Επιμζλεια. Δρ. Ιωάννησ. Δετοράκησ

Transcript

1 HIV / AIDS Επιμζλεια. Δρ. Ιωάννησ. Δετοράκησ 2011 Σελίδα 0 από 12

2 HIV / AIDS Το AIDS είναι ζνα ςεξουαλικό μεταδοτικό νόςθμα και δεν αποτελεί πλζον μια κανατθφόρα αςκζνεια, αλλά μία χρόνια νόςο, για τθν οποία κρίνεται απαραίτθτθ θ ζγκαιρθ διάγνωςθ και θ κατάλλθλθ κεραπευτικι και φαρμακευτικι αντιμετϊπιςθ. Οι πρόςφατεσ κεραπείεσ δεν προςφζρουν πλιρθ ίαςθ από τθν HIV λοίμωξθ, αλλά καλφτερθ ποιότθτα ηωισ ςε επίπεδο διαβίωςθσ και ςωματικισ υγείασ. Περίπου 2,6 εκατομ. άνκρωποι μολφνκθκαν με το HIV το Υπάρχει τϊρα μια εκτίμθςθ ότι περίπου 33.3 εκατομ. άτομα ηουν με HIV, περιλαμβάνοντασ και τα άτομα που ζχουν αναπτφξει AIDS. Υπολογίηεται ότι ςτο τζλοσ του 2009 περίπου 820,000 άνκρωποι ηουν με HIV ςτθ Δυτικι και Κεντρικι Ευρϊπθ. Αν και ο αρικμόσ των ανκρϊπων που ηουν με το HIV και AIDS ςτθν Ευρϊπθ είναι ςχετικά μικρόσ με τον αρικμό των ανκρϊπων που ηουν με το HIV ςε περιοχζσ όπωσ θ Αςία και υπο-σαχαρια Αφρικι, HIV / AIDS ςτθ Δυτικι και Κεντρικι Ευρϊπθ κεωρείται ακόμθ ότι αποτελεί μείηον πρόβλθμα Δθμόςιασ Υγείασ. Κυρίωσ μεταξφ των ανδρϊν που ζχουν ςεξουαλικι επαφι με άνδρεσ. Μεγάλοσ αρικμόσ των ανκρϊπων που ηουν με το HIV είναι απλθροφόρθτοι για τθν ανθςυχθτικι κατάςταςθ που βρίςκονται το HIV ςτο τελευταίο ςτάδιο, μειϊνονται οι πικανότθτεσ επιτυχοφσ κεραπείασ. Σελίδα 1 από 12

3 Τι είναι HIV HIV ςημαίνει Ιόσ τησ Ανθρώπινησ Ανοςοεπαρκείασ Ο HIV είναι ζνασ ιόσ. Ιοί όπωσ το HIV δεν μποροφν να αναπτυχκοφν και να αναπαραχκοφν μόνοι τουσ. αυτοί χρειάηονται να μολφνουν κφτταρα ενόσ ηωντανοφ οργανιςμοφ, ϊςτε να παράγουν αντίγραφα του εαυτοφ τουσ. το ανκρϊπινο ανοςοποιθτικό ςφςτθμα ςυνικωσ ανακαλφπτει και ςκοτϊνει τουσ ιοφσ, αλλά ο ιόσ προςβάλλει και καταςτρζφει μερικά κφτταρα του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ των ανκρϊπου, που ονομάηονται κφτταρα CD4. Τα κφτταρα αυτά παίηουν κακοριςτικό ρόλο ςτθν λειτουργία του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ κακϊσ ςυντονίηουν τθν απάντθςθ του ςϊματοσ ςτθ λοίμωξθ. Ωσ αποτζλεςμα τθσ λοίμωξθσ από τον HIV, πολλά τζτοια κφτταρα καταςτρζφονται και μερικά άλλα δεν λειτουργοφν ικανοποιθτικά. Ζτςι το ανοςοποιθτικό ςφςτθμα δεν είναι ικανό να λειτουργιςει κατάλλθλα. Αν ο ιόσ δεν καταπολεμθκεί, θ προοδευτικι αποδυνάμωςθ του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ αφινει το ςϊμα απροςτάτευτο, με Σελίδα 2 από 12

