Σμήμα Επιδημιολογικήσ Επιτήρηςησ και Παρζμβαςησ

Σμήμα Επιδημιολογικήσ Επιτήρηςησ και Παρζμβαςησ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΓΙΑ ΣΗΝ ΙΛΑΡΑ ΣΗΝ ΕΛΛΑΔΑ 2004-2016 (ΤΣΗΜΑ ΤΠΟΧΡΕΩΣΙΚΗ ΔΗΛΩΗ ΝΟΗΜΑΣΩΝ) Εισαγωγή Η ιλαρά είναι ιογενισ λοίμωξθ που οφείλεται ςτον ιό τθσ ιλαράσ. Πρόκειται για RNA ιό που ανικει ςτθν ομάδα των παραμυξοϊϊν του γζνουσ Morbillivirus. Διακρίνονται 3 ςτάδια τθσ νόςου: το πρόδρομο (καταρροϊκό), το εξανκθματικό και το ςτάδιο τθσ αποδρομισ [1,2,3,4,5,6,7,8]. Ο χρόνοσ επϊαςθσ είναι 7-21 θμζρεσ (ςυνικωσ 10-12 θμζρεσ από τθν ζκκεςθ ζωσ το πρόδρομο ςτάδιο και 14 θμζρεσ από τθν ζκκεςθ ζωσ τθν εμφάνιςθ του εξανκιματοσ) [1,6]. Η ιλαρά μεταδίδεται από άτομο ςε άτομο αερογενϊσ, με ςταγονίδια και με άμεςθ επαφι με ρινικζσ ι φαρυγγικζσ εκκρίςεισ αςκενϊν. Σπανιότερα, μεταδίδεται μζςω αντικειμζνων προςφάτωσ μολυνκζντων με ρινοφαρυγγικζσ εκκρίςεισ. Ο ιόσ τθσ ιλαράσ μπορεί να παραμείνει ςε μολυςμζνεσ επιφάνειεσ και ςτον περιβάλλοντα χϊρο (ςε ςταγονίδια) >2 ϊρεσ μετά τθν αποχϊρθςθ του αςκενοφσ. Η ιλαρά παρουςιάηει πολφ υψθλι μεταδοτικότθτα με ποςοςτό δευτερογενοφσ προςβολισ ζωσ 90% μεταξφ επίνοςων ατόμων (π.χ. ατόμων που δεν ζχουν ανοςοποιθκεί) *1,2,4]. Η μετάδοςθ γίνεται 4 θμζρεσ πριν τθν ζκκυςθ του εξανκιματοσ ζωσ 4 θμζρεσ μετά. Τα κροφςματα ιλαράσ εμφανίηονται ςυνικωσ ςτο τζλοσ του χειμϊνα και τισ αρχζσ τθσ άνοιξθσ και θ νόςοσ είναι πιο ςοβαρι ςε βρζφθ και ενιλικεσ κυρίωσ λόγω επιπλοκϊν [1,2,3,6]. Διαχρονική τάςη Κατά τθν περίοδο 2004-2016 δθλϊκθκαν ςτο ΚΕΕΛΠΝΟ μζςω του ςυςτιματοσ υποχρεωτικισ διλωςθσ 839 κροφςματα ιλαράσ. Η ετιςια δθλοφμενθ επίπτωςθ κυμάνκθκε από 0,01 κροφςματα/100.000 πλθκυςμοφ ωσ 4,69/100.000 πλθκυςμοφ το ζτοσ 2006 που ςυμπίπτει με τθν επιδθμία ιλαράσ (Γράφθμα 1). Η μζςθ ετιςια δθλοφμενθ επίπτωςθ για τθν περίοδο 2004-2016 ςτο ςφνολο τθσ χϊρασ ιταν 0,59 κροφςματα / 100.000 πλθκυςμοφ. 1

Αριθμόσ κρουςμάτων Επίπτωςη ανά 100.000 πληθυςμό Γράφημα 1. Διαχρονικι εξζλιξθ του αρικμοφ κρουςμάτων και τθσ μζςθσ ετιςιασ δθλοφμενθσ επίπτωςθσ τθσ ιλαράσ (κροφςματα/100.000 πλθκυςμό), Ελλάδα, 2004-2016 550 500 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Αρικμόσ κρουςμάτων Επίπτωςθ ανα 100.000 πλθκυςμό 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Ζτοσ 