ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ Οι κυρώσεις για όσους παρανομούν. ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΑΝΤΩΝΑΚΗ Ένας κίνδυνος γεμάτος προκλήσεις

TO ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΟ ΔΕΛΤΙΟ ΤΟΥ ΣΕΜΑ, ΧΡΟΝΟΣ 15ος, 2ο ΤΡΊΜΗΝΟ 2017 49 ΚΥΒΕΡΝΟΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΤΙΜΩΡΙΑ 'Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ; ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Τι μας δίδαξε η υπόθεση ''WannaCry'' ΝΙΚΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ Πώς εξασφαλίζεται η ασφαλισιμότητα των εταιρειών ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ Οι κυρώσεις για όσους παρανομούν ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΑΝΤΩΝΑΚΗ Ένας κίνδυνος γεμάτος προκλήσεις ΕΛΙΝΑ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Αυξημένη η ζήτηση για την ασφάλιση κυβερνοκινδύνων ΧΡΗΣΤΟΣ ΒΙΔΑΚΗΣ Τα «κλειδιά» για την εφαρμογή του Γενικού Κανονισμού περί Προστασίας Δεδομένων ΚΩΣΤΑΣ ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ Η ανατομία μιας ιδιαίτερα σύνθετης ζημιάς

INDEX ΧΧΧ EDITORIAL Γιάννης Ξηρογιαννόπουλος 05 Cyber risk «Ασύμμετρη» απειλή ΑΠΟΨΗ Μαργαρίτα Αντωνάκη 06 Cyber Risk: Ένας κίνδυνος γεμάτος προκλήσεις ΑΡΘΡΟ Νίκος Γεωργόπουλος 08 Πώς εξασφαλίζεται η ασφαλισιμότητα των εταιρειών έναντι κυβερνοεπιθέσεων Διαδικτυακοί κίνδυνοι 12 'Ενα συστημικό ρίσκο για τις επιχειρήσεις Χρήστος Βιδάκης 14 Ποια είναι τα «κλειδιά» για την εφαρμογή του Γενικού Κανονισμού περί Προστασίας Δεδομένων ΑΝΤΙΚΡΙΣΤΆ Γιάννης Παπαγεωργίου 18 Τι μας δίδαξε η υπόθεση "Wannacry" Κώστας Βούλγαρης 19 Cyber Claims Η ανατομία μιας ιδιαίτερα σύνθετης ζημιάς ΑΡΘΡΟ Εύη Πετρουτσοπούλου 20 Πώς να προστατευθείτε από τις κυβερνοεπιθέσεις Ελίνα Παπασπυροπούλου 22 Γιατί είναι αυξημένη η ζήτηση για την ασφάλιση κυβερνοκινδύνων Καλλιόπη Παπαντωνίου 26 Πώς τιμωρείται το κυβερνοέγκλημα ΔΙΑΔΊΚΤΥΟ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ Γιώργος Τσαπρούνης 28 Ευκαιρία για γνώση, αλλά και κίνδυνοι ΑΡΘΡΟ Επιτροπή Διεθνών Σχέσεων ΣΕΜΑ 29 Cyber Insurance Η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου δημιουργεί προοπτικές ανάπτυξης ΕΚΕ Παιδικά Χωριά SOS 30 Εδώ και 42 χρόνια δημιουργούν οικογένειες για παιδιά σε ανάγκη ΚΑΤΆΛΟΓΟΣ ΜΕΛΏΝ ΣΕΜΑ 31 ΕΔΡΑ: Παπαδιαμαντοπούλου 24Γ, Αθήνα, τηλ.: 210-77.92.171 / fax: 210-77.17.180 www.sema.gr / info@sema.gr ΣΥΝΤΕΛΕΣΤEΣ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ: ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΕΣΙΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ (Μη κερδοσκοπικό σωματείο - Ιδρυθέν δυνάμει της υπ αριθμόν 6618/1997 απόφασης του Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών) Εκδότης - Διευθυντής: Ιωάννης Ξηρογιαννόπουλος Υπεύθυνη Σύνταξης περιοδικού: Ευγενία Καφφετζή Σύμβουλος Επικοινωνίας Πλάτων Τσούλος Διοικητική Υποστήριξη: Άννα Βάιμπεργ Επιμέλεια Έκδοσης & Παραγωγής: THEASIS EXPO ΕΠΕ Mοισιόδακος 19 Αθήνα T.K. 11524 info@theasisexpo.gr Μέλη Δ.Σ. του ΣΕΜΑ Πρόεδρος: Ιωάννης Ξηρογιαννόπουλος Αντιπρόεδρος: Ευγενία Καφφετζή Γ. Γραμματέας: Μαρία Τσιλιμπάρη Ταμίας: Κωνσταντίνος Αλφιέρης Μέλη: Βασιλική Δράκου Ζακ Καπουάνο Νίκος Κόκκινος Φίλιππος Μυτιληναίος Μιχάλης Τζωρτζωρής Πρώην Πρόεδροι του ΣΕΜΑ: Θεοδώρα - Ιωάννα Οικονομοπούλου Γιώργος Καραβίας Λάμπρος Κόκκινος Σίμος Ξηρογιαννόπουλος Νικόλαος Α. Μακρόπουλος Ιωάννης Μακρυμίχαλος BROKER'S TIME 4

EDITORIAL ΧΧΧΧ CYBER RISK «ΑΣΥΜΜΕΤΡΗ» ΑΠΕΙΛΗ ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Πρόεδρος του ΣΕΜΑ Αγαπητέ αναγνώστη, Με την ανάληψη των καθηκόντων μου ως νέος πρόεδρος του ΣΕΜΑ θα ήθελα να επισημάνω την πρόθεση του διοικητικού συμβουλίου το Broker's Time να συνεχίσει να εκδίδεται επικεντρώνοντας την ύλη του σε επίκαιρα ζητήματα της ασφαλιστικής αγοράς και φυσικά σε θέματα τα οποία άπτονται του ενδιαφέροντος των μεσιτών ασφαλίσεων. Το Cyber Risk στο οποίο εστιάζει την αρθρογραφία του το τεύχος αυτό, θεωρώ ότι μετά και την τελευταία διαδικτυακή κρίση που πλήττει χιλιάδες επιχειρήσεις και οργανισμούς παγκοσμίως, βρίσκεται πλέον ψηλά στην ατζέντα τόσο του επιχειρείν συνολικά, όσο και της ασφαλιστικής αγοράς. Βιώνοντας τη λεγόμενη τέταρτη «τεχνολογική» επανάσταση, η ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας και η ευρύτατη πλέον χρήση των ηλεκτρονικών συστημάτων και δικτύων από την πλειονότητα των επιχειρήσεων, παγκοσμίως, έχει δημιουργήσει έναν τεράστιο όγκο άυλων δεδομένων, αρχείων και πληροφόρησης, από τα ο- ποία εξαρτάται άμεσα η εύρυθμη και α- ποτελεσματική λειτουργία όλου του επιχειρηματικού κόσμου. Η ανάπτυξη των μαζικών δεδομένων (big data) και της υπερπληροφόρησης που διαχέεται μέσα από το "Internet of Things" και η δημιουργία ενός παγκοσμιοποιημένου ψηφιακού κόσμου μεταλλάσσουν συνεχώς τις δομές και τον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων, διογκώνοντας, παράλληλα, τις προκλήσεις για την αντιμετώπιση των κινδύνων που εγκυμονούν. Οι βασικοί κίνδυνοι που προκαλούνται για τις επιχειρήσεις αφορούν κυρίως στους παρακάτω τομείς: Απώλεια εταιρικών δεδομένων (επιχειρηματικά μυστικά, πνευματικά δικαιώματα, αρχεία πελατών). Απώλεια προσωπικών δεδομένων των πελατών τους (οικονομικά και προσωπικά στοιχεία πελατών, στοιχεία τραπεζικών λογαριασμών και πιστωτικών καρτών). Παραβίαση/κλοπή (χακάρισμα) συστημάτων-επίθεση άρνησης υπηρεσιών (Distributed Denial of Service-Ddos), που οδηγεί στην αδυναμία συνέχισης της λειτουργίας μιας επιχείρησης και, κατά συνέπεια, σε οικονομικές απώλειες και, ενδεχομένως, σε φθορά της εταιρικής φήμης. Οι ασφαλιστικές εταιρείες, σε παγκόσμιο επίπεδο, αντιλαμβανόμενες την ανάγκη παροχής υπηρεσιών ασφάλισης για την κάλυψη κινδύνων που απορρέουν από τη χρήση της τεχνολογίας, δημιούργησαν και προσέφεραν εγκαίρως στην αγορά εξειδικευμένα προγράμματα Cyber Risk Insurance. Αντίθετα, όμως, η ανάπτυξη της αντίστοιχης ασφαλιστικής συνείδησης στον επιχειρηματικό κόσμο απέναντι στη νέα αυτή απειλή δεν ακολούθησε τους ίδιους ρυθμούς. Το αποτέλεσμα της χρονικής αυτής υστέρησης ήταν να αφήσει τις επιχειρήσεις εκτεθειμένες και ευάλωτες σε κυβερνοεπιθέσεις παγκόσμιας εμβέλειας, όπως η επίθεση "Wannacry" στις αρχές του 2017 και η πολύ πρόσφατη νέα επίθεση "Golden Eye" που λαμβάνει χώρα αυτές τις ημέρες. Ο επαγγελματίας μεσίτης ασφαλίσεων καλείται, για άλλη μια φορά, να λειτουργήσει πρωτίστως ως σύμβουλος του επιχειρηματία-πελάτη του. Οι επιχειρήσεις έχουν ανάγκη πρώτον να ενημερωθούν, να αντιληφθούν και να αξιολογήσουν την έκθεσή τους σε κινδύνους που προκύπτουν από την ευρύτατη χρήση της τεχνολογίας και την "εξάρτηση" που αυτή δημιουργεί, δεύτερον να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας για τον περιορισμό της έκθεσής τους σε αυτούς και, τέλος, να γνωρίσουν τις εναλλακτικές λύσεις που προσφέρονται στην ασφαλιστική αγορά, ώστε, αγοράζοντας το κατάλληλο ασφαλιστικό πρόγραμμα Cyber Risk Insurance, να καλύψουν αποτελεσματικά τη νέα αυτή ασφαλιστική ανάγκη που έχει ανακύψει μέσα από τη συνεχή ανάπτυξη της χρήσης της τεχνολογίας στο επιχειρηματικό γίγνεσθαι. Καλή ανάγνωση BROKER'S TIME 5

ΑΠΟΨΗ CYBER RISK: ΕΝΑΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΓΕΜΑΤΟΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ της ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΑΝΤΩΝΑΚΗ* ΖΟΥΜΕ ΣΕ ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ ΠΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΤΑΙ ΩΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ. ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΥΤΟ; ΟΤΙ Η ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΕΧΕΙ ΑΝΑΔΕΙΧΘΕΙ ΣΕ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΠΟΛΥΤΙΜΟΤΕΡΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΑΓΑΘΑ. Η παραγωγή, η διαχείριση και η διανομή της πληροφορίας αποτελούν σημαντικές οικονομικές και πολιτιστικές ανθρώπινες δραστηριότητες. Σήμερα, όλοι εμείς έχουμε άμεση και εύκολη πρόσβαση σε πληροφορίες που δεν είχαμε στο παρελθόν, δηλαδή στην εποχή πριν τη διάδοση του Διαδικτύου. Οι πληροφορίες οδηγούν στη γνώση και, ως γνωστόν, η γνώση είναι δύναμη. Όμως, ο κόσμος των πληροφοριών δεν είναι ένας κόσμος χωρίς κινδύνους. Οι επιχειρήσεις συγκεντρώνουν, διατηρούν αρχεία και διακινούν πληροφορίες που μπορεί να περιλαμβάνουν ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, απόρρητες ή και άλλης φύσεως πληροφορίες, που αν χαθούν ή διαρρεύσουν, είτε από αμέλεια της ίδιας της εταιρείας είτε από κάποια επίθεση, η επιχείρηση θα αντιμετωπίσει μια σειρά από σοβαρότατα προβλήματα. Για παράδειγμα, μπορεί να δημιουργηθεί δυσκολία ή και διακοπή στη συνέχεια της λειτουργίας της εταιρείας, ζητήματα διαχείρισης της κρίσης και της φήμης της επιχείρησης και της διοίκησής της, αξιώσεις αποζημιώσεων από τα άτομα που υπέστησαν βλάβη από την απώλεια των δεδομένων και πολλά άλλα. Φανταστείτε τι επιπτώσεις θα είχε μια επίθεση στα πληροφοριακά συστήματα ενός αεροδρομίου, νοσοκομείου κ.ά. Ως αποτέλεσμα, οι επιχειρήσεις άρχισαν σταδιακά να συνειδητοποιούν πως πρέπει να προστατευθούν από τον κίνδυνο της απώλειας δεδομένων, το λεγόμενο cyber risk. Και η προστασία έχει δύο ό- ψεις: από τη μία πλευρά την πρόληψη, ώστε να μειωθούν όσο το δυνατόν περισσότερο οι πιθανότητες ο κίνδυνος να χτυπήσει την πόρτα της επιχείρησης. Αυτό σημαίνει τη χρήση ειδικών λογισμικών ασφαλείας και προστασίας των δεδομένων και των συστημάτων της επιχείρησης, εφαρμογή πρωτοκόλλων και διαδικασιών κ.ά. Η άλλη όψη είναι η αντιμετώπιση των ε- πιπτώσεων, εφόσον η απειλή γίνει πραγματικότητα. Και εδώ ακριβώς έρχεται η ασφάλιση, ο ρόλος της οποίας είναι α- κριβώς η αντιμετώπιση των οικονομικών επιπτώσεων ενός κινδύνου. Η κάλυψη του cyber risk είναι μια α- σφάλιση που γνωρίζει μεγάλη άνθηση στην Αμερική, αλλά αποτελεί μια σχετικά νέα μορφή κάλυψης για την Ευρώπη, και ιδιαίτερα για την Ελλάδα, και αυτήν τη στιγμή προσφέρεται από μικρό αριθμό α- σφαλιστικών εταιρειών. Όμως, λόγω του ιδιαίτερα αυξανόμενου ενδιαφέροντος για την ασφάλιση αυτή από τις επιχειρήσεις, η ασφάλιση του cyber risk αρχίζει να απασχολεί ολοένα και περισσότερο την αγορά μας, από την άποψη τόσο της προοπτικής ανάπτυξης όσο και των προκλήσεων και των ειδικών θεμάτων που αναδεικνύονται, ό- πως είναι ζητήματα προστασίας προσωπικών δεδομένων, underwriting, risk management κ.ά. Για αυτόν ακριβώς τον λόγο, αποφασίσαμε στη φετινή συνάντηση της Ύδρας, που θα πραγματοποιηθεί από 20 έως 22 Σεπτεμβρίου 2017, να αφιερώσουμε τη μία από τις δύο συνεδριακές ενότητες αποκλειστικά στο cyber risk. Έχοντας διασφαλίσει τη συμμετοχή διακεκριμένων και έμπειρων πάνω στο θέμα ξένων ο- μιλητών, ευελπιστούμε να συμβάλουμε στην ενίσχυση της ενημέρωσης των συμμετεχόντων πάνω στο πολύ ενδιαφέρον αυτό θέμα. * Γενικής Διευθύντριας της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιριών Ελλάδος BROKER'S TIME 6

