 ο 3.1 Δημοσκόπηση.. σελ. 26 3.1.1 Ερωτηματολόγιο...σελ. 27 3.1.2 Αποτελέσματα..σελ. 28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 ο 4.1 Ανάλυση υφιστάμενης κατάστασης σελ. 34 4.2 Παρουσίαση χώρου.σελ. 37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 ο 5.1 Οργανόγραμμα...σελ. 41 5.2 Πρόταση.. σελ. 43 5.3 Σχέδιο γενικής οργάνωσης...σελ. 45 5.4 Σχέδιο φύτευσης... σελ. 46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6 ο 6.1 Παράρτημα σελ. 48 6.2 Βιβλιογραφία....σελ. 48 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η εργασία που ακολουθεί πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του εκπαιδευτικού προγράμματος του Τ.Ε.Ι. Καβάλας, Παράρτημα Δράμας, του τμήματος Αρχιτεκτονικής Τοπίου, ως πτυχιακή διατριβή από τον σπουδαστή Αθανάσιο Διαμαντόπουλο. Το θέμα της πτυχιακής εργασίας είναι: «Διαμόρφωση του ρέματος Kαλλιφύτου (τμήμα από το γήπεδο Κραχτίδη έως το διοικητήριο)». Η εργασία αυτή γίνεται για την ανάδειξη των υπαίθριων αστικών χώρων σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του περιαστικού πράσινου στην πόλη της Δράμας. Αποσκοπεί στην δημιουργία ενός πολυθεματικού πάρκου που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για οποιαδήποτε εκδήλωση κατά την διάρκεια του έτους και θα είναι ανοιχτό για τους κατοίκους της Δράμας όλων των ηλικιών. Στον χώρο που γίνεται η ανάπλαση υπάρχουν ήδη κάποια έργα και κάποια γήπεδα τα οποία όμως δεν είναι σε καλή κατάσταση, ενώ η απουσία φύτευσης και σκίασης γίνεται αισθητή καθώς στο μεγαλύτερο μέρος της έκτασης υπάρχει τσιμέντο. Τέλος θα ήθελα να ευχαριστήσω την καθηγήτρια μου κ Δέσποινα Ζαβράκα και την συμφοιτήτρια μου Ζαφείρη Νικολέτα που με βοήθησαν καθ όλη την διάρκεια εκπόνησης της πτυχιακής μου εργασίας. 4

Ορολογία. Αρχιτεκτονική τοπίου: είναι η Επιστήμη, που έχει σαν βασική της λειτουργία να δημιουργεί και να διατηρεί την αισθητική στον περιβάλλοντα χώρο της ανθρώπινης κατοικίας, της γειτονιάς, της πόλης αλλά και στον ευρύτερο φυσικό χώρο µμίας γεωγραφικής περιοχής. 1 Μεθοδολογία. Αρχικά συνέλεξα στοιχεία της περιοχής μελέτης όπως κλίμα, βιοτικοί και αβιοτικοί παράγοντες, πανίδα, χλωρίδα κ.α. Από αυτά έκανα μια διαλογή και κράτησα τ απαραίτητα τα οποία χρησιμοποίησα και στην εργασία μου. Για την δημιουργία του σχεδιαστικού μέρους χρησιμοποίησα το AUTOCAD, πρόγραμμα αρχιτεκτονικού σχεδιασμού σε ηλεκτρονικό υπολογιστή. Με την χρήση του WORD έφτιαξα το γραπτό μέρος της εργασίας και έκανα τις διορθώσεις στα κείμενα. Το επόμενο βήμα ήταν να κάνω το ιδεόγραμμα μου για να αποφασίσω τι μορφή. Επειδή ήθελα να γίνει μια μελέτη σύμφωνα με τις ανάγκες των κατοίκων της περιοχής έφτιαξα ένα ερωτηματολόγιο και από τα αποτελέσματα βγήκαν τα συμπεράσματα μου και τα τεκμηρίωσα. Για το ερωτηματολόγιο και τα ραβδογράμματα έκανα χρήση του υπολογιστικού προγράμματος EXCEL. Τέλος έκανα την παρουσίαση της εργασία στο πρόγραμμα POWER POINT. 1 http://nefeli.lib.teicrete.gr/browse/steg/theka/2011/goulidakimaria/attached-document- 1299575589-164002-21658/Goulidaki2011.pdf 5

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 ο 1.1 Αστικοί υπαίθριοι χώροι Σε κάθε πόλη υπάρχουν ελεύθεροι χώροι. Αυτοί είναι οι εκτάσεις χωρίς κτίρια, οι δρόμοι, οι πεζόδρομοι, οι πλατείες, οι παιδικές χαρές, τα ρέματα μέσα στις πόλεις, οι ανοιχτοί αρχαιολογικοί χώροι, τα πάρκα ή άλση, οι κήποι, οι ανοιχτές και χωρίς κτίρια αθλητικές εγκαταστάσεις αλλά και οι παραλίες σε παραθαλάσσιες περιοχές. Όλοι αυτοί οι χώροι είναι ανοιχτοί και ως επί το πλείστο δημόσιοι και σε αυτούς έχουν πρόσβαση όλοι οι πολίτες. 1.1.2 Διάκριση αστικών υπαίθριων χώρων Οι αστικοί υπαίθριοι χώροι διακρίνονται : Βάση του ιδιοκτησιακού τους καθεστώτος σε ιδιωτικούς και σε δημόσιους. Βάση την χρήση τους σε κοινόχρηστους ή μη κοινόχρηστους. Βάση τη θέση τους και την απόσταση τους από την πόλη, σε αστικούς και περιαστικούς Με βάση τη λειτουργία τους, σε χώρους πρασίνου, συνάθροισης, περιπάτου, κυκλοφορίας, πολιτισμού, άθλησης, εκδηλώσεων ή σε χώρους που συνδυάζουν περισσότερα από τα παραπάνω. 1.1.3 Κατηγορίες αστικών υπαίθριων χώρων 1. Πλατείες Οι πλατείες, αποτελούσαν πάντα τον πόλο έλξης των κατοίκων είτε αυτές βρίσκονταν σε πόλεις είτε σε χωρία. Συνήθως γύρω από 6

την πλατεία υπήρχαν τα πιο σημαντικά κτίρια της περιοχής όπως το δημαρχείο, το θέατρο η εκκλησία, αλλά και η εμπορική αγορά της περιοχής. Οι μεγάλες κεντρικές πλατείες κατά κανόνα είναι ελεύθεροι επίπεδοι χώροι, με σκληρές επιφάνειες για συγκέντρωση μεγάλου πλήθους σε πολιτικές συγκεντρώσεις, σε γιορτές, σε καθημερινή χρήση αλλά και σε άλλες εκδηλώσεις. Ανάλογα με την θέση τους, αλλά και ανάλογα με τις ανάγκες των κατοίκων της περιοχής καλύπτονται από φύτευση, αλλά μπορεί να είναι και ελεύθερες με ελάχιστη φύτευση ως και καθόλου. 2. Πάρκα και άλση Είναι μεγάλοι κήποι ή τμήματα συρρικνωμένων δασών στο εσωτερικό μίας πόλης ή δίπλα σε αυτή, με αποκλειστική χρήση τον περίπατο και την ήπια αναψυχή. Στα πάρκα κυριαρχεί συνήθως το πράσινο, μπορεί να έχει μεγάλα δένδρα σε πυκνές διατάξεις, ξέφωτα, μεγάλες φυσικές επιφάνειες από χώμα ή πετρώδη υλικά, λίμνες, ρέματα. Το πάρκο μπορεί να περιλαμβάνει δραστηριότητες ενεργητικής αναψυχής, όπως μικρές αθλητικές εγκαταστάσεις, παιδικές χαρές και χώρους παιχνιδιού. 3. Κήποι Ο κήπος είναι ένας δενδροφυτεμένος χώρος με ποικιλία βλάστησης. Στην Ελλάδα υπάρχουν δύο μεγάλοι βοτανικοί κήποι και οι δύο βρίσκονται στην Αθήνα. Ο ένας είναι στην Ιερά Οδό και ο άλλος στο Χαϊδάρι. Υπάρχουν επίσης κήποι που παλιά άνηκαν στις Βασιλικές οικογένειες και ήταν κοντά στα ανάκτορα. Αυτοί οι κήποι σήμερα 7

