Γενικό Λύκειο Γαζίου

Γενικό Λύκειο Γαζίου Ερευνητική Εργασία Δομήνικος Θεοτοκόπουλος Το πέρασμα από την Κρήτη στην αιωνιότητα" Τμήμα Β1 2012-2013 Υπεύθυνες καθηγήτριες Καρράσκο Ροζαλία Ζιούζια Μαρία 1

Δομήνικος Θεοτοκόπουλος Το πέρασμα από την Κρήτη στην αιωνιότητα «Η Κρήτη του δωσε τη ζωή και τα πινέλα το Τολέδο καλύτερη πατρίδα όπου αρχίζει με το θάνατο και φτάνει στην αιωνιότητα.» 7 Απριλίου 1614 Επιτάφιο σονέτο του Hortencio Felix Paravicino 2

Περιεχόμενα 1. Ομάδες εργασίας 2. Ζωή και ταξίδια Ελ Γκρέκο 3. Ενετοκρατία στην Κρήτη 4. Ενετικά μνημεία 5. Πνευματική παραγωγή 6. Βυζαντινή αγιογραφία 7. Βυζαντινά έργα του Γκρέκο 8. Έργα του Γκρέκο στην Ιταλία 9. Έργα του Γκρέκο στην Ισπανία 10. Επιρροές-επιδράσεις 11. Επίσκεψη στο Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου - Συνέντευξη με τη μουσειολόγο Φ.Καμπάνη 12. Ερωτηματολόγιο 13. Βιβλιογραφία Σελίδες 4-5 Σελίδες 6-14 Σελίδες 15-19 Σελίδες 20-39 Σελίδες 40-47 Σελίδες 48-54 Σελίδες 55-61 Σελίδες 62-72 Σελίδες 73-78 Σελίδες 79-87 Σελίδες 88-101 Σελίδες 102-122 Σελίδες 123-126 3

ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΟΜΑΔΑ Α. Μαματζάκης Δημήτρης. Δανδάλης Δημήτρης. Ακουμιανάκης Βαγγέλης. Βαρδάκης Μαρίνος Γαργανουράκης Γιώργος ΟΜΑΔΑ Β Βαρδαλαχάκης Γιώργος Καλογεράκη Μελίνη Ευθυμίου Βαλεντίνα Κριτσωτάκη Μαρία Καραταράκη Μαγδαληνή Κατρά Κωνσταντίνα 4

ΟΜΑΔΑ Γ Μακρυγιαννάκη Πέγκυ Δεσίπρη Δέσποινα Κόκκινου Ερριέτη Μακατουνάκης Α. Μάνος Μακατουνάκης Γ. Μάνος ΟΜΑΔΑ Δ Αντωνακάκη Γαλάτεια Ανδρουλάκη Μαρία Βερερουδάκη Εμμανουέλα Καραμπίνη Νίκη Καπετανάκη Ιωάννα Βαμβουκάκης Νίκος 5

ΖΩΗ ΚΑΙ ΤΑΞΙΔΙΑ ΟΜΑΔΑ Α 6

ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Γεννήθηκε το 1541 στο Χάνδακα της Κρήτης. Γνωστός με το προσωνύμιο «El Greco» που σήμαινε ο Έλληνας Kρητικός ζωγράφος, γλύπτης και αρχιτέκτονας της Ισπανικής αναγέννησης Έζησε λίγο στην πατρίδα και το υπόλοιπο της ζωής του στην Ιταλία- Ισπανία Εκπαιδεύτηκε ως αγιογράφος 7

ΣΕ ΠΟΙΑ ΣΥΝΤΕΧΝΙΑ ΑΝΗΚΕ ΤΙ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ ΕΚΑΝΕ ΚΑΙ ΑΠΟ ΠΟΥ ΔΕΧΤΗΚΕ ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ Στο Ηράκλειο,που τότε αριθμούσε 17.000 κατοίκους, ασκούσε το επάγγελμα του ζωγράφου Ανήκε στην συντεχνία των ζωγράφων με 200 μέλη το 16 ο αιώνα Διδάχθηκε τη Βυζαντινή Τέχνη της Αγιογραφίας Επηρεάστηκε από τους δασκάλους μαΐστρο- Τζουάν Ευρυπιώτη, μαΐστρο Γιάννης Στραβοσχιάδη και κυρ Αντρέα Κασωμάτη. 8

ΠΟΤΕ ΜΕΤΕΒΗ ΣΤΗΝ ΙΤΑΛΙΑ ΠΟΙΟΙ ΙΤΑΛΟΙ ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ ΤΟΝ ΕΠΗΡΕΑΣΑΝ 1567 αναχώρει για Ιταλία (Βενετία) όπου μένει 3 χρόνια Εργάζεται με τον Τιτσιάνο και τον Τιντορέττο Έπειτα το 1570-1575 μεταβαίνει στη Ρώμη συνδέεται με το ζωγράφο Julio Clοvio και με τους μαικήνες Farnese Επιστροφή στην Βενετία έως το 1576 1576 θάνατος Τιτσιάνο ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΑΠΟ ΙΤΑΛΟΥΣ 1. Τιτσιάνο (χρήση εντυπωσιακών χρωμάτων) 2. Τζάκομπο Μπασσάνο (ρεαλισμός) 3. Τιντορέττο(παραμόρφωση μορφών) 4. Ραφαήλ ( από το έργο Ο γάμος στην Κανά ) 9

ΕΠΙΡΡΟΕΣ ΑΠΟ ΙΤΑΛΟΥΣ Στην Ιταλία τότε κυριαρχούσε το ρεύμα του μανιερισμού (ασύμμετρη ισορροπία, παραμορφωμένες φιγούρες, αμφίβολος χώρος) π.χ στην ταφή του κόμη Οργκάθ Βενετσιάνικη Σχολή Επηρεάστηκε επίσης από τα γλυπτά του Μιχαήλ Άγγελου 10

ΙΣΠΑΝΙΑ ΜΑΔΡΙΤΗ ΤΟΛΕΔΟ ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΙΣΠΑΝΙΑ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΗΣ ΚΑΙ ΑΠΑΡΑΜΙΛΛΗΣ ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΙΑΣ ΤΟΥ 1576 Αναχωρεί για την Ισπανία Αρχικά εγκαθίσταται στη Μαδρίτη και έπειτα στο Τόλεδο,όπου μέχρι το τέλος της ζωής του δέχεται παραγγελίες για φιλοτέχνηση έργων που προορίζονται για εκκλησίες και ιδρύματα της πόλης και της περιοχής της 1578 γεννιέται ο γιος του, Jorge Manuel. Ο Δομήνικος δεν θα παντρευτεί ποτέ τη μητέρα του παιδιού του Jeronima de las Cuevas Εκεί,στο Τολέδο, διαμόρφωνει την προσωπική και απαράμιλλη τεχνοτροπία του ( υπερφυσικά στοιχεία, αμάλγαμα βυζαντινής και αναγεννησιακής ζωγραφικής,παιγνίδι του φωτός και επιμήκεις ακαθόριστες μορφές ) 11

1614 (7 Απριλίου ).O Δομήνικος πεθαίνει στο Τολέδο. Στην απογραφή των ευρισκόμενων στο εργαστήριό του, την οποία συνέταξε ο γιος του, αναφέρονται τρεις πάγκοι εργασίας, εκατόν σαράντα τρεις πίνακες, δεκαπέντε προπλάσματα από γύψο, τριάντα προπλάσματα από πηλό και κερί, είκοσι επτά ελληνικά βιβλία, εξήντα επτά ιταλικά βιβλία, δεκαεπτά ισπανικά βιβλία, δεκαεννιά βιβλία αρχιτεκτονικής, εκατόν πενήντα σχέδια, τριάντα προσχέδια και διακόσιες χαλκογραφίες. Δεν άφησε σχολή μετά το θάνατό του,στο εργαστήρι του ο γιος του έκανε αντίγραφα των έργων του. Η τέχνη του ήταν τελείως προσωπική. Η τεχνοτροπία Μπαρόκ που ακολούθησε εκτόπισε τον μανιερισμό και τα μεταγενέστερα καλλιτεχνικά ρεύματα αγνόησαν την αξία του Γκρέκο το έργο του Γκρέκο τους επόμενους αιώνες μένει στην αφάνεια 20 ο αιώνας αναγνωρίζεται ως πρόδρομος της μοντέρνας τέχνης 12