ΑΡΘΡΟ ΠΩΣ ΕΞΑΣΦΑΛΙΖΕΤΑΙ Η ΑΣΦΑΛΙΣΙΜΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ ΕΝΑΝΤΙ ΚΥΒΕΡΝΟΕΠΙΘΕΣΕΩΝ του ΝΙΚΟΥ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ* Η ΕΝΤΑΞΗ ΣΤΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΤΟΥ DATA PROTECTION OFFICER ΚΑΙ Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΕΝΑ ΠΡΩΤΟ ΔΙΧΤΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΚΑΘΕ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΣΕ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΠΑΡΑΒΊΑΣΗΣ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΠΩΛΕΙΑΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ. Γενικός Κανονισμός Προστασίας Δεδομένων (GDPR) Το νέο περιβάλλον στο οποίο καλούνται να δραστηριοποιηθούν οι επιχειρήσεις α- παιτεί τη συμμόρφωσή τους με τον νέο Γενικό Κανονισμό για την Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων (GDPR), ο οποίος απαιτεί από τις εταιρείες: να έχουν εκπαιδεύσει κατάλληλα το ανθρώπινο δυναμικό τους, να έχουν τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας και τις αναγκαίες πολιτικές για την προστασία των πληροφοριών, να κάνουν αναλύσεις των επιπτώσεων που μπορούν να προκύψουν λόγω παραβίασης ιδιωτικότητας, να σχεδιάζουν προϊόντα και υπηρεσίες λαμβάνοντας υπόψη την προστασία της ιδιωτικότητας, να ενημερώνουν τις αρμόδιες αρχές εντός 72 ωρών από τον εντοπισμό συμβάντος παραβίασης συστημάτων και απώλειας δεδομένων, να έχουν ορίσει υπεύθυνο για την προστασία των δεδομένων (Data Protection Officer), να έχουν πλάνο αντιμετώπισης περιστατικών παραβίασης συστημάτων και απώλειας δεδομένων (Incident Response Plan), Επίσης, ο νέος κανονισμός προβλέπει πρόστιμα τα οποία μπορούν να φθάσουν έως το 4% του τζίρου της επιχείρησης ή 20 εκατ. ευρώ -όποιο από τα δύο είναι μεγαλύτερο. Ο νέος κανονισμός θα αναγκάσει τις ε- ταιρείες να συμμορφωθούν στα νέα δεδομένα και να προετοιμαστούν κατάλληλα επιλέγοντας προϊόντα και υπηρεσίες προστασίας των πληροφοριών που διαχειρίζονται, που θα τις βοηθήσουν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά μελλοντικά περιστατικά, δημιουργώντας τις κατάλληλες συνθήκες που θα εξασφαλίσουν την α- σφαλισιμότητα των εταιρειών και την α- νάπτυξη της αγοράς του cyber insurance. O ρόλος του Data Protection Officer Ο Data Protection Officer αναλαμβάνει: να εκπροσωπήσει την επιχείρηση έ- ναντι των αρχών, εθνικών και ευρωπαϊκών, να διασφαλίσει την εναρμόνιση της λειτουργίας της επιχείρησης σε ό,τι αφορά τις πολιτικές πρακτικές και τη μεθοδολογία επεξεργασίας, αποθήκευσης και μεταφοράς δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα με το νέο αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο, αλλά και να δημιουργήσει την κατάλληλη κουλτούρα στο ανθρώπινο δυναμικό της εταιρείας, να προστατέψει την επιχείρηση από τους κινδύνους επιβολής των σημαντικότατων και βαρύτατων διοικητικών προστίμων που προβλέπει ο κανονισμός, τα οποία εκκινούν από 10 εκατ. ευρώ ή το 2% του παγκόσμιου τζίρου, αν πρόκειται για διεθνή όμιλο, και φτάνουν σε περίπτωση παράβασης βασικών διατάξεων του κανονισμού σε 20 εκατ. ευρώ ή στο 4% του παγκόσμιου τζίρου. Ο Data Protection Officer θα πρέπει να έχει τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες για να ανταποκριθεί στον ρόλο του, με αποδεδειγμένη (πιστοποιημένη από α- νεξάρτητο φορέα) γνώση και εμπειρία στη νομοθεσία και πρακτική εφαρμογή των διαδικασιών διαχείρισης προσωπικών δεδομένων. Επίσης, θα πρέπει να διαθέτει εχέγγυα ανεξαρτησίας και να αναφέρεται απευθείας στον CEO ή σε μέλος του ΔΣ της εταιρείας. Η ασφάλιση cyber insurance Η ασφάλιση cyber insurance αποτελεί έ- να κρίσιμο κομμάτι της στρατηγικής για τη διαχείριση των κινδύνων, που πρέπει να χρησιμοποιεί κάθε εταιρεία για να α- ντιμετωπίσει τον υπολειπόμενο κίνδυνο (residual risk), που δεν μπορεί να μειώσει με τη χρήση διαδικασιών και πολιτικών διαχείρισης. Λαμβάνοντας υπόψη ότι 100% ασφάλεια δεν υπάρχει, οι εταιρείες θα πρέπει να εξετάσουν τη δυνατότητα μεταφοράς του κινδύνου που απομένει, και δεν μπορούν να μειώσουν περαιτέρω, σε προϊόντα cyber insurance. Ενώ η ασφάλιση δεν έχει τη δυνατότητα να εμποδίσει ένα περιστατικό παραβίασης ασφάλειας, μπορεί, εκτός από την κάλυψη των οικονομικών επιπτώσεων, να βοηθήσει στην καλύτερη υλοποίηση BROKER'S TIME 8

του πλάνου αντιμετώπισης περιστατικών (Incident Response Plan) παραβίασης συστημάτων και απώλειας προσωπικών δεδομένων, παρέχοντας εξειδικευμένες ο- μάδες ειδικών με εμπειρία στη διαχείριση, καθώς και τις απαραίτητες υποδομές. Ας δούμε ένα παράδειγμα λειτουργίας ε- νός ασφαλιστηρίου συμβολαίου σε περίπτωση ενός περιστατικού Ransomware. Το Ransomware είναι κακόβουλο λογισμικό που «κλειδώνει» τις λειτουργίες υπολογιστών και συστημάτων, ενώ, παράλληλα, μπορεί να κρυπτογραφήσει δεδομένα και αρχεία, ζητώντας «λύτρα» σε κάποιο κρυπτονόμισμα (π.χ. Bitcoins), για να ανακτηθεί ο έλεγχος του υπολογιστή ή των συστημάτων και να χρησιμοποιηθούν ξανά τα μολυσμένα αρχεία. Παράδειγμα Ένας εργαζόμενος σε μια μεσιτική εταιρεία ασφαλειών στο Ηνωμένο Βασίλειο έκανε κλικ σε ένα μολυσμένο link που περιείχε ένα email που έλαβε, και ένα malware κατέβηκε στον εταιρικό server. To malware κρυπτογράφησε όλα τα αρχεία που περιείχε ο server. Ένα μήνυμα εμφανίστηκε στον υπολογιστή του εργαζομένου ζητώντας την πληρωμή 7 Bitcoin (10.900 ευρώ) στις επόμενες 24 ώρες, για να παραλάβει το κλειδί αποκρυπτογράφησης των αρχείων. Το συμβάν αυτό αποτελεί ένα Περιστατικό Παραβίασης Ασφάλειας Εταιρικού Δικτύου. Η εταιρεία επικοινώνησε με την ασφαλιστική της, για να την ενημερώσει για το συμβάν και να ζητήσει βοήθεια για τη διαχείρισή του. Ο Incident Response Manager της ασφαλιστικής εταιρείας που ανέλαβε τη διαχείριση του συμβάντος επικοινώνησε με τους ειδικούς διερεύνησης περιστατικών παραβίασης συστημάτων (Forensic Investigators) της ασφαλιστικής εταιρείας, για να διερευνήσουν τις συνθήκες του περιστατικού και να γνωμοδοτήσουν για το αν η εταιρεία μπορεί να αποφύγει την πληρωμή λύτρων. ΑΡΘΡΟ Πιθανές οικονομικές επιπτώσεις - Καλύψεις ασφαλιστηρίου που ενεργοποιούνται Cyber Extortion-Κυβερνοεκβιασμός Κόστη τα οποία σχετίζονται με την α- ντιμετώπιση του κακόβουλου λογισμικού και την επαναφορά των αρχείων σε περίπτωση μη καταβολής του ποσού των λύτρων: Αμοιβή συμβούλου πληροφορικής, ο οποίος θα διερευνήσει τη δυνατότητα επαναφοράς των μολυσμένων από το κακόβουλο λογισμικό αρχείων από το back up που διατηρεί ο ασφαλισμένος. 5.000 ευρώ Incident Response Expenses-Έξοδα Ανταπόκρισης Περιστατικού Παραβίασης Αμοιβές ειδικών διερεύνησης εγκλημάτων που σχετίζονται με την παραβίαση πληροφοριακών συστημάτων (Forensic Investigators), για τον εντοπισμό του κακόβουλου λογισμικού, την ανάλυση των επιπτώσεων του συμβάντος, τον περιορισμό τους και την ε- κτίμηση του κόστους του συμβάντος. 21.000 ευρώ Αμοιβή εξειδικευμένου νομικού συμβούλου 8.500 ευρώ Αμοιβή Incident Response Manager 7.200 ευρώ Data Asset Loss Κόστη επαναφοράς/αντικατάστασης κατεστραμμένων αρχείων από το κακόβουλο λογισμικό. 18.000 ευρώ Συνολικό Κόστος Διαχείρισης Συμβάντος 59.700 ευρώ Πρέπει να ενημερώνεται η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων για αυτά τα συμβάντα; Σε περίπτωση περιστατικών κυβερνοεκβιασμού, πρέπει να ενημερώνονται οι αρμόδιες αρχές, σύμφωνα με τον νέο Κανονισμό Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (GDPR), γιατί το περιστατικό αυτό αφορά παραβίαση ασφάλειας του εταιρικού δικτύου και δείχνει ότι η εταιρεία δεν είχε λάβει τα κατάλληλα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα. Τι πρέπει να θυμόμαστε: Αν και το κόστος της πληρωμής λύτρων σε Bitcoin είναι μικρότερο από το κόστος που θα πληρώσει η ασφαλιστική εταιρεία σύμφωνα με τους όρους του ασφαλιστηρίου, οι αστυνομικές αρχές (FBI, Europol) συνιστούν να μην πληρώνονται τα λύτρα σε περιπτώσεις κυβερνοεκβιασμού. Η καταβολή των λύτρων αυξάνει την ε- γκληματικότητα και δείχνει την ανεπάρκεια διαδικασιών και πολιτικών της εταιρείας και τη μη ύπαρξη back up. Επίσης, δεν διασφαλίζει ότι μπορεί να γίνει η επαναφορά των αρχείων που έχουν κρυπτογραφηθεί, ούτε ότι η εταιρεία δεν θα ξαναγίνει στόχος σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τα αντίγραφα των δεδομένων θα πρέπει να φυλάσσονται σε ασφαλές μέρος. Η ασφαλιστική εταιρεία, αν χρειαστεί, θα πληρώσει το ποσό των λύτρων σε Bitcoin, θα είναι όμως η τελευταία επιλογή για την επίλυση του προβλήματος. Το παραπάνω παράδειγμα αφορά εταιρεία που δραστηριοποιείται στο Ηνωμένο Βασίλειο, όμως τέτοια παραδείγματα συμβαίνουν καθημερινά και στην Ελλάδα, σε διάφορες επαγγελματικές ομάδες. Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τον Γενικό Κανονισμό και την ασφάλιση cyber insurance, χρησιμοποιήστε τη βραβευμένη από την αγορά των Lloyd's εκπαιδευτική μηχανή www.cyberinsurancequote.gr. * Cyber Privacy Risks Insurance Advisor, Cromar Coverholder at Lloyd's, www.cyberinsurancequote.gr BROKER'S TIME 10

To μέλλον ανήκει σε αυτούς που το προετοιμάζουν H ευθύνη να κατανοείς βαθύτερες ανάγκες, να κερδίζεις την εμπιστοσύνη, να ενώνεις με τη δύναμή σου τους πολλούς, να προτάσσεις τη δύναμη της συνεργασίας, να δημιουργείς αξία, να γίνεσαι αυτός που πρέπει να κάνει πρώτος το βήμα εμπρός. Εμείς στην ERGO, τον κορυφαίο Ασφαλιστικό Όμιλο Ζημιών στην Ελλάδα, οραματιζόμαστε και σχεδιάζουμε την επόμενη ημέρα μας, με τις καλύτερες προοπτικές για τους ανθρώπους μας.

ΑΡΘΡΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΣΥΣΤΗΜΙΚΟ ΡΙΣΚΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ; Ο ΑΠΟΗΧΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ ''WANNACRY'' ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΚΟΠΑΣΕΙ ΑΚΟΜΗ: ΥΠΟΛΟΓΙΖΕΤΑΙ ΟΤΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΑΠΟ 250.000 ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΕΣ ΣΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΑΠΟ 150 ΧΩΡΕΣ ΕΠΕΣΑΝ ΘΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ. ΜΕΤΑΞΥ ΑΥΤΩΝ ΗΤΑΝ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΥΓΕΙΑΣ ΤΗΣ Μ. ΒΡΕΤΑΝΙΑΣ, Η DEUTSCHE BAHN, Η FEDEX ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΠΛΗΘΩΡΑ ΑΛΛΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΚΑΙ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΑΘΕ ΜΕΓΕΘΟΥΣ. Τ ο εύρος της επίθεσης κάνει ακόμη πιο επίκαιρη τη συζήτηση για το αν οι διαδικτυακοί κίνδυνοι πρέπει να αντιμετωπίζονται ως συστημικοί -αν επηρεάζουν ταυτόχρονα πολλές επιχειρήσεις, σε διαφορετικά γεωγραφικά μήκη και πλάτη. Μέχρι πρότινος, υπήρχε η γενική, αλλά όχι στοιχειοθετημένη, αντίληψη ότι οι κίνδυνοι αυτοί μπορεί να εξελιχθούν σε συστημικούς, κάτι που δικαιολογείται από τον όγκο και τη φύση των δεδομένων αλλά και από τη διασύνδεση των συστημάτων των εταιρειών. Από την άλλη πλευρά, η ανάλυση των δεδομένων των αποζημιώσεων που είχαν στα χέρια τους οι ασφαλιστικές εταιρείες συχνά υποδείκνυε το αντίθετο, πως τα περιστατικά δηλαδή είναι μεμονωμένα, επηρεάζοντας μόνο την εταιρεία που θα πέσει θύμα μιας επίθεσης. Απάντηση σε αυτό προσπάθησε να δώσει η AIG με την έρευνα που διεξήγαγε μεταξύ συμβούλων διαχείρισης κινδύνων και ειδικών σε θέματα ηλεκτρονικής και διαδικτυακής ασφάλειας στη Μεγάλη Βρετανία, τις ΗΠΑ και την η- BROKER'S TIME 12 πειρωτική Ευρώπη. Τα αποτελέσματα έδειξαν πως, σχεδόν ομόφωνα, οι ερωτηθέντες θεωρούν τις ηλεκτρονικές και διαδικτυακές απειλές συστημικές, με το ποσοστό των θετικών απαντήσεων να ξεπερνά το 90%. Το δεύτερο βασικό ερώτημα της έρευνας αφορούσε την πιθανότητα εμφάνισης αλλά και το μέγεθος μιας επίθεσης. Σε αυτό, η έρευνα έδειξε πως οι επιθέσεις που επηρεάζουν πέντε έως δέκα επιχειρήσεις είναι και οι πιο πιθανές να συμβούν, χωρίς αυτό ωστόσο να αποκλείει το ενδεχόμενο εμφάνισης μεγάλων σε κλίμακα επιθέσεων, όπως άλλωστε έγινε και πρόσφατα. Το τρίτο καίριο ερώτημα αφορά στη φύση των επιχειρήσεων-στόχων. Το 85% των ερωτηθέντων πιστεύουν πως ορισμένοι κλάδοι είναι πιο ευπαθείς σε σχέση με άλλους, με την πεντάδα να αποτελείται από εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε χρηματοοικονομικές επιχειρήσεις, στην ενέργεια, τις τηλεπικοινωνίες, την υγεία και την τεχνολογία, και να ακολουθούν το εμπόριο, οι μεταφορές, ο τουρισμός, οι κατασκευές και η εκπαίδευση. Ποια φαίνεται να είναι λοιπόν η μεγαλύτερη απειλή σύμφωνα με την έρευνα; Η επίθεση άρνησης υπηρεσιών (Distributed Denial of Service-DdoS) σε μεγάλο πάροχο υπηρεσιών cloud είναι στην πρώτη θέση των περιστατικών που μπορεί να συμβούν, λαμβάνοντας μεγάλες διαστάσεις, με την κλοπή δεδομένων να ακολουθεί. Το ερώτημα βέβαια είναι πώς αξιοποιούνται τα στοιχεία αυτά, δεδομένης μάλιστα της νέας διάστασης που προσθέτουν επιθέσεις όπως η WannaCry. Φαίνεται ήρθε η ώρα ο κίνδυνος των διαδικτυακών και ηλεκτρονικών επιθέσεων να ανεβεί πιο υψηλά στις προτεραιότητές μας. Οι δημόσιοι και ιδιωτικοί οργανισμοί, αλλά και οι επαγγελματίες, πρέπει να αρχίσουν να εξετάζουν με μεγαλύτερη ακρίβεια την έκθεσή τους σε αυτούς τους κινδύνους, την επιλογή των συνεργατών και προμηθευτών τους, τη συνεχή εκπαίδευση του προσωπικού τους αλλά και την ασφαλιστική κάλυψή τους για αυτήν την κατηγορία κινδύνων. Γιατί το μόνο σίγουρο είναι πως στους επόμενους μήνες και τα ερχόμενα χρόνια οι επιθέσεις θα γίνονται ολοένα και πιο συχνές, αλλά και πιο σύνθετες. Μένει λοιπόν να δούμε αν τα μέτρα που λαμβάνουμε είναι επαρκή για τη θωράκισή μας.

ΑΡΘΡΟ ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ «ΚΛΕΙΔΙΑ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΥ ΠΕΡΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ του ΧΡΗΣΤΟΥ ΒΙΔΑΚΗ* Α Ο ΚΥΒΕΡΝΟΧΩΡΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ υτό που θα διαφοροποιηθεί στο προσεχές μέλλον είναι: α) ο βαθμός της ψηφιακής έκθεσης των οργανισμών στον κυβερνοχώρο, με συνέπεια την αύξηση του πεδίου δράσης των επιτιθέμενων, και β) οι δράσεις ασφάλειας θα επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από τις κανονιστικές απαιτήσεις για την ασφάλεια των πληροφοριών. Οι απαιτήσεις είναι σε μεγάλο βαθμό γνωστές στην κοινότητα της τεχνολογίας και της κυβερνοασφάλειας, αυτό όμως που θα συμβάλει δραστικά στην εφαρμογή τους είναι τα επαπειλούμενα υψηλά διοικητικά πρόστιμα. Η πλειοψηφία των οργανισμών δεν κατανοούν πλήρως το προφίλ κινδύνου τους και δεν είναι σε θέση να εφαρμόσουν ολιστικά και αποτελεσματικά οργανωτικά και τεχνολογικά μέτρα ασφάλειας. Επιπροσθέτως, η στρατηγική α- σφάλειας πληροφοριών και οι επιμέρους δράσεις της περιορίζονται στην τεχνολογική διάσταση για την αντιμετώπιση μεμονωμένων περιστατικών α- σφάλειας και δεν αποβλέπουν στη συνολική αντιμετώπιση των ζητημάτων α- σφάλειας πληροφοριών. O Γενικός Κανονισμός (EE) 2016/679 για την προστασία των δεδομένων (εφεξής «Κανονισμός»), αυξάνει ουσιωδώς τις υποχρεώσεις συμμόρφωσης για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων αυτών. Τα νέα ζητήματα που επιτακτικά θέτει ο Κανονισμός, περιλαμβανομένων και των υψηλών προστίμων, έχουν δημιουργήσει έντονους προβληματισμούς σε επιχειρήσεις και οργανισμούς. Το πανευρωπαϊκό δίκτυο διασφάλισης της ιδιωτικότητας των δεδομένων ''Data Protection PowerHouse'' της Deloitte, αξιοποιώντας τη συσσωρευμένη και εις βάθος εμπειρία του σε έργα προετοιμασίας και συμμόρφωσης με τον Κανονισμό, έχει αναγνωρίσει τις παρακάτω υποχρεώσεις του Κανονισμού, που, κατά κανόνα, θα επιφέρουν σημαντικές αλλαγές στο πλαίσιο διακυ- BROKER'S TIME 14

ΑΡΘΡΟ βέρνησης, καθώς και στα οργανωτικά και τεχνολογικά μέτρα ασφάλειας των οργανισμών: 1) Κανονιστική συμμόρφωση και νομικές υποχρεώσεις: Στο πεδίο αυτό ε- ντάσσονται: α) η λογοδοσία, που έχει την έννοια ότι οι επιχειρήσεις και οι οργανισμοί θα πρέπει να είναι σε θέση να τεκμηριώνουν το επίπεδο συμμόρφωσής τους, β) ο -υπό προϋποθέσεις- υποχρεωτικός ορισμός υπεύθυνου προστασίας δεδομένων, ο ο- ποίος, με βάση τις ειδικές γνώσεις και την εμπειρία του στο δίκαιο και στις πρακτικές προστασίας των προσωπικών δεδομένων, παρέχει συνδρομή στον υπεύθυνο επεξεργασίας ή τον εκτελούντα κατά την παρακολούθηση της εσωτερικής συμμόρφωσής του προς τις διατάξεις του Κανονισμού, και γ) η αναθεώρηση των γνωστοποιήσεων και των συγκαταθέσεων. 2) Τεχνολογία: Στο πεδίο αυτό ε- ντάσσονται: α) η προστασία προσωπικών δεδομένων από τον σχεδιασμό -η τεχνολογία θα πρέπει να σχεδιάζεται εξ αρχής, κατά τέτοιο τρόπο ώστε να πληροί τις απαιτήσεις του Κανονισμού, β) η προστασία προσωπικών δεδομένων εξ ορισμού, που έχει την έννοια ότι θα πρέπει εξ ορισμού να υιοθετούνται κατάλληλοι μηχανισμοί για να διασφαλίζεται ότι μόνο τα δεδομένα που απαιτούνται για συγκεκριμένους σκοπούς θα συλλέγονται και θα χρησιμοποιούνται, καθώς και ότι τα δεδομένα θα αποθηκεύονται μόνο για το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την ικανοποίηση του σκοπού τους, και γ) η εφαρμογή προγράμματος για την έ- γκαιρη διαχείριση των περιστατικών διαρροής δεδομένων. 3) «Διακυβέρνηση Δεδομένων»: Στο πεδίο αυτό εντάσσονται: α) η χαρτογράφηση του περιβάλλοντος επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων με σκοπό την καταγραφή του αρχείου δραστηριοτήτων και β) η υλοποίηση ειδικών τεχνολογικών μέτρων, προκειμένου να διασφαλιστεί η ά- σκηση των δικαιωμάτων των υποκείμενων των δεδομένων, όπως τα δικαιώματα διαγραφής, φορητότητας, πρόσβασης και διαφάνειας. Το πλαίσιο προστασίας δεδομένων της Deloitte υιοθετεί την εκτέλεση των παρακάτω διακριτών δράσεων για την ε- φαρμογή του Κανονισμού: 1. Ανάπτυξη σχεδίου σε σχέση με τη στελέχωση και τις αρμοδιότητες του υπευθύνου προστασίας δεδομένων, εφόσον απαιτείται. 2. Ανάπτυξη προγράμματος ενημέρωσης των στελεχών του οργανισμού για την ασφαλή συλλογή, χρήση, ε- πεξεργασία, αποθήκευση και καταστροφή των προσωπικών δεδομένων. 3. Χαρτογράφηση του περιβάλλοντος επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων και καταγραφή των καταλόγων δραστηριοτήτων και πόρων επεξεργασίας, σύμφωνα με το άρθρο 30 του Κανονισμού. 4. Εκτέλεση μελέτης αποκλίσεων και κατάρτισης σχεδίων δράσεων για την αντιμετώπιση των πιθανών αποκλίσεων. 5. Εκτέλεση μελέτης επιπτώσεων για τις υψηλού κινδύνου περιοχές επεξεργασίας δεδομένων, σύμφωνα με το άρθρο 35 του Κανονισμού. 6. Ανάπτυξη διαδικασιών για την έ- γκαιρη ικανοποίηση των δικαιωμάτων των φυσικών προσώπων. 7. Ανάπτυξη διαδικασίας για την έγκαιρη διαχείριση των περιστατικών διαρροής δεδομένων. 8. Υλοποίηση τεχνολογικών λύσεων (privacy enhancing technologies) για την ενίσχυση της ασφάλειας των δεδομένων. 9. Ανάπτυξη διαρκούς ελεγκτικού προγράμματος, με σκοπό τη συνεχή α- ξιολόγηση του επιπέδου συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις του Κανονισμού. Από τα παραπάνω προκύπτει εμφανώς ότι η συμμόρφωση με τις απαιτήσεις του Κανονισμού δεν είναι αποκλειστικά ζήτημα κανονιστικής συμμόρφωσης. Α- ντιθέτως, οι απαιτήσεις που αφορούν τη διαχείριση των δεδομένων μπορεί να ε- πηρεάσουν, από τη φύση τους, το σύνολο του προγράμματος διακυβέρνησης των δεδομένων μιας επιχείρησης ή ε- νός οργανισμού. Για αυτόν τον λόγο, ε- πιχειρήσεις και οργανισμοί θα πρέπει να εφαρμόσουν ένα εταιρικό πλαίσιο προστασίας δεδομένων υιοθετώντας ο- λιστική προσέγγιση, συνενώνοντας όλα τα επιμέρους συστατικά του οργανισμού, που συμπράττουν στον καθορισμό του σκοπού και των μέσων επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων, στον σχεδιασμό, στην υ- λοποίηση, στην παρακολούθηση και στον έλεγχο των οργανωτικών και τεχνολογικών μέτρων. Ο Κανονισμός παρουσιάζει μια σημαντική ευκαιρία ανάπτυξης για τους οργανισμούς, καθώς απαιτεί την υλοποίηση στρατηγικής και ολιστικής προσέγγισης αναφορικά με τα δεδομένα των πελατών. Οι οργανισμοί, ως εκ τούτου, μπορούν να αξιοποιήσουν τον Κανονισμό για να αποκτήσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στη διαχείριση προσωπικών δεδομένων, και να χρησιμοποιήσουν τις πρακτικές προστασίας της ασφάλειας των πληροφοριών, ως μοναδικό σημείο υπεροχής. Ειδικότερα, για τους ασφαλιστικούς οργανισμούς, ο Κανονισμός θα συμβάλει στην περαιτέρω διείσδυση των προϊόντων κυβερνοασφάλισης και μπορεί να αξιοποιηθεί ως σημείο αναφοράς κατά τη διαδικασία ανάληψης κινδύνου και της αξιολόγησης του επιπέδου ωρίμανσης του πλαισίου διακυβέρνησης α- σφάλειας των πελατών τους. *Principal, Risk Advisory, Deloitte Certified Public Accountants SA BROKER'S TIME 16

σίγουρα, γρήγορα... απλά! Η Interasco εξ-ασφάλιση...εγγυάται. Βασ. Γεωργίου 44 & Κάλβου, 152 33 Χαλάδρι Τηλ.: +30210 6793100, Fax: +30210 6776035 www.interasco.gr, e-mail: info@interasco.gr...γιατί είμαστε στον ασφαλιστικό χώρο από το 1890....γιατί πάνω από 125 χρόνια εξ-ασφαλίζουμε με συνέπεια, εντιμότητα και σιγουριά χιλιάδες πελάτες μας....γιατί σήμερα σαν μέλος του ομίλου Harel που έχει 3 εκ. πελάτες, 2,3 δις κύκλο εργασιών, 1 δις ίδια κεφάλαια και 38 δις επενδυμένα κεφάλαια είμαστε δυνατοί περισσότερο από ποτέ. Πάνω από όλα όμως λογαριάζουμε εσάς που μας εμπιστεύεστε την υγεία σας, την περιουσία σας, το μέλλον και την ευτυχία σας. Αυτή την εμπιστοσύνη μετατρέπουμε σε σίγουρη δύναμη για να δημιουργείτε απερίσπαστοι και να προοδεύετε. Έτσι, γιατί ασφάλεια σημαίνει σίγουρα, γρήγορα... απλά Interasco!