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 Κατανομή κατά ηλικία και φφλο Κατά τα ζτθ 2004-2016, o αρικμόσ δθλωμζνων κρουςμάτων με γνωςτι θλικία ιταν 772 (92,0%). Το νόςθμα παρουςίαςε υψθλότερθ ςυχνότθτα εμφάνιςθσ ςτθν θλικιακι ομάδα 0-4 ετϊν, με μζςθ ετιςια δθλοφμενθ επίπτωςθ 4,59 κροφςματα ανά 100.000 πλθκυςμοφ (αρικμόσ κρουςμάτων: 319, από τα οποία τα 69 ιταν μικρότερα του ενόσ ζτουσ), ενϊ ακολοφκθςαν οι θλικιακζσ ομάδεσ 5-14 ετϊν και 15-24 ετϊν με μζςθ ετιςια δθλοφμενθ επίπτωςθ 1,21 και 0,71 κροφςματα ανά 100.000 πλθκυςμοφ αντίςτοιχα (Γράφθμα 2. Σθμειϊνεται ότι δε δθλϊκθκαν κροφςματα θλικίασ >65 ετϊν ςτο διάςτθμα 2004-2016. Η μζςθ ετιςια δθλοφμενθ επίπτωςθ ιταν 0,58 κροφςματα/100.000 πλθκυςμοφ για τουσ άνδρεσ και 0,54 κροφςματα/ 100.000 πλθκυςμοφ ςτισ γυναίκεσ. 2

Αριθμόσ Κρουςμάτων Μζςη Ετήςια Επίπτωςη ανά 100.000 πληθυςμοφ Γράφημα 2. Αρικμόσ κρουςμάτων και μζςθ ετιςια δθλοφμενθ επίπτωςθ ιλαράσ (κροφςματα/100.000 πλθκυςμό) ανά θλικιακι ομάδα, Ελλάδα 2004-2016 350 5,00 300 Κροφςματα ανά θλικιακι ομάδα 4,50 4,00 250 3,50 200 3,00 2,50 150 2,00 100 1,50 50 1,00 0,50 0 0-4 5-14 15-24 25-44 45-64 >65 Unk Ηλικιακή Ομάδα 0,00 Γεωγραφική κατανομή Τα ζτθ 2004-2016, το νόςθμα παρουςίαςε τθν υψθλότερθ μζςθ ετιςια δθλοφμενθ επίπτωςθ ςτθ Κεντρικι Ελλάδα (0,72/100.000 πλθκυςμοφ). Στισ υπόλοιπεσ μεγάλεσ γεωγραφικζσ περιφζρειεσ (Βόρεια Ελλάδα / Αττικι / Κριτθ & Νθςιά του Αιγαίου,) θ επίπτωςθ ιταν 0,67/0,37/ 0,32 κροφςματα ανά 100.000 πλθκυςμοφ αντίςτοιχα. Εργαςτηριακά δεδομζνα Από τα 839 δθλωκζντα κροφςματα τθσ νόςου για τθν περίοδο 2004-2016, 433 (51,61%) είχαν εργαςτθριακι επιβεβαίωςθ, 323 (38,50%) είχαν κλινικι εικόνα ιλαράσ και επιδθμιολογικι ςφνδεςθ με άλλο κροφςμα και 43 (5,13%) παρουςίαςαν μόνο κλινικι εικόνα ιλαράσ. 3

Εμβολιαςτική κατάςταςη Από τα 839 δθλωκζντα κροφςματα τθσ νόςου για τθν περίοδο 2004-2016, θ εμβολιαςτικι κατάςταςθ ιταν γνωςτι για 633 (75,4%). Από αυτά, 571 (90,2%) ιταν ανεμβολίαςτα ενϊ τα υπόλοιπα 62 (9,8%) ιταν εμβολιαςμζνα, κυρίωσ με μία δόςθ εμβολίου (64,5%) ενϊ ςε 6 (9,6%) περιςτατικά αναφζρεται εμβολιαςμόσ με δφο δόςεισ εμβολίου. Παράγοντεσ κινδφνου - Θνητότητα Από το ςφνολο των δθλωκζντων κρουςμάτων για τθν περίοδο 2004-2016, θ εκνικότθτα ιταν