ΠΟΤΕ ΣΤΑ ΝΕΟΤΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ ΕΠΑΝΗΛΘΕ ΣΤΟ ΠΡΟΣΚΗΝΙΟ ΚΑΙ ΠΟΙΟΥΣ ΕΠΗΡΕΑΣΕ; Έπειτα 400 χρόνια το 18 ο αιώνα (περίοδος Ρομαντισμού) τα έργα του επανεξετάστηκαν ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΣΕ Θεόφιλος Γκωτιέ( Γάλλος ποιητής και θαυμαστής του) Zacharie Astruc και Paul Lefort (κριτικοί τέχνης) Ισπανούς ζωγράφους (όπου υιοθετούσαν την τεχνοτροπία του) Ιγνάσιο Θουλοάγα (αντιγραφή των έργων του El Greco) Πωλ Σεζαν (πρόδομος του κυβισμού όπου χρησιμοποίησε κοινά στοιχεία των έργων του El Greco π.χ επιμηκύνση των μορφών) Φραντς Μαρκ (έγραψε για το μεγαλείο αυτού του μεγάλου δασκάλου) 13

Τζάκσον Πόλοκ (εκπρόσωπος αφηρημένου εξπρεσιονισμού, ζωγράφισε 60 σχ εδια ζωγραφικής εμπνευσμένος από έργα του Γκρέκο και έγραψε τρία βιβλία για αυτόν) Μανέ,Πικάσο (ζωγράφοι επηρεασμένοι από τον Γκρέκο ) Ράινερ Μαρία Ρίλκε (ποιητής) Νίκος Καζαντζάκης(στο αυτοβιογραφικό του έργο Αναφορά στον Γκρέκο αποδίδει φόρο τιμής στο μεγάλο κρητικό ζωγράφο ) 14

ΕΝΕΤΟΚΡΑΤΙΑ (1202-1669) ΟΜΑΔΑ Β 15

Το 1202 Η Κρήτη παραχωρείται από τους Σταυροφόρους της 'Δ Σταυροφορίας στον Βονιφάτιο τον Μομφερατικό (έναν από τους αρχηγούς) Εκείνος "την πουλάει" στους Βενετούς για 1000 μάρκα αργύρου. 16

Οι Βενετοί: Αρχικά αδιαφορούσαν για την Κρήτη καθώς ήταν απασχολημένοι με άλλες κτήσεις Αργότερα βρήκαν τον τρόπο να επιβληθούν συνειδητοποιώντας την εμπορική και όχι μόνο αξία της Κρήτης. 17

Ενέργειες των Βενετών Μετονομάζουν τον Χάνδακα σε Regno di Candia (Βασίλειο της Κρήτης) ενώ συχνά την αποκαλούν και "Βενετία της Ανατολής". Κάνουν επιγαμίες με τους Κρητικούς Υπολογίζουν πολιτικά τον ντόπιο πληθυσμό λόγω ανερχόμενου τούρκικου κινδύνου. 18

Αποτελέσματα ειρηνικής συνύπαρξης Βενετών-Κρητικών Αναπτύχθηκε γόνιμος πολιτιστικός διάλογος Αναπτύχθηκε κοινή πολιτισμική έκφραση που ονομάζεται ιταλοκρητική Άνθησε το Κρητικό θέατρο (13ος-17ος αιώνας) επηρεαζόμενο από την Ιταλική Αναγέννηση Οικοδομούνται τείχη,νεώρια,κρήνες,εκκλησίες και δημόσια κτίσματα. 19

ΝΕΩΡΙΑ-ΚΟΥΛΕΣ ΟΜΑΔΑ Β KΡΗΝΗ ΜΟΡΟΖΙΝΙ ΛΟΤΖΙΑ ΟΜΑΔΑ Γ ΑΓΙΟΣ ΤΙΤΟΣ ΟΜΑΔΑ Δ 20

ΝΕΩΡΙΑ ΟΜΑΔΑ Β Τα ενετικά νεώρια στο Ηράκλειο βρίσκονται στο ενετικό λιμάνι. Τα νεώρια είναι στεγασμένοι επιμηκείς χώροι για την κατασκευή και επισκευή των καραβιών του βενετσιάνικου στόλου. Ο στόλος των Ενετών ήταν κυρίαρχος στη Μεσόγειο. Οι Ενετοί με τα νεώρια που έχτιζαν σε κάθε λιμάνι τους είχαν τα πλοία τους, πολεμικά και εμπορικά, πάντα σε καλή κατάσταση και έτοιμα για να ταξιδέψουν γρήγορα. Συνολικά από τον 15 ο έως το 17 ο αιώνα χτίστηκαν 19 νεώρια στο Ηράκλειο ομαδοποιημένα σε 3 οικοδομικά συγκροτήματα. 21

Τα νεώρια κοιτούν προς το ενετικό λιμάνι δεν σώζονται σε όλο τους το μήκος, αλλά μεγάλο μέρος τους κατεδαφίστηκε για να φτιαχτεί η παραλιακή λεωφόρος Σήμερα διατηρούνται μόνο 5-6 νεώρια από τα 19. 22

ΝΕΩΡΙΑ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΤΟΤΕ ΤΩΡΑ 23

24

ΚΟΥΛΕΣ Το Ενετικό φρούριο του Ηρακλείου ΟΜΑΔΑ Β 25

Το ενετικό φρούριο Κούλες δεσπόζει στην είσοδο του ενετικού λιμανιού στο Ηράκλειο. Οι Ενετοί το αποκαλούσαν "Φρούριο στη Θάλασσα" (Castello a Mare ή Rocca a Mare), αλλά σήμερα διατηρεί την τούρκικη ονομασία του, Κούλες από το Su Kulesi. Είναι από τα πιο οικεία και αγαπημένα μνημεία της πόλης, σύμβολο του Ηρακλείου. 26

Η ιστορία του Κούλε Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα, το πρώτο φρούριο στη θέση του σημερινού να δημιουργήθηκε στην περίοδο της Αραβοκρατίας (9ος-10ος), ενώ αναφορά για πύργο στην είσοδο του λιμανιού γίνεται στην β βυζαντινή περίοδο (10ος-13ος) ως Castellum Comunis. Πότε ξεκινά χρονικά ακριβώς η ιστορία του Κούλε μας είναι άγνωστο, αλλά ένα λιμάνι με τόσο νευραλγικό ρόλο στη Μεσόγειο, όπως το Ηράκλειο, δεν θα μπορούσε να μείνει απροστάτευτο. Στα 17 χρόνια που χτιζόταν οι Βενετοί αντιμετώπισαν σοβαρές τεχνικές δυσκολίες και απαιτήθηκαν τεράστια χρηματικά ποσά από το Ταμείο του Χάνδακα, μα και από το κεντρικό θησαυροφυλάκιο της Βενετίας. 27

Αλλά και ύστερα από την αποπεράτωσή του διαρκώς απασχολούσε τους ειδικούς και απαιτούσε μεγάλες δαπάνες για τη συντήρησή του, μέχρι τις παραμονές της τουρκικής επίθεσης. Η κατασκευή του ξεκίνησε αμέσως το 1523 με χρηματοδότηση του Ταμείου του Βασιλείου της Κρήτης από τη Βενετία αλλά και με προσφορές ιδιωτών και τελείωσε το 1540.Ετσι το λιμάνι με το νέου φρούριο έγινε ασφαλέστερο. 28