πλέον είναι ανοιχτοί στο κοινό και δημόσιοι. Τέτοιο παράδειγμα είναι ο Εθνικός Κήπος στην Αθήνα. Αποτελούν συνήθως τους πλούσιους και πυκνούς από πλευράς φυτεύσεων πράσινους χώρους μίας πόλης. Σε πολλούς από αυτούς ενδέχεται να υπάρχουν πολλά είδη πανίδας, αλλά και μεγάλος αριθμός από αυτοφυή και εγχώρια φυτά. 1.2 Η Επιλογή τοποθεσίας. Από το 2008 ώς το 2013 υπήρξα φοιτητής στην Δράμα. Φοίτησα στο τμήμα Αρχιτεκτονικής τοπίου του Τ.Ε.Ι Ανατολικής Μακεδονίας και Eικ1: Με το κόκκινο είναι ο Ν. Δράμας. Θράκης. Αν και έχω καταγωγή από Αθήνα αυτά τα 5 χρόνια που πέρασα στην Δράμα, ερχόμενος σε άμεση επαφή με τους κατοίκους καθημερινά, με βοήθησαν να καταλάβω τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα καθώς και τις ελλείψεις και τα προβλήματα αυτής της πόλης σε ό,τι αναφορά το αστικό πράσινο και τα πάρκα. Αποφάσισα να αναλάβω την εκπόνηση μελέτης για την διαμόρφωση του ρέματος Kαλλιφύτου από το γήπεδο του Κραχτίδη έως το διοικητήριο και να συνεισφέρω στην ποιότητα ζωής των κατοίκων αυτού του ακριτικού νομού, προτείνοντας την κατασκευή ενός μητροπολιτικού πάρκου με αρκετό πράσινο καθώς και γήπεδα αλλά και χώρους για διάφορες εκδηλώσεις συμπεριλαμβανομένου ενός θεάτρου για μικρές παραστάσεις. Χώροι που θα μπορούν να 8

χρησιμοποιηθούν σε όλη την διάρκεια του χρόνου ανεξαρτήτως των καιρικών συνθηκών. Η υπό διαμόρφωση έκταση βρίσκεται στον Νομό Δράμας μεταξύ των καθέτων οδών διοικητηρίου και Χελμού και των παράλληλων Βεργίνας και Κεφαλληνίας. Όπως βλέπουμε και στις παρακάτω εικόνες 2 κ 3. Εικ2: Ο Νομός Δράμας 9

Εικ3: Η περιοχή μελέτης (με το πράσινο). 10

1.3 Η περίπτωση της Δράμας. Ο νομός Δράμας βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο του ελλαδικού χώρου, και ανήκει στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Συνορεύει προς βορρά με τη Βουλγαρία, νοτιοανατολικά με το Νομό Καβάλας, ανατολικά με το Νομό Ξάνθης και νοτιοδυτικά με το Νομό Σερρών. Ο Νομός Δράμα καταλαμβάνει συνολικά έκταση 3.468,3τ.χμ2, αποτελώντας το 36,3% της έκτασης της Ανατολικής Μακεδονίας. Ο Δήμος Δράμας καταλαμβάνει ένα τμήμα στα κεντρικά του Νομού. Η έκταση του Δήμου εντοπίζεται, στο μεγαλύτερό της μέρος, στη λεκάνη της Δράμας και μόλις ένα μικρό μέρος στη λεκάνη του Νέστου. Ο Δήμος Δράμας αναπτύσσεται με όρια που προσδιορίζονται από το όρος Φαλακρό και τον ποταμό Νέστο. Η συνολική έκταση του Δήμου Δράμας που προέκυψε από το πρόγραμμα Καλλικράτης έπειτα από την ένωση του ήδη υπάρχοντα Δήμου Δράμας και της κοινότητας Σιδηρόνερου είναι 833.01τ.χλμ και ο πληθυσμός του 56.062 κάτοικοι όπως προκύπτει από την απογραφή του 2001. Έδρα του νέου δήμου ορίστηκε η Δράμα. 1.3.2 Ιστορικά στοιχεία Ο νεολιθικός οικισμός του "Αρκαδικού" αποτελεί τον πρώτο οικιστικό πυρήνα της σημερινής πόλης από 6ης χιλιετίας π.χ. Η ζωή στον οικισμό συνεχιζόταν στην πρώιμη εποχή του Χαλκού και σποραδικά στους ιστορικούς χρόνους. Κατά τα Βυζαντινά χρόνια ο οικισμός είχε έκταση μεγαλύτερη από την έκταση, του βυζαντινού περιβόλου των τειχών της Δράμας και βρισκόταν εσωτερικά του βυζαντινού φρουρίου. 11

Η συνεχής κατοίκηση στην περιοχή αυτή κατά τους βυζαντινούς, μεταβυζαντινούς χρόνους και το πέρασμα διαφόρων κατακτητών κατέστρεψαν αξιόλογα στοιχεία της προηγούμενης ζωής του τόπου. Κατά την περίοδο της Ρωμαίικής αυτοκρατορίας υπήρχε ανεπτυγμένο οδικό δίκτυο στην αποικία των Φιλίππων. Οι κάτοικοι της περιοχής λάτρευαν τους Θεούς του Ελληνορωμαϊκού πάνθεού από τους οποίους ξεχώριζε ο θεός της αμπέλου και του κρασιού Διόνυσος. Σε αναθηματικές επιγραφές που εντοπίσθηκαν στην ευρύτερη περιοχή της Δράμας, αναφέρεται η ύπαρξη ιερού του Διονύσου ήδη από τους Ελληνιστικούς χρόνους, αλλά δεν έχει βρεθεί η θέση του. Η περιοχή έγινε γνωστή σε ολόκληρο τον κόσμο όταν πέρασε από κεί ο απόστολος Παύλος μίλησε για τον Χριστιανισμό, και ίδρυσε την πρώτη χριστιανική κοινότητα το 49 μ.χ. στους Φιλίππους. Την μεσοβυζαντινή περίοδο (9ος-13ος αι μ.χ.) συνεχίζει να υπάγεται στην διοίκηση των Φιλίππων. Είναι περιτειχισμένη περιοχή σ' οχυρό υψίπεδο με έκταση γύρω στα 40 στρέμματα και πληθυσμό 1500-2000 κατοίκους, όπου εδρεύει στρατιωτικός διοικητής για τον έλεγχο της γύρω περιοχής. Κατά την υστεροβυζαντινή περίοδο 1300μ.Χ - 1453μ.Χ η κυριαρχία της πόλης αλλάζει συνεχώς κατακτητές. Συνοπτικά: -Το 1204 περνά στα χέρια των Λατίνων, -Το 1223-1224 κατακτιέται από τον Θεόδωρο Α' Κομνηνό Δούκα, αυτοκράτορα της Θεσσαλονίκης -Το 1230 καταλαμβάνεται από τον τσάρο της Βουλγαρίας Ιωάννη ΑσένΒ', -Ενώ τα έτη 1242-1243 και το 1246 επανήλθε στους Βυζαντινούς -Τα έτη 1344-1345 κατακτήθηκε από τον Σέρβο Στέφανο Δουσάν -Το 1371 ξαναπερνάει στην κυριαρχία της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, μέχρι το 1383 που κατακτιέται από τους οθωμανούς. 12

-Από το 1383 μέχρι τις αρχές του 18ου αιώνα, η Δράμα είναι στα χέρια των Οθωμανών και δεν έχει μεγάλη ανάπτυξη λόγω βαριάς φορολογίας, κακοδιοίκησης και συχνά κρούσματα κλοπών. Αυτά όλα δεν επιτρέπουν την ανάπτυξη αγροτικής οικονομίας. Μέσα στο 18ο αι. αρχίζει η λειτουργία μικρών βιοτεχνιών στην πόλη και από κοντά υπάρχει και αγροτική ανάπτυξη αλλά και εμπόριο μεταξύ των μουσουλμάνων των εβραίων και των χριστιανών που κατοικούσαν στην πόλη. Το 1870 γίνεται αισθητή αύξηση του πληθυσμού μιας και έχει αρχίσει η παραγωγή και εμπορία καπνού ενώ η δημιουργία του σιδηροδρόμου το 1895 και η καλυτέρευση του οδικού δικτύου προς το λιμάνι της Καβάλας συνδέουν τη Δράμα με τα μεγάλα κέντρα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και τους θαλάσσιους δρόμους του εμπορίου. -Την 1η Ιουλίου του 1913 η 7η Μεραρχία του ελληνικού στρατού απελευθερώνει τη Δράμα όπου μετά από 540 χρόνια δουλείας ζει ελεύθερη. - το 1923 με την συνθήκη της Λοζάνης και την ανταλλαγή πληθυσμών η πόλη αποκτά ελληνικό χαρακτήρα. -Το 1941 πέφτει πάλι στη κατοχή, αυτή την φορά, των Γερμανών. Πολλοί κάτοικοι ξεφεύγουν προς την Θεσσαλονίκη και στις 29 Σεπτεμβρίου του 1941 μια προσπάθεια εξέγερσης καταλήγει σε μαζική σφαγή Ελλήνων. 1.3.3 Ενδιαφέροντα μέρη στην Δράμα. Σε αυτή την παράγραφο θα δούμε συνοπτικά, τι θα είχε ενδιαφέρον να επισκεφτεί κάποιος σε μια περιήγηση του στον νομό της Δράμας. Α) Το όρος Φαλακρό. Για χειμερινές αποδράσεις, όπου μπορεί να μείνει κανείς με ελάχιστο κόστος στο καταφύγιο και λειτουργεί τα σαββατοκύριακα της χειμερινής περιόδου. Εάν όμως δεν είναι λάτρης 13

