ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΟΥ

-1-

-2- ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΔΙΟΙΚΗΤΟΥ Αγαπητέ Κύριε-α Συνάδελφε. Με διαταγή του Γενικού Επιτελείου καθορίστηκε η μετάθεσή σας στη φρουρά Διδυμοτείχου. Η Υπηρεσία βρίσκεται τόσο στο πλευρό σας όσο και της οικογενείας σας και θα προσπαθήσει να σας βοηθήσει σε κάθε πρόβλημα που θα αντιμετωπίσετε, καθ όλο το χρονικό διάστημα που θα υπηρετείτε στη φρουρά Διδυμοτείχου. Για το λόγο αυτό ενεργοποιήθηκαν και λειτουργούν τα Γραφεία Μέριμνας Προσωπικού της XVI M/K ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΠΕΖΙΚΟΥ και της 30 Μ/Κ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑΣ, με τα οποία μπορείτε να επικοινωνήσετε εάν επιθυμείτε, στα τηλέφωνα 2553046140, (ΕΨΑΔ: 825-6140) και 25530-26601 (εσωτ. 1110 και 1112), (ΕΨΑΔ : 827 1110 και 827-1112) αντίστοιχα, για την παροχή στοιχείων εξεύρεση οικίας ή οιασδήποτε άλλης πληροφορίας που μπορεί να σας διευκολύνει στην εγκατάστασή σας στη Φρουρά. Με εκτίμηση - ΟΔιοικητής

-3- XVI M/K MΕΡΑΡΧΙΑ ΠΕΖΙΚΟΥ «Υ» Η παράσταση στο θυρεό της Μεραρχίας απεικονίζει τα τείχη της Κωνσταντινούπολης, πρωτεύουσας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, με το έμβλημα του Χριστού. Πάνω από τα τείχη υπάρχει ο Δικέφαλος Αετός, έμβλημα του Βυζαντίου που συμβολίζει τη δύναμη, αλλά και την συνεχή επαγρύπνηση προς Ανατολάς και προς Δυσμάς, για την διαφύλαξη της εδαφικής ακεραιότητας της Πατρίδος μας από κάθε εξωτερική επιβουλή. Το ρητό του θυρεού «ΠΑΝΤΕΣ ΑΥΤΟΠΡΟΑΙΡΕΤΩΣ ΑΠΟΘΑΝΟΥΜΕΝ» είναι απόσπασμα από την περήφανη απάντηση του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου Παλαιολόγου στην πρόταση των Οθωμανών για παράδοση της Πόλης το 1453.

-4-30 Μ/Κ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ «ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ» Η παράσταση στο θυρεό της Ταξιαρχίας απεικονίζει το Βυζαντινό κάστρο «Εμπύθιον» και ένα Τεθωρακισμένο Όχημα Μεταφοράς Προσωπικού συμβολίζοντας το χώρο που υπερασπίζεται η Ταξιαρχία και τη μηχανοκίνησή της. Το κάστρο Εμπύθιον χτίστηκε στις αρχές του 14 ου αιώνα μ.χ. και χρησίμευσε ως απόρθητο καταφύγιο και προσωπικό «Ταμείον» του αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ Καντακουζηνού και όπως ο ίδιος ομολόγησε «Ην γάρ κρατερώτατον το φρούριον εκ των τοιχών της κατασκευής». Θεωρείται ως ένα από τα καλύτερα διατηρηθέντα δείγματα Βυζαντινής Στρατιωτικής αρχιτεκτονικής. Το ρητό «Αμυνώ δε και μόνος» (Θα υπερασπίσω ακόμα και μόνος) περιέχεται στον Ιερό Όρκο των εφήβων Αθηναίων:«ΟΥ ΚΑΤΑΙΣΧΥΝΩ ΟΠΛΑ ΤΑ ΙΕΡΑ, ΟΥΔ ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΩ ΤΟΝ ΠΑΡΑΣΤΑΤΗΝ ΟΥΤΩ ΑΝ ΣΤΟΙΧΙΣΩ. ΑΜΥΝΩ ΔΕ ΥΠΕΡ ΙΕΡΩΝ ΚΑΙ ΟΣΙΩΝ, ΚΑΙ ΜΟΝΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΠΟΛΛΩΝ». Το ρητό υποδηλώνει την απόφαση της Ταξιαρχίας ότι εάν κάποιος αποπειραθεί να παραβιάσει τη περιοχή ευθύνης της, δεν θα το επιτρέψει, αλλά θα την υπερασπισθεί, εάν χρειασθεί και μόνη της. Η επωνυμία «ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ» δόθηκε στην Ταξιαρχία προς τιμήν της δράσης κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο 1940-1941, του 30 ου Συντάγματος Πεζικού το οποίο πολέμησε και δοξάσθηκε μαχόμενο σκληρά ιδιαίτερα στον ποταμό «ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ» της Β.Ηπείρου.

-5- Η 30 Μ/Κ ΤΑΞ «ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ» δημιουργήθηκε από την ανασυγκρότηση του 30ου Σ.Π. το 1996 και φιλοδοξεί να σταθεί στην μεταγενέστερη εποχή αντάξιος του προκατόχου της. ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ XVI Μ/Κ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΠΕΖΙΚΟΥ Η ΧVI MΠ αρχικά συγκροτήθηκε στη Λαμία το 1914. Έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις της Βόρειας Ηπείρου και διαλύθηκε το έτος 1917. Επανασυγκροτήθηκε και πάλι στη Λαμία στις 28 Οκτωβρίου 1940 και αφού έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις του Αλβανικού Μετώπου, διαλύθηκε για δεύτερη φορά στο Αγρίνιο, μετά την κατάρρευση του Μετώπου, το 1941. Το 1965 συγκροτήθηκε στο Διδυμότειχο ως 99 ΣΔΙ, η οποία από 1 Μαρ 1975 μετονομάσθηκε σε XVI MΠ και από 1 Ιουνίου 1996 σε XVI M/K ΜΠ. Το 2009 μετονομάσθηκε σε XVI Μ/Κ ΜΠ «Διδυμοτείχου». Οι απώλειες της Μεραρχίας κατά της επιχειρήσεις του Αλβανικού Μετώπου την περίοδο 1940-41 είναι : (1) Νεκροι : (α) Αξκοι : 20 (β) Οπλίτες : 357 (2) Εξαφανισθέντες (α) Αξκοι : 0 (β) Οπλίτες : 19

-6- ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ 30 Μ/Κ ΤΑΞΙΑΡΧΙΑΣ 1. Βαλκανικοί Πόλεμοι Δεν είχε συγκροτηθεί. 2. Α Παγκόσμιος Πόλεμος α. Συγκροτήθηκε τον Ιανουάριο του 1914 ως 30ο Σύνταγμα Πεζικού με έδρα τα ΓΙΑΝΝΙΤΣΑ και υπήχθη στην Χ Μεραρχία Πεζικού. β. Το 1916, μετά την είσοδο των Συμμαχικών δυνάμεων στη Μακεδονία, μεταστάθμευσε στη ΣΠΑΡΤΗ. γ. 3. Το Σύνταγμα διαλύθηκε τον Δεκέμβριο του 1917. Μικρασιατική Εκστρατεία (1919-1922) α. Τον Ιούλιο του 1919 ανασυγκροτήθηκε στη ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. β. Μετά την ανασυγκρότηση, εγκαταστάθηκε στη ΝΑΟΥΣΑ. γ. Τον Οκτώβριο του 1919 μεταφέρθηκε στη ΣΜΥΡΝΗ και υπήχθη στην Χ Μεραρχία Πεζικού (Μεραρχία ΣΜΥΡΝΗΣ). δ. Την 9 (Μπαλισεκίρ) της Μ. Ασίας. Ιουν 1920 μεταστάθμευσε στο ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟ ε. Την 19 Ιουν 1920 προέλασε ανατολικά και κατέλαβε το ΜΠΑΜΠΑΚΙΟΪ (ΒΑ του ΠΑΛΑΙΟΚΑΣΤΡΟΥ). στ. Την 7 Ιουλ 1920 κατέλαβε τα ΜΟΥΔΑΝΙΑ και την ΚΙΟ (Γκεμπλίκ) και ενήργησε απόβαση στη ΡΑΙΔΕΣΤΟ της Αν. Θράκης. ζ. Την 24 Οκτ 1920 κατέλαβε το ΚΙΟΠΡΟΥΧΙΣΑΡ και την ΝΙΚΑΙΑ της Μ. Ασίας (Ανατολικά της ΠΡΟΥΣΑΣ). η. Μέχρι τον Ιούλιο του 1921 ανέλαβε δράση στην περιοχή ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑΣ και κατέλαβε το ΔΟΡΥΛΑΙΟ (Εσκίσεχιρ).