ΚΡΗΝΗ ΜΟΡΟΖΙΝΙ ΟΜΑΔΑ Γ Κατασκευάστηκε στο Ηράκλειο από τον γενικό προβλεπτή Φραγκίσκο Μοροζίνι και τους μηχανικούς Zorzi Corner, Raffaello Monnani και Francesco Basilicata εξου και η ονομασία Ο λόγος που κατασκευάστηκε η κρήνη δεν ήταν αισθητικός αλλά για να φέρει πόσιμο νερό καθώς δεν υπήρχαν πηγές Εγκαινιάστηκε στις 25 Απριλίου 1628 Βρίσκεται πάνω σε κυκλικό κρηπίδωμα και αποτελείται από οκτώ λοβούς για λόγους ευκολίας στην πρόσληψη νερού 29

Οι λοβοί είναι διακοσμημένοι με τρίτωνες, δελφίνια και νύμφες, μυθικά όντα που σχετίζονταν με το υγρό στοιχείο. Στο κέντρο κάθε λοβού τοποθετήθηκαν τα οικόσημα του Δόγη, του Δούκα, των συμβούλων και του Μοροζίνι. Στο κέντρο του σιντριβανιού κάθονται τέσσερα περήφανα λιοντάρια, από όπου τρέχει νερό (λιοντάρι = δύναμη Ενετών). Στην κορυφή της κρήνης υπήρχε μαρμάρινο άγαλμα του τριαινοφόρου Ποσειδώνα το οποίο δεν σώζεται σήμερα. Την περίοδο της τουρκοκρατίας ανοίχθηκαν οπές στους λωβούς της κρήνης για το ναμάζι των μουσουλμάνων, δηλαδή το συμβολικό πλύσιμο των χεριών και του προσώπου πριν μπουν στο απέναντι τζαμί για να προσευχηθούν. Το 1847 προστέθηκαν μαρμάρινες κολόνες περικλείοντάς την και μία μαρμάρινη ταινία με την επιγραφή με επίχρυσα γράμματα «Σιντριβάνι του Αμπνούλ Μετζίτ» προς τιμήν του σουλτάνου. Σήμερα το μνημείο έχει αποκατασταθεί στην αρχική του μορφή. 30

Η κρήνη Μοροζίνι πριν και μετά 31

ΛΟΤΖΙΑ ΟΜΑΔΑ Γ Χτίστηκε το 1626-28 από τον Φραγκίσκο Μοροζίνι (πρόκειται για την τέταρτη και τελευταία Λότζια) Συνεδρίαζαν οι ευγενείς, οι άρχοντες και οι φεουδάρχες για να πάρουν αποφάσεις σε ζητήματα που αφορούσαν την οικονομική και εμπορική ζωή του τόπου. Παράλληλα λειτουργούσε και ως χώρος συναντήσεως και ψυχαγωγίας τους. Πρόκειται για ένα ορθογώνιο, διώροφο οικοδόμημα με πολυάριθμα τοξωτά ανοίγματα. Συνδυάζει δωρικό ρυθμό και ιωνικό, ενώ μορφολογικά φαίνεται ότι μιμείται τη Βασιλική του Palladio στη Vicenza 32

Ο Μοροζίνι διεύρυνε τη Λότζια με την προσθήκη ενός δεύτερου οικοδομήματος στα ανατολικά, ενώ πίσω από τη Λότζια βρίσκονταν η Armeria για τη φύλαξη των όπλων. οι Τούρκοι εγκατέστησαν στη Λότζια την οικονομική αρχή του τόπου, καθώς δεν ήταν οικείο προς την νοοτροπία τους Με την αυτονόμηση της Κρήτης το 1898, το κτίριο της Λότζια ήταν σε κακή κατάσταση.το 1905 παραχωρήθηκε μαζί με την Αρμερία στο Δήμο Ηρακλείου για να οικοδομηθεί Δημαρχείο στο χώρο. Οι εργασίες ξεκίνησαν το 1915 ακολουθώντας τα σχέδια του Βενετού μηχανικού Ongaro. Η αναστήλωση διακόπηκε το 1940 λόγω του πολέμου Σήμερα στεγάζει το δημαρχείο της πόλης 33

ΕΙΚΟΝΕΣ ΛΟΤΖΙΑ Η Λότζια ανά τους αιώνες 34

35

Γιατί χτίστηκε ναός αφιερωμένος στον Άγιο Τίτο Ο Απόστολος Τίτος είναι ο οργανωτής και ο πρώτος Επίσκοπος της Εκκλησίας της Κρήτης Τον χριστιανικό Ευαγγελισμό της Κρήτης επιχείρησε ο Παύλος περί το 62-63 μ.χ. κατά την δεύτερη αποστολική περιοδεία του. Η δράση του Τίτου στην Κρήτη δεν είναι επαρκώς γνωστή, γιατί δεν σώθηκαν αρχαίες επίσημες και εξακριβωμένες πληροφορίες για την πρώτη περίοδο της Κρητικής Εκκλησίας. 36

Πότε χτίστηκε ο ναός του Αγίου Τίτου Πρωτοχτίστηκε κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας περίπου το 1000 μ.χ. και το 1206. 37

Η χρήση του ναού στα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας Η πρώτη εκκλησία περιείχε την κάρα (κεφάλι) του Αγίου Τίτου, τη θαυματουργό εικόνα της Μεσοπαντίνισσας και άλλα λείψανα και κειμήλια, που είχαν σώσει οι χριστιανοί. 38

Ο σεισμός και επισκευή του ναού Όταν, κατά την έναρξη της ενετικής κυριαρχίας στο νησί το 1210 εγκαταστάθηκε στον ναό o Λατίνος Αρχιεπίσκοπος, φαίνεται ότι στο κτίσμα έγιναν ορισμένες τροποποιήσεις. Ο ναός αυτός καταστράφηκε πριν από τα μέσα του l5ου αιώνα και επανακατασκευάσθηκε. Το δεύτερο κτίσμα κατά τον σεισμό του 1508 υπέστη ελαφρές ζημιές χωρίς να χάσει την μεγαλοπρέπειά του, καταστράφηκε από πυρκαγιά στις 3 Απριλίου του 1544. Από την πυρκαγιά διασώθηκαν τα ιερά λείψανα και κειμήλια του ναού, μεταξύ των οποίων η Κάρα του Aγίου Τίτου και η εικόνα της Παναγίας της Μεσοπαντίτισσας. Το 1557 ξανακτίσθηκε άλλος ναός, του ιδίου ρυθμού με τον προηγούμενο και εξ ίσου μεγαλοπρεπής. Με την πτώση του Χάνδακα στους Τούρκους το 1669 τα κειμήλια του Ναού φυγαδεύτηκαν στην Βενετία. Ο σεισμός του 1856 μετέτρεψε και εκείνο το κτίσμα σε ερείπια. Το 1869 ο Μεγάλος Βεζύρης Αλή Πασάς ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Αθανάσιο, την ανέγερση νέου μεγαλοπρεπούς τεμένους (Γενί τζαμί). 39

ΟΜΑΔΑ Γ 40

o Γεννήθηκε στις 26 Μαρτίου 1553, στο χωριό Τραπεζούντα Σητείας γιος του Ιάκωβου Κορνάρου και της Ζαμπέτας Ντεμέτζο. Ήταν γόνος εξελληνισμένης και αρχοντικής βενετσιάνικης οικογένειας, πιθανότατα με μεγάλη περιουσία. o Την περίοδο 1587-1590 έζησε σαν φεουδάρχης γαιοκτήμονας σε ένα Ελληνορθόδοξο πολυπρόσωπο κόσμο υπηρετών και δουλοπαροίκων. o Λίγο πριν το 1590 εγκαταστάθηκε στο Χάνδακα κοντά στον αδερφό του Ανδρέα όπου παντρεύεται και την Marietta Zeno. o Έχει διοικητικά αξιώματα και αργότερα γίνεται υγειονομικός επόπτης την περίοδο της εξάπλωσης της πανούκλας(1591-1593). o Πεθαίνει στο Χάνδακα μετά τις 12 Αυγούστου 1613 και πριν από τις 24 Απριλίου 1614 όπου και θάφτηκε στο μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου. 41