ΑΝΤΙΚΡΙΣΤΆ ΤΙ ΜΑΣ ΔΙΔΑΞΕ Η ΥΠΟΘΕΣΗ "WANNACRY" του ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, Senior Risk Consultant, Aon Risk Solutions ΚΑΘΩΣ ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΣΤΟΝ ΑΠΟΗΧΟ ΜΙΑΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΙΟ ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΕΣ ΚΥΒΕΡΝΟΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΠΟΥ ΣΥΝΕΒΗΣΑΝ ΕΩΣ ΣΗΜΕΡΑ, ΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ ΕΥΡΟΣ ΤΩΝ ΖΗΜΙΩΝ ΠΟΥ ΥΠΕΣΤΗΣΑΝ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΠΟΙΚΙΛΛΟΥΝ, ΕΝΩ ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΕΚΦΡΑΖΟΥΝ ΑΝΗΣΥΧΙΕΣ ΓΙΑ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΕΣ ΝΕΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ. Στην Ελλάδα, υπάρχουν ήδη καταγεγραμμένα κρούσματα ζημιών, στοιχείο το οποίο καταδεικνύει πως το κυβερνοέγκλημα είναι ή- δη μεταξύ των απειλών του τοπικού επιχειρείν. Παρ' όλα αυτά, η ευαισθητοποίηση των επιχειρήσεων σε θέματα ασφάλισης ηλεκτρονικών και διαδικτυακών κινδύνων δεν είναι εμφανής, συγκριτικά με την κατάσταση στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πρόσφατη κυβερνοεπίθεση μάς διδάσκει τέσσερα πράγματα, που αναδεικνύουν τόσο τη σπουδαιότητα της ασφάλισης ηλεκτρονικών και διαδικτυακών κινδύνων ό- σο και την ανάγκη αυτή να επιλεγεί με ορθολογικό τρόπο και όχι ως μια μεμονωμένη λύση που θα κληθεί να λειτουργήσει ως «μαγικό ραβδί» σε περίπτωση ζημιάς. Προσδιορισμός του κινδύνου-η αρχή της σωστής ασφάλισης Το πρώτο δίδαγμα αφορά στην κατανόηση του κινδύνου που διατρέχει μια επιχείρηση, ώστε να προσδιοριστεί το είδος των καλύψεων που θα επιλεγούν. Τα διαθέσιμα συμβόλαια στην ελληνική ασφαλιστική αγορά προσφέρουν τις ακόλουθες βασικές καλύψεις: Αστικής ευθύνης έναντι τρίτων, συνεπεία κυβερνοεπίθεσης Δαπανών διοικητικών υποχρεώσεων (νομική προστασία και διοικητικά πρόστιμα) Δαπανών διαχείρισης γεγονότων Προαιρετικά παρέχονται καλύψεις όπως: Απώλειας καθαρού κέρδους, συνεπεία διακοπής λειτουργίας του δικτύου Δαπανών εκβιασμού Παραβίασης πνευματικής ιδιοκτησίας Στις διεθνείς αγορές, υπάρχει και η δυνατότητα κάλυψης φυσικής ζημιάς στα πάγια περιουσιακά στοιχεία μιας επιχείρησης, συνεπεία μιας κυβερνοεπίθεσης. Νομοθετικές αλλαγές και νέες ανάγκες Το δεύτερο δίδαγμα αφορά στην κατανόηση των απαιτήσεων που φέρνει η Ευρωπαϊκή Νομοθεσία περί Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (GDPR). Χαρακτηριστικά στοιχεία της νέας νομοθεσίας, η οποία ενσωματώνεται στο τοπικό δίκαιο μέχρι 28/05/2018, είναι τα υψηλά πρόστιμα, τα οποία μπορεί να φθάσουν τα 20.000.000 ευρώ ή το 4% του συνολικού παγκόσμιου κύκλου εργασιών μιας επιχείρησης. Πέραν των προστίμων, ο προσδιορισμός των κινδύνων ασφαλείας πληροφοριών και η λήψη προληπτικών μέτρων αποκτούν πλέον ισχυρή κανονιστική διάσταση. Ποσοτικοποίηση του κινδύνου και ασφάλιση Το τρίτο δίδαγμα αναδεικνύει τη χρησιμότητα εκτίμησης του δυνητικού οικονομικού κόστους, του σχετικού κινδύνου. Πολλές φορές, επικρατεί η εσφαλμένη αντίληψη πως το κόστος του αφορά μόνο τα πρόστιμα ή πως είναι εξ ολοκλήρου ασφαλίσιμο. Η πραγματικότητα, ωστόσο, μπορεί να είναι πολύ διαφορετική, καθώς μέσα από την ποσοτικοποίηση του κινδύνου εκτιμώνται τόσο οι ασφαλίσιμες όσο και οι μη ασφαλίσιμες συνιστώσες του, σε περίπτωση ζημιάς. Η ποσοτικοποίηση του κινδύνου επιτρέπει την ορθολογική επιλογή του εύρους των ορίων και των υπο-ορίων κάλυψης. Προληπτικός σχεδιασμός αντίδρασης Το τέταρτο δίδαγμα είναι η ανάγκη προληπτικού σχεδιασμού μέτρων αντίδρασης, σε περίπτωση περιστατικού ζημιάς. Το στοιχείο αυτό μαζί με τον προσδιορισμό του κινδύνου που αναφέρθηκε είναι μερικές από τις ανάγκες που ισχυροποιεί περαιτέρω η νέα νομοθεσία. Σε γενικές γραμμές, οι επικείμενες νομοθετικές αλλαγές, σε συνδυασμό με την α- νάπτυξη των τεχνολογιών διασύνδεσης και της ψηφιοποίησης πολλών εταιρικών δραστηριοτήτων, έστω και με αργούς για τα ελληνικά δεδομένα ρυθμούς, εκτιμάται πως θα αναδείξουν την πολλαπλή σημασία της ασφάλισης έναντι των κυβερνοαπειλών και του ορθολογικού σχεδιασμού της. BROKER'S TIME 18

ΑΝΤΙΚΡΙΣΤΆ CYBER CLAIMS H ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΜΙΑΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΑ ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΖΗΜΙΑΣ Το κόστος μιας επίθεσης διαρροής δεδομένων υπολογίζεται παγκοσμίως πως ανέρχεται πλέον στα 3,5 εκατ. ευρώ, ποσό που έχει αυξηθεί κατά 29% από το 2003, σύμφωνα με στοιχεία της IBM και του Ινστιτούτου Ponemon. Η AIG έχει χειριστεί μια πληθώρα αιτιάσεων που αφορούν ηλεκτρονικούς και διαδικτυακούς κινδύνους, σε παγκόσμιο, ευρωπαϊκό και τοπικό επίπεδο, και η εμπειρία μάς έ- χει δείξει πως πρόκειται για ζημιές ιδιαίτερα σύνθετες στη διαχείρισή τους. Θα φέρω εδώ ως παράδειγμα μια ασφαλισμένη σε εμάς εταιρεία στον τομέα των κατασκευών, με 300 εργαζομένους και κύκλο εργασιών μεταξύ 50 και 70 εκατ. ευρώ τον χρόνο. Την 1η Δεκεμβρίου 2016, έπεσε θύμα επίθεσης ransomware, με αποτέλεσμα να μην έχει πρόσβαση στο 85% περίπου των αρχείων και φακέλων της. Η AIG επενέβη άμεσα μετά την ειδοποίησή της, παρέχοντας υπηρεσίες ΙΤ Forensics. Α- ποφασίστηκε να γίνει ανάκτηση αρχείων από back up, εργασία για την οποία χρειάστηκαν δύο ημέρες. Σε αυτό το διάστημα, οι εργαζόμενοι δεν μπορούσαν να δουλέψουν, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα απώλεια εισοδημάτων, δεδομένου του ότι η συγκεκριμένη εταιρεία χρεώνει τους πελάτες της με βάση τις εργατοώρες που επενδύει σε κάθε έργο. Το κόστος για αυτές τις δύο ημέρες ανήλθε σε 73.500 ευρώ, χωρίς τις αμοιβές των ειδικών. Σε αυτήν την περίπτωση, έπρεπε να κινηθούμε παράλληλα σε διάφορες κατευθύνσεις, τόσο για να επαναφέρουμε την ομαλή λειτουργία της εταιρείας όσο και για να υ- πολογίσουμε το κόστος της ζημιάς, λόγω της απώλειας των εργασιών. Εάν θέλουμε να δούμε τι σημαίνει μια ε- πίθεση μεγάλης κλίμακας, έχουμε το παράδειγμα ενός νοσοκομείου που έπεσε θύμα hackers, οι οποίοι απέκτησαν πρόσβαση στα ιατρικά αρχεία 40.000 ασθενών. Σε αυτήν την περίπτωση, συνεργαστήκαμε με εταιρείες IT Forensics, για τη διαχείριση του περιστατικού, την ενημέρωση των ασθενών αλλά και των αρμόδιων αρχών, και δημιουργήσαμε ένα τηλεφωνικό κέντρο για την απάντηση ε- ρωτημάτων. Η AIG αποζημίωσε τον πελάτη με 400.000 ευρώ για αποζημιώσεις και έξοδα για κακόβουλη χρήση των στοιχείων που κλάπηκαν, 156.000 ευρώ για τα έξοδα του τηλεφωνικού κέντρου και την ειδοποίηση των ασθενών, 22.000 ευρώ για έξοδα IT Forensics, 80.000 ευρώ για νομικά έξοδα και 445.000 ευρώ για πρόστιμα διοικητικών αρχών. Από τα παραπάνω παραδείγματα αξίζει να κρατήσουμε τα εξής: κατά πρώτον, οι ζημιές πράγματι μπορεί να λάβουν πολύ μεγάλες διαστάσεις, αυτό όμως δεν σημαίνει ό- τι οι μικρότερες σε μέγεθος επιθέσεις είναι αμελητέες. Κατά δεύτερον, έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια σύνθετη κατηγορία ζημιών, που περιλαμβάνει πρόστιμα, απώλεια κερδών, διακοπή εργασιών, προβλήματα στην τεχνική υποδομή της εταιρείας, έξοδα τεχνικών, νομικών συμβούλων και ειδικών διαχείρισης κρίσεων, αλλά και μια σοβαρή κρίση στο πρόσωπο και την αξιοπιστία της εταιρείας. Τέλος, υπάρχει μια λανθασμένη αντίληψη ό- τι οι επιθέσεις αφορούν συγκεκριμένες κατηγορίες επιχειρήσεων. Η εμπειρία μάς έχει αποδείξει το αντίθετο: από τους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς και τις τηλεπικοινωνίες, μέχρι την υγεία, τον τουρισμό, τις κατασκευές, το εμπόριο, ακόμη και τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, έχουμε παραδείγματα ζημιών. Το ερώτημα λοιπόν παραμένει στο εάν και σε ποιον βαθμό επαρκούν τα μέτρα ασφαλείας που λαμβάνουν οι ασφαλισμένοι. του ΚΩΣΤΑ ΒΟΥΛΓΑΡΗ Financial Lines and Casualty Manager, AIG Greece ΔΙΑΝΥΟΥΜΕ ΜΙΑ ΠΕΡΙΟΔΟ ΣΥΝΕΧΟΥΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΤΩΝ ΚΡΟΥΣΜΑΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΩΝ ΕΠΙΘΕΣΕΩΝ. ΜΟΝΟ ΣΤΗΝ AIG, ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ, ΤΗΣ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΦΡΙΚΗΣ, ΤΟ 2016 ΧΕΙΡΙΣΤΗΚΑΜΕ 60 ΦΟΡΕΣ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΟ 2013. BROKER'S TIME 19

ΑΡΘΡΟ ΠΩΣ ΝΑ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΘΕΙΤΕ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΥΒΕΡΝΟΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΤΙ ΜΑΣ «ΔΙΔΑΣΚΟΥΝ» 4 CASE STUDIES Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΕΡΓΑΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ. ΩΣΤΟΣΟ, Η ΕΞΑΡΤΗΣΗ ΤΟΥ ΣΥΓΧΡΟΝΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ ΑΠΟ ΤΑ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΕΥΡΕΙΑ ΔΙΑΔΟΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ ΕΧΟΥΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕΙ ΝΕΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ, ΜΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ. της ΕΥΗΣ ΠΕΤΡΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Για πολλούς οργανισμούς, οι τελευταίες εβδομάδες έ- φεραν στην επιφάνεια μια νέα πραγματικότητα. Α- ναφερόμαστε, ασφαλώς, στην πρόσφατη επίθεση στον κυβερνοχώρο με το ''Wannacry''. Ένα σαφές μήνυμα που πήραμε με το ''Wannacry'', καθώς κοιτάζουμε πλέον να αποτρέψουμε μια επόμενη «πανδημία» στον κυβερνοχώρο, είναι το πόσο ευάλωτες μπορεί να είναι οι επιχειρήσεις σε σχέση με αυτό που νομίζαμε στο παρελθόν. Μεγαλύτερη διασύνδεση και πολυπλοκότητα ανάμεσα στα δίκτυα πληροφορικής αυξάνει τον κίνδυνο δυσλειτουργίας, αλλά και γρήγορης διάδοσης. Η ασφάλεια της πληροφορίας -Εμπιστευτικότητα (Confidentiality), Ακεραιότητα (Integrity), Διαθεσιμότητα (Availability)- είναι πιο ευάλωτη από ποτέ, τόσο από μια κακόβουλη επίθεση όσο και από ένα τυχαίο γεγονός. BROKER'S TIME 20