4 αποτζλεςμα μολφνςεισ που οδθγοφν ςε ςοβαρζσ λοιμϊξεισ και εμφάνιςθ νεοπλαςιϊν (είδθ καρκίνου) τισ οποίεσ φυςιολογικά κα μποροφςε να καταπολεμιςει. Αυτζσ ονομάηονται «ευκαιριακζσ λοιμϊξεισ» διότι βρίςκουν τθν ευκαιρία να επικρατιςουν όταν ςυμβεί θ αποδυνάμωςθ του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ. Ζνα υγιζσ άτομο ζχει ςυνικωσ από 600 ζωσ 1200 CD4 λεμφοκφτταρα. Όταν τα CD4 1 λεμφοκφτταρα πζςουν κάτω από 200, το ανοςοποιθτικό ςφςτθμα του ανκρϊπου αποδυναμϊνεται ςοβαρά και αυτό το άτομο διαγνϊςκεται με AIDS, ακόμα και αν δεν ζχει αρρωςτιςει από άλλεσ μολφνςεισ. Ποια είναι η ςχζςη μεταξφ HIV και AIDS Το AIDS προκαλείται από τον ιό HIV που καταςτρζφει τα κφτταρα του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ και δεν μποροφν πλζον να καταπολεμιςουν τισ λοιμϊξεισ που άλλοτε ιταν ςε κζςθ να τισ αποτρζψουν. Το AIDS παίρνει καιρό για να αναπτυχκεί από τθν ςτιγμι που το άτομο μολυνκεί με τον ιό HIV, ςυνικωσ ο χρόνοσ είναι 2 ζωσ 10 χρόνια ι και περιςςότερο. Το πόςο γριγορα παρουςιάηεται το AIDS εξαρτάται επίςθσ από τον τρόπο ηωισ και τθν διατροφι του ατόμου. Καλι διατροφι ο χρόνοσ εμφάνιςθσ AIDS επιμθκφνεται, κακι διατροφι ο χρόνοσ εμφάνιςθσ του AIDS ςυντομεφεται. 1 Λευκά αιμοσυαίρια που λέγονται CD4 λεμυοκύτταρα (ή Τ κύτταρα) Σελίδα 3 από 12

5 Αντιρετροικά φάρμακα κρατοφν τα επίπεδα του ιοφ του HIV ςτο ςϊμα ςε χαμθλά επίπεδα, ζτςι ϊςτε το ανοςοποιθτικό ςφςτθμα είναι ςε κζςθ να ανακάμψει και να λειτουργιςει αποτελεςματικά. Τα αντιρετροικά φάρμακα επιτρζπουν ςε πολλά οροκετικά άτομα να ηουν πολλά χρόνια και υγιεινι ηωι. Αρχίηοντασ τθν αντιρετροικι κεραπεία για τθν λοίμωξθ του ιοφ HIV πρζπει να τθριςεισ τθν δζςμευςθ, ότι κα πρζπει να παίρνεισ τα φάρμακα κάκε μζρα, και για το υπόλοιπο τθσ ηωισ ςου. Επιμζνοντασ ςτθν κεραπεία του ιιοφ HIV είναι ςθμαντικι, κυρίωσ επειδι δεν προκαλεί αφξθςθ του κινδφνου τθσ ανκεκτικότθτασ ςτα φάρμακα. Παρενζργειεσ του φαρμάκου του ιοφ HIV μπορεί να κάνει δφςκολθ τθν λιψθ του με αποτζλεςμα να ζχουμε πολφ ςοβαρζσ επιπτϊςεισ. Υπάρχουν τρόποι να μειϊςουμε τισ επιδράςεισ αυτζσ των παρενεργειϊν, αλλά μερικζσ φορζσ είναι απαραίτθτο να αλλάξουμε τθν κεραπευτικι αγωγι του ιοφ HIV. Σιμερα υπάρχουν περιςςότερα από 20 αντιρετροικά φάρμακα εγκεκριμζνα για τθν κεραπεία τθσ λοίμωξθσ του ιοφ HIV ςτισ ΗΠΑ και Ευρϊπθ κακϊσ και πολλά νζα φάρμακα του HIV που πρόςφατα ζχουν δοκιμαςκεί. Σελίδα 4 από 12