42

Ερωτόκριτος: είναι μια έμμετρη μυθιστορία που συντέθηκε τον 17 ο αιώνα στην Κρήτη. Αποτελείται από 10.012 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους στην Κρητική διάλεκτο. Υπόθεση: Κεντρικό θέμα του είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους, τον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα, και γύρω από αυτό περιστρέφονται και άλλα θέματα όπως η τιμή, η φιλία, η γενναιότητα και το κουράγιο. Θυσία του Αβραάμ: είναι θρησκευτικό δράμα που αποδίδεται στον Κορνάρο και βασίζεται στο δράμα Lo Isach του Luigi Grotto. Δεν διαιρούνταν σε πράξεις και δεν έχει χορικά. 43

Ο Γεώργιος Χορτάτσης γεννήθηκε στο Ρέθυμνο στα μέσα του 16ου αιώνα και πέθανε μετά το 1605. Καταγόταν από αρχοντική γενιά και άνηκε στην τάξη των ευγενών Είχε λάβει σπουδαία μόρφωση και ήταν γνώστης της λατινικής και ιταλικής λογοτεχνίας και κυρίως του θεάτρου 44

Ερωφίλη:Είναι η πιο γνωστή τραγωδία της κρητικής λογοτεχνίας (περίπου το 1595). Κατζούρμπος: Είναι η πρώτη χρονολογικά κωμωδία της Κρητικής λογοτεχνίας και γράφτηκε γύρω στα μέσα του 1580. Πανώρια: είναι ποιμενικό δράμα και γράφτηκε τα τέλη του 16 ο αιώνα. 45

Το θέατρο είναι το λογοτεχνικό είδος που αντιπροσωπεύεται από τον μεγαλύτερο αριθμό έργων στην περίοδο της ακμής. Καλλιεργήθηκαν όλα τα είδη του θεατρικού λόγου, η τραγωδία, η κωμωδία, το θρησκευτικό και το ποιμενικό δράμα. Οι κωμωδίες παίζονταν σε υπαίθριο χώρο (ενδεχομένως στις πλατείες των πόλεων) και οι ηθοποιοί (όλοι άντρες) φαίνεται πως ήταν ερασιτέχνες. 46

1. Τραγωδία: Η πρώτη σωζόμενη τραγωδία σε ελληνική γλώσσα είναι η Ερωφίλη του Γεώργιου Χορτάτση και ακολουθούν ο Βασιλεύς ο Ροδολίνος, του Ιωάννη Ανδρέα Τρωίλου και τέλος ο Ζήνων, αγνώστου συγγραφέα. 2. Κωμωδία: γίνονταν τακτικά τις Απόκριες. Σωζόμενα έργα είναι : ο Κατσούρμπος, του Χορτάτση, ο Στάθης, Ανωνύμου και ο Φορτουνάτος, του Μάρκου Αντώνιου Φώσκολου. 3. Ποιμενικό δράμα: σώζονται τρία ποιμενικά δράματα, δύο στα ελληνικά και ένα στα ιταλικά: Ο πιστικός βοσκός, είναι αγνώστου συγγραφέα. Το άλλο ελληνικό έργο είναι η Πανώρια, του Γεώργιου Χορτάτση ιταλικό έργο είναι η Amorosa Fede του Αντώνιου Πάντιμου. 4. Θρησκευτικό δράμα: Το μόνο θρησκευτικό δράμα που είναι γνωστό είναι Η Θυσία του Αβραάμ, που αποδίδεται στον Κορνάρο. 47

ΟΜΑΔΑ Δ 48

1.φορητές εικόνες Η θρησκευτική ζωγραφική διακρίνεται σε 4 ομάδες: 2.τοιχογραφίες φορητή εικόνα, Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών, πρώτο μισό 15ου αι. H Ανάληψις (1449-1450). Τοιχογραφία, από την I. Μονή Παναγίας Οδηγήτριας στην Απόπλαινα Λευκάδος (Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, Αθήνα) 49

3.ψηφιδωτά 4.μικρογραφίες Η Θεοδώρα. Λεπτομέρεια ψηφιδωτής παράστασης από το νότιο τοίχο του ιερού στο ναό του Αγίου Βιταλίου στη Ραβένα. 547. Δεύτερο μισό του 9ου αιώνα. Προέλευση: Ιταλία, (Ρώμη). Ο κώδικας αποτελείται από 249 φύλλα περγαμηνής 27,3 x 37,7 εκατοστών και 55 μινιατούρες. 50

Η τεχνική της βυζαντινής αγιογραφίας Χρώματα: Χρώματα: είναι σε μορφή σκόνης Οι σκόνες διαλύονται στην αυγοτέμπερα τέλος, όλη η εικόνα θα περαστεί με βερνίκι 51

Διαδικασία: ο αγιογράφος σταδιακά προσθέτει φως πάνω σε σκούρους προπλασμούς (προπλασμοί ονομάζονται τα πρώτα χρωματικά στρώματα που εφαρμόζονται, οι σκουρότερες βάσεις). Ο αγιογράφος φτιάχνει τον προπλασμό ώστε να επιδέχεται και σκουρότερο χρώμα για τα γραψίματα και ανοικτότερο για τα σαρκώματα ή τα λάμματα. ο αγιογράφος ετοιμάζει ένα χρώμα σε ανοιχτότερο τόνο και περνά πάνω απ τον προπλασμό τις περιοχές του προσώπου που θέλει να φωτίσει περισσότερο (το χρώμα αυτό ονομάζεται σάρκωμα ή φώτισμα). Κατόπιν παρασκευάζεται ανοιχτότερο χρώμα σάρκας και εφαρμόζεται κατά τον ίδιο τρόπο στα μέρη που εξέχουν και φωτίζονται περισσότερο και έτσι χωρίζονται οι ζάρες του προσώπου. (μέτωπο,πάνω από το στόμα,λαιμό και στα μάγουλα) Στη συνέχεια φτιάχνεται ακόμα ανοιχτότερο χρώμα, τονίζοντας ακόμη περισσότερο τα φωτεινά και εξέχοντα σημεία, αλλά κάθε φορά ο όγκος του σαρκώματος είναι μικρότερος από τον προηγούμενο και οριοθετείται με τρόπο σαφή. Μετά τα σαρκώματα μπαίνουν τα ψιμύθια που είναι οι πιο φωτεινές επιφάνειες. Με σχεδόν άσπρο χρώμα ή σκέτο άσπρο, ο αγιογράφος φωτίζει τα σημεία του προσώπου Κατόπιν ο αγιογράφος φτιάχνει ένα χρώμα σκουρότερο απ τον προπλασμό, το λεγόμενο γράψιμο και μ αυτό περνάει τις βασικές γραμμές του σχεδίου (περίγραμμα του προσώπου). Έπειτα φτιάχνοντας δεύτερο γράψιμο,σκουρότερο από το πρώτο. Το τελευταίο στρώμα που φέρουν οι βυζαντινές εικόνες είναι από βερνίκι το οποίο παρέχει προστασία, στιλπνότητα και ζωντάνια στη ζωγραφική επιφάνεια. 52

Ψηφιδωτό φυσικά πετρώματα ( βότσαλα, μάρμαρα) υαλόμαζας - τεχνητές ψηφίδες για λαμπρότητα. 53

αποτελείται από διάφορα στρώματα: 1. Το κατώτερο στρώμα, πάχους 2,5 εκ., αποτελείται από ακοσκίνιστα υλικά: μαρμαρόσκονη, ασβέστη, τουβλόσκονη και κομμένο άχυρο, που δίνει όγκο στο κονίαμα, δένει τα υλικά μεταξύ τους και διευκολύνει την απορρόφηση της υγρασίας. Πριν στεγνώσει αυτό το κονίαμα, με την άκρη του μυστριού δημιουργούσαν πάνω του κυματιστές αυλακώσεις ώστε να κολλήσει το επόμενο στρώμα κονιάματος. 2. Το επόμενο στρώμα, πάχους 1,5 2 εκ., περιλαμβάνει τα ίδια υλικά κοσκινισμένα και με λεπτότερη σύνθεση. 3. Το τρίτο στρώμα, πάχους 1 1,5 εκ., έχει κοσκινιστεί δύο ή τρεις φορές και δεν περιέχει άχυρο. 54

ΟΜΑΔΑ Γ 55

Χρονολογείται γύρω στο 1567 Πρώτο σωζόμενο έργο με την υπογραφή του Bρίσκεται στη Σύρο, στην εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, όπου και ανακαλύφθηκε το 1983 Χρησιμοποιεί τέμπερα με ύφασμα και γύψο σε ξύλο Υπογράφει: 56

57

Χρονολογείται γύρω στο 1565-67 Βρίσκεται στο Μουσείο Μπενάκη προοριζόταν για τον οικογενειακό του τάφο στην εκκλησία του Santo Domingo el Antiguo, στο Τολέδο. 58

59

Ζωγραφίζει την Παναγία τη Βρεφοκρατούσα Χρονολογείται πριν το 1567 Βρίσκεται στο μουσείο Μπενάκη Αθήνα Χρησιμοποιεί αυγοτέμπερα σε ξύλο 60

O Eυαγγελιστής Λουκάς ζωγραφίζει την Παναγία τη Βρεφοκρατούσα 61

ΟΜΑΔΑ Α 62

Τρίπτυχο της Μοδένας (1560-1565) Απεικόνιση τριών σκηνών 1. Στέψη Χριστιανού ιππότη 2. Προσκύνηση ποιμένων 3. Βάπτιση Χριστού Πίσω όψη πίνακα φιλοτεχνήθηκε μια άποψη του Όρος Σινά Τοπία ζωγραφισμένα σε ξύλο με φωτεινά χρώματα Παραπέμπουν σε Βενετσίανικα έργα Μοτίβα Δυτικής τέχνης 63

Τρίπτυχο Μοδένας 1568 Ύπαρξη οπών (στροφίγγων) στην αριστερή κατακόρυφη πλευρά του έργου Αποτελούσε εσωτερική πλευρά δεξιού φύλλου τριπτύχου Διαστάσεις είναι παρόμοιες με τη Βάπτιση Αριστερό φύλλο του τριπτύχου κατ' αντιστοιχία με το Τρίπτυχο της Μοδένας 64

Τοπίο Θεοβάδιστου Όρους Σινά Ζωγραφισμένος σε λεπτό ξύλο, σχεδόν τετράγωνος Παριστάνει 3 οξυκόρυφους ορεινούς όγκους Χαρακτήρας τρισδιάστατου τοπίου Μεσαίο βουνό: Όρος Χωρήβ Χαμηλότερα το φρουριακό μοναστήρι Μικρά κελιά διασκορπισμένα Μόνιμες ασκητικές εγκαταστάσεις Χριστιανών και Εβραίων 65

Βάπτιση του Χριστού Χριστός και Ιωάννης ο Πρόδρομος συνοδεύονται από 3 φτερωτούς αγγέλους σε φυσικό περιβάλλον Θεωρείται ανυπόγραφο έργο Όμως βάσει τεχνοτροπιών κριτιρίων αποδίδεται με βεβαιότητα στον Δομήνικο Έργο προχωρημένης Βενετικής παραγωγής Υψηλή ποιότητα εργασίας Χρωματική αρμονία Διαμόρφωση φυσικού τοπίου με μανιεριστική πνοή 66

Εκδίωξη εμπόρων από τον Ναό 4 διαδεδομένες εκδοχές του θέματος αποτελούν περιουσιακό στοιχείο του καλλιτέχνη Ο Χριστός με αποφασιστικές χειρονομίες διαχωρίζει τους κολασμένους από τους εκλεκτούς 2 ανάγλυφα τοποθετημένα μπροστά από τον Χριστό 1. Αριστερά: Η εκδίωξη του Αδάμ και της Εύας από τον παράδεισο βίαιη χειρονομία του Χριστού με το μαστίγιο 2. Δεξιά: Η θυσία του Ισαάκ προοινίζει το θεϊκό μαρτύριο Στοιχεία ωριμότητας el Greco 1. Επιμήκυνση μορφών 2. Συστροφές σωμάτων 3. Εκφραστική ένταση 4. Έκδηλες Βενετσιάνικες επιδράσεις 67

Η Ταφή του Χριστού (1541-1614) Σημαντικότερο έργο βενετσιάνικης περιόδου με κυριότερα χαρακτηριστικά: 1. Δυνατό ελεύθερο σχέδιο 2. Πλούσιο χρώμα 3. Βαθύ συναίσθημα 4. Απόδοση χριστιανικού θέματος Ζωγραφισμένο σε ξύλο με τεχνική αυγοτέμπερας και λαδιού Πρώτες κατακτήσεις του καλλιτέχνη στην Δυτική τέχνη Πίσω πλευρά του έργου οικόσημα με τα αρχικά της οικογένειας του Κόμη Ντε Λεντέσμα ντε λα Φουέντε 68

ΟΜΑΔΑ Α 69

Αγόρι που ανάβει ένα κερί (1570 1575) Αποτέλεσμα σύνθεσης Αναγεννησιακής και Μεσαιωνικής τέχνης Χρήση ψεύτικης φωτιάς που τονίζει το πρόσωπο sottoinsu Ρεαλιστικό 70

Ευαγγελισμός (1541-1614) Απεικόνιση Αρχαγγέλου Γαβριήλ να κρατά σκήπτρο (και όχι ένα λευκό κρίνο σύμφωνα με την Ανατολική Εκκλησία) Έμπνευση Τιτσιάνο σχετιζόμενη με το στρογγυλό πρόσωπο της και την στάση της Παναγίας Σκηνή: παλιό κάστρο, συννεφιασμένος ουρανός Περιστέρι απεικονίζεται στο φως Κυρίαρχα χρώματα: 1. Μπλέ: φόρεμα Παναγίας 2. Κόκκινο: κουρτίνα 3. Κίτρινο: Αρχάγγελος Αρχάγγελος : λεπτά χαρακτηριστικά, σκούρα έντονα φτερά Συνένωση εσωτερικού εξωτερικού χώρου (π.χ Αρχάγγελος σε σύννεφο) Σύνθεση έργου σε 2 τρίγωνα 1. Αριστερά η Παναγία με την κουρτίνα 2. Δεξιά ο Αρχάγγελος με τους αγγέλους 71

Προσωπογραφία Τζούλιο Κλόβιο Ημίσωμη προσωπογραφία Βρέθηκε 1570 στη Ρώμη Επιστολή Τζούλιο Κλόβιο στον καρδινάλιο συστήνοντας του τον el Greco Διασώζεται μέχρι σήμερα 72

ΟΜΑΔΑ Δ 73

1587-1597 Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Κ.Φερά στη Βαρκελώνη. 1587-1597 74

1596-1600 Σήμερα βρίσκεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης. 75

1607-1613 Τολέδο Μουσείο Santa Cruz 76

Λάδι σε μουσαμά, 480x360 εκ., περιλαμβάνει: δύο διακριτές περιοχές. Στο κάτω μέρος της σύνθεσης απεικονίζεται η κηδεία του κόμη στο άνω μέρος, που συμβολίζει τον παράδεισο, η ψυχή του μεταφέρεται από έναν άγγελο, έχοντας πάρει τη μορφή ενός παιδιού. Σύμφωνα με ένα θρύλο, τη στιγμή της ταφής τού κόμη εμφανίστηκαν ως εκ θαύματος ο Άγιος Στέφανος και ο Άγιος Αυγουστίνος. 77

1608-1614. Σήμερα, βρίσκεται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης. 78

ΟΜΑΔΑ Γ 79

Εντουάρ Μανέ (1832 1883) Φτιάχνει το δικό του «Νεκρό Χριστό» (1864) εμπνεόμενος από την «Αγία Τριάδα» (1577-1579) του Θεοτοκόπουλου. 80

Πωλ Σεζάν (1839 1906) Πρόδρομος του κυβισμού, υπήρξε ένας από τους πρώτους καλλιτέχνες που υιοθέτησε κοινά στοιχεία με τον Θεοτοκόπουλο, όπως η επιμήκυνση των μορφών. (αυτοπροσωπογραφία) 81