Είναι αντιληπτό ότι η επίτευξη των στόχων μιας επιχείρησης σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τη διασφάλιση της λειτουργίας των υποδομών τεχνολογίας. Ε- νώ όλες οι επιχειρήσεις είναι εκτεθειμένες στις νέες μορφές κινδύνων που πηγάζουν από τη χρήση των τεχνολογιών πληροφορικής, ελάχιστες έχουν προσπαθήσει να αποτιμήσουν τον κίνδυνο και τις οικονομικές επιπτώσεις μιας απειλής α- πό τον κυβερνοχώρο. Η επίτευξη της ασφάλειας των πληροφοριακών συστημάτων και η ορθή και έγκαιρη αντιμετώπιση των ηλεκτρονικών και διαδικτυακών κινδύνων απαιτεί τη συνεργασία όλων των στελεχών της επιχείρησης. Δεν αρκεί μόνο να εντοπίσει κανείς τα τεχνικά θέματα, οι επιχειρήσεις θα πρέπει να εξετάσουν με βάση τα πρόσφατα «μαθήματα» του ''Wannacry''. Το ΠΡΏΤΟ ΒΉΜΑ για την κάθε επιχείρηση είναι η καταγραφή των βασικότερων απειλών, κακόβουλων ή μη, εσωτερικών -όπως όταν προέρχονται από το ίδιο το προσωπικό της επιχείρησης, από κλοπή ή απώλεια εγγράφων και εταιρικών ηλεκτρονικών συσκευών- ή εξωτερικών, από κακόβουλο λογισμικό μέσω Phishing, προμήθεια αναλωσίμων που έχουν μολυνθεί από ιούς, αστοχία συστημάτων ασφαλείας προμηθευτών κ.λπ. Στη συνέχεια, είναι απαραίτητος ο καθορισμός των κινδύνων που χρειάζεται να τεθούν σε προτεραιότητα. Το ΕΠΌΜΕΝΟ ΒΉΜΑ αφορά στον υπολογισμό της πιθανότητας και συχνότητας να συμβούν οι κίνδυνοι που έχουν εντοπιστεί, αλλά και των οικονομικών επιπτώσεων στην επιχείρηση, σε απώλεια πωλήσεων, πρόσθετα νομικά έξοδα και έξοδα ειδικών ΙΤ συμβούλων για την αντιμετώπιση του γεγονότος, πρόστιμα λόγω του νέου Ευρωπαϊκού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων (GDPR, πτώση της μετοχής). Όταν ολοκληρωθεί η ανάλυση του κινδύνου και εντοπιστούν τα σημεία στις εταιρικές διαδικασίες ή στα συστήματα που μπορεί να επιτρέψουν να συμβεί μια παραβίαση, και υπολογιστούν οι οικονομικές συνέπειες, τότε η κάθε επιχείρηση με τη βοήθεια ειδικών συμβούλων θα είναι σε θέση: - Να υλοποιήσει διαδικασίες ελέγχου και πλάνα επιχειρηματικής συνέχισης, με σκοπό να περιορίσει τις επιπτώσεις ε- νός γεγονότος παραβίασης. - Να σχεδιάσει και να εφαρμόσει τα α- παραίτητα μέτρα που θα τη βοηθήσουν στον πιο άμεσο και γρήγορο εντοπισμό μια κακόβουλης επίθεσης. - Να θέσει σε εφαρμογή τους πλέον κατάλληλους τρόπους αποκατάστασης των χαμένων δεδομένων και περιορισμού της δυσλειτουργίας των συστημάτων της. - Να αποφασίσει να μεταφέρει μέρος των κινδύνων της σε τρίτους, συνάπτοντας ασφαλιστικές συμβάσεις προσαρμοσμένες στις ανάγκες της. Είναι γεγονός ότι τα στελέχη των επιχειρήσεων πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι μπορεί πολύ γρήγορα να βρεθούν αντιμέτωπα με ένα γεγονός παραβίασης. Επομένως, είναι σημαντικό να έχουν μεριμνήσει ώστε να έχουν τον κατάλληλο συνεργάτη δίπλα τους, ο οποίος θα τους βοηθήσει τη δεδομένη στιγμή. Ο κίνδυνος πλέον υπάρχει και οι επιπτώσεις του είναι εξαιρετικά σημαντικές. Χαρακτηριστικά παραδείγματα των προαναφερόμενων είναι οι παρακάτω περιπτώσεις. Περίπτωση 1η: Εταιρεία e-shop ανακάλυψε ασυνήθιστη κίνηση στον server της και μετά από έ- ρευνα προέκυψε ότι είχαν κλαπεί οι κωδικοί υπαλλήλου, με αποτέλεσμα hackers να κλέψουν προσωπικά δεδομένα άνω των 50.000 πελατών της. Άμεσα ενεργοποιήθηκε το ασφαλιστήριο συμβόλαιο και το πλάνο αντιμετώπισης κρίσεων της επιχείρησης, προκειμένου να περιοριστεί το γεγονός και να προστατευτούν τα δεδομένα των πελατών της. Τα έξοδα ελέγχου των συστημάτων, ενημέρωσης των πελατών της και forensic accounting services άγγιξαν το 1 εκατ. ευρώ. Πρόκειται για ποσό που αποζημιώθηκε πλήρως. Περίπτωση 2η: Εταιρεία μέσων ενημέρωσης έπεσε θύμα επίθεσης στον κυβερνοχώρο από hackers από χώρα εκτός των συνόρων δραστηριότητάς της, η οποία προκάλεσε εκτεταμένη διακοπή λειτουργίας. Η εταιρεία έπρεπε άμεσα να εξασφαλίσει την ασφάλεια του δικτύου της και να ενημερώσει τους πελάτες της για το γεγονός παραβίασης. Παράλληλα, όφειλε να συνεργαστεί με τις αρμόδιες αρχές προστασίας προσωπικών δεδομένων και να αντιμετωπίσει τις έρευνες των αρχών αλλά και την κρίση στην εταιρική της φήμη. Η συγκεκριμένη εταιρεία διέθετε ασφαλιστήριο συμβόλαιο με όριο 60.000.000 ευρώ, το οποίο ενεργοποιήθηκε για την κάλυψη των πρόσθετων εξόδων των ειδικών συμβούλων για την αντιμετώπιση της κρίσης, της απώλειας κερδών από την παρατεταμένη διακοπή λειτουργίας του συστήματος, αλλά και των ευθυνών από τη διαρροή των δεδομένων. Περίπτωση 3η: Μεσαίου μεγέθους δικηγορική εταιρεία α- νακάλυψε την Παραμονή των Χριστουγέννων ότι έπεσε θύμα κακόβουλου λογισμικού. Οι hackers ζήτησαν λύτρα σε bitcoins ύψους 25.000. Άμεσα κλήθηκαν τεχνικοί σύμβουλοι και εταιρεία παροχής υπηρεσιών forensic. Με δεδομένο το ότι δεν υ- πήρχε η δυνατότητα αντιμετώπισης του κακόβουλου λογισμικού και αποκρυπτογράφησής του, καθώς και ότι για την πλήρη επανάκτηση των αρχείων από το back up της εταιρείας χρειάζονταν πάνω από πέντε μέρες, αποφασίστηκε η πληρωμή των λύτρων. Παράλληλα, συνεχίστηκε η προσπάθεια εντοπισμού του ευάλωτου σημείου στο σύστημα της εταιρείας από το οποίο οι hackers εισχώρησαν σε αυτό, ενώ διερευνήθηκε και το ενδεχόμενο να υπήρξε διαρροή δεδομένων. Το εκτιμώμενο κόστος της ζημιάς ξεπέρασε τα 150.000 ευρώ. Περίπτωση 4η: Κέντρο Πρωτοβάθμιας Φροντίδας βρέθηκε αντιμέτωπο με αγωγή για αμέλεια και παραβίαση της ιδιωτικής ζωής όταν κατηγορήθηκε ότι υπάλληλός του με πρόσβαση στο ιατρικό ιστορικό της ενάγουσας το κοινοποίησε σε τρίτους. Η υπόθεση είναι ακόμη ανοικτή και αναμένεται να κλείσει στο ποσό των 250.000 ευρώ εξωδικαστικά, ενώ δεν αποκλείεται το Κέντρο να κληθεί να καταβάλει πρόστιμα στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, ε- φόσον ήδη ξεκίνησαν οι σχετικές έρευνες για τις συνθήκες του συμβάντος. Συμπερασματικά, είναι κρίσιμο όσο ποτέ άλλοτε να διασφαλίσουν οι επιχειρήσεις την ψηφιακή προστασία τους με κατάλληλες τεχνικές αποτίμησης και επιλεγμένους συνεργάτες. *Specialty and Sales Executive, Marsh LTD BROKER'S TIME 21

ΑΡΘΡΟ ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΥΞΗΜΕΝΗ Η ΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΙΣΗ ΚΥΒΕΡΝΟΚΙΝΔΥΝΩΝ της ΕΛΙΝΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ* Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΣ ΜΕΤΑ ΤΟ «ΧΤΥΠΗΜΑ» ΣΤΙΣ 12-15 ΜΑΪΟΥ 2017 ΤΟΥ RANSOMWARE ΚΑΚΟΒΟΥΛΟΥ ΙΟΥ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ''WANNACRY'', ΠΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΖΕΤΑΙ ΟΤΙ ΚΡΥΠΤΟΓΡΑΦΗΣΕ ΤΑ ΑΡΧΕΙΑ 300.000 ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ (ΚΑΘΙΣΤΩΝΤΑΣ ΤΑ ΑΠΡΟΣΠΕΛΑΣΤΑ), ΗΤΑΝ ΑΛΛΗ ΜΙΑ ΑΦΟΡΜΗ ΠΟΥ ΑΦΥΠΝΙΣΕ ΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΘΕΜΑΤΑ ΚΥΒΕΡΝΟΑΣΦΑΛΕΙΑΣ. Παράλληλα, τόνωσε άμεσα το ενδιαφέρον τόσο για τεχνικά προληπτικά μέτρα ό- σο και για την ασφάλιση των σχετικών κινδύνων, που, από ό,τι φαίνεται, δεν μπορούν πάντα να α- ποφευχθούν. Καθώς οι επιθέσεις αυξάνονται και τα κρούσματα γίνονται αντιληπτά σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι στο παρελθόν, οι επιχειρήσεις δεν μπορούν πια να α- γνοούν τον κίνδυνο ή να πιστεύουν ότι δεν τις αφορά. Προκύπτει, πλέον, η αναγκαιότητα ενός ολοκληρωμένου στρατηγικού σχεδίου για την κυβερνοασφάλεια και την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των επιθέσεων, ξεκινώντας από τον σχεδιασμό για την ασφαλή διαχείριση και την προστασία των ψηφιακών δεδομένων, τη θωράκιση των συστημάτων και των δικτύων της επιχείρησης, την ασφάλεια των εφαρμογών, την προστασία των πληροφοριών, τη διαχείριση της πρόσβασης κ.λπ. BROKER'S TIME 22

Η επιχείρηση οφείλει να υιοθετεί μέτρα για την προστασία τόσο από υπάρχοντες όσο και από αναδυόμενους κινδύνους και να συμμορφώνεται με το νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο, που συνεχώς ενισχύεται και διευρύνεται σε παγκόσμιο επίπεδο. Σημαντικό ρόλο έχει ο εντοπισμός των συμβάντων, η χαρτογράφηση αλλά και η συνεχής ενημέρωση σχετικά με τις απειλές, μέσω αναλύσεων τρωτότητας, επικαιροποιήσεων πολιτικών και διαδικασιών ασφαλείας κ.λπ. Οι διοικήσεις των επιχειρήσεων -σε ε- πίπεδο διοικητικού συμβουλίου και ό- χι απλά τμημάτων πληροφορικής- πλέον κατανοούν ότι όσο προηγμένα κι αν είναι τα τεχνικής φύσεως μέτρα τους, δεν μπορούν να εκμηδενίσουν τον κίνδυνο. Το θέμα δεν είναι πλέον «δεν θα μου συμβεί», αλλά το «πότε θα μου συμβεί και σε τι έκταση». Έτσι, στα πλάνα προστασίας των ε- πιχειρήσεων εντάσσεται και η ετοιμότητα, η προετοιμασία για το ενδεχόμενο επίθεσης, μέσω εκπόνησης σχεδίων διαχείρισης κρίσεων και ε- πιχειρησιακής συνέχειας. Για τον ί- διο ακριβώς λόγο, οι επιχειρήσεις α- ναγνωρίζουν την ανάγκη να μεταφέρουν μέρος του κινδύνου εκτός του ισολογισμού τους, σε μια ασφαλιστική εταιρεία. Και είναι όλο και πιο πρόθυμες, πλέον, να συνεργαστούν με τον ασφαλιστικό τους σύμβουλο και την ασφαλιστική εταιρεία, ώστε να συζητήσουν τους κινδύνους και τις πιθανές επιπτώσεις τους και να διαμορφώσουν, σε συνεργασία, την κατάλληλη α- σφαλιστική κάλυψη, να προετοιμαστούν δηλαδή για την επόμενη μέρα. Ο διάλογος αυτός ευνοεί την πληρέστερη αξιολόγηση του κινδύνου. Η ασφάλιση cyber risks έχει σημειώσει σημαντική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια, με αυξημένο capacity από τις ασφαλιστικές εταιρείες αλλά και ευρύ φάσμα καλύψεων. Το παρεχόμενο προϊόν ε- στιάζεται και στους τρεις πυλώνες των πιθανών περιοχών έκθεσης στο ρίσκο: α) Ευθύνη προς τρίτους (Cyber Liability), β) Ίδιες οικονομικές απώλειες, απώλεια κερδών και γ) Πρόσθετες έξτρα δαπάνες και υπηρεσίες πρόληψης ή και α- ντιμετώπισης/διαχείρισης της κρίσης. BROKER'S TIME 24 ΑΡΘΡΟ Καθώς πρόκειται για ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο τοπίο, η εξέλιξη των αποζημιώσεων τα επόμενα χρόνια θα δημιουργήσει την ιστορικότητα που απαιτείται ώστε να τιμολογηθεί ο κίνδυνος με μεγαλύτερη ακρίβεια. Όπως όλα τα πρωτοεμφανιζόμενα α- σφαλιστικά προϊόντα, η κάλυψη προσαρμόζεται συνεχώς, ώστε να ανταποκρίνεται στον κίνδυνο και στις ανάγκες των πελατών, καθώς αυτές διαμορφώνονται με την πάροδο του χρόνου. Αυτήν τη στιγμή, στην ασφαλιστική α- γορά, ένα τυπικό ασφαλιστήριο cyber risks θα πρέπει να καλύπτει κατ' ελάχιστον την ευθύνη προς τρίτους και τις ζημίες από διακοπή εργασιών (δηλαδή την απώλεια κερδών), αλλά και να δίνει τη δυνατότητα διεύρυνσης των καλύψεων με επεκτάσεις όπως για βιομηχανική κατασκοπία (παραβίαση εμπορικών μυστικών), απιστία υπαλλήλων, νομική προστασία, κάλυψη εκβιασμού και λύτρων κ.ά. Επιπλέον, θα πρέπει να προβλέπει κάλυψη για ένα ευρύ φάσμα υποστηρικτικών υπηρεσιών, όπως διερεύνηση από ειδικούς (forensics), τεχνική υποστήριξη για την ανάκτηση και επαναφορά των δεδομένων/υπηρεσιών, υπηρεσίες διαχείρισης κρίσεων και επικοινωνιακής διαχείρισης συμβάντος κ.λπ. Εδώ σημειώνεται ότι, μέσω της ασφάλισης, η επιχείρηση επωφελείται από άμεση πρόσβαση σε υψηλού κύρους εταιρείες εξειδικευμένων υπηρεσιών τέτοιου είδους και καλύπτεται για τα σχετικά έξοδα (τα οποία θα μεταφράζονταν σε σημαντική επιπρόσθετη ε- πιβάρυνση σε διαφορετική περίπτωση). Όπως προκύπτει και από τις πιο πρόσφατες επιθέσεις, επιχειρήσεις και οργανισμοί κάθε κλάδου (συμπεριλαμβανομένου του δημόσιου τομέα) αντιμετωπίζουν cyber risks. Οι τράπεζες και ο χρηματοοικονομικός κλάδος εν γένει έχουν ήδη στραφεί στην ασφαλιστική κάλυψη και φαίνεται να πρωτοπορούν σε ό,τι αφορά τη συνολική διαχείριση της κυβερνοασφάλειάς τους σε σχέση με τον εμπορικό-βιομηχανικό κλάδο. Ό- μως, η έκθεση του τελευταίου σε κυβερνοκινδύνους είναι εξίσου υψηλή, αν όχι και υψηλότερη. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες σχετικές μελέτες, η παραγωγική βιομηχανία εμφανίζεται συστηματικά μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης θέσης σε επιθέσεις. Καθώς η βιομηχανική παραγωγή έχει ε- ξελιχθεί σε ένα περιβάλλον ηλεκτρονικά/διαδικτυακά διασυνδεδεμένων και αυτοματοποιημένων συστημάτων βιομηχανικού ελέγχου, με αλληλεξαρτώμενες εφοδιαστικές αλυσίδες, ανακύπτουν πολλαπλοί κίνδυνοι από κυβερνοεπιθέσεις στο λειτουργικό περιβάλλον των επιχειρήσεων. Ως κατεξοχήν ασφαλιστής βιομηχανικών και μεγάλων εμπορικών κινδύνων, η HDI διαθέτει συνεχώς επεκτεινόμενο χαρτοφυλάκιο cyber σε ευρωπαϊκές και διεθνείς αγορές, με το εξειδικευμένο ασφαλιστικό προϊόν HDI Cyber+, το οποίο ήδη διατίθεται και στην Ελλάδα. Μέσω της θυγατρικής HDI Risk Consulting (HRC), η εταιρεία αξιοποιεί τη συσσωρευμένη εμπειρία και τεχνογνωσία από πληθώρα ειδικών σε θέματα ασφαλείας συστημάτων και διακοπής εργασιών και παρέχει ουσιαστικές και αντικειμενικές συμβουλευτικές υπηρεσίες για τον περιορισμό του κινδύνου των επιχειρήσεων. Με τo ασφαλιστήριο Cyber + η HDI βοηθά τις επιχειρήσεις να ελέγξουν και να μεταφέρουν τον κίνδυνο, παρέχοντας την απαραίτητη σταθερότητα και χρηματοδότηση για τη συνέχιση της λειτουργίας τους σε περιπτώσεις επιθέσεων. *Director, Insurance Technical Division, HDI Global SE, Hellas