των χειμερινών σπορ μπορεί να το επισκεφτεί από Απρίλιο μέχρι Σεπτέμβριο και να θαυμάσει την πλούσια πανίδα της περιοχής που περιλαμβάνει πολλά μεγάλα θηλαστικά όπως λύκους, αρκούδες, ζαρκάδια, αγριογούρουνα. Αλλά και την χλωρίδα του βουνου, που αποτελείται από δεκάδες πανέμορφα αγριολούλουδα, όπως το Λείριο το μάρταγο, η Παιωνία, η δρυς η οκταπέταλος κ.α. Μια περιοχή έκτασης 105.600 στρεμμάτων έχει ενταχθεί στο Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura2000. Β) Το σπήλαιο των πηγών του Αγγίτη ή Μααρά. Είναι ένα από τα λίγα σπήλαια που διασχίζεται από ποτάμι στην Ελλάδα. Έχει εξερευνηθεί σε βάθος 8,5χμ από Γάλλους σπηλαιολόγους, όμως μόνο τα 500 πρώτα μέτρα από την είσοδο είναι επισκέψιμα για το κοινό. Γ) Το Σπήλαιο της Αλιστράτης. Ένα από τα μεγαλύτερα σπήλαια της Ευρώπης. Έχει μεγάλη διακόσμηση από τεράστιους σταλακτίτες και σταλαγμίτες σε διάφορους χρωματισμούς, αλλά και εκκεντρίτες που είναι αρκετά σπάνιοι. Δ) Το καπνολογικό ινστιτούτο. Ιδρύθηκε το 1930 και βρίσκεται ανατολικά από την πόλη της Δράμας. Ε) Το αρχαιολογικό μουσείο. Βρίσκεται μεταξύ του κήπου της Αγίας Βαρβάρας και του δημοτικού κήπου. Στ) Τον λόφο του Κορύλοβου και να απολαύσει την θέα. Ζ) Το φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους που γίνεται κάθε Σεπτέμβριο. 14

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 ο 2.1 Παρόμοια πάρκα Σε αυτό το κεφάλαιο, θα ασχοληθούμε με την περιγραφή πάρκων που έχουν την ίδια σύσταση με το δικό μας. Θα δούμε παραδείγματα και από την Ελλάδα και από το εξωτερικό. Πάρκο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης «Αντώνης Τρίτσης» Το πάρκο περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης βρίσκεται μεταξύ των δήμων Καματερού, Ιλίου και Αγίων Αναργύρων στην Αθήνα. Είναι τμήμα μίας μεγαλύτερης έκτασης που είναι γνωστό ως Πύργος Βασιλίσσης ή και ως Επτάλοφος. Το πάρκο άρχισε να παίρνει την μορφή που έχει και σήμερα το 1987, όταν μερίμνησε το κράτος και άρχισαν να εκπονούνται οι πρώτες μελέτες. Τότε καθορίστηκε και ο ενιαίος χαρακτήρας της έκτασης. Το 1993 ο οργανισμός ρυθμιστικού σχεδίου Αθήνας σε συνεργασία με το υπουργείο περιβάλλοντος, χωροταξίας και δημοσίων έργων (Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε) δημοπράτησαν την έναρξη του έργου. Η υλοποίηση σημαντικών έργων διαμόρφωσης του χώρου, η δημιουργία αρκετών τεχνητών λιμνών με γλυκό νερό (πράγμα σπάνιο για Αττική) αύξησε την οικολογική αξία και προσέλκυσε νέα είδη άγριας πανίδας. Σήμερα το πάρκο αποτελεί πόλο έλξης, αλλά και φυσικό ενδιαίτημα για την άγρια πανίδα. Έχει έκταση 1000 στρέμματα και έχουν καταγράφει 168 διαφορετικά είδη πτηνών. 2 2 http://www.ornithologiki.gr/page_cn.php?tid=1335, Μάρτιος 2014 15

Εικ4: Πάρκο Αντώνη Τρίτση. (Πηγή: http://files.ornithologiki.gr/docs/park/map.pdf, Μάρτιος 2014.) Εθνικός κήπος Ο κήπος που βρίσκεται στο χώρο εν συνεχεία της βουλής των Ελλήνων, απέναντι από το παναθηναϊκό στάδιο και δίπλα από το Ζάππειο Μέγαρο, είναι ένα πάρκο έκτασης 155 στρεμμάτων. Ονομαζόταν «Βασιλικός Κήπος» έως το 1927, όπου και μετονομάστηκε σε Εθνικό κήπο, κατά την περίοδο της μη βασιλευομένης δημοκρατίας, με νομοθετικό διάταγμα. Αρχικά ο κήπος οριοθετήθηκε από τον Φρειδερίκο Γκαίρτνερ (Friedrich von Gaertner), αλλά λόγω σφαλμάτων, η χάραξη ολοκληρώθηκε από τον Χοχ (Hoch), διευθύνοντα μηχανικό των ανακτόρων το 1839. 16

Για την φύτευση χρησιμοποιήθηκαν 15000 καλλωπιστικά φυτά από την Γένοβα, αλλά και αυτοφυή από την Αττική και την Εύβοια. Στον κήπο υπάρχουν, λίμνες με πάπιες, ένας ζωολογικός κήπος, καφετέρια και παιδική χαρά. Επίσης υπάρχουν διαδρομές για τρέξιμο, περπάτημα, αλλά και για βόλτα με το ποδήλατο, καθώς και αρκετές άλλες δραστηριότητες για μικρούς και μεγάλους. Υπάρχουν 7 είσοδοι, με κύρια την είσοδο που βρίσκεται επι της λεωφόρου Αμαλίας ενώ κοντά σε αυτή υπάρχει και σταθμός μετρό. Το πάρκο είναι εύκολα προσβάσιμο για τους κατοίκους του κέντρου αλλά και τον γύρο περιοχών, καθώς με την χρήση του υπόγειου σιδηρόδρομου η αποστάσεις είναι σχεδόν αμελητέες. 3 Εικ5: Εθνικός κήπος (Πηγή: google.com/maps) 3 http://el.wikipedia.org/wiki/ 17

Πάρκο Φλοίσβου Το πάρκο του Φλοίσβου, βρίσκεται στον Δήμο Παλαιού Φαλήρου, κατά μήκος της λεωφόρου Ποσειδώνος. Αποτελεί μία έκταση 13 στρεμμάτων εκ των οποίων τα 6 στρέμματα είναι φυτεμένα με πράσινο. Την υπόλοιπη έκταση καταλαμβάνουν εγκαταστάσεις όπως παιδικές χαρές, νησίδες, διαδρομές για τρέξιμο, περίπατο και ποδήλατο. Υπάρχουν ακόμα γήπεδα mini soccer, καλαθοσφαίρισης, ένα ξύλινο αμφιθέατρο και ένας κινηματογράφος. Εικ6: Πάρκο Φλοίσβου (Πηγή: google.com/maps Μάρτιος 2014) «Parco dei Mille» στην Aprilia της Ιταλίας Η Aprilia είναι μια πόλη που ιδρύθηκε το 1936. Βρίσκεται στα προάστια της Latina στην Lazio. Είναι μια πόλη που βασίζεται στην βιομηχανία με κύριο εργοστάσιο αυτό των μηχανών Aprilia. Το πάρκο είναι αποκομμένο με τη χρήση περίφραξης άλλα και βλάστησης. 18