Πάμπλο Πικάσο (1881-1973) Θεωρούσε τον Ελ Γκρέκο ως «τον πατέρα του στη ζωγραφική». Μεγάλη επιρροή του Θεοτοκόπουλου στην «μπλε περίοδο» του Πικάσο. Ο πίνακας "Η ταφή του Κασαχέμας του Πικάσο" είναι εμπνευσμένος από την "Ταφή του Κόμη Οργκάθ", ενώ και οι "Δεσποινίδες της Αβινιόν", ένα από τα γνωστότερα έργα του καλλιτέχνη, περιέχουν μοτίβα από τον πίνακα "Η Πέμπτη Σφραγίδα της Αποκαλύψεως" του Γκρέκο. 82

"Η ταφή του Κασαχέμας «" Η Ταφή του Κόμη Οργκάθ " 83

Η Πέμπτη Σφραγίδα της Αποκαλύψεως» (Γκρέκο) - «Δεσποινίδες της Αβινιόν» (Πικάσο) 84

Φιλοτέχνησε επίσης την "Προσωπογραφία ζωγράφου", έργο που αποτελεί τη δική του εκδοχή για την "Προσωπογραφία του Χόρχε Μανουέλ Θεοτοκόπουλου" του Γκρέκο. 85

Τζάκσον Πόλοκ (1912 1956) Αμερικάνος ζωγράφος, δέχθηκε επίδραση από τον Γκρέκο κυρίως στα πρώτα έργα του. Έχει ολοκληρώσει περισσότερα από 60 σχέδια ζωγραφικής βασισμένα σε συνθέσεις του Γκρέκο. Υπάρχουν στη συλλογή του αναπαραγωγές έργων του, καθώς και τρία βιβλία για τον Έλληνα ζωγράφο. Το 1944 ο Πόλοκ επινοεί την τεχνική του dripping. Οι τεχνικές που αναπτύσσει καλούνται συχνά και με τον ευρύτερο όρο action painting. Παρά τον φαινομενικά τυχαίο χαρακτήρα που εμπεριέχεται στην τεχνική του, ο Πόλοκ επεξεργάζεται σχολαστικά τους πίνακές του, οι οποίοι αποτελούν ως επί το πλείστον αφηρημένες συνθέσεις μεγάλων διαστάσεων (murals). 86

ΕΛ ΓΚΡΕΚΟ ΤΖΑΚΣΟΝ ΠΟΛΟΚ 87

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΚΑΜΠΑΝΗ ΦΑΝΗ, ΜΟΥΣΕΙΟΛΟΓΟ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ. 27 ΝοεμβρΙου 2012 Επίσκεψη στο Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου 88

Η ΚΥΡΙΑ ΚΑΜΠΑΝΗ ΜΕ ΧΑΡΑ ΑΠΑΝΤΗΣΕ ΣΕ ΚΑΠΟΙΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΤΗΣ ΚΑΝΑΜΕ ΕΜΕΙΣ ΟΙ ΜΑΘΗΤΕΣ ΜΕ ΤΗΝ ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΩΝ ΔΥΟ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΩΝ ΜΑΣ. Για όσους εργάζονται στο Μουσείο.. Για την μακέτα.. Για τον Ελ Γκρέκο.. 89

Επί τω έργω.συνέντευξη με τη Μουσειολόγο Κα ΦΑΝΗ ΚΑΜΠΑΝΗ 90

Για όσους εργάζονται στο Μουσείο.. Μαθητές: Πόσοι επισκέπτονται ετησίως το Ιστορικό Μουσείο και ποια εκθέματα τραβούν περισσότερο το ενδιαφέρον των επισκεπτών. Περίπου 30.000 επισκέπτες το 2011-12. Οι ξένοι δείχνουν περισσότερο ενδιαφέρον, διότι είναι στην κουλτούρα τους. Πλέον, όμως, τα μουσεία ασχολούνται περισσότερο με την εκπαίδευση, με τα σχολεία. 91

Μαθητές: Όσον αφορά αυτούς που εργάζονται στο μουσείο, ποιες ειδικότητες απασχολεί το μουσείο; Η διεύθυνση που θα κατευθύνει και θα συντονίζει Οι επιμελητές των εκθέσεων οι οποίοι μελετάνε, ανανεώνουν και εμπλουτίζουν όλα αυτά τα εκθέματα. Οι συντηρητές γιατί τα εκθέματα δεν μπορείς να τα έχεις για πάντα, πρέπει κάποιος να τα συντηρεί και να τα προστατεύει. Οι φύλακες που πρέπει να είναι μορφωμένοι άνθρωποι έτσι ώστε εάν κάποιος επισκέπτης ρωτήσει κάτι, εκείνος να γνωρίζει να απαντήσει Οι μουσειολόγοι, οι οποίοι στήνουν την κάθε μια έκθεση. Μαθητές: Η κρίση έχει επηρεάσει την επισκεψιμότητα και την συντήρηση με κάποιο τρόπο; Τα μουσεία προσπαθούν να βρουν προγράμματα και κονδύλια. Αν περίμεναν να καλύψουν με τα εισιτήρια την συντήρηση τους, θα είχαν κλείσει. 92

Η επίσκεψη στο Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου 93

Για την μακέτα.. Μαθητές: Όσον αφορά την μακέτα, πότε κατάσκευάστηκε και πόσο διήρκησε η κατασκευή της; Η μακέτα παρουσιάστηκε στο κοινό το 1995-96 και την δουλεύανε για τέσσερα χρόνια Μαθητές: Υπήρχαν κάποιες ιστορικές πηγές που εκμεταλλεύτηκαν για την κατασκευή της; Υπήρχαν χάρτες περιηγητών και χάρτες των Βενετών οι οποίοι είχαν χαρτογραφήσει το Ηράκλειο 94

Μαθητές: Ποιοι τεχνίτες εργάστηκαν; Για την κατασκευή της έχουν εργαστεί αρχαιολόγοι, μηχανικοί, αρχιτέκτονες, ιστορικοί. Μαθήτρια: Ποια είναι η επισκεψιμότητα της μακέτας; Ποιοι την επισκέπτονται, σχόλια και εντυπώσεις. Είναι μεγάλη και συνήθως όλοι όσοι επισκέπτονται το μουσείο, ακόμα και αν θέλουν να δούνε μια άλλη συλλογή, θα καταλήξουν στην μακέτα. Οι επισκέπτες είναι συνήθως σχολεία ή ενήλικοι. 95

96

Για τον Ελ Γκρέκο.. Μαθητής: Πότε και πώς αποκτήθηκαν τα έργα του Γκρέκο στο Ιστορικό Μουσείο; Έχουμε δυο πίνακες του Ελ Γκρέκο. Ο ένας, «Η Βάφτιση του Χριστού» δεν είναι του Ιστορικού Μουσείου. Είναι του δήμου Ηρακλείου και εμείς απλά τον φιλοξενούμε, είναι δηλαδή παρακαταθήκη του δήμου. Αποκτήθηκε το 2004-05. Ενώ ο άλλος «Ο όρος Σινά» είναι δικό μας και αποκτήθηκε το 1991. Μαθητής: Από ποια μέρη έχουν περάσει τα έργα και πώς βρέθηκαν στο μουσείο; Και τα δύο έργα αγοράστηκαν σε κάποιες δημοπρασίες. Η «Βάφτιση του Χριστού» βρισκόταν πρώτα σε ιδιωτική συλλογή και το 2004 την αποκτήσαμε. Το «Όρος Σινά», που έχουμε στο μουσείο, είχε εκτεθεί μαζί με άλλα 33 έργα σε μια έκθεση που είχε γίνει στο Ηράκλειο με πάρα πολλά έργα του Θεοτοκόπουλου. Εκεί λοιπόν, είδαν αυτό το έργο, και σκέφτηκαν να το αγοράσουν, για να γυρίσει στην Κρήτη. 97