ΠΩΣ ΤΙΜΩΡΕΙΤΑΙ ΤΟ ΚΥΒΕΡΝΟΕΓΚΛΗΜΑ ΣΤΙΣ 3 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ 2016, ΤΕΘΗΚΕ ΣΕ ΙΣΧΥ Ο ΝΕΟΣ ΝΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΥΒΕΡΝΟΕΓΚΛΗΜΑ ΥΠ' ΑΡ. 4416/2016, Ο ΟΠΟΙΟΣ ΚΥΡΩΣΕ ΤΗ ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ (ΣΥΜΒΑΣΗ ΤΗΣ ΒΟΥΔΑΠΕΣΤΗΣ) ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΣΘΕΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΑΥΤΗΣ, ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΕ ΣΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ 2013/40/ΕΕ ΚΑΙ ΑΝΤΙΚΑΤΕΣΤΗΣΕ ΤΗΝ ΑΠΟΦΑΣΗ-ΠΛΑΙΣΙΟ 2005/22/ΔΕΥ ΤΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ (ΕΦΕΞΗΣ Ο «ΝΟΜΟΣ»). της ΚΑΛΛΙΟΠΗΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ* ΑΡΘΡΟ Μέχρι την ψήφιση του Νόμου, τα κυβερνοεγκλήματα στην Ελλάδα τιμωρούνταν βάσει των άρθρων 370Β, 370Γ και 386 Α του Ποινικού Κώδικα (εφεξής ο «ΠΚ»), που ρύθμιζαν την τιμωρία των ε- γκλημάτων που διαπράττονταν μέσω των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Όμως το νομοθετικό αυτό καθεστώς παρουσίαζε σημαντικά κενά, επειδή δεν κάλυπτε την παρακώλυση λειτουργίας συστήματος υπολογιστή και δεν ρύθμιζε ξεχωριστά την αλλοίωση ή τη φθορά των ηλεκτρονικών δεδομένων, λόγω αθέμιτων προσβάσεων. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μέρος της θεωρίας δεχόταν ότι για την αλλοίωση ή φθορά των ηλεκτρονικών δεδομένων μπορούσαν κατ' αναλογία να εφαρμοστούν οι διατάξεις για τη φθορά ξένης ιδιοκτησίας του άρθρου 381 ΠΚ. Όμως, βάσει αυτού του άρθρου, μπορούσε να τιμωρηθεί μόνο η φθορά στον υλικό τομέα των δεδομένων, δηλαδή η φθορά του υπολογιστή ή του server και όχι η καθεαυτή φθορά των δεδομένων, επειδή τα ηλεκτρονικά δεδομένα δεν αποτελούν πράγμα. Η καθεαυτή φθορά/αλλοίωση των ηλεκτρονικών δεδομένων μπορούσε να τιμωρηθεί μόνο εάν τα δεδομένα αυτά ήταν προσωπικά δεδομένα και μπορούσαν έτσι να εφαρμοστούν οι διατάξεις της νομοθεσίας περί προσωπικών δεδομένων ή βάσει των διατάξεων του άρθρου 13 περ. γ ΠΚ περί ηλεκτρονικού εγγράφου σε συνδυασμό με το άρθρο 222ΠΚ περί υπεξαγωγής εγγράφου. Με τις νέες διατάξεις του Νόμου εισάγονται πλέον τα κάτωθι τρία βασικά αδικήματα: α) η παράνομη πρόσβαση σε πληροφοριακό σύστημα, β) η παράνομη παρέμβαση σε πληροφοριακό σύστημα και γ) η παράνομη παρέμβαση σε πληροφορικά δεδομένα συμπεριλαμβανομένης της υποκλοπής και διάδοσης εργαλείων για τον σκοπό της διαδικτυακής πειρατείας. Με το άρθρο δε 13 του ΠΚ εισάγονται πλέον και ερμηνεύονται οι όροι «πληροφοριακό σύστημα» και «ψηφιακά δεδομένα». Επιπλέον, εισάγονται στον ΠΚ τα κάτωθι νέα άρθρα και τροποποιούνται υφιστάμενα άρθρα αυτού ως εξής: - Άρθρο 292 Β, με το οποίο ποινικοποιούνται οι επιθέσεις άρνησης εξυπηρέτησης τύπου DoS, οι κατανεμημένες επιθέσεις άρνησης εξυπηρέτησης (DDoS) έναντι πληροφοριακών συστημάτων και οι πράξεις παράνομης πρόσβασης (hacking/cracking) και προβλέπονται κατά περίπτωση ποινικές κυρώσεις. - Άρθρο 292 Γ, το οποίο προβλέπει ποινικές κυρώσεις για τις προπαρασκευαστικές ενέργειες τέλεσης του αδικήματος του άρθρου 292 Β (π.χ. διάθεση κακόβουλου λογισμικού και εργαλείων που μπορούν να δημιουργούν ''botnet'', το οποίο χρησιμοποιείται για τη διάπραξη επιθέσεων στον κυβερνοχώρο). - Τροποποιείται το άρθρο 370 Γ, με το ο- ποίο πλέον προβλέπεται ρητά ως ποινικό αδίκημα η παράνομη πρόσβαση σε πληροφοριακό σύστημα με οποιονδήποτε τρόπο, και συνεπώς καλύπτονται οι ενέργειες hacking και cracking. - Άρθρο 370 Δ, με το οποίο τιμωρείται πλέον αυτοτελώς η παραβίαση του απορρήτου των επικοινωνιών μέσω πληροφορι- BROKER'S TIME 26

ακών συστημάτων. - Άρθρο 370 Ε, με το οποίο τιμωρείται πλέον ως ποινικό αδίκημα η με οποιονδήποτε τρόπο εκ προθέσεως διάθεση προγραμμάτων, συσκευών ή τεχνικών μέσων με τα οποία είναι δυνατή η πρόσβαση σε πληροφοριακό σύστημα, προκειμένου να διαπραχθούν τα αδικήματα που αναφέρονται στα άρθρα 370Α- 370 Δ του ΠΚ. - Άρθρο 381 Α, το οποίο προστατεύει πλέον αυτοτελώς τα ψηφιακά δεδομένα από πράξεις καταστροφής, διαγραφής, αλλοίωσης κ.λπ. - Άρθρο 381 Β, με το οποίο προβλέπεται ποινική δίωξη των επιθέσεων που διαπράττονται με διάδοση κακόβουλου λογισμικού ή ιών. - Τροποποιείται το άρθρο 386 Α σχετικά με την απάτη με υπολογιστή, όπου πλέον περιλαμβάνεται και η χρήση ορθών δεδομένων που γίνεται χωρίς δικαίωμα (π.χ. παράνομη απόκτηση ονόματος και κωδικού χρήστη). Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 4 του Νόμου, προβλέπεται ειδική ποινική ευθύνη νομικών προσώπων, εφόσον αποδειχθεί ότι κάποιες από τις προαναφερόμενες ποινικά κολάσιμες πράξεις τελέστηκαν προς όφελος ή για λογαριασμό του νομικού προσώπου. Επιπροσθέτως, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι, σύμφωνα με το ανωτέρω άρθρο, προβλέπεται και η δυνατότητα της άρσης του απορρήτου, προκειμένου να εξιχνιαστούν τα αδικήματα των άρθρων 292 Α-Γ ΠΚ, 370Γ ΠΚ, 370 Ε ΠΚ και 381 Α-Β ΠΚ. Ο ανωτέρω Νόμος αποτελεί θεσμικό εργαλείο για τη δίωξη του ηλεκτρονικού εγκλήματος, όμως αποφασιστικό παράγοντα για την καταπολέμηση του αποτελεί η πρόληψη, η οποία είναι προτιμότερη της καταστολής και η οποία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με συνεχή ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι, ενώ η Ελλάδα κύρωσε τη Σύμβαση της Βουδαπέστης για την αντιμετώπιση του κυβερνοεγκλήματος με καθυστέρηση 15 ε- τών, η ευρωπαϊκή νομοθεσία εκσυγχρονίζεται με αλματώδη ρυθμό, τον οποίο θα πρέπει να ακολουθήσει η Ελλάδα εάν θέλει να έχει αισθητά αποτελέσματα στον τομέα αυτό. Ήδη, έχει εκδοθεί η νέα Ευρωπαϊκή Οδηγία 2016/1148 (η αποκαλούμενη ως Οδηγία NIS), η οποία στοχεύει στην υιοθέτηση μέτρων από όλα τα κράτη για έ- να υψηλό κοινό επίπεδο ασφαλείας των συστημάτων δικτύου και πληροφοριών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, με προθεσμία ενσωμάτωσης την 9-5-2018 και εφαρμογής των μέτρων την 10-5-2018. Σύμφωνα με την Οδηγία αυτή, θα πρέπει τα κράτη-μέλη, βάσει κριτηρίων, να ορίσουν ποιες υπηρεσίες παρέχουν ζωτικής σημασίας υπηρεσίες στους τομείς της ενέργειας, υγείας, τραπεζών, μεταφορών, παροχής νερού και ψηφιακών υπηρεσιών, έτσι ώ- στε αυτές να αυξήσουν τα μέτρα ασφαλείας στον κυβερνοχώρο και να αναφέρουν περιστατικά παραβίασης ασφαλείας στις ε- θνικές τους. Επιπλέον, θα πρέπει να γίνει ειδική μνεία και στις νομοθετικές προβλέψεις οι οποίες ενισχύουν την προστασία του ατόμου από αθέμιτη επεξεργασία προσωπικών δεδομένων και λειτουργούν ως αντιστάθμισμα ό- λων των ανωτέρω προβλέψεων για την ε- νίσχυση της ασφάλειας στον κυβερνοχώρο. Ειδικότερα, από τις 25 Μαΐου 2018 θα εφαρμοστεί σε όλα τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο υπ' αρ. 679/2016 Γενικός Ευρωπαϊκός Κανονισμός για την προστασία των προσωπικών δεδομένων (GDPR), ο οποίος θα έχει άμεση ισχύ από την ως άνω ημερομηνία εφαρμογής του. Ο ανωτέρω Κανονισμός αντικαθιστά την Ευρωπαϊκή Οδηγία 95/46/EU και τον νόμο 2472/1997, ο οποίος ενσωμάτωσε την ανωτέρω οδηγία. Ο ανωτέρω Κανονισμός προβλέπει, μεταξύ άλλων, αυστηρότερες διατάξεις αναφορικά με την επιβολή προστίμων (μπορεί να επιβληθεί πρόστιμο που μπορεί να ανέλθει σε 20 εκατ. ευρώ ή στο 4% του συνολικού ετήσιου κύκλου εργασιών), έχει ευρεία εφαρμογή, εφαρμόζεται δηλαδή τόσο στους υπευθύνους επεξεργασίας όσο και στους εκτελούντες την ε- πεξεργασία, οι υπεύθυνοι επεξεργασίας σε ορισμένες περιπτώσεις πρέπει να κοινοποιούν τα περιστατικά παραβίασης δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα εντός 72 ω- ρών από την ανακάλυψη του περιστατικού παραβίασης και απώλειας προσωπικών δεδομένων στις αρμόδιες αρχές και στα υ- ποκείμενα των δεδομένων αν η φύση των δεδομένων που χάθηκαν το απαιτεί. Επιπλέον, προβλέπεται ότι για τις εταιρείες και τις δημόσιες αρχές που εκτελούν πράξεις επεξεργασίας δεδομένων που ενέχουν κινδύνους θα πρέπει να έχουν ορίσει υπεύθυνο προστασίας δεδομένων (DPO). Στο πλαίσιο αυτό, εντάσσεται και η ψήφιση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2016/680/27-4-2016, η οποία θα πρέπει να έχει ενσωματωθεί στα κράτη-μέλη έως και τις 6 Μαΐου 2018. Αυτή η οδηγία προβλέπει ειδικούς κανόνες για τη νόμιμη διασυνοριακή ή εγχώρια επεξεργασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα στο πλαίσιο της πρόληψης, διερεύνησης, ανίχνευσης ή δίωξης ποινικών αδικημάτων ή της εκτέλεσης ποινικών κυρώσεων και της ελεύθερης κυκλοφορίας των δεδομένων αυτών. *Senior Associate, Μπαχάς, Γραμματίδης και Συνεταίροι - Δικηγορική Εταιρεία BROKER'S TIME 27

ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΓΙΑ ΓΝΩΣΗ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΣΑΠΡΟΥΝΗ* ΟΙ ΝΕΕΣ ΓΕΝΙΕΣ ΑΝΑΠΤΥΣΣΟΥΝ ΤΑΧΥΤΑΤΑ ΨΗΦΙΑΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ ΚΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ, ΚΑΘΩΣ ΜΕΓΑΛΩΝΟΥΝ ΠΛΕΟΝ ΜΕΣΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ. Αναγνωρίζοντας την ανάγκη για συνεχή και ορθή ενημέρωση των γονέων και των παιδιών πάνω στις νέες τεχνολογίες, η WIND υλοποιεί από το 2011, στο πλαίσιο της στρατηγικής Εταιρικής Υπευθυνότητας, την ενημερωτική εκστρατεία ''Kids@safety: internet, κινητό και παιδί''. Η εκστρατεία επικεντρώνεται στην ουσιαστική ευαισθητοποίηση και πληροφόρηση για θέματα α- σφαλούς χρήσης του Διαδικτύου, εξοικείωσης με τις νέες τεχνολογίες και τους κινδύνους που κρύβει το Διαδίκτυο, αλλά και τους τρόπους αντιμετώπισης των προκλήσεων του ψηφιακού κόσμου, χωρίς να τον δαιμονοποιεί. Κεντρικό πυλώνα της εκστρατείας αποτελεί η διαδικτυακή πλατφόρμα www. kidsatsafety.gr, η οποία φιλοξενεί χρήσιμες πληροφορίες, ειδήσεις και οπτικοακουστικό υλικό με συμβουλές προς τους γονείς και τα παιδιά, αλλά και έ- ρευνες σχετικά με τη συμπεριφορά των παιδιών στο Διαδίκτυο και τη χρήση του, συνεντεύξεις ειδικών και επιστημόνων, θέτει προβληματισμούς, ε- νώ παραπέμπει και σε ιστοσελίδες ελληνικών οργανισμών που ασχολούνται με την προστασία των παιδιών. Σημαντικός άξονας της εκστρατείας Kids@ safety είναι η στρατηγική συνεργασία της WIND με τη Διεύθυνση Δίωξης Η- λεκτρονικού Εγκλήματος της Ελληνικής Αστυνομίας, κυρίως όσον αφορά στη δράση Cyberkid, η οποία ξεδιπλώνεται μέσω του ιστοχώρου www.cyberkid.gr, της ειδικής εφαρμογής Cyberkid app για κινητά και της τηλεφωνικής γραμμής Cyberalert 11188. Στη χώρα μας, το σερφάρισμα στο Internet έχει γίνει εθνική ασχολία, καθώς η πλειονότητα των Ελλήνων είναι κάθε μέρα online. Αυτό δεν αφορά μόνο τους ενήλικες αλλά και τα παιδιά, για τα οποία το Internet, εκτός από γνώση και ψυχαγωγία, εγκυμονεί και κινδύνους. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι έρευνες που υλοποιούνται στο πλαίσιο της εκστρατείας, όπως η έρευνα που έγινε μέσα από τη σελίδα της εκστρατείας στο Facebook (www. facebook.com/kidsatsafety), η οποία έ- θετε το ερώτημα σε ποιο σημείο του σπιτιού βρίσκεται ο υπολογιστής. Τη σωστή απάντηση -που είναι στο σαλόνι/καθιστικό- έδωσε μόνο το 57% των συμμετεχόντων. Ποσοστό αρκετά ανησυχητικό, καθώς, σύμφωνα με ειδικούς επιστήμονες, ψυχολόγους, καθηγητές πληροφορικής κ.τ.λ., ο υπολογιστής πρέπει να βρίσκεται σε κοινό χώρο μέσα στο σπίτι. Χρειάζεται να είμαστε ενήμεροι για τη δράση των παιδιών μας στο onilne περιβάλλον. Όπως μαθαίνουμε στα παιδιά μας τους κινδύνους που διατρέχουν στον πραγματικό κόσμο, έτσι πρέπει να τα καθοδηγήσουμε ώστε να προστατεύονται και από τους κινδύνους του Διαδικτύου. *Διευθυντή Εταιρικών Σχέσεων Wind Ελλάς BROKER'S TIME 28

ΑΡΘΡΟ CYBER INSURANCE ΠΩΣ ΕΠΙΔΡΆ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ Η ΑΛΛΑΓΗ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ EΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΕΘΝΩΝ ΣΧΕΣΕΩΝ ΣΕΜΑ ΣΤΙΣ 16 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2016, ΨΗΦΙΣΤΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ Ο ΝΕΟΣ ΓΕΝΙΚΟΣ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ (GDPR). Ο ΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΝΟΜΟΘΕΤΗΜΑ ΑΜΕΣΗΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΚΡΑΤΗ-ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΘΑ ΤΕΘΕΙ ΣΕ ΙΣΧΥ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΡΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΑΤΙΚΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ, ΔΗΛΑΔΗ ΣΤΙΣ 25 ΜΑΪΟΥ 2018. Ηνέα νομοθεσία, εκτός των τεχνικών και οργανωτικών μέτρων που πρέπει να λαμβάνει κάθε εταιρεία για την προστασία των δεδομένων που διαχειρίζεται, απαιτεί τη γνωστοποίηση των περιστατικών παραβίασης συστημάτων και απώλειας δεδομένων εντός 72 ωρών στην αρμόδια αρχή. Για τα περιστατικά αυτά προβλέπει πρόστιμα για τις εταιρείες που δεν κατάφεραν να διατηρήσουν την ασφάλεια των πληροφοριών που διαχειρίζονται, τα οποία μπορούν να φθάσουν έως το 4% του τζίρου τους ή 20 εκατ. ευρώ, όποιο α- πό τα δύο είναι μεγαλύτερο. Ο Κανονισμός επίσης προβλέπει την τοποθέτηση Data Protection Officer, ο οποίος θα πρέπει να έχει τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες για να α- νταποκριθεί στον ρόλο του, με αποδεδειγμένη γνώση και εμπειρία στη νομοθεσία και πρακτική εφαρμογή των διαδικασιών διαχείρισης προσωπικών δεδομένων, ο οποίος θα έχει ανεξαρτησία και θα αναφέρεται απευθείας στον CEO ή σε μέλος του ΔΣ μιας εταιρείας. Η ασφάλιση Cyber Insurance αποτελεί ένα κρίσιμο κομμάτι της στρατηγικής για τη διαχείριση των κινδύνων, που πρέπει να χρησιμοποιεί κάθε εταιρεία για να διαχειριστεί τον υπολειπόμενο κίνδυνο (residual risk), που δεν μπορεί να μειώσει με τη χρήση διαδικασιών και πολιτικών διαχείρισης. Η εφαρμογή του Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων και ο ορισμός Data Protection Officer θα εξασφαλίσει την ασφαλισιμότητα των εταιρειών και θα βοηθήσει στην ανάπτυξη της α- γοράς ασφάλισης Cyber Insurance. Ας δούμε λίγο τι συνέβη στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο οποίο το 2014 εφαρμόστηκαν τα Cyber Essentials, ένας α- ντίστοιχος κανονισμός προστασίας των εταιρειών από κυβερνοεπιθέσεις, o ο- ποίος ανάγκασε τις εταιρείες να συμμορφωθούν με αυτόν. Σύμφωνα με στοιχεία του report UK Cyber Insurance 2017 της εταιρείας Global Data*, το ποσοστό ασφαλισμένων μικρομεσαίων εταιρειών (SMEs) με ασφάλιση cyber insurance του Ηνωμένου Βασιλείου από 2,1% το 2014 α- νήλθε σε 13,7% το 2016. Για τις εταιρείες του Ηνωμένου Βασιλείου που βρίσκονται στην κατηγορία μεσαίες προς μεγάλες**, οι οποίες συνεργάζονται με μεσίτες ασφαλειών, το ποσοστό ασφάλισης φτάνει το 20 με 25%. Η ανάπτυξη της συγκεκριμένης αγοράς αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για τους μεσίτες οι οποίοι θέλουν να διαθέσουν χρόνο, να εκπαιδευτούν κατάλληλα και να επενδύσουν στην αγορά αυτή. *https://www.globaldata.com/store/report/gdf0002ia--uk-cyber-insurance-2017/?utm_source=mediacenter&utm_ medium=pr&utm_campaign=170323b_gd_fn_pr_cyber_insurance&utm_nooveride=1 * OECD Report: Supporting an effective Cyber Insurance Market BROKER'S TIME 29

ΕΚΕ ΠΑΙΔΙΚΆ ΧΩΡΙΆ SOS ΕΔΏ ΚΑΙ 42 ΧΡΌΝΙΑ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝ ΟΙΚΟΓΈΝΕΙΕΣ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΆ ΣΕ ΑΝΆΓΚΗ Τα Παιδικά Χωριά SOS είναι μια μεγάλη οικογένεια, που αγκαλιάζει με αγάπη και φροντίδα τα παιδιά που είναι μόνα στον κόσμο. Κάθε Παιδικό Χωριό SOS δίνει σε κάθε παιδί ξεχωριστά τη ζεστασιά ενός δικού του σπιτικού, τη συντροφιά των φίλων και των αδελφών του, το ενδιαφέρον για τη μόρφωσή του, την ξενοιασιά του παιχνιδιού. Κάθε Παιδικό Χωριό SOS χαρίζει στα παιδιά το μητρικό χάδι και την αγάπη μιας Μητέρας SOS, που έχουν ανάγκη και χρειάζονται περισσότερο απ' όλα. Κάθε Παιδικό Χωριό SOS είναι μια μεγάλη αγκαλιά, όπου τα παιδιά μεγαλώνουν με αγάπη, σεβασμό και ασφάλεια. Παρουσία σε όλη την Ελλάδα, από την Κρήτη μέχρι τη Θράκη Τα Παιδικά Χωριά SOS έχουν συμπληρώσει 42 χρόνια παρουσίας στην Ελλάδα, ως μέλος του SOS Children's Villages International, που δραστηριοποιείται σε 134 χώρες. Στην Ελλάδα, τα Παιδικά Χωριά SOS λειτουργούν τα εξής προγράμματα: Παιδικά Χωριά SOS Στη Βάρη, στο Πλαγιάρι Θεσσαλονίκης, στην Αλεξανδρούπολη, στο Ηράκλειο Στέγες Νέων Στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη Ξενώνας Βρεφών SOS, για κακοποιημένα και παραμελημένα βρέφη και νήπια Στην Αθήνα Κέντρα Στήριξης Παιδιού και Οικογένειας για οικογένειες σε κρίση Στην Αθήνα, στην Αλεξανδρούπολη, στο Ηράκλειο, στη Θεσσαλονίκη, στα Ι- ωάννινα, στην Καλαμάτα, στην Κομοτηνή, στην Πάτρα, στον Πειραιά και στο Περιστέρι Το έργο των Παιδικών Χωριών SOS στηρίζεται αποκλειστικά στις δωρεές που προσφέρουν ιδιώτες, εταιρείες και Οργανισμοί, καθώς επίσης στα κληροδοτήματα και στα έσοδα από διάφορες εκδηλώσεις. Ο ΣΕΜΑ στηρίζει έμπρακτα τα Παιδικά Χωριά SOS Από το 2016 ο ΣΕΜΑ στηρίζει έμπρακτα το έργο των Παιδικών Χωριών SOS, έχοντας αναλάβει την υιοθεσία μίας οικογένειας 5 παιδιών στο Παιδικό Χωριό SOS στη Βάρη: του Χρήστου, 9 ετών, του Νικόλα, 11 ετών, της Ιωάννας, 12 ετών, του Νίκου, 13 ετών, και της Ρέννης, 14 ετών. Σε αυτό το πλαίσιο, ο ΣΕΜΑ έχει α- ναλάβει να καλύπτει το ετήσιο κόστος για τις ανάγκες διαβίωσης-τροφής των παιδιών, ένδυσης, εκπαίδευσης-επαγγελματικού προσανατολισμού, ψυχολογικής-ψυχοκοινωνικής στήριξης, τον μισθό της Μητέρας SOS, καθώς και γενικά έξοδα του σπιτιού. Επιπροσθέτως, με κάθε ευκαιρία, ο ΣΕΜΑ και τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του βρίσκονται κοντά στα παιδιά που ζουν και μεγαλώνουν στα Παιδικά Χωριά SOS, αξιοποιώντας το δίκτυο των συνεργατών τους και διοργανώνοντας δράσεις εκπαιδευτικού και ψυχαγωγικού χαρακτήρα. BROKER'S TIME 30