6 Τι ςημαίνει οροθετικόσ Οροκετικό ονομάηεται το άτομο που ζχει μολυνκεί από τον ιό HIV. Ο ιόσ βρίςκεται μζςα ςτο ςϊμα του ατόμου και καταςτρζφει μία κατθγορία κυττάρων του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ. Εφόςον ο ιόσ HIV προκαλζςει ςθμαντικζσ βλάβεσ ςτο ανοςοποιθτικό ςφςτθμα, τότε ο ανκρϊπινοσ οργανιςμόσ δεν μπορεί να αμυνκεί αποτελεςματικά ςε διάφορεσ λοιμϊξεισ ι αςκζνειεσ, τισ οποίεσ ζνασ οργανιςμόσ, που δεν ζχει μολυνκεί από τον ιό HIV, μπορεί να αντιμετωπίςει. Στθν περίπτωςθ αυτι, το οροκετικό άτομο ζχει αναπτφξει τθν νόςο AIDS. Ο ιόσ του HIV βρίςκεται ςτο αίμα, το μθτρικό γάλα, το ςπζρμα και τα κολπικά υγρά και μπορεί να μεταδοκεί από το ζνα άτομο ςτο άλλο αν τα υγρά αυτά (είναι ςε ικανι ποςότθτα) ειςζλκουν μζςα ςτο ςϊμα. Υπάρχουν διάφοροι τρόπο που ζνα άτομο μπορεί να μολυνκεί από τον ιό του HIV : Μη αςφαλή ςεξουαλική επαφή με οροθετικό άτομο : Σεξουαλικι επαφι χωρίσ προφυλακτικό εμπειριζχει κίνδυνο μόλυνςθσ από το HIV. Επαφή με αίμα οροθετικοφ (μολυςμζνου) ατόμου : Αν ικανι ποςότθτα από κάποιον που ζχει τον ιό HIV ειςζλκει ςτο ςϊμα κάποιου άλλου, τότε ο ιόσ του HIV μπορεί να ειςζλκει ςτο αίμα. Χρήςη μολυςμζνων παραγϊγων αίματοσ : Στο παρελκόν πολλά άτομα μολφνκθκαν από τθν μετάγγιςθ αίματοσ και παραγϊγων αίματοσ που ιταν μολυςμζνα από τον ιό HIV. Σιμερα ο κίνδυνοσ αυτόσ ζχει ελαχιςτοποιθκεί, λόγω τθσ ςχολαςτικισ εξζταςθσ του αίματοσ. Σελίδα 5 από 12

7 Ενζςιμα ναρκωτικά : Ο ιόσ του HIV μεταδίδεται με τθ χριςθ κοινισ ςφριγγασ, βελόνασ ι άλλων εργαλείων για τθ χριςθ ενδοφλζβιων ναρκωτικϊν με κάποιο οροκετικό άτομο. Σε πολλά μζρθ του κόςμου απαγορεφεται θ πϊλθςθ ςυριγγϊν και βελόνων ςε άτομα τα οποία δεν ανικουν ςτο ιατρικό και νοςθλευτικό προςωπικό γιατί τότε θ πράξθ κεωρείται παράνομθ. Από μητζρα ςε παιδί : Ο ιόσ του HIV μπορεί να μεταδοκεί από οροκετικι μθτζρα ςτο μωρό κατά τθν διάρκεια τθσ κφθςθσ, του τοκετοφ και του κθλαςμοφ. Σε μερικζσ ομάδεσ όπωσ : Πόρνεσ, φυλακιςμζνοι, και ςε άνδρεσ που ζχουν ςχζςθ με άνδρεσ. Σελίδα 6 από 12

8 Ο παρακάτω πίνακασ δείχνει τον διαφορετικό βακμό κινδφνου μετάδοςθσ του HIV ςε περιπτϊςεισ μθ επαγγελματικισ ζκκεςθσ, ςφμφωνα με τθν βιβλιογραφία (χωρίσ την χρήςη προφυλακτικοφ) ΤΥΠΟΣ ΕΚΘΕΣΗΣ (Από γνωςτό HIV+ άτομο) ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ Μετάγγιςη 90% Τοκετόσ 25% Κοινή χρήςη βελονών από χρήςτεσ ναρκωτικών 0,67% Παθητική πρωκτικήςεξουαλική επαφή 0,50% Τυχαίο τρφπημα βελόνασ 0,30% Παθητική κολπική ςεξουαλική επαφή 0,10% Ενεργητική πρωκτικήςεξουαλική επαφή 0,06% Ενεργητική κολπική ςεξουαλική επαφή 0,05% Παθητική ςτοματική ςεξουαλική επαφή 0,01% Σελίδα 7 από 12