γνωςτι για 765 (91,3%). Από αυτά, 634 (82,9%) ιταν Ζλλθνεσ και 131 (17,1%) αλλοδαποί (Γράφθμα 3). Από τουσ Ζλλθνεσ το 41,45% ανικε ςτο γενικό πλθκυςμό και το 41,45% ςε ειδικζσ πλθκυςμιακζσ ομάδεσ και ςυγκεκριμζνα θ πλειονότθτα ιταν Ζλλθνεσ τςιγγάνοι (39,9%) και οι υπόλοιποι (1,6%) Ζλλθνεσ Μουςουλμάνοι. Η ζκβαςθ για όλα τα κροφςματα ιταν ίαςθ και δεν καταγράφθκε κανζνασ κάνατοσ. Γράφημα 3. Κατανομι κρουςμάτων ιλαράσ ανά πλθκυςμιακι ομάδα, Ελλάδα 2004-2016 Αλλοδαποί Ζλληνεσ Γενικόσ πληθυςμόσ Ζλληνεσ Σςιγγάνοι Ζλλθνεσ Γενικόσ πλθκυςμόσ 317 (41,45%) Αλλοδαποί 131 (17,1%) Ζλλθνεσ Ειδικζσ πλθκ. ομάδεσ 317 (41,45%) 305 (39,9%) Ζλληνεσ Μουςουλμάνοι 12 (1,6%) 4

υμπεράςματα Η νόςοσ παρουςιάηει χαμθλι δθλοφμενθ επίπτωςθ ςτθ χϊρα μασ από τθ μζςθ δθλοφμενθ επίπτωςθ των χωρϊν τθσ Ευρωπαϊκισ Ζνωςθσ και των χωρϊν τθσ EEA/ EFTA (7,7/1.000.000 πλθκυςμοφ για το ζτοσ 2015 και 7,3/1.000.000 πλθκυςμοφ για το ζτοσ 2016)[13]. Κατά τθν περίοδο 2004-2016 καταγράφθκαν δυο επιδθμίεσ ιλαράσ εκ των οποίων θ πρϊτθ το 2005-2006 που ιταν θ πρϊτθ επιδθμία εκνικισ κλίμακασ από το 1996. Η επιδθμία επιβεβαίωςε τθ ςυνεχιηόμενθ κυκλοφορία του ιοφ ιλαράσ ςτθν Ελλάδα και ανζδειξε το ρόλο των πλθκυςμϊν με χαμθλι εμβολιαςτικι κάλυψθ όπωσ οι ακίγγανοι και οι μετανάςτεσ. Η επιδθμία ξεκίνθςε ςε πλθκυςμό ακιγγάνων ςτθ Βόρεια Ελλάδα και επεκτάκθκε ςε άλλα τμιματα. Αφοροφςε κυρίωσ μικρά παιδιά από κοινότθτεσ ακιγγάνων, μετανάςτεσ κακϊσ και άτομα 15-29 ετϊν και 30-39 ετϊν από το γενικό πλθκυςμό μεταξφ των οποίων υπιρχαν επίνοςοι ςτθν ιλαρά κακϊσ ιταν ανεμβολίαςτοι ι ατελϊσ εμβολιαςμζνοι [11]. Η δεφτερθ επιδθμία καταγράφθκε το 2010-2011. Αφετθρία τθσ επιδθμίασ αποτζλεςαν κροφςματα Βουλγαρικισ υπθκοότθτασ που εργάηονταν εποχικά ςτθ χϊρα μασ και πικανά ςχετίηονταν με τθ μεγάλθ επιδθμία ιλαράσ ςτθ Βουλγαρία. Η πλειοψθφία των αςκενϊν βουλγαρικισ υπθκοότθτασ ιταν ανεμβολίαςτα παιδιά κυρίωσ θλικίασ 1-4 ετϊν. Η επιδθμία επεκτάκθκε ςε άτομα Ελλθνικισ υπθκοότθτασ που ιταν Ζλλθνεσ ακίγγανοι ςτθν πλειοψθφία τουσ ανεμβολίαςτα παιδιά κυρίωσ θλικίασ 1-4 ετϊν και Ζλλθνεσ που δεν ανικαν ςε ειδικι πλθκυςμιακι ομάδα ςτθν πλειοψθφία τουσ θλικίασ >20 ετϊν ανεμβολίαςτοι ι ατελϊσ εμβολιαςμζνοι [12]. Οι επιδθμίεσ ιλαράσ ςτθ χϊρα μασ υπογραμμίηουν τθν ανάγκθ ενίςχυςθσ τθσ εμβολιαςτικισ κάλυψθσ ιδίωσ ςε άτομα που ανικουν ςε ειδικι πλθκυςμιακι ομάδα αλλά και τθν ολοκλιρωςθ του εμβολιαςμοφ με 2 δόςεισ εμβολίου ιλαράσ ςε επίνοςα παιδιά του γενικοφ πλθκυςμοφ. τρατηγικζσ πρόληψησ και ελζγχου Α) Προλθπτικά μζτρα Κεντρικό ςθμείο τθσ ςτρατθγικισ πρόλθψθσ τθσ ιλαράσ είναι ο εμβολιαςμόσ. Το εμβόλιο που κυκλοφορεί περιζχει ηϊντα εξαςκενθμζνο ιό ιλαράσ που ζχει καλλιεργθκεί ςε κφτταρα εμβρφου όρνικασ. Το εμβόλιο ςυνιςτάται να γίνεται υποδόρια ςε δυο δόςεισ ςε θλικία 12-15 μθνϊν και 4-6 ετϊν και ςε κάκε περίπτωςθ είναι καλφτερο να δίνεται με τθ μορφι τριδφναμου (ιλαράσ-ερυκράσ-παρωτίτιδασ) ι τετραδφναμου εμβολίου (ιλαράσ-ερυκράσ-παρωτίτιδασ-ανεμευλογιάσ). Στθ χϊρα μασ κυκλοφοροφν εμβόλια που περιζχουν τα ςτελζχθ Edmonston (M-M-R VAX PRO) και Schwartz (PRIORIX και PRIORIX-TETRA). Στθν Ελλάδα, το εμβόλιο ιλαράσ άρχιςε να κυκλοφορεί ςτο εμπόριο ςτισ αρχζσ τθσ δεκαετίασ του '70, εντάχκθκε ςτο Εκνικό πρόγραμμα εμβολιαςμϊν το 1981 [14] και το 1989 εντάχκθκε ωσ τριπλό εμβόλιο ιλαράσ-ερυκράσ-παρωτίτιδασ (MMR) [15]. Το 5

1991 κακιερϊκθκε θ 2θ δόςθ του MMR ςε θλικία 11-12 ετϊν και από το 1999 αυτι γίνεται ςε θλικία 4-6 ετϊν [16]. Το εμβόλιο εξαςφαλίηει μακρόχρονθ ανοςία και ζχει βρεκεί ότι ςε παιδιά που εμβολιάςτθκαν ςε θλικία 15 μθνϊν αυτι ανζρχεται ςε ποςοςτό 98% ενϊ αν εμβολιάςτθκαν ςε θλικία 12 μθνϊν το ποςοςτό είναι 95% [1,4]. Περίπου 2%-5% των παιδιϊν που εμβολιάηονται με τθν πρϊτθ δόςθ του εμβολίου παρουςιάηουν αποτυχία ςτθν πρωτογενι αντιςωματικι απάντθςθ [1,7, 17]. Τα περιςςότερα από τα παιδιά που δεν ανζπτυξαν αντιςϊματα μετά τθν πρϊτθ δόςθ, ανταποκρίνονται με τθ δεφτερθ δόςθ, ϊςτε 99% των εμβολιαςκζντων με δυο δόςεισ παιδιϊν παρουςιάηουν αντιςωματικι απάντθςθ ενδεικτικι ανοςίασ ςτθν ιλαρά [18]. Στισ αναπτυςςόμενεσ χϊρεσ ςτισ οποίεσ θ ιλαρά αποτελεί ςθμαντικι αιτία βρεφικισ κνθςιμότθτασ, ο ΠΟΥ ςυνιςτά να γίνεται το εμβόλιο Edmonston-Zagreb με αυξθμζνθ περιεκτικότθτα ςε εξαςκενθμζνουσ ιοφσ, ςε βρζφθ θλικίασ 6 μθνϊν λόγω τθσ αποτελεςματικότθτάσ του ιδθ από τον 6ο μινα τθσ ηωισ. Σε περιοχζσ όπου υπάρχουν κροφςματα ο εμβολιαςμόσ του παιδικοφ πλθκυςμοφ πρζπει να γίνεται ςε θλικία 12 μθνϊν. Επίςθσ ςε περίπτωςθ επιδθμικισ ζξαρςθσ τθσ ιλαράσ ο εμβολιαςμόσ μπορεί να γίνεται και ςε μικρότερθ θλικία αλλά τότε χρειάηεται επανεμβολιαςμόσ με το MMR ςτθν θλικία των 15 μθνϊν [3]. Η χοριγθςθ του εμβολίου με ηϊντεσ εξαςκενθμζνουσ ιοφσ αντενδείκνυται ςτισ παρακάτω περιπτϊςεισ [3]: Σε αςκενείσ με ανοςοκαταςτολι. Η HIV λοίμωξθ δεν αποτελεί απόλυτθ αντζνδειξθ [4,6,8]. Σε επίνοςεσ γυναίκεσ αναπαραγωγικισ θλικίασ κα πρζπει να δίνονται ςαφείσ οδθγίεσ να αποφφγουν τθν εγκυμοςφνθ για τουλάχιςτον ζνα μινα μετά τον εμβολιαςμό τουσ με εμβόλιο MMR για τον κεωρθτικό κίνδυνο πρόκλθςθσ βλάβθσ ςτο ζμβρυο [6]. Σε άτομα που παρουςίαςαν αντίδραςθ υπερευαιςκθςίασ ςε προθγοφμενθ δόςθ του εμβολίου, ςτθ ηελατίνθ ι ςτθ νεομυκίνθ. Η αλλεργία ςτο αυγό δεν αποτελεί αντζνδειξθ. Το εμβόλιο κα πρζπει να χορθγείται τουλάχιςτον 14 θμζρεσ πριν τθ χοριγθςθ γ- ςφαιρίνθσ ι μετάγγιςθσ αίματοσ ι 3 μινεσ μετά [1,6]. Β) Ζλεγχοσ κρουςμάτων, φορζων, ςτενοφ περιβάλλοντοσ Διλωςθ του κροφςματοσ ςτισ αρμόδιεσ υγειονομικζσ αρχζσ Απομόνωςθ των αςκενϊν δεν εφαρμόηεται ςε ευρεία βάςθ ςτθν κοινότθτα. Παιδιά με ιλαρά απομακρφνονται από το ςχολείο για 4-5 θμζρεσ από τθν εμφάνιςθ του εξανκιματοσ. Αν υπάρχουν παιδιά του ςτενοφ περιβάλλοντοσ των 6

κρουςμάτων με πρόδρομα καταρροϊκά φαινόμενα πρζπει να γίνει περιοριςμόσ τθσ επικοινωνίασ με ευπακι άτομα ιδίωσ βρζφθ και εγκυμονοφςεσ [3,4]. Καραντίνα πρακτικά δεν εφαρμόηεται [3] Ταυτόχρονθ απολφμανςθ δεν εφαρμόηεται [3] Εμβολιαςμόσ των ςτενϊν επαφϊν αν γίνει εντόσ 72 ωρϊν από τθν ζκκεςθ ςτον ιό προςφζρει ικανοποιθτικι προςταςία [3,5,7]. Πακθτικι ανοςοποίθςθ με ανοςοςφαιρίνθ (IVIG) εφαρμόηεται μζςα ςτισ πρϊτεσ 6 θμζρεσ από τθν ζκκεςθ ςτον ιό ςε ευπακι (βρζφθ κάτω του ζτουσ, ζγκυεσ γυναίκεσ) ι ανοςοκαταςταλμζνα άτομα του ςτενοφ οικογενειακοφ περιβάλλοντοσ του αςκενοφσ που ζχουν αυξθμζνο κίνδυνο επιπλοκϊν ι ςε άτομα που ο εμβολιαςμόσ αντενδείκνυται. Δόςθ 0,25 ml/kg βάρουσ ςϊματοσ (ανοςοκαταςταλμζνα 0,5 ml/kg βάρουσ ςϊματοσ) με μζγιςτθ δόςθ τα 15 ml ενδομυικά. Το εμβόλιο με ηϊντεσ εξαςκενθμζνουσ ιοφσ κα πρζπει να χορθγθκεί ςε όλα τα παραπάνω άτομα που ζλαβαν ανοςοςφαιρίνθ, μετά από 5-6 μινεσ, εκτόσ όςων ο εμβολιαςμόσ αντενδείκνυται [1,3,7]. Διερεφνθςθ των επαφϊν και τθσ πθγισ μόλυνςθσ: Θα πρζπει να γίνει ζλεγχοσ για εντοπιςμό τθσ πθγισ μόλυνςθσ και αναηιτθςθ άλλων