98

Μαθητής: Τα έργα αυτά έχουν επικυρωθεί; Η «Βάφτιση του Χριστού» δεν είναι επικυρωμένη. Αλλά αυτό είναι ένα θέμα με τα έργα τέχνης. Πολλά από αυτά δεν έχουν υπογραφεί, όπως είναι η Βάφτιση. Το «Όρος Σινά» θεωρείται έργο του Γκρέκο. Καταλαβαίνουμε ότι είναι έργο του, έχοντας γνωρίσει την πένα του καλλιτέχνη. Πρέπει να είσαι εξοικειωμένος. Έτσι λοιπόν η «Βάφτιση του Χριστού» γνωρίζουμε ότι είναι του Θεοτοκόπουλου γνωρίζοντας την τεχνοτροπία του. Μαθητής: Μπορούμε να είμαστε 100% σίγουροι ότι είναι γνήσια; Όχι βέβαια και ελπίζω κάποια στιγμή να μην αποδειχθεί ότι ένας τόσο ακριβός πίνακας δεν είναι τελικά του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. 99

Μαθητής: Τα έργα αυτά πώς συντηρούνται; Τα έργα αυτά είναι μέσα σε ειδικό θάλαμο, στον οποίο μέσα θα πρέπει να υπάρχει ποσότητα αέρα. Από πίσω υπάρχουν μετρητές και θερμόμετρα τα οποία λένε ότι πρέπει να είναι τόση η πίεση του αέρα και τέτοια η θερμοκρασία. Όπως και τα φώτα. Ο φωτισμός θα πρέπει να είναι συγκεκριμένος για τον έλεγχο της θερμοκρασίας που αναπτύσσεται. Μαθητής: Έχουν μεγάλη επισκεψιμότητα τα έργα του Γκρέκο; Ναι. Ακόμα κι οι ξένοι που έρχονται περισσότερο ενδιαφέρονται να δουν ένα Γκρέκο παρά να δουν ας πούμε τα Βενετσιάνικα 100

Η συνέντευξη μας τελείωσε. Ευχαριστούμε την κυρία Φανή Καμπάνη για τον χρόνο που διέθεσε και για τη συνέντευξη που μας παραχώρησε. ΤΜΗΜΑ Β1 Ερευνητική Εργασία ΘΕΜΑ: ΔΟΜΗΝΙΚΟΣ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΣ Το πέρασμα από την Κρήτη στην αιωνιότητα 101

ΟΜΑΔΑ Β 102

1)Θα σε ενδιέφερε να επισκεφθείς ένα μουσείο ή μια πινακοθήκη όπου εκτίθενται ζωγραφικοί πίνακες; α) ναι β) όχι 103

2) Ποιο από τα παρακάτω πιστεύεις ότι αποτελεί έργo του Ελ Γκρέκο; α) Η Δημιουργία του Αδάμ β) Ο διαμερισμός των ιματίων του Χριστού 104

3)Ποιον αιώνα έζησε ο Θεοτοκόπουλος; α) 13ο-14ο β)14ο-15ο γ)15ο-16ο δ)16ο-17 ο 4) Με ποια προσωπικότητα θα μπορούσε να είχε συναντηθεί ο Ελ Γκρέκο λαμβάνοντας υπόψη την εποχή που έζησε; α) Νίκος Καζαντζάκης β) Πικάσο γ) Τιτσιάνο δ) Βολταίρος 105

5) Πού εκτίθενται τα έργα του Ελ Γκρέκο που βρίσκονται στην Κρήτη; α) Φόδελε β) Ιστορικό Μουσείο γ) Βασιλική του Αγίου Μάρκου δ) Λότζια 6) Πού γεννήθηκε ο Ελ Γκρέκο; α) Ηράκλειο β) Τολέδο γ) Ρώμη δ) Φόδελε 7) Πού πέθανε; α) Ηράκλειο β) Τολέδο γ) Ρώμη δ) Βατικανό 106

8) Το όνομα του Γκρέκο σημαίνει α)ο Έλληνας β) Ο γραμματικός γ) Ο κρητικός δ) Ο ζωγράφος 9) To προσωνύμιο «ΕΛ ΓΚΡΕΚΟ» ( EL GRECO ) προέρχεται από: α) την ελληνική γλώσσα β)την ιταλική γλώσσα γ)την ιταλική και ισπανική γλώσσα δ)την ισπανική γλώσσα 10)Σε ποιες χώρες έζησε και εργάστηκε ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος; α)ελλάδα-γαλλία-ιταλία β)ελλάδα-ιταλία-ισπανία γ)ελλάδα-γερμανία-ισπανία δ)ισπανία-ιταλία-ρωσία 107

11)Σε ποια εικόνα απεικονίζεται ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος; 108

109

ΦΥΛΛΟ ΑΓΟΡΙΑ 25 ΚΟΡΙΤΣΙΑ 41 ΦΥΛΛΟ 110

ΚΟΡΙΤΣΙΑ ΝΑΙ 31 ΟΧΙ 8 ΘΑ ΣΕ ΕΝΔΙΕΦΕΡΕ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΣ ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ Η ΜΙΑ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΟΠΟΥ ΕΚΤΙΘΕΝΤΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΟΚΙ ΠΙΝΑΚΕΣ 111

ΑΓΟΡΙΑ ΝΑΙ 11 ΟΧΙ 14 ΘΑ ΣΕ ΕΝΔΙΕΦΕΡΕ ΝΑ ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΣ ΕΝΑ ΜΟΥΣΕΙΟ Η ΜΙΑ ΠΙΝΑΚΟΘΗΚΗ ΟΠΟΥ ΕΚΤΙΘΕΝΤΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΟΚΙ ΠΙΝΑΚΕΣ 112

50 40 30 20 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΔΑΜ 46 ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΟΣ ΙΜΑΤΙΩΝ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ 20 10 0 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΔΑΜ ΔΙΑΜΕΛΙΣΜΟΣ ΙΜΑΤΙΩΝ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΠΟΙΟ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΠΙΣΤΕΥΕΙΣ ΟΤΙ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΛ ΓΚΡΕΚΟ; 113

ΣΩΣΤΟ 25 ΟΧΙ 41 ΠΟΙΟ ΑΙΩΝΑ ΕΖΗΣΕ Ο ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΣ; 114

ΣΩΣΤΟ 15 ΛΑΘΟΣ 51 ΜΕ ΠΟΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΕΙΧΕ ΣΥΝΑΝΤΗΘΕΙ Ο ΕΛ ΓΚΡΕΚΟ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΥΠΟΨΗ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΠΟΥ ΕΖΗΣΕ; 115

ΣΩΣΤΟ 18 ΛΑΘΟΣ 48 ΠΟΥ ΕΚΤΙΘΕΝΤΑΙ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΕΛ ΓΚΡΕΚΟ ΚΑΙ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ; 116

ΣΩΣΤΟ 28 ΛΑΘΟΣ 38 ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Ο ΕΛ ΓΚΡΕΚΟ; 117

ΣΩΣΤΟ 13 ΛΑΘΟΣ 53 ΠΟΥ ΠΕΘΑΝΕ; 118

ΣΩΣΤΟ 51 ΛΑΘΟΣ 15 ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΕΛ ΓΚΡΕΚΟ ΣΗΜΑΙΝΕΙ; 119

ΣΩΣΤΟ 20 ΛΑΘΟΣ 46 ΤΟ ΠΡΟΣΩΜΥΜΙΟ ΤΟΥ ΕΛ ΓΚΡΕΚΟ ΠΡΟΕΡΧΕΤΑΙ ΑΠΟ: 120

ΣΩΣΤΟ 33 ΛΑΘΟΣ 33 ΣΕ ΠΟΙΕΣ ΧΩΡΕΣ ΕΖΗΣΕ ΚΑΙ ΕΡΓΑΣΤΗΚΕ Ο ΔΟΜΗΝΙΚΟΣ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΣ; 121