Για την φύτευση χρησιμοποιήθηκαν αυτοφυή είδη. Στο πάρκο υπάρχουν αθλητικές εγκαταστάσεις για τους επισκέπτες. 4 Εικ7: Parco dei Mille (Πηγή: https://www.google.gr/search Μάρτιος 2014) «Le jardin d horticulture» στο Saint Quentin στην Γαλλία. Το Saint Quentin ονομάστηκε έτσι από τον ομώνυμο Άγιο ο οποίος χρονολογείται ότι μαρτύρησε εδώ τον 3ο αιώνα μ.χ. Βρίσκεται στην περιοχή Aisne στο Picardy. Το πάρκο αποτελείται από μεγάλη ποικιλία φυτικών ειδών. Κύριο ρόλο διαδραματίζουν οι δενδροστοιχίες και οι αλέες, βασικό στοιχείο της γαλλικής αρχιτεκτονικής κήπων. Δεν υπάρχουν φυτεύσεις η άλλου είδους φραγμοί που να αποκόπτουν το πάρκο από την 4 http://degradoapriliano.blogspot.gr/ 19

υπόλοιπη πόλη, πέρα από τον περιφραγμένο, για ασφάλεια, παιδότοπο. Άλλες δραστηριότητες που προσφέρει το πάρκο είναι ο περίπατος το τρέξιμο και η πορεία με ποδήλατο, καθώς και η χρήση του γηπέδου καλαθοσφαίρισης. 5 2.2 Συμπεράσματα -Τα πάρκα με αρκετό πράσινο συνδέουν τον άνθρωπο με την φύση. Του δίνουν έτσι, την ευκαιρία, να κάνει μια παύση από τις εντάσεις της ζωής στην πόλη. -Του δίνουν μια αίσθηση, ελευθερίας, ότι βρίσκεται στην φύση μακριά από το τσιμέντο και την άσφαλτο των σύγχρονων πόλεων. Ειδικά όταν για περίφραξη έχει χρησιμοποιηθεί φυτευτικό υλικό αντί για συρμάτινα πλέγματα. - Τα πάρκα με τρεχούμενα ύδατα ή λίμνες βοηθάνε τον άνθρωπο να έρθει σε επαφή με την πανίδα και την χλωρίδα, που υπάρχει στις παρόχθιες περιοχές. Επίσης οι ήχοι, αλλά και οι αντικατοπτρισμοί των υδάτων προσφέρουν μια αίσθηση βαθύτερης ηρεμίας και χαλάρωσης. - οι εναλλαγές των εποχών φθινόπωρο-χειμώνας-άνοιξη γίνονται πιο εύκολα αντιληπτές λόγω της αέναης πορείας στο χρόνο των αντιθέσεων των φυλλοβόλων δέντρων. - Εν κατακλείδι πολλά πάρκα έχουν χρησιμοποιηθεί για την ανάδειξη έργων τέχνης, εξωτερικού χώρου, αλλά και για την ανάδειξη της πολιτιστικής κληρονομίας του τόπου. Αυτά επιτυγχάνονται με εκθέσεις αγαλμάτων, γλυπτών, αλλά και συντριβανιών. 5 http://google.com (Μάρτιος 14) 20

2.3 Νομοθεσία Πάρκων Το κείμενο που ακολουθεί είναι απόσπασμα από το βιβλίο «ΤΟ ΑΣΤΙΚΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΑΙ Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΟΤΑ.» ΜΕΛΕΤΗ_2009» Τι ορίζεται ως κοινόχρηστο; Στην έννοια των κοινόχρηστων πραγμάτων αναφέρεται κατ αρχάς ο Αστικός Κώδικας στην ΑΚ 967, που ορίζει ότι «Πράγματα κοινής χρήσης είναι ιδίως τα νερά με ελεύθερη και αέναη ροή, οι δρόμοι, οι πλατείες, οι γιαλοί, τα λιμάνια και οι όρμοι, οι όχθες πλεύσιμων ποταμών, οι μεγάλες λίμνες και οι όχθες τους», σε συνδυασμό με την ΑΚ 968, που ορίζει ότι «Τα κοινόχρηστα πράγματα, εφόσον δεν ανήκουν σε δήμο ή κοινότητα, ή ο νόμος δεν ορίζει διαφορετικά, ανήκουν στο δημόσιο». Περαιτέρω, κατά την ΑΚ 968, η κυριότητα των πραγμάτων κοινής χρήσης ανήκει στο Δημόσιο, εφόσον δεν πρόκειται για κοινόχρηστα πράγματα των δήμων και κοινοτήτων, η δε νομολογία αναγνωρίζει στους δήμους και κοινότητας δικαίωμα κυριότητας στα κοινόχρηστα πράγματα που βρίσκονται εντός των διοικητικών τους ορίων. 6 Τέλος, κατά την πρόβλεψη του αρ. 1 παρ. Α του π.δ. 23.2./6.3.1987 «Κατηγορίες και περιεχόμενο χρήσεων γης» (ΦΕΚ Δ 166/6.3.1987) (αρ. 230 ΚΒΠΝ), μεταξύ των 9 κατηγοριών χρήσεων γης που καθορίζονται στις περιοχές των ΓΠΣ, σύμφωνα με την γενική πολεοδομική λειτουργία τους, περιλαμβάνεται και η κατηγορία (γενική πολεοδομική λειτουργία) υπ αριθμ. 9 «Ελεύθεροι χώροι αστικό πράσινο». Σύμφωνα επίσης με την ρύθμιση της επόμενης παρ. Β του ιδίου άρθρου 1 (αρ. 230 ΚΒΠΝ), μεταξύ των 27 6 πρβλ. α.ά. Α. Γεωργιάδη, Μ. Σταθόπουλου, Αστικός Κώδιξ, Κατ άρθρο ερμηνεία, V Εμπράγματο δίκαιο, 1996, άρθρο 968, σ. 149 επόμ., σ. 156, με την εκεί παραπεμπόμενη νομολογία. 21

προβλεπόμενων χρήσεων που καθορίζονται σύμφωνα με την ειδική πολεοδομική λειτουργία τους και συνιστούν σε διαφορετικό κάθε φορά μεταξύ τους συνδυασμό, το περιεχόμενο καθεμίας από τις προαναφερόμενες κατηγορίες χρήσεων γης, περιλαμβάνεται και η χρήση (ειδική πολεοδομική λειτουργία) υπ αριθμ. 25 «Ελεύθεροι κοινόχρηστοι χώροι (πλατείες, πάρκα, άλση, οδοί, παιδικές χαρές κ.λπ.)». Ειδικότερα, κατά την διάταξη του άρθρου 9 «Περιεχόμενο ελεύθερων χώρων αστικού πρασίνου» του ως άνω π.δ. 23.2./6.3.1987 (άρθρο 238 ΚΒΠΝ), που καθορίζει περιοριστικά τις ειδικές χρήσεις που εντάσσονται στην κατηγορία (γενική πολεοδομική λειτουργία) των «Ελευθέρων χώρων αστικού πρασίνου», προβλέπεται ότι στις περιοχές αυτές επιτρέπονται περιοριστικά μόνο αναψυκτήρια, αθλητικές εγκαταστάσεις, πολιτιστικά κτίρια και εν γένει πολιτιστικές εγκαταστάσεις, και χώροι συνάθροισης κοινού. Οφείλει να σημειωθεί ότι, στις κατ ιδίαν χρήσεις (ειδικές πολεοδομικές λειτουργίες) που καταγράφονται ως περιεχόμενο της κατηγορίας (γενικής πολεοδομικής λειτουργίας) των «Ελευθέρων χώρων αστικού πρασίνου» του άρθρου 9 π.δ. 23.2./6.3.1987, δεν περιλαμβάνεται ρητώς και η χρήση των «ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων». Μάλιστα, παρατηρείται ότι η χρήση αυτή, καίτοι καταγράφεται μεταξύ των ειδικών πολεοδομικών λειτουργιών που μπορούν να αποτελέσουν περιεχόμενο της κάθε μίας κατηγορίας χρήσεων, ωστόσο δεν περιλαμβάνεται σε καμία από τις κατηγορίες αυτές. Ωστόσο, κατά την ορθότερη άποψη, θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι η χρήση των «ελεύθερων κοινόχρηστων χώρων» αποτελεί εγγενές συστατικό στοιχείο της κατηγορίας (γενικής πολεοδομικής λειτουργίας) των «ελευθέρων χώρων αστικού πρασίνου» του άρθρου 9 π.δ. 23.2./6.3.1987, κι επομένως προφανώς θεωρείται επιτρεπτή και συμπεριλαμβανόμενη στην κατηγορία αυτή. 22