-7- θ. Τον Αύγουστο του 1921 ενήργησε στην περιοχή του ΣΑΓΓΑΡΙΟΥ ποταμού και την 8 Αυγ 1921 κατέλαβε το ΚΑΡΑΠΑΦΣΑΝ και τη ΣΑΛΑΪΤΖΑ. ι. Για τη δράση του Συντάγματος στον Μικρασιατικό αγώνα του απονεμήθηκε ο Ταξιάρχης Αριστείου Ανδρείας, δυνάμει της Εγκυκλίου 1506/1921 του Υπουργείου Στρατιωτικών με την αιτιολογία: «Διότι κατά τις επιχειρήσεις Ιουλίου 1921 και Σαγγαρίου επεδείξατο γενναιότητα και αντοχή αξιοθαύμαστη, συνέβαλε στα μέγιστα στην επιτευχθείσα ένδοξη νίκη του ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ και στεφάνωσαν την Σημαία του δια δόξης ηρωισμού». 4. Περίοδος Μεσοπολέμου. Μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, το 30ο Σύνταγμα Πεζικού εγκαταστάθηκε στο Στρατόπεδο «ΚΑΛΈΝΤΖΟΥ» στην ΕΔΕΣΣΑ, υπό την Χ Μεραρχία Πεζικού. 5. Β Παγκόσμιος Πόλεμος α. Από την πρώτη ημέρα του πολέμου (28 Οκτ. 1940) το 30ο ΣΠ έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις, με το 1ο Τάγμα του υπό την 4η Ταξιαρχία Πεζικού. β. Μέχρι την 13 Νοε 1940 το υπόλοιπο του Συντάγματος συγκεντρώθηκε στην περιοχή ΝΕΣΤΟΡΙΟΥ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ. γ. Από 14 Νοε 1940 έλαβε μέρος στις επιθετικές επιχειρήσεις και στην κατάληψη ΜΟΡΟΒΑ ΚΟΡΥΤΣΑΣ ΜΟΣΧΟΠΟΛΕΩΣ της Β. Ηπείρου, υπό την Χ Μεραρχία Πεζικού. δ. Την 15 Δεκ 1940 δέχθηκε Ιταλική επίθεση στην περιοχή ΣΚΕΜΠΙ ΜΠΑΡΔ και επέκρουσε επιτυχώς με αποτέλεσμα να εγκαταλείψουν οι Ιταλοί στο πεδίο της μάχης έναν Αξκό και οκτώ οπλίτες νεκρούς, τρία πολυβόλα και όλμους. ε. Την 20 Δεκ 1940 προωθήθηκε στην κοιλάδα του ποταμού ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ (Ανατολικά του όρους ΤΟΜΟΡΟΣ) και την 21 Δεκ 1940 έλαβε διάταξη μάχης σε άμεση επαφή με ισχυρές Ιταλικές δυνάμεις της Μεραρχίας ΠΙΕΜΟΝΤΕ. στ. Την 29 Δεκ 1940, δυνάμεις του 30ου Συντάγματος Πεζικού κατέλαβαν μετά από αγώνα το ζωτικής σημασίας ύψωμα 1732 που δεσπόζει στην κοιλάδα του ποταμού ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ. Ιταλική αντεπίθεση που εκδηλώθηκε κατά του υψώματος αποκρούσθηκε με σημαντικές απώλειες, με αποτέλεσμα οι Ιταλοί να συμπτυχθούν και το Σύνταγμα να ελέγχει πλήρως την κοιλάδα του ποταμού ΤΟΜΟΡΙΤΣΑ, όπου παρέμεινε μέχρι την 25 Φεβ 1941. ζ. Την 26 Φεβ 1941 το Σύνταγμα μεταστάθμευσε στην περιοχή ΜΟΓΛΙΤΣΑ ως εφεδρεία της Χ Μεραρχίας Πεζικού. η. Την 14 Απρ 1941 άρχισε η σύμπτυξη του Συντάγματος και την 19 Απρ 1941 αφίχθη στην ΒΩΒΟΥΣΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ.

-8- θ. Την 23 Απρ 1941 το Σύνταγμα αφίχθη στην ΤΡΙΓΩΝΑ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ και την επόμενη ημέρα διαλύθηκε κατόπιν της Συνθηκολογήσεως. 6. Περίοδος μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο α. Με την αποχώρηση των κατοχικών δυνάμεων το 30 ο ανασυγκροτήθηκε, ως 36η Ταξιαρχία Πεζικού. ΣΠ β. Από 1945 μέχρι τέλη 1948 έλαβε μέρος σε επιχειρήσεις στις περιοχές ΦΑΡΣΑΛΩΝ, ΔΟΜΟΚΟΥ, ΣΕΡΒΙΩΝ, ΜΕΤΣΟΒΟΥ και ΠΑΪΚΟΥ. γ. Από αρχές 1949 μέχρι Αυγ 1949 έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις «ΠΥΡΣΟΣ». δ. Τον Απρ του 1951 μετονομάσθηκε σε 30ο Σύνταγμα Πεζικού και εγκαταστάθηκε στο ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ ΣΕΡΡΩΝ. ε. Την ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ. στ. 21 Οκτ 1952 μεταστάθμευσε στο ΛΑΓΚΑΔΑ Τον Ιουν 1974 μεταστάθμευσε στην ΧΕΛΙΔΟΝΑ Σ. ζ. Από 20 Ιουλ έως 22 Δεκ 1974 μεταστάθμευσε στα ΚΟΜΑΡΑ Σ και επέστρεψε στη ΧΕΛΙΔΟΝΑ. η. Υ. Την 23 Ιουν 1977 εγκαταστάθηκε στο ΚΟΥΦΟΒΟΥΝΟ θ. Την 20 Οκτ 1992 μεταστάθμευσε στο Στρατόπεδο «Θεοδωράκη» στο ΛΑΓΟ Υ. ι. Την 21 Μαρ 1996 το 30ο Σύνταγμα Πεζικού ανασυγκροτήθηκε ως 30 Μ/Κ Ταξιαρχία. ια. Την 15 Σεπ 2000 κατόπιν δγής του ΓΕΣ/ΔΟΡ, μετονομάσθηκε σε 30 Μ/Κ ΤΑΞ «ΤOMOΡΙΤΣΑ», σε ανάμνηση της νικηφόρας μάχης του 30ου ΣΠ στην κοιλάδα του ποταμού Τομορίτσα της Β. Ηπείρου κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο.

-9- Ιστορία του Διδυμοτείχου Ένα φορτίο από ιστορικές μνήμες. Ξαπλωμένο γύρω απ' το παλιό, το Βυζαντινό του κάστρο, το Διδυμότειχο ανασκαλεύει τις μνήμες του, ζει το παρόν του και αγωνίζεται για το μέλλον. Σε λίγες πολιτείες στην Ελλάδα η ιστορία συνθέτει ένα τέτοιο πολυποίκιλο και πολύχρωμο ζωντανό βιβλίο όπως στο Διδυμότειχο. Πρόλογος του βιβλίου αυτού τα παλιά χωριά στον εθνικό δρόμο, τα Λάβαρα, το Αμόριο και οι Ψαθάδες με το μικρό του μουσείο. Σέρνεται ο δρόμος κολλητά στις ανατολικές υπώρειες της Ροδόπης. Στενός ο κάμπος, από κοντά ο Έβρος, το σύνορο με την Τουρκία, "υγρή εσχατιά της Ρωμιοσύνης", κι' απέναντι διακρίνονται ολοκάθαρα τα τουρκοχώρια με τις κόκκινες στέγες και τους κατάλευκους ψηλούς μιναρέδες. Τέλος σε μια στροφή του δρόμου κι' ανάμεσα στις πλαγιές και τα υψώματα, ολοζώντανος ζωγραφικός πίνακας, απλώνεται μπροστά σου το Διδυμότειχο με τον περίγυρο του. Μπροστά, πλάι στον δρόμο και αριστερά, τα πευκόφυτα υψώματα της Τσίχλας. Οι τρούλοι μιας εκκλησιάς προβάλλουν επάνω από τον πράσινο ορίζοντα των δέντρων και η σιλουέτα ενός σύγχρονου ξενοδοχείου υψώνεται δίπλα στο δρόμο. Κι' απέναντι, ένα ύψωμα πέτρινο, στεφανωμένο με τα παλιά τείχη που στο πείσμα των αιώνων εξακολουθούν να ορθώνουν το ανάστημα τους στο στερέωμα και τις κορφές των πύργων τους. Στο βάθος του αυχένα η πόλη του Διδυμοτείχου απλώνει την ποικιλία των σπιτιών της. Ανάμεσα τους. ξεχωρίζει το αρχαιότερο τζαμί της Ευρώπης με τον ψηλό μιναρέ του. Δεξιότερα το ύψωμα της Αγίας Πέτρας πάνω στο οποίο ήταν κτισμένη η Πλωτινούπολη των Ρωμαίων.

-10- Μικρό ποτάμι ο Ερυθροπόταμος, πλημμυρισμένος συνήθως το χειμώνα, ξερός το καλοκαίρι, περιβάλλει με τις λεύκες του την πόλη από τα δυτικά και το Νότο. Το γεφύρι που τον ιππεύει είναι η νότια είσοδος και μια ιδανική σκοπιά για να επισκοπήσεις τα γύρω. Ο δρόμος, ο κεντρικός, διασχίζει όλη την πολιτεία, αφήνει δεξιά τις καινούριες συνοικίες και τα δημόσια κτίρια κι' αριστερά τις παλιές γειτονιές. Τα στενά σοκάκια σε φέρνουν σε παλιά καθαρά σπίτια και στο παρελθόν, ένα γοητευτικό ταξίδι στα παλιά τα χρόνια. Πόλισμα των αρχαίων Θρακών στην αρχή, με άγνωστη ονομασία στάθηκε το Διδυμότειχο. Για πολλούς ιστορικούς και αρχαιολόγους ήταν στην αρχή κάστρο θρακοπελασγικό και το συμπεραίνουν από τους ογκόλιθους στις βάσεις των τειχών του. Καθηγητής στο Γυμνάσιο Διδυμοτείχου και αργότερα Εκπαιδευτικός Σύμβουλος, ο Γρηγόριος Ευθυμίου, έγραψε την παλιά ιστορία του και διαπιστώνει: "Το Διδυμότειχον οικισθέν κατά τους πελασγικούς χρόνους εξακολούθησε υπάρχον και κατά τους ιστορικούς χρόνους, έφερεν όμως θρακικήν ονομασίαν, την οποίαν σήμερον αγνοούμεν... Επειδή δε συνήθεια των Θρακών, διατηρηθείσα μέχρι και του Δ' μ.χ. αιώνος, ήτο να κατοικούν επί μεμονωμένων υψωμάτων, δια τούτο και επί του βράχου του νυν Διδυμοτείχου υπήρχεν οικισμός, αλλά και επί του ετέρου λόφου της Αγίας Πέτρας". Πανάρχαιος λοιπόν οικισμός ή μάλλον δύο οικισμοί το Διδυμότειχο στην αυγή της ιστορίας, πλάϊ στον Ερυθροπόταμο και κοντά στον Έβρο, το μεγάλο ποτάμι που ήταν πλωτό στους αρχαίους χρόνους. Έλληνες άποικοι, ίσως από την Αίνο ή τη Σαμοθράκη, ανέβηκαν με τα καράβια τους το ποτάμι στους χρόνους της αρχαιότητας, ήρθαν σε επαφή με τους ντόπιους Θράκες που καλλιεργούσαν τη γη και από τα κάστρα τους έλεγχαν όλη την εύφορη αυτή περιοχή, τα δύο ποτάμια που ενώνονταν εδώ, τους δύο κάμπους και τους δρόμους που τους διέσχιζαν. Κομμάτια από Αττικά αγγεία και σπασμένα μάρμαρα, άριστα επεξεργασμένα, που βρέθηκαν κάτω από την επιφάνεια των χωραφιών του Διδυμοτείχου, πιστοποιούν τις σχέσεις των κατοίκων της πόλης με τις μεγάλες μητροπόλεις του αρχαίου Ελληνισμού.