9 Κλινική μετάδοςη Ο κφκλοσ τθσ μόλυνςθσ από τον ιό μζχρι εκδιλωςθ του AIDS χωρίηεται χρονικά ςε 4 ςτάδια : πρωτολοίμωξθ, αςυμπτωματικι περίοδο, πρϊτθ εκδιλωςθ ςυμπτωμάτων, AIDS 1. Πρωτολοίμωξη Τα πρϊτα ςυμπτϊματα εμφανίηονται ςτο 87% των ατόμων που μολφνονται, από τον ιό HIV και εκδθλϊνονται 2 4 εβδομάδεσ μετά τθν μόλυνςθ και μοιάηουν με τα ςυμπτϊματα του κοινοφ κρυολογιματοσ ι τθσ γρίπθσ (πυρετόσ, πονόλαιμοσ, πονοκζφαλοσ, υπνθλία, εξάντλθςθ). Τα ςυμπτϊματα τθσ πρωτολοίμωξθσ μπορεί να είναι όμοια με τα ςυμπτϊματα άλλων ςεξουαλικϊν μεταδιδόμενων και άλλων λοιμϊξεων όπωσ λοιμϊδθσ μονοπυρινωςθ ι θπατίτιδα, που είναι πιο διαδεδομζνεσ και μεταδίδονται ευκολότερα. Μερικοί άνκρωποι που μολφνονται με το HIV παρουςιάηουν πολφ ζντονα ςυμπτϊματα, ενϊ άλλοι δεν αιςκάνονται τίποτα απολφτωσ. Όςοι ζχουν ςυμπτϊματα ςυνικωσ παρουςιάηουν πυρετό, κοφραςθ ι και αλλεργία. Άλλα ςυνθκιςμζνα ςυμπτϊματα μπορεί να είναι πονοκζφαλοσ, πρθςμζνοι αδζνεσ και πονόλαιμοσ. Αυτά τα ςυμπτϊματα μπορεί να παρουςιαςτοφν μερικζσ μζρεσ ι εβδομάδεσ μετά τθν μόλυνςθ με τον ιό. Αυτι θ περίοδοσ λζγεται πρωτολοίμωξθ ι οξεία λοίμωξθ. Σελίδα 8 από 12

10 2. Αςυμπτωματική περίοδοσ Ακολουκεί τθν πρωτολοίμωξθ. Παρά τθν απουςία ςυμπτωματολογίασ, ο ιόσ πολλαπλαςιάηεται ςυνεχϊσ και προοδευτικά καταςτρζφει κφτταρα του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ. Η περίοδοσ αυτι μπορεί να διαρκεί από μερικοφσ μινεσ ζωσ 10 ι και περιςςότερα χρόνια. 3. Πρϊτη εκδήλωςη ςυμπτωμάτων Οι πρϊτεσ εκδθλϊςεισ τθσ ζκπτωςθσ του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ είναι ςυνικωσ ιπιεσ και περιλαμβάνουν λεμφαδενοπάκεια και δερματικά προβλιματα. Συχνζσ εκδθλϊςεισ είναι θ απϊλεια βάρουσ, πυρετικι κίνθςθ, νυχτερινι εφίδρωςθ και νευρολογικά ςυμπτϊματα. Κακϊσ θ λειτουργία του ανοςοποιθτικοφ ςυςτιματοσ ςυνεχϊσ φκίνει, αρχίηει θ εμφάνιςθ ςυςτθματικϊν λοιμϊξεων που μπορεί να προκαλοφνται από μικρόβια, ιοφσ και μφκθτεσ. 4. AIDS Αν δεν χορθγθκεί αντιρετροϊκι αγωγι, ο ιόσ HIV ςυνεχίηει να είναι ενεργόσ και να καταςτρζφει το ανοςοποιθτικό ςφςτθμα. H διάγνωςθ του AIDS τίκεται όταν, το ανοςοκαταςταλμζνο άτομο νοςιςει από απειλθτικζσ για τθ ηωι λοιμϊξεισ ι εμφανίςει νεοπλαςίεσ. Ο μζςοσ χρόνοσ που απαιτείται από τθν πρωτολοίμωξθ μζχρι το AIDS είναι 8 ζωσ 10 χρόνια. Αν δεν χορθγθκεί κεραπεία, οι αςκενείσ προοδευτικά εμφανίηουν απίςχανςθ και νευρολογικζσ επιπλοκζσ και τελικά Σελίδα 9 από 12