Τέλος, στο άρθρο 5 της Υ.Α. 10788/5.3.2004 «Έγκριση πολεοδομικών σταθεροτύπων (standards) και ανώτατα όρια πυκνοτήτων που εφαρμόζονται κατά την εκπόνηση των γενικών πολεοδομικών σχεδίων, των σχεδίων χωρικής και οικιστικής οργάνωσης «ανοικτής πόλης» και των πολεοδομικών μελετών» (ΦΕΚ 285 Δ ), προβλέπονται τα ακόλουθα 7 : Επιτρεπόμενες επεμβάσεις εντός κοινόχρηστων χώρων (πρασίνου) Στο άρθρο 246 ΚΒΠΝ (άρθρο 19 ΓΟΚ/1985, άρθρα 23, 53 και 83 ν.δ. 17.7/16.8.23). αναφέρονται αναλυτικώς οι κατασκευές που επιτρέπονται στους κοινόχρηστους χώρους για την εξυπηρέτηση του προορισμού τους (π.χ. έργα για την διαμόρφωση του εδάφους, όπως κλίμακες και διάδρομοι, έργα για τον εξοπλισμό των χώρων αυτών, όπως στέγαστρα, πάγκοι, παιδότοποι, για τον εξωραϊσμό τους, όπως δενδροφυτείες). Σύμφωνα δε με τη νομολογία «...οι ρυθμίσεις που θεσπίζονται με τις διατάξεις αυτές έχουν εφαρμογή στους χώρους, οι οποίοι έχουν προσλάβει την ιδιότητα του κοινοχρήστου, όπως αυτή προσδιορίζεται από την πολεοδομική νομοθεσία και τα άρθρα 967 επ. του Αστικού Κώδικα, δηλαδή αφενός σε χώρους που χαρακτηρίζονται από το οικείο πολεοδομικό σχέδιο ως κοινόχρηστοι και έχουν αποκτήσει την ιδιότητα αυτή με τη συντέλεση της σχετικής αναγκαστικής απαλλοτρίωσης που κηρύχθηκε με την πράξη, με την οποία εγκρίθηκε το σχέδιο - εκτός αν πρόκειται για έκταση που ανήκε ήδη κατά κυριότητα στο Δημόσιο οπότε η παραπάνω ιδιότητα αποκτάται από την έγκριση και μόνο του σχεδίου. Νομοθεσία για πάρκα και άλση. 7 Γ. Σιούτη, Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος, 2003, σ. 65. 23

Σύμφωνα με το άρθρο 41 παρ. 4 ν. 998/79 «Διά την δημιουργίαν πάρκων ή αλσών ή δασών αναψυχής εντός πόλεων ή οικιστικών περιοχών απαιτείται σχετική πρόβλεψις εις το οικείον προεδρικόν διάταγμα το καθορίζον το σχέδιον της πόλεως ή τον τρόπον αναπτύξεως της οικιστικής περιοχής, η δε πραγματοποίησις της αναδασώσεως βαρύνει τον οικείον οργανισμόν τοπικής αυτοδιοικήσεως ή τον φορέα της οικιστικής αναπτύξεως. Εις περίπτωσιν αδρανείας τούτων η υπό του ρηθέντος προεδρικού διατάγματος προβλεπομένη. 5Ειδικότερα, οι δύο έννοιες διαφοροποιούνται ως προς τον τρόπο διαμόρφωσης της φυσικής ή τεχνητής βλάστησής τους. 8 Όπως γίνεται δεκτό, πάρκα είναι οι εκτάσεις εντός των πόλεων ή των οικιστικών εν γένει περιοχών, που καλύπτονται από (φυσική ή τεχνητή) βλάστηση με κηποτεχνικές διαμορφώσεις, ενώ άλση είναι οι καθαρές εκτάσεις πρασίνου εντός των πόλεων ή οικιστικών περιοχών, χωρίς κηποτεχνικές διαμορφώσεις. 9 Η διάκριση αυτή προκύπτει και από τη διάταξη του άρθρου 3 παρ. 4 του ν. 998/79, όπως ίσχυε πριν την τροποποίηση και αναρίθμησή της με το ν. 3208/2003, και αναφερόταν στο βασικό τούτο κριτήριο διάκρισης, κάνοντας λόγο περί «...δασικής βλαστήσεως φυσικώς ή τεχνικώς 8 Άλλως, ως προς τον τρόπο δημιουργίας της, πρβλ. WWF, Νομική Ομάδα Υποστήριξης Πολιτών, Αστικό πράσινο, η ανάσα της πόλης χάνεται, Κείμενο παρέμβασης του WWF για τους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου, Φεβρουάριος 2004, σ. 4. 9 Βλ. υπ αρ. πρωτ. οικ. 87991/3814/20.3.2008 ερμηνευτική εγκύκλιο του Υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Επίσης, WWF, Νομική Ομάδα Υποστήριξης Πολιτών, Αστικό πράσινο: η ανάσα της πόλης χάνεται, Κείμενο παρέμβασης του WWF Ελλάς για τους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου, Φεβρουάριος 2004, σ. 2. 24

δημιουργουμένης (πάρκα και άλση)». 10 Την διάκριση αυτή επαναλαμβάνει και η νομολογία, που, κατά την έννοια των διατάξεων του ν. 998/79, αποτελεί ο αστικός κοινόχρηστος χώρος πρασίνου εντός οικιστικής περιοχής ή σχεδίου πόλης, που καλύπτεται από φυσική ή τεχνητή βλάστηση με κηποτεχνικές διαμορφώσεις. 10 Σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 4 του ν. 998/79, ως ίσχυε: «4. Εις τας διατάξεις του παρόντος νόμου υπάγονται και αι εντός των πόλεων και των οικιστικών περιοχών ευρισκόμεναι εκτάσεις, αι οποίαι καλύπτονται υπό δασικής βλαστήσεως φυσικώς ή τεχνικώς δημιουργoυμένης (πάρκα και άλση), ως και αι οπουδήποτε δημιουργούμεναι δενδροστοιχίαι ή δασικαί φυτείαι.». Σύμφωνα με την αντίστοιχη διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 3 του ν. 998/79, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 παρ. 1 του ν. 3208/2003 (ΦΕΚ Α 303/24.12.2003) και ισχύει: «5. Στις διατάξεις του παρόντος νόμου υπάγονται και τα εντός των πόλεων και των οικιστικών περιοχών πάρκα και άλση, καθώς και οι εκτάσεις που κηρύσσονται ή έχουν κηρυχθεί με πράξη της αρμόδιας αρχής ως δασωτέες ή αναδασωτέες.». 25

Κεφάλαιο 3 ο 3.1 Δημοσκόπηση Η δημοσκόπηση έλαβε μέρος γύρω από τον χώρο που προτείνουμε γι ανάπλαση. Οι ερωτήσεις, με την μορφή ερωτηματολογίου, δόθηκαν σε ανθρώπους όλων των ηλικιών και των δύο φύλων. Διήρκεσε 10 ημέρες, ενώ γινόταν σε διαφορετικά χρονικά διαστήματα, δηλαδή πρωί, απόγευμα και βράδυ. Στο ερωτηματολόγιο συμπεριλήφθηκαν ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, στις οποίες οι ερωτηθέντες μπορούσαν να επιλέξουν ή μια απάντηση ή περισσότερες από μία ή να μην απαντήσουν και καθόλου. Οι ερωτήσεις αφορούν την ηλικία, το φύλο, την υπάρχουσα κατάσταση, την συχνότητα χρήσης, αλλά και τι θα επιθυμούσαν να φτιαχτεί κατά την ανάπλαση του πάρκου. Το μέγεθος του δείγματος ανήλθε στα 100 άτομα, αριθμός όχι τυχαίος, αλλά ικανός να βγάλει αντικειμενικά αποτελέσματα και συμπεράσματα. Τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου περάστηκαν στο υπολογιστικό πρόγραμμα «EXCEL» όπου με την χρήση γραφημάτων, κατέστη δυνατή η διεξαγωγή σημαντικών συμπερασμάτων για την ανάπλαση του χώρου. 26

3.1.1 Ερωτηματολόγιο 1. ΦΥΛΟ: Α) ΑΡΡΕΝ Β) ΘΗΛΥ 2. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ: Α) ΔΗΜΟΤΙΚΟ Β) ΓΥΜΝΑΣΙΟ-ΛΥΚΕΙΟ Γ) ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ 3. ΠΟΣΟ ΚΟΝΤΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ Η ΟΙΚΙΑ ΣΑΣ, ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΤΟΥ ΡΕΜΑΤΟΣ ΚΑΛΙΦΥΤΟΥ; Α) 100μ Γ) 1χμ-5χμ Ε) >10χμ Β) 100-1χμ Δ) 5-10χμ 4. ΜΕ ΠΟΙΟΝ ΤΡΟΠΟ ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΕΤΕ ΤΟ ΠΑΡΚΟ; Α) ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ Γ) ΛΕΩΦΟΡΕΙΟ Ε) ΠΕΖΟΣ Β) ΜΗΧΑΝΑΚΙ Δ) ΠΟΔΗΛΑΤΟ ΣΤ) ΆΛΛΟ 5. ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΕ ΤΟ ΠΑΡΚΟ; Α) ΚΆΘΕ ΜΕΡΑ Γ) ΚΆΘΕ ΜΗΝΑ Ε) ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ ΤΟ ΜΗΝΑ Β) ΚΆΘΕ ΕΒΔΟΜΑΔΑ Δ) ΜΕΡΙΚΕΣ ΦΟΡΕΣ ΤΗΝ ΕΒΔΟΜΑΔΑ 6. ΠΟΙΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΥΠΑΡΧΟΥΣΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΕ ΟΤΑΝ ΕΠΙΣΚΕΦΤΕΣΤΕ ΤΟ ΠΑΡΚΟ; (Παραπάνω από μια απάντηση είναι εφικτή). Α) ΓΗΠΕΔΟ ΤΕΝΝΙΣ Ε) ΑΝΑΨΥΚΤΗΡΙΟ Β) ΓΗΠΕΔΟ ΒΟΛΛΕΙ ΣΤ) ΥΠΑΙΘΡΙΟ ΓΕΥΜΑ Γ) ΓΗΠΕΔΟ ΜΠΑΣΚΕΤ Ζ) ΆΛΛΟ Δ) ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ 7. ΘΑ ΘΕΛΑΤΕ ΤΟ ΠΑΡΚΟ: Α) ΝΑ ΑΝΑΠΛΑΣΤΕΙ ΚΑΙ ΝΑ ΕΙΣΑΧΘΟΥΝ ΚΑΠΟΙΕΣ ΚΑΙΝΟΤΟΙΕΣ ΣΕ ΑΥΤΟ; Β) ΝΑ ΦΡΟΝΤΙΣΤΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ Γ) ΝΑ ΜΕΙΝΕΙ ΩΣ ΕΧΕΙ 8. ΤΙ ΕΠΙΠΛΕΟΝ ΘΑ ΘΕΛΑΤΕ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΣΤΟ ΠΑΡΚΟ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ; (Παραπάνω από μια απάντηση είναι εφικτή). Α) ΕΚΘΕΣΙΑΚΟΣ ΧΩΡΟΣ (όπου θα γίνεται η ονειρούπολη, εκθέσεις ανθοκομικές, βιβλίων κά.) Β) ΘΕΑΤΡΑΚΙ (για ελεύθερες θεατρικές παραστάσεις, μικρές μουσικές συναυλίες) Γ) ΠΙΣΙΝΕΣ ΓΙΑ ΜΠΑΝΙΟ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΘΕΡΙΝΟΥΣ ΜΗΝΕΣ; Δ) ΠΕΡΙΦΡΑΞΗ Ε) ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΣΤ) ΥΠΑΙΘΡΙΟ ΓΗΠΕΔΟ ΧΑΝΤΜΠΟΛ 9. ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΟΤΙ ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΘΕΛΕΙ ΠΙΟ ΠΟΛΛΗ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ; Α) ΝΑΙ Β) ΌΧΙ 10. ΠΙΣΤΕΥΕΤΕ ΟΤΙ ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΘΕΛΕΙ ΠΙΟ ΠΟΛΛΗ ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑ; Α) ΝΑΙ Β) ΌΧΙ 11. ΘΕΩΡΕΙTΕ ΟΤΙ Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΑΡΑ-(ΠΑΙΔΟΤΟΠΟΣ) ΕΙΝΑΙ : Α) ΕΠΑΡΚΗΣ Β) ΑΣΦΑΛΗΣ Γ) ΚΑΙ ΤΑ ΔΥΟ Δ) ΤΙΠΟΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΔΥΟ 12. ΘΕΩΡΕΙΤΕ ΟΤΙ ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΕΙΝΑΙ ΑΣΦΑΛΕΣ ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΙΣ ΝΥΧΤΕΡΙΝΕΣ ΩΡΕΣ ΓΙΑ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΗΛΙΚΙΕΣ ΠΑΙΔΙΩΝ; Α) ΝΑΙ Β) ΌΧΙ Ευχαριστώ πολύ 27

3.1.2 Αποτελέσματα Διάγραμμα 1: Α=38 Β=72 Διάγραμμα 2: Α=12 Β=27 Γ=61 28

Διάγραμμα 3: Α=0 Β=15 Γ=73 Δ=12 Ε=0 Διάγραμμα 4: Α=69 Β=2 Γ=0 Δ=9 Ε=6 ΣΤ=14 29

Διάγραμμα 5: Α=12 Β=30 Γ=3 Δ=18 Ε=37 ΣΤ=14 Διάγραμμα 6: Α=26 Β=39 Γ=28 Δ=7 Ζ=27 Ε=35 ΣΤ=15 30

Διάγραμμα 7: Α=66 Β=19 Γ=15 Διάγραμμα 8: Α=73 Β=75 Γ=10 Δ=25 Ε=65 ΣΤ=80 31

Διάγραμμα 9: Α=79 Β=21 Διάγραμμα 10: Α=79 Β=21 32

Διάγραμμα 11: Α=7 Β=40 Γ=30 Δ=23 Διάγραμμα 12: Α=70 Β=30 33

Κεφάλαιο 4 ο 4.1 Ανάλυση υφιστάμενης κατάστασης Για την πλήρη και καλύτερη κατανόηση του περιβάλλοντα χώρου της εργασίας έγινε έρευνα και ανάλυση, η οποία αποτυπώθηκε με την χρήση του προγράμματος «Power point» και άλλων οπτικών μέσων. Παράλληλα με την χρήση κειμένου επιτυγχάνεται μία πιο λεπτομερείς επεξήγηση των στοιχείων. Στην εικόνα που υφίσταται σε επόμενη σελίδα με την χρήση χρωμάτων γίνεται μια όσο το δυνατόν πιο γλαφυρή παρουσίαση της προηγούμενης μελέτης - διαμόρφωσης του εν λόγω χώρου. Στα πλαίσια με μαύρο χρώμα είναι τα Ο.Τ στα οποία βρίσκονται κατοικημένες οικοδομές και πολυκατοικίες. Στο πλαίσιο με κίτρινο χρώμα διακρίνεται ο χώρος στον οποίο υφίσταται η υπάρχουσα διαμόρφωση της περιοχής μελέτης. Το χώρο αυτό έχω χωρίσει σε μικρότερα τμήματα για καλύτερη επεξήγηση. Με το πράσινο απεικονίζεται μια έκταση με χλοοτάπητα και σχηματισμένες κυκλικές διαδρομές, για περίπατο από σκληρά υλικά. Στον συγκεκριμένο χώρο υπάρχουν παγκάκια αλλά και μία παιδική χαρά, καθώς δίπλα και εκτός από την περιοχή μελέτης μας βρίσκεται ένα νηπιαγωγείο. Για συντομία στην συνέχεια αυτή την έκταση την αποκαλώ τμήμα πρώτο. Στο χώρο με το μωβ περίγραμμα υπάρχει μια απλή, μικρή κυκλική πλατεία, καθώς και διαδρομές που οδηγούν προς το κέντρο της όλα από σκληρά υλικά. Υπάρχει επίσης χώρος που καλύπτεται με χλοοτάπητα αλλά και μικρούς θάμνους. Για συντομία στην συνέχεια αυτή την έκταση την αποκαλώ τμήμα δεύτερο. Με κόκκινο σημειώνω την περιοχή με την έντονη κινητικότητα. Είναι η περιοχή οπού βρίσκονται συγκεντρωμένες οι αθλητικές 34