-11- Ποιοι ήταν άραγε αυτοί που έγραψαν τις πρώτες σελίδες της ιστορίας του Διδυμοτείχου; Θράκες Οδρύσες και νότιοι Έλληνες και μετά οι Θράκες και οι Μακεδόνες βασιλιάδες, ώσπου ήρθαν στο τέλος οι Ρωμαίοι. Αυτοκράτορας της Ρώμης ο Τραϊανός, πέρασε από την περιοχή εκστρατεύοντας στη Δακία, τη σημερινή Ρουμανία το 106 μ.χ. και τότε ίσως, ή μετά τη λήξη του πολέμου προς τους Δάκες, έκτισε στην κοιλάδα του άνω Έβρου την πόλη Ουλπία Τραϊανή (τη Βυζαντινή Βερόη, σημερινή Σταρά Ζαγορά). Έτσι κι' εδώ συγκέντρωσε τους κατοίκους των γύρω μικρών χωριών στο χώρο του υψώματος της Αγίας Πέτρας και η πολιτεία πια αυτή πήρε τ' όνομα της γυναίκας του Πλωτίνης κι' ονομάστηκε Πλωτινούπολη, ενώ λησμονήθηκε η ονομασία του παλιού οικισμού. Για αιώνες πολλούς έζησε η πόλη με το Ρωμαϊκό αυτό όνομα, μια και είναι γνωστό ότι στους πρώτους αιώνες της βυζαντινής αυτοκρατορίας αναφέρεται και ο Μητροπολίτης Πλωτινουπόλεως, αλλά και σε ιστορικούς της εποχής. Ένας απ' αυτούς, ο Προκόπιος, αναφέροντας τα φρούρια που επισκεύασε ο Ιουστινιανός συμπεριλαμβάνει και αυτό της Πλωτινούπολης: "... πρώτα μεν Φιλιππουπόλεως και Βέροιας, έτι μέντοι Αδριανουπόλεως τε και Πλωτινουπόλεως τα τε ενδέοντα και καταπεπονηκότα σπουδή τη πάση ωκοδομήσατο επεί αυτάς επιμαχωτάτας ξυνέβαινεν είναι, καίπερ έθνεσι γειτονούσας βαρβάρων πολλοίς". Σύμφωνα όμως με τις ιστορικές πηγές που ερεύνησε πρόσφατα και τις αναφέρει στη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας ο Φίλιππος Γιαννόπουλος, οι μηχανικοί του Ιουστινιανού οχύρωσαν όχι το λόφο της Αγίας Πέτρας όπου ήταν κτισμένη η Πλωτινούπολη, αλλά τον βραχώδη λόφο στα δυτικά της, επειδή εκτίμησαν την φυσική οχυρή του κατάσταση και τη στρατηγική του θέση. "... η λεγόμενη επανοχύρωση της Πλωτινούπολης είναι στην πραγματικότητα η οικοδόμηση του νέου οχυρού πάνω στη γειτονική βουνοκορφή του σημερινού Διδυμοτείχου, που χρησίμευε για την υπεράσπιση της πόλης και για καταφύγιο σε περίπτωση ανάγκης". Στους εκκλησιαστικούς καταλόγους αναφέρεται η επισκοπή Πλωτινουπόλεως που υπάγεται στη Μητρόπολη Αιμιμόντου, (Αδριανουπόλεως), και πολλοί επίσκοποι της μνημονεύονται, όπως ο Γεώργιος που πήρε μέρος στην 7η Οικουμενική Σύνοδο της Νίκαιας το 787 και υπόγραψε μάλιστα και το πρακτικό της αναστήλωσης των εικόνων. Ξαφνικά όμως, μετά τον 8ο αιώνα, παύει ν' αναφέρεται η Πλωτινούπολη και η επισκοπή της, ενώ

-12- αρχίζει σε λίγο η αναφορά του Διδυμοτείχου και του επισκόπου του. Μάλιστα ο επίσκοπος Διδυμοτείχου Νικηφόρος πήρε μέρος στη σύνοδο που έγινε επί Πατριάρχη Φωτίου κατά των πρωτείων του Πάπα. Βγαίνει έτσι το συμπέρασμα της απότομης εξαφάνισης της Πλωτινούπολης που σε λίγο όμως τη διαδέχεται η εμφάνιση του Διδυμοτείχου. Αυτή η εξαφάνιση της Πλωτινούπολης από το προσκήνιο της ιστορίας συμπίπτει, κατά τους ιστορικούς, με την καταστροφή των πόλεων της Θράκης από τον ηγεμόνα των Βουλγάρων Κρούμμο στα 813 όταν αυτός έφτασε στα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης και μη μπορώντας να την καταλάβει ξέσπασε τη μανία του στις άλλες πόλεις και τα χωριά της Θράκης. Τα ευρήματα στο λόφο της Αγίας Πέτρας, όλα Ρωμαϊκής, πρωτοχριστιανικής και πρωτοβυζαντινής εποχής, και τα άφθονα ίχνη πυρκαγιών συνηγορούν με τις μαρτυρίες των ιστορικών για το βίαιο τέλος αυτής της πόλης κάπου στον 8ο με 9ο αιώνα. Πλάϊ όμως στην πόλη της Πλωτινούπολης ήταν ο οχυρός βράχος με τα ισχυρά τείχη του κι' εκεί θα ζήτησε άσυλο ο πληθυσμός της. Από τότε αρχίζει η ανάπτυξη του Διδυμοτείχου που πήρε τ' όνομα του από τις δίδυμες οχυρωμένες πόλεις και μια και καταστράφηκε η Πλωτινούπολη δίνει τ' όνομα του και στον τίτλο του επισκόπου. Σπίτια κτίζονται γύρω από το φρούριο του, ανάκτορα και μεγαλοπρεπείς ναοί μέσα σ' αυτό ενώ φαίνεται πως από τότε ισχυροποιούνται τα κάστρα και οι πύργοι του. Παίζει έτσι ένα όλο και πιο σπουδαίο ρόλο στην ιστορία της περιοχής. Ισχυροί άρχοντες εδρεύουν εδώ κι' άλλοι εξορίζονται στο φρούριο του, όπως ο Βάρδας Σκληρός, που τιμωρήθηκε για την στάση του κατά του Βασιλείου Β' του Βουλγαροκτόνου. Εδώ έζησε από το 989 μέχρι το 991. Ο μεγάλος εκείνος βυζαντινός αυτοκράτορας συχνά χρησιμοποίησε το Διδυμότειχο ως βάση των εξορμήσεων του για τις εκστρατείες του κατά των Βουλγάρων. Η σπουδαιότητα του φάνηκε και την εποχή των Σταυροφοριών. Στα 1189 καταλαμβάνεται από τους Γερμανούς Σταυροφόρους του Φρειδερίκου Βαρβαρόσα, που ήθελε με τον τρόπο αυτό να εκβιάσει το βυζαντινό αυτοκράτορα Ισαάκιο Άγγελο, στην 3η Σταυροφορία. Κατάπληκτοι έμειναν και οι Φράγκοι ιππότες της 4ης Σταυροφορίας όταν αντίκρυσαν τα κάστρα του Διδυμοτείχου το καλοκαίρι του 1204. Στο χρονικό της κατάκτησης της Κωνσταντινούπολης ο Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουΐνος διηγείται: "... Ο μαρκήσιος... έφτασε σ' ένα κάστρο που λεγόταν Dimos και ήταν πολύ όμορφο και πολύ δυνατό και πολύ πλούσιο..." "... Ο μαρκήσιος είχε οχυρωθεί στο Dimos που ήταν το πιο ισχυρό

-13- κάστρο της Ρωμανίας κι' ένα απ' τα πιο πλούσια". Αλλά και για την καταστροφή του Διδυμοτείχου απ' τους Βουλγάρους μας δίνει πληροφορίες ο Βιλλεαρδουΐνος: "... ο Ιωαννίτζης, ο βασιλιάς της Βλαχίας και της Βουλγαρίας... προχώρησε μέχρι το Διδυμότειχο γκρέμισε τα τείχη με τους καταπέλτες του, το κατέλαβε και ισοπέδωσε τα τείχη μέχρι τη γη. Και έκανε επιδρομές σ' όλη την περιοχή και άρπαξε άντρες και γυναίκες και παιδιά και ζώα και έκανε μεγάλη καταστροφή". Ίσως σ' αυτή την επιδρομή των Βουλγάρων πέθανε και ο πατριάρχης της Κων/πόλεως Ιωάννης Καματηρός που διώχτηκε από τους Λατίνους και βρήκε άσυλο στο Διδυμότειχο. Ο χρονογράφος Ευφραίμιος λέγει πως ήταν "ευεπής και ίδρις σοφίας παντοδαπής και λόγων επηβολός τε δογμάτων των ενθέων" ήταν δηλαδή εύγλωττος και γνώστης κάθε λογής σοφίας και λόγων και κάτοχος των θεϊκών δογμάτων. Από αριστοκρατική γενιά του Βυζαντίου γόνος ήταν ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Ιωάννης Βατατζής που γεννήθηκε στο Διδυμότειχο το 1193. Μετά την άλωση της Κων/πόλεως κατάφυγε κι' αυτός στη Νίκαια όπου έγινε ένας από τους σπουδαιότερους αυτοκράτορές της. Ελευθέρωσε από τους Φράγκους σταυροφόρους όλη τη Μακεδονία, τη Θράκη και τα νησιά του Αιγαίου, προστάτεψε τη γεωργία και τις τέχνες. Δίκαια σήμερα ένας κεντρικός δρόμος του Διδυμοτείχου έχει τ' όνομα του. Και μετά την ανάκτηση της Κωνσταντινούπολης, στο Διδυμότειχο διαδραματίστηκαν γεγονότα καθοριστικά για το μέλλον του Βυζαντινού κράτους. Ήταν στις αρχές του 14ου αιώνα όταν διαμάχες άρχισαν στην αυτοκρατορική οικογένεια. Εδώ ήταν η πρωτεύουσα του Ανδρόνικου Γ' του Παλαιολόγου και μετά του Ιωάννη Καντακουζηνού που στέφτηκε μάλιστα αυτοκράτορας εδώ στις 26 Οκτωβρίου του 1841. Η στέψη του έγινε στο ναό του Αγίου Γεωργίου του Παλιοκαστρίτη που στα ερείπια του υψώνεται σήμερα η ομώνυμη εκκλησία των Αρμενίων. Ο ίδιος ο Καντακουζηνός στα ενδιαφέροντα απομνημονεύματα του περιγράφει την τελετή της στέψης του. Μέρες λοιπόν μεγαλείου για το Διδυμότειχο. Μεγαλείου αλλά και εθνικής καταισχύνης. Γιατί το αποτέλεσμα εκείνης της εμφύλιας διαμάχης των μεγάλων βυζαντινών οικογενειών ήταν από τη μια μεριά Σέρβοι, Κουμάνοι και Βούλγαροι να μπορούν να λεηλατούν και να καταλαμβάνουν τα εδάφη της Μακεδονίας και της Θράκης και από την άλλη οι Τούρκοι, πότε ως σύμμαχοι του Καντακουζηνού και πότε