11 καταλιγουν μζςα ςε ζνα χρονικό διάςτθμα περίπου 6 μθνϊν από τθ διάγνωςθ του AIDS. Συμπτϊματα HIV / AIDS Δοκιμαςία για το HIV Ο μόνοσ τρόποσ για να διαπιςτωκεί αν κάποιοσ ζχει μολυνκεί από τον ιό HIV, είναι να κάνει το τεςτ αντιςωμάτων ή ELISA τεςτ, όπου ανιχνεφονται αντιςϊματα του HIV ςτο αίμα του ατόμου. Για να κάνουμε το τεςτ χρειάηεται τουλάχιςτον να περάςουν περίπου 3 μινεσ μετά τθν τελευταία ζκκεςθ με μολυςμζνο άτομο, πριν κάνουμε το τεςτ αντιςωμάτων του HIV (δίνοντασ χρόνο ςτο ανοςοποιθτικό ςφςτθμα να αναπτφξει αντιςϊματα) για να ζχουμε αςφαλι και ακριβι αποτζλεςμα. Ζνα κετικό τεςτ (ςθμαίνει ότι το άτομο μολφνκθκε από τον ιό HIV) μπορεί ςτο άκουςμά του να είναι τρομερό, αλλά το άτομο που μακαίνει ότι είναι κετικό το πρϊτο βιμα που κα κάνει είναι να ηθτιςει Σελίδα 10 από 12

12 υποςτιριξθ και να παραμείνει ςε καλι κατάςταςθ. Το HIV τεςτ είναι επίςθσ ςθμαντικό γιατί μασ κτυπά των κϊδωνα κινδφνου, ότι πρζπει το άτομο να ςταματιςει τθν διαςπορά του HIV. Το ενθμερωμζνο άτομο γνωρίηει τθν κατάςταςι του και μπορεί να πάρει μζτρα, εξαςφαλίηοντασ τον τρόπο για να μθ μεταδίδει τον ιό ςε άλλα άτομα. Πρόληψη τησ ςεξουαλικήσ μετάδοςη του HIV Αν ζνα άτομο ζχει ςεξουαλικι επαφι με κάποιο άτομο που ζχει τον ιό HIV, μπορεί να μολυνκεί. «Αςφαλζςτερο ςεξ» αναφζρεται ςε πράγματα που το άτομο μπορεί να κάνει για να ελαχιςτοποιιςει τον κίνδυνο τθσ μόλυνςθσ από τον HIV κατά τθν ςεξουαλικι επαφι, το ςθμαντικότερο είναι θ χριςθ των προφυλακτικϊν. Ζνα άτομο μπορεί να είναι ςίγουρο ότι προςτατεφεται κατά τθσ λοίμωξθσ του HIV, όταν αυτό επιλζξει να μθν κάνει ςεξ κακόλου ι να κάνει μόνο πράγματα που δεν τον αφινουν να ζλκει ςε επαφι με αίμα ι ςεξουαλικά υγρά από άλλο άτομο κατά τθν ςεξουαλικι επαφι. Αυτό το είδοσ τθσ ςεξουαλικισ δραςτθριότθτα είναι το μόνο πράγμα που μπορεί να κεωρθκεί «αςφαλζσ ςεξ». Αποτελεςματικι ςεξουαλικι διαπαιδαγϊγθςθ είναι ςθμαντικι γιατί παρζχει ςτουσ νζουσ γνϊςθ και δεξιότθτεσ και τουσ προςτατεφει από τθ ςεξουαλικι μετάδοςθ του HIV. Η ολοκλθρωμζνθ ςεξουαλικι εκπαίδευςθ κα πρζπει να αναπτφξει δεξιότθτεσ και ςτάςεισ που κα ενκαρρφνουν υγιείσ ςεξουαλικζσ ςχζςεισ, κακϊσ επίςθσ, και να παρζχει λεπτομερείσ πλθροφορίεσ ςχετικά με το πϊσ να αςκοφν «αςφαλζςτερο ςεξ». Σελίδα 11 από 12