δραστηριότητες και εγκαταστάσεις. Ο χώρος περιλαμβάνει δύο γήπεδα καλαθοσφαίρισης, δύο γήπεδα αντισφαίρισης, ένα γήπεδο πετοσφαίρισης, μία μικρή παιδική χαρά με αναψυκτήριο και ένα σκέιτ πάρκ. Για συντομία στην συνέχεια αυτή την έκταση την αποκαλώ τμήμα τρίτο. Όπως κοιτάμε την εικόνα που ακολουθεί, δεξιά από τον χώρο με τα γήπεδα και τις αθλοπαιδιές υπάρχει μια περιοχή με πορτοκαλί χρώμα. Εκεί βρίσκονται το 4 ο Γενικό Λύκειο Δράμας αλλά και ένα σχολείο για άτομα με ειδικές ανάγκες. Τέλος η έκταση που είναι καλυμμένη με μπλε χρώμα δεν έχει κάποια παρέμβαση και είναι ένας ανοικτός χείμαρρος. Είναι το ρέμα που ξεκινάει από το χωρίο Καλλίφυτος ενώνεται με διάφορες λεκάνες απορροών, φτάνει στην Δράμα και στο συγκεκριμένο σημείο περνάει εν μέρη κάτω από το πάρκο, κάτω από το καινούργιο δημαρχείο κάτω από το διοικητήριο και από το πάρκο των Κύπριων αγωνιστών και συνεχίζει την πορεία του ακάλυπτο πάλι από εκεί και έπειτα. Αξίζει να σημειωθεί ότι εάν και σκεπασμένο και μπαζωμένο στο τμήμα που περνάει μέσα από την πόλη η κυκλοφορία του δεν έχει διακοπεί και συνεχίζει να ρέει. 35

Εικ8: Ανάλυση υφιστάμενης κατάστασης 36

4.2 Παρουσίαση χώρου Με την χρήση φωτογραφικού υλικού θα δούμε κάποια σημεία που ήθελαν επέμβαση στον συγκεκριμένο χώρο, είτε επειδή είχαν ζημιές είτε επειδή δεν είχαν ολοκληρωθεί είτε επειδή δεν ανταποκρίνονταν στις σύγχρονες ανάγκες. Εικ9: Τμήμα πρώτο, φωτογραφία Αθ. Διαμαντόπουλος Η εικόνα 9 είναι από το πρώτο τμήμα της περιοχής μελέτης. Βλέπουμε λιμνάζοντα ύδατα σε αρδευόμενη έκταση με χλοοτάπητα. Στην εικόνα 10 βλέπουμε ότι αν και έχουμε μια αρκετά μεγάλη έκταση, η φύτευση είναι ελάχιστη και μαζεμένη σε σημεία. 37

Εικ10: Τμήμα πρώτο, φωτογραφία Αθ. Διαμαντόπουλος Εικ11: Τμήμα πρώτο, φωτογραφία Αθ. Διαμαντόπουλος 38

Βλέπουμε στην εικόνα 11 ότι τα δέντρα παρά την συστηματική άρδευση έχουν ξεραθεί. Στο πρώτο τμήμα η φύτευση αποτελείται 195 φυτά Photinia sp., 109 Cupressus sp., 159 Nandina domestica., 170 Berberis sp. Στο δεύτερο τμήμα της περιοχής με την χρήση μιας πανοραμικής φωτογραφίας φαίνεται το σύνολο της έκτασης. Τα φυτά που υπάρχουν εδώ είναι 37 Photinia sp., 1 Laurus nobilis, 1 Nandina domestica., και 2 Cupressus sp. Μια πλατεία με μάντρα γύρω γύρω τα οποία χρησιμοποιούνται και αντί για παγκάκια. Ο χώρος προσφέρεται και για σκέιτ. (περισσότερες εικόνες στο παράρτημα) Εικ12: Τμήμα δεύτερο, φωτογραφία Αθ. Διαμαντόπουλος 39

Κίνηση Ένα από τα πολύ σημαντικά στοιχεία του χώρου είναι η κίνηση των πεζών που χρησιμοποιούν το πάρκο. Μεγάλος αριθμός ατόμων όλων των ηλικιών, χρησιμοποιεί τους δρόμους περιμετρικά κατά τις απογευματινές ώρες για τρέξιμο και για περπάτημα. Στην εικόνα φαίνεται η κύρια διαδρομή (με κόκκινο βέλος) που ακολουθεί ο περισσότερος κόσμος και είναι η οδός Διοικητηρίου. Ένα μεγάλο μειονέκτημα είναι ότι οι είσοδοι για τα γήπεδα βρίσκονται στην παράλληλη κάθετη, την οδό Χελμού. Εικ13: Ανάλυση υφιστάμενης κατάστασης - Κίνηση εικ17: Έντονη κυκλοφορία πεζών με κοκκινο βέλος. 40

Κεφάλαιο 5 ο 5.1 Οργανόγραμμα-Ιδεόγραμμα. Εικ14: Οργανόγραμμα Έζησα την πόλη της Δράμας για πέντε συνεχόμενα έτη. Παρακολούθησα αλλά και έλαβα μέρος σε αρκετές εκδηλώσεις. Παρατήρησα ότι για κάθε εκδήλωση πηγαίνουν και σε διαφορετικό μέρος, π.χ. για την ονειρούπολη συγκεντρώνονται στον δημοτικό κήπο, για το φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους στο δημοτικό ωδείο, για τα μουσικά φεστιβάλ στην Αγ. Βαρβάρα. Σκέφτηκα ότι είναι απαραίτητο, όλα αυτά να μπορούν να λαμβάνουν χώρο σε ένα σημείο με άνεση, με θέσεις παρκινγκ για τα αυτοκίνητα των κατοίκων και των τουριστών, αλλά και των λεωφορείων. Ενός πολυχώρου που να είναι σε αρμονία με την φύση, αλλά και με τις απαραίτητες εγκαταστάσεις. Ενός πολυχώρου που να είναι 41

προστατευμένος από τον αέρα και όσο το δυνατόν περισσότερο και από την βροχή. Ψάχνοντας λοιπόν, κατέληξα σε αυτόν τον χώρο, για πολλούς λόγους. Ο βασικότερος είναι λόγω της μεγάλης του έκτασης.ο χώρος βρίσκεται κοντά στον αστικό ιστό. Είναι εύκολα προσβάσιμος με τα πόδια και με το αυτοκίνητο. Η πόλη της Δράμας έχει αρχίσει να αναπτύσσεται πολύ σε εκείνο το σημείο από τότε που μεταφέρθηκε το δημαρχείο στις καινούργιες του εγκαταστάσεις. Οι υπόλοιπες δημόσιες υπηρεσίες στεγάζονται στο Διοικητήριο, το οποίο είναι επίσης κοντά. Μελλοντικά λένε ότι και η αστυνομία θα στεγάζεται κοντά στα προηγούμενα. Αναλογιζόμενος όλα αυτά, και με σεβασμό στο περιβάλλον και στον πολίτη, σαν αρχιτέκτονας τοπίου σχεδίασα μια πρόταση που εάν γίνει πράξη και με καλή συντήρηση θα αντέξει στην πάροδο του χρόνου. 42

5.2 Πρόταση την Ξεκινώντας την εργασία μου δεν είχα κάποια ιδέα για το πώς θα οργανώσω. Κάνοντας διάφορα σκίτσα δεν μπορούσα να καταλήξω κάπου σε ότι αφορά την δομή της μελέτης σχεδιασμού. Αποφάσισα λοιπόν να θέσω ένα ερωτηματολόγιο στον κόσμο που επισκεπτόταν το πάρκο και τις εγκαταστάσεις. Έτσι κατέληξα με τις απαντήσεις τους σε μια πιο συγκροτημένη ιδέα. Χώρισα την περιοχή σε πέντε μέρη όπως φαίνεται και στο ιδεόγραμμα. Ξεκινώντας από τα αριστερά προς τα δεξιά θα αναλύσουμε κομμάτι, κομμάτι την περιοχή και πάντα με την βοήθεια του ιδεογράμματος. Στο πρώτο (κίτρινο) κομμάτι έκτασης 3240,80τμ έφτιαξα μία παιδική χαρά, δίπλα τοποθέτησα ένα αναψυκτήριο, για να μπορούν να κάθονται οι γονείς για το καφέ τους, ενώ ταυτόχρονα να προσέχουν από κοντινή απόσταση τα παιδία τους. Στο ίδιο κομμάτι και δίπλα στο αναψυκτήριο έφτιαξα ένα χώρο στον οποίο υπάρχει ενημερωτικό κιόσκι με τοποθετημένες οθόνες και προβολείς όπου θα προβάλλονται ντοκιμαντέρ, με σκοπό να ενημερώνεται ο επισκέπτης για την ιστορία, τα αξιοθέατα, τα ιστορικά μνημεία της πόλης και των γύρω περιοχών του νομού. Στο δεύτερο (θαλασσί) κομμάτι έκτασης 7805,10τμ εκ των οποίων τα 2617τμ έχουν συνθετικό ξύλο ως δάπεδο, βρίσκεται ένας πολυχώρος εκθέσεων. Αποτελείται από ένα τμήμα με ξύλινα σκίαστρα και αναρριχώμενα φυτά. Το σχεδίασα με σκοπό να συγκεντρώσει κάθε έκθεση που γίνεται στην πόλη όπως η ονειρούπολη, η ανθοκομική, η έκθεση βιβλίου και μερικές ακόμα εμπορικές εκθέσεις κατά την διάρκεια του έτους με προϊόντα ανάλογα της εποχής. 43