-14- ως επιδρομείς, να καταφέρουν να βάλουν πόδι στην Ευρώπη και το 1354 να καταλάβουν την Καλλίπολη. Η εξάπλωση τους πια σ' όλη την Θράκη είναι ζήτημα χρόνου. Έτσι σε λίγα χρόνια έρχεται και η σειρά του Διδυμοτείχου που πέφτει στα χέρια τους ύστερα από μακρόχρονη πολιορκία ανάμεσα στα 1361 και 1365. Άλλες παραδόσεις λένε ότι έπεσε ύστερ' από φονική έφοδο των Τούρκων κι' άλλες μιλούν για παράδοση με τον όρο να μην μπουν οι κατακτητές μέσα στο κάστρο εκτός από το φρούραρχο και φυσικά τον Σουλτάνο, που έκαμε έδρα του την πόλη αυτή μέχρι την κατάληψη της Αδριανούπολης. Ο Εβλιγιά Τσελεμπή που επισκέφτηκε το Διδυμότειχο τριακόσια χρόνια μετά (1667) άκουσε από τους Τούρκους τις παραδόσεις για το πάρσιμό του και τις μετέφερε στο οδοιπορικό του: "Ο Σουλτάνος Βαγιαζήτ ο Κεραυνός το 762 επόρθησεν το φρούριον τούτο οία χειρός του Γαζή Φερχάτ Βέη. Επτάκις πρότερον είχεν πολιορκηθή το φρούριον τούτο χωρίς να επιτευχθή η άλωσίς του. Τελευταίως ένα εκ των ηγεμόνων (αυτού) ο (στρατηγός) Φερχάτ Βέης συνέλαβεν εις το κυνήγιον και τον ηχμαλώτισεν. Ο έτερος όμως των αδελφών ηγεμόνων μετά των απίστων (υπηκόων) του εκλείσθη εντός του φρουρίου και δεν εξήρχετο αυτού. Ο φέρων το όνομα Δούκα βασιλεύς παρέδωσεν εις τον Φερχάτ Βέην τας κλείδας του φρουρίου επί τω όρω όπως (οι εν αυτώ) γίνωσιν υποτελείς φόρου υπήκοοι του. Κατόπιν τούτου ο μουσουλμανικός στρατός μετ' ευκολίας έγινε κύριος του φρουρίου. Αν δεν εμεσολάβει το γεγονός τούτο, το φρούριον ως μία εκ των ισχυρών εκείνων ακροπόλεων, αι οποίαι δεν δύνανται να αλωθώσιν ευκόλως δια τηλεβολοβλήτων ρηγμάτων, δεν θα εκυριεύετο. Αλλ' επειδή κατά την εκπόρθησιν συνήφθη ειρήνη με τους εντός του φρουρίου ευρισκομένους απίστους, την σήμερον ακόμη ουδείς μωαμεθανός, εξαιρουμένου του φρουράρχου, ευρίσκεται εντός του φρουρίου". Έτσι άρχισε η εποχή της μακρόχρονης σκλαβιάς για το Διδυμότειχο. Οι κατακτητές Οθωμανοί επισκεύασαν τα τείχη, ίδρυσαν ιερατική σχολή και ανήγειραν, το αρχαιότερο στη Θράκη μουσουλμανικό τζαμί. Κι' εξακολούθησε υπό την κυριαρχία των Τούρκων, το Διδυμότειχο, να έχει τη σπουδαιότητα του, κυρίως με την ύπαρξη της οχυρής του ακρόπολης. Εδώ εξορίστηκε ο τελευταίος Παλαιολόγος δεσπότης της Πελοποννήσου, ο Δημήτριος Παλαιολόγος κι εδώ πέθανε ως μοναχός το 1470 με τ' όνομα Δαβίδ.

-15- Εδώ επίσης, σύμφωνα με τον Εβλιγιά Τσελεμπή, εξορίστηκαν κι' έμειναν πολλοί Οθωμανοί πρίγκιπες συγγενείς του Σουλτάνου. Πολλά ιστορεί ο διάσημος Τούρκος περιηγητής για την πόλη του Διδυμοτείχου και αποδίδει το κτίσιμο της σε δύο βυζαντινούς άρχοντες τον Δήμο και τον Δούκα και γι' αυτό κατά τη γνώμη του το φρούριο ονομάστηκε Ντιμόντουκα. Σαράντα έξη χρόνια μετά τον Εβλιγιά Τσελεμπή, φτάνει στο Διδυμότειχο άλλη μια προσωπικότητα διεθνούς ακτινοβολίας, ο βασιλιάς της Σουηδίας Κάρολος ο 12ος. Είναι αυτός που, νεότατος ακόμα, ξεκίνησε με λίγες χιλιάδες Σουηδούς στρατιώτες μια σειρά πολέμων στη Βόρεια Ευρώπη κι' εναντίον της Ρωσίας του Μεγάλου Πέτρου. Μετά από μια σειρά από νικηφόρες μάχες, ο Κάρολος νικήθηκε από τους Ρώσους στη μάχη της Πολτάβας. Υποχωρώντας προς τα νότια μπήκε στην επικράτεια των Τούρκων των οποίων και ζήτησε την προστασία. Ο Σουλτάνος Αχμέτ ο 3ος του παραχώρησε την απαραίτητη φιλοξενία σ' αυτόν και στην ακολουθία του καθώς και πλούσια οικονομική επιχορήγηση. Έτσι ο Κάρολος, ζώντας στην πόλη Μπεντέρ της Βεσαραβίας, κυβερνά τη Σουηδία δι' αλληλογραφίας κι' επιχειρεί να παρασύρει την Τουρκία σε πόλεμο κατά της Ρωσίας. Γίνεται όμως έτσι ενοχλητικός στην τουρκική διπλωματία και μεταφέρεται για περισσότερη ασφάλεια στο Διδυμότειχο. Εδώ έμεινε έντεκα μήνες, χωρίς να είναι γνωστός ο ακριβής χώρος της διαμονής του. Οι κάτοικοι όμως του Διδυμοτείχου, από παράδοση των προγόνων τους, σου δείχνουν μια σκοτεινή σπηλιά στο βράχο του κάστρου, όπου πιστεύουν ότι φυλακίστηκε ο Κάρολος. Ο εκπαιδευτικός Σύμβουλος Γεώργιος Τολίδης που ως νεαρός μαθητής φοίτησε στο Διδυμότειχο, ως προστατευόμενος του Μητροπολίτη Φιλάρετου Βαφείδη, έγραψε αξιόλογη μελέτη για τη ζωή του Καρόλου. Πιστεύει λοιπόν ότι πιθανό κατάλυμα του Σουηδού βασιλιά ήταν το παλιό μέγαρο της Μητρόπολης που ήταν φραγμένο με ψηλό μαντρότοιχο και περιλάμβανε μέσα στην αυλή του και τη σπηλιά που θεωρήθηκε ως φυλακή του. Και περνούν τα χρόνια. Έδρα Μητροπολίτη και εθνικό κέντρο το Διδυμότειχο. Από πολύ νωρίς οι κάτοικοι του απόχτησαν σχολεία μια και είναι γνωστό πως σχολείο λειτουργούσε εδώ από το 1741 και το 1745 υπήρχε δασκάλα και λειτουργούσαν ξεχωριστά σχολεία αρρένων και θηλέων. Ήταν τούτο αποτέλεσμα του φρονήματος, του εθνικού, των κατοίκων του Διδυμοτείχου και της οικονομικής του ακμής. Τα αρχεία της Μητρόπολης και οι εικόνες των εκκλησιών είναι οι μάρτυρες της οικονομικής ακμής και της κοινωνικής οργάνωσης του Διδυμοτείχου. Δεκάδες οι συντεχνίες του. Γεμενετζήδες, σιμητζήδες, γουναράδες, αμπατζήδες, δουλγέρηδες, τσιομπάνηδες, τερζήδες, τζιανακτσήδες, μπαρτακτσήδες, πραματευτάδες, ριτσιπέρηδες και άλλοι. Η πηλοπλαστική ιδιαίτερα ευδοκίμησε μέχρι την Επανάσταση του 1821 οπόταν από τους τουρκικούς διωγμούς καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό. Εκατοντάδες είναι οι σφαγμένοι της περιοχής και τα κτήματα τους γίνονται τσιφλίκια αιμοχαρών αγάδων. Δεν περνά όμως πολύς καιρός κι' εδώ στο Διδυμότειχο οδηγείται σιδηροδέσμιος ο καταστροφέας της Χαλκιδικής και της Νάουσας ο περίφημος Τούρκος πασάς Αμπούλ Αμπούντ. Ο δάσκαλος του Διδυμοτείχου Δημήτριος Μανάκας, που μάζεψε τις αφηγήσεις και τις παραδόσεις για την ιστορία της πόλης του, λέει πως επειδή ο Αμπούλ Αμπούντ απόκτησε μεγάλη έπαρση για τη νίκη του κι' έδειξε σημεία