πικανϊν κρουςμάτων ςτο ευρφτερο περιβάλλον του αςκενοφσ. Οι ςτενζσ επαφζσ από το οικογενειακό, εργαςιακό, ςχολικό, κοινωνικό περιβάλλον, ιατρονοςθλευτικό προςωπικό, κα πρζπει να διερευνϊνται ςε όλθ τθν περίοδο μεταδοτικότθτασ τθσ νόςου [3] Ειδικι κεραπεία αςκενϊν δεν εφαρμόηεται. Σε αναπτυςςόμενεσ χϊρεσ και ιδίωσ ςε παιδιά με υποκρεψία, ςυνιςτάται θ χοριγθςθ βιταμίνθσ Α για πρόλθψθ επιπλοκϊν (τφφλωςθ) και μείωςθ τθσ κνθτότθτασ [3,19]. Σε περίπτωςθ επιδθμίασ, εμβολιαςμόσ κα πρζπει να χορθγείται ςε όλα τα επίνοςα άτομα που βρίςκονται ςτο περιβάλλον τθσ επιδθμίασ. Αν θ επιδθμία αφορά παιδιά προςχολικισ θλικίασ, με ευρεία μετάδοςθ ςτθν κοινότθτα κα πρζπει να εξετάηεται θ χοριγθςθ δεφτερθσ δόςθσ εμβολίου ιλαράσ ςε παιδιά θλικίασ 1-4 ετϊν που ζχουν εμβολιαςτεί με μια δόςθ εμβολίου. Αν ςτθν επιδθμία εμπλζκονται βρζφθ μικρότερα του ενόσ ζτουσ με αυξθμζνο κίνδυνο ζκκεςθσ, το εμβόλιο κα πρζπει να χορθγείται ςε βρζφθ θλικίασ 6-11 μθνϊν. [20]. Βιβλιογραφία 1. CDC. Epidemiology and Prevention of Vaccine-Preventable Diseases (The Pink Book). Atkinson W, Wolfe S, Hamborsky J, eds. 12th ed. Washington DC: Public Health Foundation, 2011. 2. Mason WH. Measles. In: Kliegman RM Behrman RE, Jenson HB, Stanton BF eds. Nelson textbook of pediatrics. 18th ed. Philadelphia: Saunders Elsevier. 2007; pp: 1331-1337. 7

3. American Public Health Association. Control of communicable diseases manual, 19th edition. Heymann DL ed. 2008; pp: 403-408. 4. Royal College of Paediatrics and Child Health. Manual of childhood infections, 3rd edition. Sharland M ed. Oxford University Press 2011; pp:624-27. 5. Cherry JD. Measles virus. In: Feigin RD, Cherry JD, Demmler-Harrison GJ, Kaplan SL eds. Textbook of Pediatric Infectious Diseases, 6th edition. Saunders Elsevier. 2009; pp:2427-2451. 6. Συριοποφλου Β. Ιλαρά. Στο: Γιαμαρζλλου Ε ςυντ. Λοιμϊξεισ και αντιμικροβιακι χθμειοκεραπεία. Εκδ. Π. Χ. Παςχαλίδθ. 2009; ςελ:1211-17. 7. CDC. Measles, mumps, and rubella vaccine use and strategies for elimination of measles, rubella, and congenital rubella syndrome and control of mumps: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR 1998;47(No. RR-8):1-57. 8. WHO. Measles vaccine: WHO position paper. Wkly Epidemiol Rec 2009;84:349-60. 