ΣΩΣΤΟ 51 ΛΑΘΟΣ 15 ΣΕ ΠΟΙΑ ΕΙΚΟΝΑ ΑΠΕΙΚΟΝΙΖΕΤΑΙ Ο ΔΟΜΗΝΙΚΟΣ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΣ; 122

Βιβλιογραφία Οι γίγαντες του πνεύματος, Παγκόσμιος Εγκυκλοπαίδεια γραμμάτων και τεχνών. (Βιογραφίες και Ανθολογήσεις γραμμένες από επιτελείο λογοτεχνών, ζωγράφων, μουσικών και ανθρώπων του θεάτρου). Προλεγόμενα: Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος. Τόμος 2ος. Εκδόσεις «Πολιτισμός», Αθήνα-Τ. 142. ΔΟΜΗΝΙΚΟΣ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΣ ΚΡΗΣ(Κατάλογος της μεγάλης Έκθεσης Έργων του, που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο από την 1 Σεπτεμβρίου -10 Οκτωβρίου 1990) Eκδόσεις Βικελαίας Βιβλιοθήκης ΣΤΑ ΙΧΝΗ ΤΟΥ Δ. ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΥ(Κατάλογος της μεγάλης Έκθεσης Έργων και Ντοκουμέντων του που πραγματοποιήθηκε στο Ηράκλειο από την 1 Σεπτεμβρίου -10 Οκτωβρίου 1990) Eκδόσεις Βικελαίας Βιβλιοθήκης Οι μεγάλοι ζωγράφοι από την Αναγέννηση στον Γκρέκο. Εκδόσεις «Fabbri-Μέλισσα», Αθήνα. Παγκόσμια εγκυκλοπαίδεια Τέχνης της Eleanor C. Munro. Εκδόσεις «Φυτράκης», Αθήνα. Ελ Γκρέκο, Δ. Θεοτοκόπουλος, του Simon Vestdijk. Εκδόσεις «ΑΛΒΑ». Αθήνα 1965. Γκρέκο. Ο ζωγράφος του Θεού. (Μυθιστορηματική βιογραφία), του Δημήτρη Σιατόπουλου. Εκδ. «Χρυσάφη Πανεζή», Αθήνα 1987. Θεοτοκόπουλος, ο Γκρέκο-350 χρόνια από το θάνατό του. Κωνσταντίνου Λ. Καλοκύρη (καθηγητή πανεπιστημίου Θεσ/νίκης).Εκδ. «Γρηγόρη», Αθήνα 1964. Θεοτοκόπουλος (Τα βιογραφικά). Παντελής Πρεβελάκης. Εκδ. «Αετός», Αθήνα. Τα Μεγάλα Μουσεία του κόσμου. Ο τόμος «Λούβρο» αυτής της σειράς. (Τυπώθηκε στις εγκαταστάσεις της Ελευθεροτυπίας από την Γ. Τσιβεριώτης Α. Ε.). 123

Οι μεγάλοι καλλιτέχνες. Maurice Antonie. Μετάφραση και επιμέλεια της ύλης: Ε. Ανδρουλυδάκη. «Ενωμένοι Εκδότες», Αθήνα 1963. Πράντο. Τα Μεγάλα Μουσεία του κόσμου. Διευθύνεται η σειρά από: Carlo Ludovico Ragghianti. Βοηθός: Giulana Ragghianti. Ελληνική μετάφραση: Αριστ. Αγγελίδης-Μελίτας Βαμβακά. Επιμέλεια: Γιώργος Σεράλης. Γραφική εκτέλεση: Γ & Α.Τσιβεριώτης Ο.Ε. Χάρη Πάτση (Διευθυντού Πανελληνίου Οργανισμού εγκυκλοπαιδικών Εκδόσεων). Άλφα-ωμέγα εγκυκλοπαίδεια. Εικονογραφημένη Πολύχρωμη παιδική & σχολική εγκυκλ. Γενική εποπτεία εκδόσεως: Emmy Patsi-Garin. Copyright 1976. Ιστορία Νεότερη και Σύγχρονη (Γ Γυμνασίου) Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων. Παιδαγωγικό Ινστιτούτο. Β. Β. Σφυρόερας. Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων-Αθήνα. ISBN 960-06-0481-9. Σ. Μ. Αϊζενστάιν, «Κινηματογράφος και ζωγραφική, El Greco y el cine» (μτφρ. Κ. Σφήκας). Εκδ. «Αιγόκερως», Αθήνα. Arnold Hauser, «Κοινωνική ιστορία της τέχνης», Αναγέννηση, Μανιερισμός, Μπαρόκ (μτφρ. Τ. Κονδύλη). Τόμος Β.Εκδ. «Κάλβος», Αθήνα 1980. J. E. Willumsen, Η νεότης του ζωγράφου Ελ Γκρέκο, Cres, Paris, 1927 (τόμοι Ι και ΙΙ). Jose Gudiol, El Greco, Έκδοση της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδας, Αθήνα 1990, ISBN 960-7059-00-X. Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica, τόμος 27ος. Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τόμος 4ος. Νίκος Χατζηνικολάου (επιμ.), Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, τόμοι Ι-ΙΙΙ, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1990 Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, El Greco Ο Έλληνας, Καστανιώτης, Αθήνα 1999 124

Παντελής Πρεβελάκης, Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, εκδ. Κάκτος, Αθήνα 2006 Φερνάντο Μαρίας, Ο Γκρέκο και η τέχνη της εποχής του, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2001 Michael Scholz-Hänsel, Ελ Γκρέκο, Taschen/Γνώση 2005 Jose Gudiol, Ελ Γκρέκο. Δομήνικος Θεοτοκόπουλος 1541-1614, εκδ. Εμπορική Τράπεζα Ελλάδας, Αθήνα 1990 Sandiago Alcolea, Ελ Γκρέκο, εκδ. Γκοβόστης Μανόλης Χατζηδάκης, Δομήνικος Θεοτοκόπουλος Κρης, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1995 Νικόλαος Παναγιωτάκης, Η κρητική περίοδος της ζωής του Δομήνικου Θεοτοκοπούλου, Τροχαλία Α. Γ. Ξύδης, Ο Θεοτοκόπουλος στην αυλή του Φιλίππου Β,Κρητικά Χρονικά, τομ.2 (1948),σελ.195-202 Cossio de Jiménez N.,Ο Θεοτοκόπουλος και ο Don Juan de Austria, Κρητικά Χρονικά, τομ.2 (1948), σελ.501-506 Μ. Χατζηδάκης, Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος και η κρητική ζωγραφική, Κρητικά Χρονικά, τομ. 4 (1950), σελ.371-440 Ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ Δομήνικος Θεοτοκόπουλος Μέρος Α -ΣΤ (Αρχείο ντοκιμαντέρ της Ε.Ρ.Τ) Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Α Γενικού Λυκείου Γενικής Παιδείας) Ιστορία του Μεσαιωνικού και του Νεότερου Κόσμου 565-1815 (B Γενικού Λυκείου - Γενικής Παιδείας) 125

Ηλεκτρονική Βιβλιογραφία: http://www.historical-museum.gr/ http://www.heraklion.gr/ http://history.heraklion.gr/background.php?url=index&id=&cat=&open=&lang=441&ch ron= http://www.vikelaia.gr/www/index.php/services/publications/periodika/85-publications http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%94%ce%bf%ce%bc%ce%ae%ce%bd%ce%b 9%CE%BA%CE%BF%CF%82_%CE%98%CE%B5%CE%BF%CF%84%CE%BF%C E%BA%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82 http://art-gallery.pblogs.gr/ http://www.explorecrete.com/heraklion/gr04-heraklion-lions-sq http://www.astoriacapsis.gr/el/sightseeing.html http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%9a%cf%81%ce%ae%ce%bd%ce%b7_%ce %9C%CE%BF%CF%81%CE%BF%CE%B6%CE%AF%CE%BD%CE%B9 http://el.wikipedia.org/wiki/%ce%94%ce%bf%ce%bc%ce%ae%ce%bd%ce%b 9%CE%BA%CE%BF%CF%82_%CE%98%CE%B5%CE%BF%CF%84%CE%BF%C E%BA%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82 http://art-gallery.pblogs.gr/ 126