-16- ανυπακοής στο Σουλτάνο, συνελήφθη και οδηγήθηκε στο Διδυμότειχο όπου και φυλακίστηκε. Μετά έξη μήνες αποκεφαλίστηκε και ο τόπος της θανάτωσης του ονομάζεται και σήμερα Βεφά-Γερή (τόπος θανάτου), Η πόλη αυτή που απελευθερώθηκε το Μάη του 1920, στο διάστημα του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου ήταν η πρωτεύουσα της ουδέτερης ζώνης του Έβρου, με Έλληνα Νομάρχη, ελληνική πολιτική και γερμανική στρατιωτική διοίκηση. Και πάλι στο προσκήνιο των γεγονότων μια κι' εδώ χτυπούσε η καρδιά του ελληνισμού του Έβρου. Εδώ οργανώθηκε ξανά η ελληνική διοίκηση και το κίνημα της Εθνικής Αντίστασης. Δύο λόφοι ξεχωρίζουν στο Διδυμότειχο, χαρακτηριστικά σημεία, καθώς έρχεσαι από το Νότο και περνάς τη μεγάλη γέφυρα του Ερυθροπόταμου. Ο ένας δεξιά, στην Ανατολή, απότομος στη μεριά του ποταμού, ομαλός από τις άλλες του πλευρές. Ο άλλος αριστερά πελώριος πέτρινος βράχος ζωσμένος με πελώρια κυκλώπεια τείχη είναι το κάστρο που τραβά περισσότερο την προσοχή του περαστικού. Κατά τη νεότερη αντίληψη των αρχαιολόγων οι δύο αυτοί λόφοι με τα τείχη που τους προάσπιζαν έδωσαν την ονομασία τους στην πόλη του Διδυμοτείχου. Ο Έφορος Βυζαντινών αρχαιοτήτων Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης κ. Χαράλαμπος Μπακιρτζής εκφράζει μια τέτοια άποψη. "Η ύπαρξη των δύο γειτονικών πόλεων είναι νομίζω και το κλειδί για την ετυμολογική ερμηνεία του Διδυμοτείχου, με την έννοια ότι "Δίδυμο Τείχος" δεν σημαίνει διπλό οχυρωματικό περίβολο, που δεν υπάρχει άλλωστε στο φυσικά οχυρωμένο Διδυμότειχο. Αντίθετα "Δίδυμο Τείχος" στην περίπτωση αυτή μπορεί να σημαίνει τις δύο αντάμα και απέναντι ευρισκόμενες οχυρωμένες πόλεις". Ας ξεκινήσουμε λοιπόν την επίσκεψη μας για το παλιό κάστρο. Παλιά πολιτεία το Διδυμότειχο και χωρίς σχέδιο με τους σερπετούς δρομάκους που οδηγούν στις γειτονιές με τα παραδοσιακά σπίτια. Κυβολιθόστρωτος ο ανηφορικός δρόμος οδηγεί από την πλατεία στο φρούριο. Περνά ανάμεσα από τα ίχνη της παλιάς μεγάλης πύλης, πλάι από τον πύργο που τώρα έχει το ρολόι της πόλης και καταλήγει σε μικρή πλατεία που μοιάζει με φυσικό εξώστη. Πελώριοι πύργοι την περιβάλλουν, από το παλιό τείχος που χρησιμεύει για στήριγμα του. Ο εξώστης αυτός καταλήγει στον "Κουλά της Βασιλοπούλας". Είναι ένας στρογγυλός πύργος με το μονόγραμμα του Χριστού, που η κορφή του είναι στο ίδιο επίπεδο με τον εξώστη, αν σκύψεις όμως από τις επάλξεις του θα ζαλιστείς από το μέγα ύψος. Γιατί λέγεται "Πύργος της Βασιλοπούλας": Εδώ αρχίζει να ξετυλίγεται ο θρύλος που με τη χρυσή του ομίχλη περιβάλλει την ιστορία αυτής της πολιτείας. Λοιπόν ο θρύλος μας λέει πως κάποτε ο βασιλιάς του κάστρου του Διδυμοτείχου ήταν μακριά από την έδρα του διασκεδάζοντας και κυνηγώντας σε μια εξοχική τοποθεσία. Στη θέση του, μέσα στο κάστρο άφησε την κόρη του τη βασιλοπούλα να το διαφεντεύει. Όταν

-17- ξαφνικά πλάκωσαν γύρω-γύρω τα φουσάτα των Τούρκων. Και τώρα η κόρη έκλεισε τις πύλες του κάστρου και με τους στρατιώτες της στήθηκε στα τείχη και τους πύργους να υπερασπίσει την υποθήκη του πατέρα της. Όμως εκεί που σταματά η δύναμη αρχίζει ο δόλος. Το χρυσοκέντητο μαντήλι του πατέρα της, άγνωστο πως πεσμένο στα χέρια των Τούρκων απεσταλμένων, έπεισε τη βασιλοπούλα ν' ανοίξει τις βαρείες πύλες του κάστρου. Κι' αμέσως εισόρμησαν μέσα τα στίφη των αλλόπιστων καίοντας και σφάζοντας. Στην απελπισία της η βασιλοπούλα ανέβηκε σ' έναν ψηλό πύργο κι' από κει ρίχτηκε στο γκρεμό που έχασκε κάτωθε της. Έτσι βρήκε το θάνατο αλλά και την αθανασία που δίνει ο θρύλος. Κι' από τότε ο πύργος αυτός ονομάσθηκε "Κούλας της βασιλοπούλας". Αυτά διηγούνται από πάππου προς πάππου στο Διδυμότειχο και τα έχουν διασώσει με τα γραπτά τους δύο ιστοριοδίφες της πόλης αυτής μακαρίτες πια, ο αρχιμανδρίτης Νικόλαος Βαφείδης και ο δάσκαλος Δημήτριος Μανάκας. Διαβάζω από την αφήγηση του δεύτερου όπως δημοσιεύτηκε στον 37ο τόμο των "Θρακικών", τη συνέχεια της ιστορίας της βασιλοπούλας: "... Ο διασκεδάζων βασιλεύς ειδοποιηθείς είχε τόσην εμπιστοσύνην εις την οχυρότητα του τείχους ώστε είπε: "Εάν σηκωθή από την χύτραν αυτός ο πετεινός και φωνάξη... τότε θα πιστεύσω ότι εκυριεύθη η πόλις". Και πράγματι τάχα, εσηκώθη ο πετεινός και ελάλησε οπότε ο βασιλεύς επέβη του ίππου του και η συνοδεία του και κατέφυγαν εις παρακείμενον δάσος όπου σήμερα είναι το εξωκκλήσιον Άγιος Βλάσιος". Και ο αρχιμανδρίτης Νικόλαος Βαφείδης αναφέρει για το μαγειρεμένο από όρνιθες φαγητό: "Οι Οθωμανοί το ευρήκαν άθικτον και ωνόμασαν την τοποθεσίαν "Ταούκ Γιεμέζ", δηλαδή δεν τρώγει όρνιθας". Έτσι από τότε μέχρι σήμερα κατά την ημέρα της μνήμης του Αγίου Βλασίου (11 Φεβρουαρίου), γίνεται αγώνας ιπποδρομιακός από την τοποθεσία "Ταούκ Γιεμέζ" μέχρι τον Άγιο Βλάσιο. Οι καβαλάρηδες που διαγωνίζονται λέγονται Αη-Βλασίτες και ο αγώνας αυτός θα είναι η αναπαράσταση της εκδρομής του άρχοντα του Διδυμοτείχου και μετά η γρήγορη φυγή του. Ο θρύλος της βασιλοπούλας είναι παρόμοιος με πολλούς άλλους στα "Κάστρα της Ωριάς", σκορπισμένα στην ελληνική γη, που θέλουν όλοι τη βασιλοπούλα να προτιμά το θάνατο από την αιχμαλωσία στα χέρια των απίστων. Έτσι κι' εδώ στο Διδυμότειχο με τούτο τον πύργο. Τείχος ψηλό συνεχίζεται απ' εδώ προς τα δυτικά ενώ εκατό μέτρα νοτιότερα περνά την υγρή του πορεία ο Ερυθροπόταμος. Λίγα σπίτια υπάρχουν ακόμα στο εσωτερικό των τειχών, σπίτια παλιών οικογενειών του Διδυμοτείχου. Πιο πέρα είναι το κτίριο της Μητρόπολης και πλάϊ ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Αθανασίου. Κατ' εξοχήν τιμάται στη Θράκη ο Άγιος Αθανάσιος και πολλές εκκλησίες της περιοχής έχουν τ' όνομα του. Παλιά τρίκλιτη βασιλική είναι η εκκλησία έργο των μέσων του προηγούμενου αιώνα, όμως εδώ υπάρχουν λείψανα μιας άλλης παλιότερης, στα θεμέλια της οποίας κτίστηκε η σημερινή. Δυο μέτρα από το βόρειο τοίχο της είναι ο βράχος του υψώματος. Βράχος κοφτός σμιλευμένος με το σφυρί κι' ολόισιος σαν τοίχος. Και πραγματικά χρησίμευε ως τοίχος της παλιάς εκκλησίας και

-18- δεν έχεις παρά να υψώσεις τα μάτια για να δεις σε ύψος πέντε περίπου μέτρων τα υπολείμματα από τα χρώματα στις κοιλότητες και κατάλοιπα τοξωτών ασπίδων. Στη βάση του βράχου είναι οι τεχνητές σπηλιές που ο κόσμος του Διδυμοτείχου λέει πως ήταν οι φυλακές του Καρόλου του 12ου της Σουηδίας. Είναι σκαμμένες στο βράχο με το σμιλάρι, έχουν σχήμα ορθογώνιου παραλληλεπίπεδου με μάκρος τέσσερα μέτρα, ενάμιση πλάτος και δύο ύψος. Μικρή τρύπα στο μπροστινό μέρος χρησιμεύει για είσοδος και για να μπαίνει το φως. Στη μια απ' τις δύο το έδαφος είναι γεμάτο λακκούβες. Εδώ, μας εξηγούν, έβαζαν τα κιούπια με τα τυριά για να συντηρούνται μέσα στην ψύχρα της σπηλιάς. Και πραγματικά το κρύο σε πιρουνιάζει ως τα κόκαλα. Η άλλη, η "φυλακή του Καρόλου" με το σκοτεινό άνοιγμα γεννά πολλά ερωτηματικά αν "κλείστηκε εδώ για έντεκα μήνες ο βασιλιάς της Σουηδίας. Από μισοσβησμένες όμως επιγραφές, σχεδιάσματα και θυρεούς που υπάρχουν στα τοιχώματα του βράχου, βγαίνει το συμπέρασμα ότι ασφαλώς πολλοί άλλοι θα έχουν περάσει εδώ μέσα ως φυλακισμένοι μεγάλο μέρος της ζωής τους. Να αίφνης μια επιγραφή στα Γαλλικά που την αντέγραψε με προσοχή ο Γάλλος αρχαιολόγος Albert Dumont και που εξηγείται ως εξής: "Είκοσιν υπαξιωματικοί 16ης ημιμεραρχίας... εφυλακίσθηκαν εις την τρώγλην αυτήν. Παρέμειναν... μήνας". Ο Albert Dumont βγάζει το συμπέρασμα πως οι είκοσι αυτοί Γάλλοι υπαξιωματικοί είχαν συλληφθεί από τους Τούρκους κατά τις Ναπολεόντειες εκστρατείες της Αιγύπτου και κλείστηκαν εδώ απ' όπου απελευθερώθηκαν το 1802. Εδώ όμως στην ίδια φυλακή ο θρύλος θέλει να κλείστηκε και ο αιμοσταγής πορθητής και καταστροφέας της Νάουσας και της Χαλκιδικής, ΑμπούλΑμπούντ πασάς, όταν μετά την υποταγή της Κεντρικής Μακεδονίας απόχτησε μεγάλη δύναμη. Οδηγήθηκε λοιπόν στο Διδυμότειχο και για έξη μήνες κλείστηκε σ' αυτό το ανήλιο μπουντρούμι απ' όπου οδηγήθηκε στο δήμιο. Ευκαιρία γι' αναπόληση μπροστά σ' αυτή τη σκοτεινή τρύπα για τη ματαιότητα των εγκόσμιων είτε με τη θύμηση του νεαρού Σουηδού βασιλιά, είτε με τους Γάλλους φαντάρους του Ναπολέοντα, είτε με τον περήφανο Τούρκο πασά που αντίκρυσε εδώ για στερνή φορά το φως της μέρας. Αυτή τη ματαιότητα των εγκόσμιων τη διαλαλεί και επιτάφια πλάκα που βρίσκεται στην είσοδο του διπλανού Μητροπολιτικού Ναού:

-19- Στήθ' ω οδοιπόρε στήθι και ιδέ την πλάκαν ταύτην όπου κείμαι υπό ταύτης τι ταράττεσαι εις μάτην ως οδοιπόρος πέρασα, ως συ οδοιπορήσας τον φόρτον μεν απέδωσα κι' εγώ εδώ καθήσας τι φροντίζεις και ελπίζεις κι' ως αθάνατος πασχίζεις όσα κάμεις κι' αποκτήσεις δω στον κόσμον θα τ' αφήσεις Εις τους 1847-Αυγούστου-15 Η εκκλησία η Μητροπολιτική, του Άγιου Αθανασίου έχει περίτεχνα σκαλισμένο τέμπλο και οι εικόνες του είναι αφιερώματα των παλιών συντεχνιών του Διδυμοτείχου. Να τι γράφει η εικόνα των Αγίων Βασιλείου και Χαραλάμπους: ΑΝΙΣΤΟΡΗΘΗ Η ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΙΚΩΝ ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΗ ΤΟΥ ΕΥΛΟΓΗΜΈΝΟΥ ΡΟΥΦΕΤΙΟΥ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΕΥΤΩΝ Εντυπωσιακά δείγματα δραστηριότητας των συντεχνιών κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας. Στενός δρόμος έξω από την εκκλησιά οδηγεί στο εσωτερικό του κάστρου. Είναι ένας περίπατος ανά τους αιώνες, ανάμεσα στα παλιά σπίτια, τους βράχους και τις σπηλιές και τ' άλλα κτίσματα του ανθρώπου. Εν' απ' αυτά είναι μικρό ναΐδριο, προσκυνητάρι θα λεγε κανένας. Είναι ένα πέτρινο μικρό οικοδόμημα με μάκρος 2,5 μέτρα περίπου και πλάτος και ύψος 1,5 μέτρο που περιέχει μέσα λίγες παλιές εικόνες του Αγίου Δημητρίου. Άχαρο στην εμφάνιση θα ήταν και άσημο σε σπουδαιότητα αυτό το μικρό παρεκκλήσι αν δεν είχε την ιστορία του. Θυμίζει περισσότερο αρχαιοελληνικό βωμό παρά χριστιανικό προσκύνημα. Στην ανατολική πλευρά έχει εντοιχισμένη ανάγλυφη σε πλάκα εικόνα του Αγίου Δημητρίου που στον κάθε γνώστη της Θρακικής ιστορίας θυμίζει τον Θράκα Ιππέα, αγαπημένη λατρευτική μορφή των Θρακών της Ρωμαϊκής εποχής, που πολλά ανάγλυφα του έχουν βρεθεί σε ολόκληρο το χώρο της Θράκης κι' έχουν περιφανή θέση στα Μουσεία της. Έχει όμως κι' άλλο χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτό το μικρό εκκλησάκι. Εδώ κάθε χρόνο, τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου, οι ντόπιοι συνηθίζουν να σφάζουν κοκόρια. Ας έχουμε υπόψη μας ότι η γιορτή του Αγίου Δημητρίου θεωρείται και

-20- σήμερα από τους αγρότες μας ως χρονολογικό όριο ανάμεσα στο καλοκαίρι και το χειμώνα και ότι την εποχή αυτή έχουμε κι' άλλου είδους λατρευτικά κι' ευετηριακά έθιμα στις διάφορες περιοχές της Θράκης. Ανιχνεύουμε έτσι τις πανάρχαιες επιδράσεις πάνω σε τούτο το έθιμο που δεν είναι άλλο παρά μια ευχαριστήρια γιορτή προς τους θεούς της Θράκης "διά την εσοδείαν και διαφύλαξα των εν υγεία κατά την διάρκειαν του έτους". Ο Δημήτριος Μανάκας που αναφέρει την παραπάνω πληροφορία υποστηρίζει ότι η θυσία αυτή είναι προφανώς υπόλειμμα των ειδωλολατρικών χρόνων "καθ' ους εθυσίαζον κοκκόρους ως δείγμα εγρηγόρσεως προς τον Ασκληπιόν ίνα διατηρεί αυτούς εν υγεία. Και τώρα ακούει τις τας γυναίκας να λέγουν: "πρέπει να σφάξομε κόκορα στον Αη-Δημήτρη για γεροσύνη". Ιδιόρρυθμο λοιπόν αυτό το μικρό ξωκλήσι. Και η ιδιαιτερότητα του τονίζεται περισσότερο από το ότι στη νότια πλευρά του, επάνω στις γκρίζες πέτρες του τοίχου είναι σκαλισμένοι τέσσερις κύκλοι με χαραγμένους σταυρούς και με γράμματα στις άκρες τους. Για χρόνια πολλά οι ερευνητές που διάβαζαν αυτά τα γράμματα πίστευαν πως ήταν το μονόγραμμα του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου. Ο Έφορος όμως Βυζαντινών αρχαιοτήτων κ. Χαράλαμπος Μπακιρτζής που μελέτησε και την επιγραφή και τις πηγές της εποχής των Παλαιολόγων αποφαίνεται πως η επιγραφή λέει: "Ανδρόνικος Ραούλ Ασάνης Παλαιολόγος". Ήταν εγγονός του ομώνυμου του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Παλαιολόγου και γιος του Μανουήλ Ραούλ Ασάνη διοικητή του Διδυμοτείχου στα 1342 και ταυτόχρονα ανεψιός της γυναίκας του Ιωάννη Καντακουζηνού. Αυτός ο Ιωάννης Καντακουζηνός ήταν που στασίασε κατά του αυτοκράτορα κι' έγινε αυτοκράτορας ο ίδιος. Στέφτηκε μάλιστα εδώ τη μέρα του Αγίου Δημητρίου του 1341 με μεγάλη επισημότητα σύμφωνα με την αφήγηση του ίδιου στ' απομνημονεύματα του. Λίγα μέτρα πιο πάνω από το μικρό προσκυνητάρι του Αγίου Δημητρίου είναι σήμερα η αρμένικη εκκλησία του Σούρπ-Κεβόρκ. Είναι χτισμένη στα χνάρια του παλιού Βυζαντινού ναού του Αγίου Γεωργίου του Παλαιοκαστρίτη που σ' αυτόν στέφτηκε αυτοκράτορας ο Καντακουζηνός ξεκινώντας από τα βασιλικά ανάκτορα. Να τι διηγείται ο ίδιος: "... Εν Διδυμοτείχω δε επί τα βασιλικά ενδύματα παρεσκευασμένα ην, ή τε προθεσμία της του νέου βασιλέως ήκει αναρρήσεως, πάντες μεν παρήσαν εκείνον τη οικία, όσοι διέτριβον εν Διδυμοτείχω τότε... μετά δε την ευφημίαν έφιππος γενόμενος ο βασιλεύς, και των άλλων πάντων επομένων εφ' ίπποις όσοι ήταν, προς τον ναόν του τε μεγαλομάρτυρας εγένετο Γεωργίου του Παλαιοκαστρίτου προσαγορευομένου, και την προσκίνησιν απεδίδον και τισι της εκ της Λατινικής στρατιάς των καβαλαρίων παρείχε τιμήν, πάντα επ' αυτοίς τα ειθισμένα πράττων...". Ψηλός μαντρότοιχος περιβάλλει σήμερα την εκκλησία και γύρω δεν απομένει παρά γυμνός ο βράχος, ξεροχόρταρα και σωρολίθια. Μικρή δόση φαντασίας χρειάζεται για να φέρεις στο νου σου τη

-21- μεγάλη συνοδεία του Καντακουζηνού με τις πολυτελείς στολές και τα πολύχρωμα λάβαρα να οδεύει στην εκκλησιά, την τελετή της στέψης και τις ζητωκραυγές και επευφημίες των στρατιωτών και του λαού, τις κωδωνοκρουσίες και τις ψαλμωδίες. Αλλοίμονο οι κωδωνοκρουσίες εκείνες σήμαιναν και την ώρα της διάλυσης της Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Γιατί διαιρεμένη αυτή και αδύνατη έπεσε πιο εύκολα στα χέρια των Οθωμανών... Πίσω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου ανηφορίζει ο βράχος της Ακρόπολης. Γυμνό πια το μέρος εκεί που ήταν τα βασιλικά παλάτια και μετά τα Σεράγια των Σουλτάνων που τα θαύμασε και ο Εβλιγιά Τσελεμπή. "... εν Σουλτανικόν επιβλέπον την οικονμένην... Ανάκτορον ου η στέγη είναι εστεγασμένη με καθαρόν μόλυβδον...". Μόνο η θέα από κει ψηλά εξακολουθεί να είναι εξαίρετη. Γιατί πραγματικά το κάστρο του Διδυμοτείχου είναι μια φυσική βίγλα απ' όπου μπορεί κανένας να επισκοπήσει την περιοχή σε όλα τα σημεία του ορίζοντα. Σώζεται μόνο κοντά στην κορφή του υψώματος, ερειπωμένος πια ο βυζαντινός ναός της Αγίας Αικατερίνης, που χρησιμοποιούνταν για να εκκλησιάζονται οι γυναίκες των μεγιστάνων. Υπόδειγμα ηχητικής, χάρη στα πήλινα χωνιά που έβαλε με τέχνη ο παλιός μάστορας στους τοίχους του. Παρακάτω συνεχίζεται η παράταξη των τοίχων και των πύργων με τα ποικίλα τους σχήματα. Φαίνονται ακόμα επάνω τους τα μονογράμματα των αυτοκρατόρων και των αρχόντων όπως σε κείνον της βόρειας πλευράς με τη λέξη ΚΟΜΝΗΝΟΥ. Ο πύργος λέγεται "Κεχρί", από το ομώνυμο όσπριο που βρίσκεται ακόμα στις πέτρες των θεμελίων του. Άλλος πάλι πύργος, στη δυτική πλευρά αυτός, κάτω από τους βράχους της ακρόπολης φέρει το όνομα "Πεντάζωνον" γιατί η δομή του χαρακτηρίζεται από πέντε ζώνες τούβλων που τα έβαλε ο τεχνίτης ανάμεσα στις πέτρες για να οριζοντιώσει καλύτερα το κτίσιμο του. Ο πύργος αυτός, στη ρίζα του φρουρίου από τη μια του πλευρά και στην όχθη του Ερυθροπόταμου από την άλλη χρησίμευε για να παίρνει νερό η φρουρά από το ποτάμι σε περίπτωση πολιορκίας. Θαύμα της οχυρωματικής είναι οι διπλές πόρτες, οι "Καλέπορτες" όπως τις λεν οι ντόπιοι λίγο πιο κάτω απ' τη Μητρόπολη. Εκεί το τείχος γίνεται διπλό και πανύψηλο. Επάνω από τις θολωτές πόρτες χάσκουν οι τρύπες απ' όπου χύνονταν ζεματιστό νερό ή καυτό λάδι.