9. Global measles and rubella strategic plan 2012-2020, WHO 11. Georgakopoulou T, Grylli C, Kalamara E, Katerelos P, Spala G, Panagiotopoulos T. Current measles outbreak in Greece. Euro Surveill. 2006;11(8):pii=2906. Available from: http://www. eurosurveillance.org/viewarticle.aspx?articleid=2906 12. Pervanidou D, Horefti E, Patrinos S, Lytras T, Triantafillou E, Mentis A, Bonovas S. Spotlight on measles 2010: Ongoing measles outbreak in Greece, January-July 2010.Euro Surveill. 2010 ;15(30):pii=19629. Available from: http://www.eurosurveillance.org/viewarticle.aspx?articleid=19629 13. https://ecdc.europa.eu/sites/portal/files/media/en/publications/publications/2016_issue_1 _%20Measles%20rubella%20monitoring_final.pdf 10. http://eiw.euro.who.int/profiles/blogs/eiw-2015-innovation-in-immunizationhow-can-europe-free-itself-fr https://ecdc.europa.eu/sites/portal/files/documents/measles%20-rubella-monitoring- 170424.pdf 14. Υπουργείο Υγείασ και Πρόνοιασ, Γενικι Δ/νςθ Δθμόςιασ Υγείασ, Δ/νςθ Δθμόςιασ Υγιεινισ, Εγκφκλιοσ Οικ A1/8732/7-10-81. 15. Υπουργείο Υγείασ και Πρόνοιασ, Γενικι Δ/νςθ Δθμόςιασ Υγείασ, Δ/νςθ Δθμόςιασ Υγιεινισ, Εγκφκλιοσ Α1/Οικ 76/Εγκ 2/11-1-1989. 8

16. Υπουργείο Υγείασ και Πρόνοιασ, Γενικι Δ/νςθ Δθμόςιασ Υγείασ, Δ/νςθ Δθμόςιασ Υγιεινισ, Εγκφκλιοσ Α.Π. Β1/Οικ.2138/29-4-1999 (Ανοςοποίθςθ κατά τθσ ιλαράσερυκράσ-παρωτίτιδασ). 17. CDC. General Recommendations on Immunization. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP) and the American Academy of Family Physicians (AAFP). MMWR 2002; 51(RR02):1-36. 18. Watson JC, Pearson JA, Markowitz LE, Baughman AL, Erdman DD, Bellini WJ, Baron RC, Fleming DW.. Evaluation of measles revaccination among school entryaged children. Pediatrics 1996;97:613 8. 19. Huiming Y, Chaomin W, Meng M. Vitamin A for treating measles in children. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2005, (4):CD001479. 20. AAP Committee on Infectious Diseases. Measles. In: Pickering LK, Baker CJ, Kimberlin DW eds.red Book, Early Release chapters of 30th ed., 2015. Δρ. Γεωργακοποφλου Θεανϊ, Παιδίατροσ - Λοιμωξιολόγοσ Υπεφκυνθ Τμιματοσ Επιδθμιολογικισ Επιτιρθςθσ και Παρζμβαςθσ Υπεφκυνθ Γραφείου Νοςθμάτων που Προλαμβάνονται με Εμβολιαςμό ΚΕΕΛΠΝΟ 9