Στον ίδιο χώρο βρίσκονται τοποθετημένοι όγκοι δύο διαστάσεων καλυμμένοι με κόντρα πλακέ, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε για έκθεση φωτογραφιών είτε για εκθέσεις ζωγραφικής είτε ακόμα και για γκράφιτι. Μέρη του ρέματος, κάτωθεν, έχουν καλυφθεί με μεταλλικές σχάρες, ενώ σε συνδοιασμό με τον επιδαπέδιο φωτισμό από λεντοσωλήνα προσφέρεται η ευκαιρία να δεις και να περπατήσεις πάνω από τα ρέοντα ύδατα του χείμαρρου. Στο τρίτο (μπλε) κομμάτι έκτασης 429,50τμ βρίσκεται η κατασκευή ενός αμφιθεάτρου μικρής χωρητικότητας για κάθε μουσική συναυλία και θεατρική παράσταση που μπορεί να λάβει μέρος σε υπαίθριο χώρο. Είναι εξοπλισμένος χώρος με αποδυτήρια και τουαλέτες Στο τέταρτο (μώβ) κομμάτι έκτασης 8595,00τμ ανέπτυξα τα γήπεδα και τις αθλητικές εγκαταστάσεις. Τοποθέτησα κερκίδες και αποδυτήρια. Κατά κύριο λόγω εδώ μας βοήθησαν τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου για την επιλογή των αθλητικών εγκαταστάσεων. Έτσι έβαλα δυο γήπεδα καλαθοσφαίρισης εκ των οποίων το ένα για άτομα με ειδικές ανάγκες, ο χώρος είναι επίπεδος και προσβάσιμος από τα Αμεα. Δύο γήπεδα πετοσφαίρισης ένα κανονικών διαστάσεων, γήπεδο ποδοσφαίρου και ένα γήπεδο χειροσφαίρισης. Το τελευταίο έχει μεγάλη απήχηση από άτομα νεαρής ηλικίας καθώς η Δράμα διαθέτει 2 ομάδες, που την αντιπροσωπεύουν επάξια σε μεγάλες διοργανώσεις. Όλα τα γήπεδα είναι υπαίθρια και ανοικτά στους πολίτες. Για το τέλος άφησα την πράσινη έκταση με επιφάνεια 16662τμ. Πρόκειται για έκταση που δεν υπάρχει στην τωρινή διαμόρφωση του έργου. Στην θέση της υπάρχει ακάλυπτο και μη μπαζωμένο το ρέμα του Καλλιφύτου. Τοποθέτησα στην μελέτη μου φύτευση και διαδρομές περιπάτου μέσα στον χώρο πρασίνου, καθώς και αρκετά καθιστικά και δύο μεγάλα ξύλινα υπόστεγα με αναρριχώμενη φύτευση, για προστασία 44

από την βροχή το χειμώνα και από τον ήλιο το καλοκαίρι. Δύο μεγάλα επιδαπέδια σκάκια που σχεδίασα δεσπόζουν στον χώρο. 5.3 Σχέδιο γενικής οργάνωσης Το σχέδιο γενικής οργάνωσης είναι περιλαμβάνεται στο παράρτημα μαζί με όλα τα υπόλοιπα αρχιτεκτονικά σχέδια. 45

5.4 Σχέδιο φύτευσης 46

Υ Π Ε Υ Θ Υ Ν Η Δ Η Λ Ω Σ Η Π Τ Υ Χ Ι Α Κ Ω Ν Ε Ρ Γ Α Σ Ι Ω Ν Δηλώνω υπεύθυνα ότι όλα τα στοιχεία σε αυτήν την εργασία τα απέκτησα, τα επεξεργάστηκα και τα παρουσιάζω σύμφωνα με τους κανόνες και τις αρχές της ακαδημαϊκής δεοντολογίας, καθώς και τους νόμους που διέπουν την έρευνα και την πνευματική ιδιοκτησία. Δηλώνω επίσης υπευθύνως ότι, όπως απαιτείται από αυτούς τους κανόνες, αναφέρομαι και παραπέμπω στις πηγές όλων των στοιχείων που χρησιμοποιώ και τα οποία δε συνιστούν δημιουργία μου. Ονοματεπώνυμο / Υπογραφή Ονοματεπώνυμο / Υπογραφή Φοιτητή / Φοιτήτριας Επιβλέπων Καθηγητή 47

6.1 Παράρτημα Περιλαμβάνει τα αρχιτεκτονικά σχέδια της περιοχής μελέτης, που λόγω μεγέθους επισυνάπτονται στον ίδιο ντοσιέ μαζί με το βιβλίο αυτό. 6.2 Βιβλιογραφία 1. πρβλ. α.ά. Α. Γεωργιάδη, Μ. Σταθόπουλου, Αστικός Κώδιξ, Κατ άρθρο ερμηνεία, V Εμπράγματο δίκαιο, 1996, άρθρο 968, σ. 149 επόμ., σ. 156, με την εκεί παραπεμπόμενη νομολογία. 2. Γ. Σιούτη, Εγχειρίδιο δικαίου περιβάλλοντος, 2003, σ. 65. 3. Άλλως, ως προς τον τρόπο δημιουργίας της, πρβλ. WWF, Νομική Ομάδα Υποστήριξης Πολιτών, Αστικό πράσινο, η ανάσα της πόλης χάνεται, Κείμενο παρέμβασης του WWF για τους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου, Φεβρουάριος 2004, σ. 4. 4. Βλ. υπ αρ. πρωτ. οικ. 87991/3814/20.3.2008 ερμηνευτική εγκύκλιο του Υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Επίσης, WWF, Νομική Ομάδα Υποστήριξης Πολιτών, Αστικό πράσινο: η ανάσα της πόλης χάνεται, Κείμενο παρέμβασης του WWF Ελλάς για τους κοινόχρηστους χώρους πρασίνου, Φεβρουάριος 2004, σ. 2. 48

5. Σύμφωνα με το άρθρο 3 παρ. 4 του ν. 998/79, ως ίσχυε: «4. Εις τας διατάξεις του παρόντος νόμου υπάγονται και αι εντός των πόλεων και των οικιστικών περιοχών ευρισκόμεναι εκτάσεις, αι οποίαι καλύπτονται υπό δασικής βλαστήσεως φυσικώς ή τεχνικώς δημιουργoυμένης (πάρκα και άλση), ως και αι οπουδήποτε δημιουργούμεναι δενδροστοιχίαι ή δασικαί φυτείαι.». Σύμφωνα με την αντίστοιχη διάταξη της παρ. 5 του άρθρου 3 του ν. 998/79, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 παρ. 1 του ν. 3208/2003 (ΦΕΚ Α 303/24.12.2003) και ισχύει: «5. Στις διατάξεις του παρόντος νόμου υπάγονται και τα εντός των πόλεων και των οικιστικών περιοχών πάρκα και άλση, καθώς και οι εκτάσεις που κηρύσσονται ή έχουν κηρυχθεί με πράξη της αρμόδιας αρχής ως δασωτέες ή αναδασωτέες.». ΠΗΓΕΣ ΑΠΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ 1. http://nefeli.lib.teicrete.gr/browse/steg/theka/2011/goulidaki Maria/attached-document-1299575589-164002- 21658/Goulidaki2011.pdf 2. http://www.ornithologiki.gr/page_cn.php?tid=1335, (Μάρτιος 2014) 3. http://files.ornithologiki.gr/docs/park/map.pdf, (Μάρτιος 2014.) 4. http://el.wikipedia.org/wiki/ 5. https://www.google.gr/search Μάρτιος 2014) 6. http://degradoapriliano.blogspot.gr/ 7. http://google.com 49