-22- Πιο πάνω από τη Μητρόπολη και μέσα από στενά δρομάκια, φτάνεις στο "Χριστό", το παλιό Μοναστήρι, με τις βυζαντινές εικόνες που ανακαινίστηκε τον προηγούμενο αιώνα. Υπάρχει εδώ στο τέμπλο δεξιά απ' την Ωραία πύλη ο "Χριστός των Παλαιολόγων" που πολλοί εδώ θεωρούν πως είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Είναι ακόμα σε ειδικό προσκυνητάρι η εικόνα της Παναγίας η "Παναγία η Διμοτειχίτισσα" "έργο υψηλής ποιότητας που ανήκει στο πρώτο μισό του ΙΔ' αιώνα" είναι και τα μεγάλα εικονίσματα των αγίων, αφιερώματα των συντεχνιών του Διδυμοτείχου. Κι' απέξω, παραπάνω, οι πολλές τεχνητές σπηλιές, μεγάλες σαν δωμάτια, όλες σκαλισμένες με το σφυρί. Άλλες χρησιμοποιούνταν για ενδιαιτήματα κι' άλλες για δεξαμενές νερού. Στην άλλη πλευρά της πόλης, την ανατολική, υψώνεται ένας άλλος λόφος, ομαλός προς τη βορεινή του πλευρά, απότομος στη νότια που τη βάση του την έγλυφαν τα νερά του Ερυθροπόταμου. Ο λόφος αυτός είναι η Αγία Πέτρα και πάνω σ' αυτόν ήταν κτισμένη η Πλωτινούπολη των Ρωμαίων. Απόδειξη οι αναθηματικές στήλες σαν κι' αυτήν: ΑΓΑΘΗ ΤΥΧΗ ΤΟΝ ΘΕΙΟΤΑΤΟΝ ΚΑΙ ΜΕΓΙΣΤΟΝ ΑΥΤΟΚΡΑ ΤΟΡΑ Μ. ΙΟΥΛΙΟΝ ΦΙΛΙΠΠΟΝ ΣΕΒ. I BOYΛΗ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΟΣ ΠΛΩΤΕΙΝΟΠΟΛΕΙΤΩΝ ΕΥΤΥΧΩΣ Πριν λίγα χρόνια βρέθηκε τυχαία εδώ η χρυσή προτομή Ρωμαίου αυτοκράτορα, που σήμερα αποτελεί το λαμπρότερο στολίδι του αρχαιολογικού μουσείου της Κομοτηνής. Άλλοι λεν ότι παριστάνει τον Μάρκο Αυρήλιο κι' άλλοι το Σεπτήμιο Σεβήρο. Βρέθηκαν επίσης σε τυχαία σκαψίματα όστρακα προϊστορικά, αττικά ερυθρόμορφα του 5ου και 4ου αιώνα π.χ. και μια αναθηματική επιγραφή στον Ηρακλή. ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΘΡΑΚΩΝ Κ (ΟΤΥΣ ΜΟΚΑ) ΠΟΡΕΩΣ ΗΡΑΚΛΕΙ Θα πρόκειται ασφαλώς για το βασιλιά των Οδρυσών Κότυ τον Α' που βασίλεψε από το 382 μέχρι το 351 π.χ. και του οποίου παρόμοια αναθηματική επιγραφή βρέθηκε και στους Φιλίππους. Στο ύψωμα αυτό οι ανασκαφές που έγιναν στα έτη 1977-1985 αποκάλυψαν ευρήματα που μαρτυρούν ότι εδώ ο Ρωμαίος αυτοκράτορας "Τραϊανός επανίδρυσε μια νέα πόλη στη θέση μιας παλιότερης, πιθανότατα θρακικής πόλης, της οποίας αγνοούμε το όνομα". Η αρχαιολόγος Εύη Σκαρλατίδου μας λέει ότι βρέθηκαν εδώ: "περικαλλές κτίριο των ρωμαϊκών χρόνων..."

-23- δείγματα κεραμικής ελληνιστικών και κλασσικών χρόνων καθώς και θρακικά. Βρέθηκαν επίσης και ψηφιδωτά δάπεδα. Ένα απ' αυτά παριστάνει τη Λήδα με τον κύκνο, σε άλλο απεικονίζονται οι άθλοι του Ηρακλή. Αποκαλύφτηκε επίσης μέρος του αρχαίου τείχους. Δυτικά και βόρεια απλώνεται το σύγχρονο Διδυμότειχο. Οι καινούριες του συνοικίες εδώ κοντά και οι παλιοί μαχαλάδες γύρω από το αρχαίο κάστρο. Σύγχρονες πολυκατοικίες άρχισαν να υψώνονται, ανάμεσα στα παλιά σπίτια και πλάι στον κεντρικό δρόμο. Απέναντι τους το Δημαρχείο με την παραδοσιακή του εμφάνιση και το μοντέρνο του εξοπλισμό, τη θεατρική του αίθουσα και την πλούσια κι' ευρύχωρη βιβλιοθήκη του. Παίρνω στα χέρια μου ένα παλιό δερματόδετο βιβλίο. ΑΤΑΚΤΑ ΗΓΟΥΝ ΠΑΝΤΟΔΑΠΩΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΝΕΑΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΓΛΩΣΣΑΝ ΕΝ ΠΑΡΙΣΙΟΙΣ/ΕΚ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ Κ. ΕΒΕΡΑΡΤΟΥ 1825 Στο πρώτο λευκό φύλλο η σφραγίδα ΣΥΛΛΟΓΟΣ Υ Η ΠΡΟΟΔΟΣ 1925

-24- Παλιά η πολιτιστική παράδοση της πόλης. Ο Πολιτιστικός Σύλλογος ΕΥΜΟΛΠΟΣ λειτουργεί από το 1874. Η παράδοση συνεχίζεται και σήμερα με τους πολιτιστικούς συλλόγους και το λαογραφικό Μουσείο. Δίπλα στο σύγχρονο Δημαρχείο βρίσκεται κι' ένα κατάλοιπο του παρελθόντος της πόλης. Τέσσερις κολώνες από πελεκητές πέτρες που σχηματίζουν τις γωνίες ενός τετραγώνου και που όπως υψώνονται ενώνονται μεταξύ τους με τοξωτές αψίδες. Ο λαός το ονομάζει πυροστιά. Στο τουριστικό έγχρωμο πολύπτυχο του Δήμου αναφέρεται ως μαυσωλείο του Ουρούτς πασά. Τα λουτρά του σώζονται κάτω από τα τείχη και κοντά στο ποτάμι. Άλλου πασά, του Φεριντούν, τα λουτρά βρίσκονται κοντά στην κεντρική πλατεία. Η πλατεία αυτή είναι το κέντρο της εμπορικής και της κοινωνικής ζωής του Διδυμοτείχου. Εδώ γύρω είναι τα περισσότερα καταστήματα και προπαντός τα γεμενετζήδικα που κατασκευάζουν τα γεμενιά, παπούτσια με μαλακό δέρμα. Στην ανατολική πλευρά της πλατείας υψώνεται και σήμερα το αρχαιότερο τζαμί της Ευρώπης, το τέμενος του Σουλτάνου Βαγιαζήτ με τον πανύψηλο μιναρέ του. Καταλαμβάνει έκταση ενός στρέμματος ακριβώς και καλύπτεται από πυραμιδοειδή μολυβδοσκέπαστη στέγη. Η παράδοση λέει πως ο Σουλτάνος βιάστηκε να το αποτελειώσει για να προλάβει να προσευχηθεί πριν ξεκινήσει για κάποια εκστρατεία από τις πολλές που πραγματοποίησε. Με πελεκητή πέτρα είναι κτισμένο το μεγαλόπρεπο αυτό τζαμί κι' έχει μνημειακές πύλες. Επιγραφές με αραβική γραφή είναι εντοιχισμένες ψηλά στις καμάρες τους. Η πιο ενδιαφέρουσα αυτή που βρίσκεται στη δυτική είσοδο μπροστά στην πλατεία. Ο Δημήτριος Μανάκας μας δίνει τη μετάφραση της:

-25- "Ο ευκτήριος ούτος οίκος ανεκτίσθη τη βοηθεία του πάντα τα όντα εκ της ανυπαρξίας παραγαγόντος υψίστου και δεδοξασμένου Θεού. Εάν δε ερωτηθή: Τίς ο ανακτίσας το καθίδρυμα τούτο, είναι ο θελξίνους εκείνος και ταχύς μέγας Σουλτάνος Βαγιαζήτ ο Κεραυνός, ο υιος της Αυτού Μεγαλειότητος του Σουλτάνου Μεχμέτ Μουράτ του Πορθητού (Διδυμοτείχου). Ο κύριος της δόξης Θεός, εν τω μεγάλω βίω της ισλαμικής χαλιφείας ισχύν και δύναμιν δωρούμενος είθε την εκτέλεσιν της δικαιοσύνης εν τη βασιλεία αυτού να συνδέση και να επεκτείνη εφ' όλης της γης και να διαιωνίσει την δόξαν αυτού μέχρι της συντελείας του κόσμου. Ο ύψιστος και επουράνιος Θεός αποδεχόμενος (αμείβων) τας αρετάς αυτού να εξαλείψει όσας έχει αμαρτίας. Ο ειρημένος μονάρχης είναι τοιούτος βασιλεύς, ώστε διενθύνων και φροντίζων επιτελεί πάν έργον αυτού, χωρίς να αναθέτη αυτό εις κανένα. Είναι τοιούτος βασιλεύς, ώστε να ελκύη προς εαυτόν τον κόσμον εν παντί καιρώ. Ταύτα ευχόμενοι αινούμεν και δοξολογούμεν τον Ύψιστον Θεόν και Κύριον του παντός. Ανιδρύθη τη 29η του μηνός Μουχαρέμ ουλ-μουχαρέμ του αραβικού έτους 799 (1395 ή 1397)". Πλάι στο τζαμί είναι η πλατεία με το λιθόστρωτο και το Δημοτικό τουριστικό περίπτερο. Κόπηκε η παλιά πελώρια μουριά που στον ίσκιο της περνούσαν τα καλοκαίρια τους οι Διμοτιανοί, άνοιξε όμως ο χώρος και φαίνονται τα παλιά σπίτια, που έχουν τη γοητεία των παλιών αγαπημένων θυμηταριών. Τέτοιο παραδοσιακό κτίριο είναι και το Λαογραφικό Μουσείο, το σπίτι του Χαζήρ Βασάνη. Έργο των δασκάλων της περιοχής είναι αυτό το λαογραφικό μουσείο που αποτελεί τον καλύτερα οργανωμένο εκθεσιακό χώρο στη Θράκη από την πλευρά του αριθμού και της ποικιλίας των εκθεμάτων και της τοποθέτησης τους. Στο υπόγειο και στη σοφίτα και στους δύο ορόφους έχουν αναπαρασταθεί όλοι οι χώροι του παραδοσιακού θρακιώτικου σπιτιού και οργανικά δεμένα τα εκθέματα. Σε μεγάλη ποικιλία οι στολές της περιοχής. Επί πλέον η βιβλιοθήκη και το αρχείο της αρχοντικής οικογένειας του Εμμανουήλ Δουλλά που το 1920 είχε παίξει σπουδαίο ρόλο στην απελευθέρωση της Θράκης. Μουσείο είναι κι' όλο το παλιό Διδυμότειχο. Μουσείο και ιστορία. Τριγύρω τα παλιά σπίτια. Χρώματα στους τοίχους σε αποχρώσεις της ώχρας και του λαδοπράσινου, παλιά κουρασμένα παντζούρια και κεντημένα κουρτινάκια στα παράθυρα. Αριστουργηματικές σιδεριές στα μπαλκόνια και ρόπτρα στις πράσινες πόρτες. Είναι εδώ οι γειτονιές κάτω από το κάστρο, η συνοικία της Παναγίας, της εκκλησίας με το σκαλιστό τέμπλο και τις εικόνες των συντεχνιών, εδώ που κατοικούσαν τα παλιά τα σόγια, τα τζάκια, που κρατούν από τον καιρό του Βυζαντίου. Πολυεθνικό και πολύγλωσσο ήταν από παλιά το Διδυμότειχο. Εκτός από τους Έλληνες και τους Τούρκους κατακτητές, ζούσε εδώ πολυπρόσωπη και δραστήρια η Εβραϊκή παροικία με μεγάλη συμμετοχή στο εμπόριο, με συναγωγή και σχολείο δικό της. Από τους βυζαντινούς ακόμη χρόνους έντονη ήταν η παρουσία και της Αρμένικης κοινότητας στην οποία ανήκει ακόμα και σήμερα η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Παλαιοκαστρίτη μέσα στο κάστρο, εκεί που στέφτηκε αυτοκράτορας ο Ιωάννης Καντακουζηνός. Και είναι και η μελαψή των Αθίγγανων φυλή που ένα μέρος της κατοικεί σήμερα σε ξεχωριστή συνοικία ενώ ελάχιστοι απ' αυτούς βρήκαν κατοικία τις σπηλιές του κάστρου. Ήρθε όμως ο πόλεμος και στο ολοκαύτωμα του παρέσυρε τους Εβραίους του Διδυμοτείχου. Ελάχιστα ονόματα στις επιγραφές των μαγαζιών της πόλης

-26- απομείναν για να θυμίζουν την έντονη παρουσία στο παρελθόν μιας ζωντανής φυλής. Ελάχιστοι και οι Αρμένιοι που απομείναν. Και μόνο οι Γύφτοι με τη μαυριδερή τους γραφικότητα δημιουργούν ένα ξεχωριστό χρώμα στην πόλη του Διδυμοτείχου. Παρ' όλο του όμως αυτό τον "κοσμοπολιτισμό" του, το Διδυμότειχο κρατά ακόμα και ορισμένα παλιά έθιμα παρόμοια με των χωριών της περιοχής του που τα μπόλιασε με τις αστικές του παραλλαγές και τα συνεχίζει. Χαρακτηριστικότερο το έθιμο του "Κιοπέκ Μπέη" που ξεκινώντας από τα βάθη της προϊστορίας και διανύοντας πορεία χιλιάδων χρόνων έφτασε ως τις μέρες μας και τελείται κάθε χρόνο τη Δευτέρα μετά την Κυριακή της Αποκριάς, μια βδομάδα πριν από την Καθαρή Δευτέρα. Ο Γρ. Ευθυμίου που υπηρέτησε ως καθηγητής στο Γυμνάσιο Διδυμοτείχου, αρχίζει ως εξής την περιγραφή του εθίμου: "Μια από τας αρχαιοτέρας Θρακικάς εορτάς, έχουσα τας ρίζας της εις την μυθικήν εποχήν και συνδεομένη με την Διονυσιακήν λατρείαν είναι και η του Κιοπέκ Μπέη, διατηρηθείσα εν Διδυμοτείχω μέχρι των ημερών μας". Ένας εύθυμος όμιλος μεταμφιεσμένων με επικεφαλής τον Κιοπέκ Μπέη (άρχοντα των σκύλων), γυρνά τις διάφορες συνοικίες της πόλης και επισκέπτεται τα καταστήματα και τα γραφεία των αρχών δίνοντας και σχετική παράσταση που κατά τον κ. Ευθυμίου είναι "αληθής αναπαράστασις των λαϊκών διονυσιακών εορτών". Κάθε μέλος αυτού τους θιάσου παίζει το δικό του ρόλο διακωμωδώντας πρόσωπα και καταστάσεις της επικαιρότητας. Στην πολυπρόσωπη αυτή εύθυμη συντροφιά εκτός από τον "Μπέη" συμμετέχουν η "Κατσιβέλα", η "Χωρική" που δεν κρύβει την εγκυμοσύνη της, ψάχνοντας να βρει τον πατέρα του παιδιού της, και που τώρα σατιρίζει το φεμινιστικό κίνημα, οι "ζαπτιέδες" μαυρισμένοι και μαλλιαροί που κρατούν φαλλόμορφα χοντρά ραβδιά, σύμβολα της γονιμότητας, κι' άλλοι με ευζωνικές στολές, τα "κορίτσια" κατάλοιπα από τις αρχαίες Μαινάδες, τα "ζούζουλα", που αναπαριστούν τα φαντάσματα του παρελθόντος, ο "γιατρός" που διακωμωδεί το ιατρικό επάγγελμα και ο "τσιφούτης" που σατυρίζει την αισχροκέρδεια από τους ψιλικατζήδες μέχρι τις πολυεθνικές εταιρείες. Ο Διδυμοτειχίδης Δάσκαλος κ. Πασχάλης Κοντός από τους οργανωτές του εθίμου έχει διαπιστώσει ότι όλες αυτές οι φιγούρες έδιναν αφορμή να σατυριστεί "ότι καταδυνάστευε τα χρόνια εκείνα και τα τωρινά τον κοσμάκη,...και το πολυγαμικό καθεστώς του Δυνάστη". Στο τέλος της ημέρας όλος αυτός ο εύθυμος θίασος ακολουθούμενος από χιλιάδες κόσμο καταλήγει στην πλατεία της αγροτικής συνοικίας. Εκεί η εγκυμονούσα χωρική θα βγάλει λόγο για το φεμινιστικό κίνημα και ο "Μπέης" θ' απευθύνει έμμετρη προσφώνηση στους υπηκόους του. "Άκστι καστρινοί: Καλιλιώτδις, Νταμπακιώτδις, Περαμαχαλιώτδις κι μιρακλίδις Τσιαϊρμαχαλιώτδις...

-27- ποιόν έδειραν κι δεν έκλαψι... Ποιόν τουν χάϊτσαν κι δεν χάρκι. Ούλ' μας θα τρώτι κατσιαμάκ κι μεις που σας κυβερνούμι του καϊμάκ". Έτσι με τέτοια αστεία συνεχίζει τη δημηγορία του ο "Μπέης" ώσπου οδηγείται μπροστά στο αλέτρι που έχει ετοιμαστεί εκεί από πριν, για να προβεί στο τελευταίο μέρος της παράστασης που είχε και τη μεγαλύτερη σπουδαιότητα. Στην αναπαράσταση της σποράς. Στο αλέτρι ζεύονται τα "κορίτσια" και ο "Μπέης", κρατώντας με το αριστερό τη λαβή, σπέρνει με το δεξί στις αυλακιές, σπόρους βαμβακιού και σιταριού με την ευχή "καλό σπόρο", "καλή χρονιά". Μόλις τελειώσει η σπορά, οι τσολιάδες συνοδοί του, βάζουν φωτιά στο κερατόμορφο στέμμα του "Μπέη" που το ρίχνει αμέσως κάτω με την ευχή: "Και του χρόνου καλύτερα και καλά Μπερεκέτια". Έχει πια βραδυάσει. Οι καμπάνες έχουν σημάνει εσπερινό. Οι σκιές του κάστρου απλώνονται στην πόλη. Λες κι' είναι οι ίσκιοι των παλιών καστροφυλάκων. Κι' όλα γίνονται μνήμη. Μνήμη της ελληνικής διάρκειας. Το Διδυμότειχο, καράβι ορθόπρωρο, κουβαλώντας το βαρύ φορτίο της ιστορίας του ταξιδεύει μέσα στο χρόνο.