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΧΧΧΧ ΜΕΛΩΝ ΣΕΜΑ ΑΟΝ GREECE ΑΕ ΔΑΛΙΑΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Tζαβέλα 1-3 & Εθν. Αντιστάσεως, Βusiness Plaza (κτήριο 1), 152 31, Χαλάνδρι T: 213 0177100 F: 213 0177171 aonhellas@aon.gr ΒΝΤ INSURANCE BROKERS ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΒΑΣΙΛΗΣ Αμερικής 19 & Βαλαωρίτου 106 71, Αθήνα T: 210 3609000 F: 210 3605050 www.bnt.gr info@bnt.gr BRITANNIA INS. BROKERS SA ΠΑΠΑΝΙΚΗΤΑΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ Χασιώτη 13, 151 23, Ν. Φιλοθέη, Μαρούσι T: 210 6857686-7 F: 210 6858577 www.britannia.gr info@britannia.gr BRITISH PROVIDENCE AE ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Εθν. Αντιστάσεως 48, 152 31, Χαλάνδρι T: 210 2808650 F: 210 2851688 www.britishprovidence.gr mail@britishprovidence.gr BROKINS ΜΕΣΙΤΙΚΗ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΕΠΕ IΑΤΡΟΠΟΥΛΟΥ ΒΙΡΓΙΝΙΑ Λ. Βουλιαγμένης 99 & Ιλίου 1, 166 74, Γλυφάδα T: 210 8931600 F: 210 9621297 www.brokins.gr customer@brokins.gr COMERGON SA ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Μπραχαμίου 9, 151 24, Μαρούσι T: 210 6196525 F: 210 6198479 www.comergon.gr info@comergon.gr CONSENSUS INSURANCE SERVICES ΕΕ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ Ηρώδου Αττικού 7, 145 61, Κηφισιά T: 210 6253724 F: 210 6253876 www.consensus-ins.gr info@consensus-ins.gr CROMAR LTD ΚΛΑΙΡΗ ΠΕΤΟΥΝΗ Αγίου Κωνσταντίνου 17 & Αγίων Αναργύρων 42, Μαρούσι T: 210 8028946 F: 210 8029055 www.cromar.gr info@cromar.gr DAEDALUS LIFE EE ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Κηφισίας 16 & Χαλεπά 1, 15125, Παράδεισος Αμαρουσίου T: 210 6843888 F: 210 6801288 www.daedaluslife.gr info@daedaluslife.gr DAES LONDON MARKET INSURANCE BROKERS IKE ΚΑΧΡΙΜΑΝΗΣ ΣΤΑΥΡΟΣ, Βησσαρίωνος 3-5, 106 72, Αθήνα, 215 2609900, www.daes.gr, info@daes.gr DYNAMIC INSURANCE NETWORK "DIN" ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΑΝΤΩΝΟΓΕΩΡΓΟΣ, Γράμμου 73 & Λεωφ. Κηφισίας, 15124 Μαρούσι, T: 210 2525017, www.din.com.gr, sales@din.com.gr ERB ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑEMA ΤΡΥΦΩΝ ΑΝΝΥ Σίνα 2-4, 106 72, Αθήνα T: 210 9303850 F: 210 9303971-3 www.erbbrokers.gr info@erbbrokers.gr EUROBROKERS AΕ ABDO WALID Κηφισίας 100 & Μαραθωνοδρόμων 83, 151 25, Μαρούσι T: 210 8123920-3 F: 210 6140201 www.eurobrokers.gr info@eurobrokers.gr EUROMARE AE ΜΠΕΛΛΕΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Λ. Ποσειδώνος 93, 166 74, Γλυφάδα T: 210 3314030 F: 210 3314034 www.euromare.gr info@euromare.gr EUROPROTECTION ΑΕ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓIΟΣ Λ. Μεσογείων 364, 153 41, Αγία Παρασκευή T: 211 1036503-587 F: 211 1036508 www.europrotection.gr info@europrotection.gr EXECUTIVE AE ΑΝΩΓΙΑΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Σιδηροκάστρου 5-7 & Πύδνας, 118 55, Αθήνα T: 210 3469549 F: 210 3461378 www.executive.gr insbrk@executive.gr EXPERT ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΕΠΕ ΚΑΠΑΝΤΑΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Μεσογείων 280, 155 62, Χολαργός T: 210 6837060 F: 210 6814092 www.expertinsurance.gr expert@expertinsurance.gr GLOBALIS ΑΕ ΓΑΒΡΙΛΗΣ ΝΙΚΟΣ Παπαναστασίου 4, 185 34, Πειραιάς T: 210 4122093 F: 210 4117038 www.gavrilis.com info@gavrilis.com GLOBALNET INSURANCE BROKERS LTD ΚΑΦΦΕΤΖΗ ΕΥΓΕΝΙΑ Αρτέμιδος 7, 151 24, Μαρούσι T: 210 6100990 F: 210 6109241 www.globalnet.gr info@globalnet.gr INFOTRUST AE ΚΟΠΤΣΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ 9ο χλμ. Θεσ/κης-Μουδανιών, Τ.Θ. 60832, Τ.Κ. 57 001 T: 2310 492492 F: 2310 474792 www.infotrust.gr broker@infotrust.gr KARAVIAS UNDERWRITING AGENCY ΚΑΡΑΒΙΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ευριπίδου 12, 105 59, Αθήνα T: 210 3640618 F: 210 3643503 www.gkaravias.gr info@gkaravias.gr BROKER'S TIME 31 BROKER'S TIME 31

ΧΧΧ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΕΛΩΝ ΣΕΜΑ MARSH EΠΕ OIKONOMOΠΟΥΛΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ-ΙΩΑΝΝΑ Κηφισίας 16 & Χαλεπά 1, 151 25, Μαρούσι T: 210 8176000 F: 210 8176030 marsh.greece@marsh.com ΜΕGA INSURANCE BROKERS AE XATZHΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ Λ. Συγγρού 122, 117 45, Αθήνα T: 210 9225824-5 F: 210 9225823 www.megabroker.gr info@megabroker.gr MONEY MARKET AE ΠΑΠΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ ΣΩΤΗΡΙΟΣ Αγ. Δημητρίου 4, 105 54, Αθήνα T: 210 3245000 F: 211 8007242 www.insurancemarket.gr info@insurancemarket.gr MY NET ΤΡΙΑΝΤΆΦΥΛΛΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΊΔΗΣ Μονοπρόσωπη ΕΠΕ, Εθνικής Αντίστασης 21, 56430 Θεσσαλονίκη, Τ: 2310 548484 www.mynet-epe.gr info@mynet-epe.gr NAK INSURANCE BROKERS ΕΠΕ ΚΑΤΣΙΜΠΕΡΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Δεκελείας 9, 143 43, Ν. Χαλκηδόνα T: 210 2517840 F: 210 2527569 www.nakinsurance.gr info@nakinsurance.gr NBG ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΑΕ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Σόλωνος 75, 106 79, Αθήνα T: 210 3388793-799 F: 210 3388790 insurancebrokers@nbg.gr NOBILIS ΕΠΕ ΤΣΙΛΙΜΠΑΡΗ ΜΑΡΙΑ Αρχαίου Θεάτρου 8, 174 56, Άλιμος T: 210 9912260 F: 210 9713340 www.nobilisbrokers.gr info@nobilisbrokers.gr POST INSURANCE BROKERAGE ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛ. ΑΕ ΔΑΜΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Ομήρου 22, 106 72, Αθήνα T: 210 3734413 F: 210 3734440 www.postinsurance.eu info@postinsurance.eu PREMIUM BROKERS AΕ ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΧΑΡΗΣ ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ Βασιλίσσης Σοφίας 69, 115 21, Αθήνα T: 216 6004200 F: 2166004274 www.b-sa.gr info@premiumbrokers.gr PRIMARY LINK SA ΒΑΚΑΛΗΣ ΑΛΕΞΗΣ Γεωργίου Σισίνη 15Α, 115 28 Αθήνα T: 210 9224451 F: 210 9224046 www.primarylink.gr info@primarylink.gr REAL ΑΕ ΤΖΩΡΤΖΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Πανεπιστημίου 13, 105 64, Αθήνα T: 210 3232490 F: 210 3223669 www.real-ib.gr info@real-ib.gr THREE SIXTY ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ & ΤΡΑΠΕΖΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΠΟΥΛΟΣ Αγίου Γεωργίου 51, Χαλάνδρι, 152 34, T: 210 6830360, www.360-insurance.gr, info@360-insurance.gr UIS AE ΛΑΜΠΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ Εγνατίας 53, 546 31, Θεσ/νίκη T: 2310 232066 F: 2310 237708 www.uis.gr uisins@otenet.gr VESTER ΑΕ ΚΑΤΣΙΚΑΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Βαλαωρίτου 17 & Αμερικής, 106 71, Αθήνα T: 210 3259811 F: 210 3210684 www.vester.gr info@vester.gr WILLIS TOWERS WATSON NET TRUST ΕΛΛΑΣ AE MAΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ευριπίδου 2Α, 176 74, Καλλιθέα T: 210 9465501 F: 210 9430054 info@willis.grassavoye.gr ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΛΑΜΠΡΟΥΚΟΥ Ηρώων Πολυτεχνείου 2-4, 146 71 Ν. Ερυθραία, T: 210 6250920, lamprouk@otenet.gr ΑMIΛΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ 9ο χλμ. Θεσ/κης-Θέρμης, 57 001, Θεσσαλονίκη T: 2310 474247 F: 2310 474246 www.ami-agency.gr info@ami-brokers.com AMT ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΕΕ ΤΖΩΡΤΖΩΡΗΣ ΜΙΧΑΗΛ Τζαβέλλα 15-17, 185 33, Πειραιάς T: 210 4133644 F: 211 7704444 www.amt.gr info@amt.gr ΑΜΥΝΑ ΕΠΕ ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΝΤΟΒΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Κηφισίας 74, 151 25, Μαρούσι T: 210 6140591 F: 210 6142062 www.amyna.gr info@amyna.gr ΑΠΟΛΛΩΝ ΑΕ ΜΕΣΙΤΕΙΑΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΒΑΡΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Λ. Αθηνών 71, 101 73, Αθήνα T: 210 3483431-4 F: 210 3465329 info@saracakis.gr ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΓΓΥΗΣΗ ΕΠΕ ΣΟΥΡΙΚΑ ΜΑΡΙΛΕΝΑ Καποδιστρίου 5, 144 52, Μεταμόρφωση T: 210 2801105 F: 210 2801104 www.insurg.gr info@insurg.gr ΔΡΆΚΟΥ ΜΕΣΊΤΕΣ ΑΣΦΑΛΊΣΕΩΝ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΔΡΑΚΟΥ Λεωφ. Βασιλέως Κωνσταντίνου 44, 116 35, Αθήνα BROKER'S TIME 32 BROKER'S TIME 32

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΧΧΧΧ ΜΕΛΩΝ ΣΕΜΑ Τ: 210 7209589 www.drakouinsurance.com vdrakou@drakouinsurance.com ΓΚΡΙΝΓΟΥΝΤΣ ΕΠΕ ΚΑΛΟΓΕΡΑΚΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δασκαρόλη 67, 166 75, Γλυφάδα T: 210 9690700 F: 210 9690708 www.greenwoods.org kostas@greenwoods.org ΔΕΚΑΘΛΟΝ ΑΕ ΣΤΑΜΟΓΙΩΡΓΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Μεσογείων 71, 115 26, Αθήνα T: 210 7454000 F: 210 7794446 dekathlon@atlantiki.gr ΔΙΟΝ ΟΕ ΣΎΜΒΟΥΛΟΙ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΏΝ ΥΠΗΡΕΣΙΏΝ ΠΌΠΗ ΓΙΑΜΠΊΛΗ, Σώρου 1, 144 51 Μεταμόρφωση Αττικής, T: 210 2893709 EΛΕΝΗ ΛΑΜΠΡΟΥΚΟΥ Ηρώων Πολυτεχνείου 2-4, 146 71, Ν. Ερυθραία T: 210 6250920 F: 210 6250792 lamprouk@otenet.gr ΕΛΠΑ ΜΕΣ. ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΑΕ ΚΑΠΑΝΤΑΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Λ. Μεσογείων 280, 155 62, Χολαργός T: 210 6898710 F: 210 6898712 sales@elpaasfalies.gr ΕΥΘΥΜΙΑ ΚΟΥΤΣΟΒΑΣΙΛΗ Μαραθωνοδρόμου 83, Μαρούσι 151 25, Τ: 210 8123800, koutsovasili@eurobrokers.gr ΕΛΥΖΕ ΑΕ ΜΩΡΑΪΤΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Λ. Κηφισίας 240-242, 152 31, Χαλάνδρι T: 210 6700600 F: 210 6700700 www.elysee.gr info@elysee.gr ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΠΑΠΑΝΙΚΗΤΑΣ & ΣΙΑ ΕΕ ΠΑΠΑΝΙΚΗΤΑΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ Χασιώτη 13, 151 23, Ν. Φιλοθέη, Μαρούσι T: 210 6857686-7 F: 210 6858577 www.britannia.gr info@britannia.gr Ι. ΣΑΜΟΛΑΔΑΣ-Μ.ΓΕΩΡΓΑΡΟΥΔΗ ΟΕ ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΕΙΩΝ-ΑΣΦ. ΣΥΜΒ.- ΣΥΝΤ. ΑΣΦ. ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΣΑΜΟΛΑΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Λ. Ειρήνης 151, 1 88 63, Πέραμα T: 210 4416888 www.anyinsurance.gr samoladas@truckinsurance.gr ΙΩΑΝΝΟΥ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΕΠΕ ΙΩΑΝΝΟΥ ΑΝΔΡΕΑΣ Αγ. Ιωάννου 6, 152 33, Χαλάνδρι T: 210 6899199 F: 210 6899299 www.ip-insurance.gr info@ip-insurance.gr KAΠΟΥΑΝΟ ΑΕ ΚΑΠΟΥΑΝΟ ZAK Αγ. Βαρβάρας 37, 152 31, Χαλάνδρι T: 210 6777200 F: 210 6777744 www.mjcapuano.gr capuano@mjcapuano.gr ΚΑΡΠΕΝΤΕΡ ΤΕΡΝΕΡ ΑΕ ΜΕΣΙΤΕΙΑΣ ΑΣΦΑΛ., ΑΝΤΑΣΦ. & ΑΣΦ. ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΤΕΡΝΕΡ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ-ΓΕΩΡΓΙΟΣ Γρανικού 7, 151 25, Μαρούσι T: 213 0119000 F: 213 0119090 www.carpenterturner.com welcome@carpenterturner.com ΚΟΥΪΔΟΥΡΜΑΖΗ ΙΩΑΝΝΑ ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΑΕ ΚΟΥΪΔΟΥΡΜΑΖΗ ΙΩΑΝΝΑ Α. Αρτέμιδος 4 & Κηφισίας, 151 24, Μαρούσι T: 210 6109921 F: 210 6109922 www.credit.com.gr info@credit.com.gr ΚΟΥΜΠΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΟΥΜΠΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κηφισίας 100 & Μαραθωνοδρόμων 83, 151 25, Mαρούσι T: 210 8123700 F: 210 6140448 www.koumbas.gr koumbas@koumbas.gr ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΣΤΗΣ Ξάνθου 2, 106 73, Αθήνα T: 210 7225915 F: 211 8002465 costispc@gmail.com ΛΑΖΑΡΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΛΑΖΑΡΟΣ Ι. Κωλέττη 22, 546 27, Θεσσαλονίκη T: 2310 567520 F: 2310 567520 lazpap1972@gmail.com ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ INSURANCE BROKERS ΑΕ ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ερμού 44, 105 63, Αθήνα T: 210 3253825 F: 210 3253951 www.kokkinos-insurance.gr kokinsur@otenet.gr ΜΑΡΤΕΝ ΒΑΣ. ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΜΕΣΙΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΩΝ ΜΑΡΤΕΝ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ Ελ. Βενιζέλου 155-157, 176 72, Καλλιθέα T: 210 9570333 F: 210 9578235 www.marten.gr info@marten.gr ΜΕΡΚΙΟΥΡΙ ΑΕ ΚΑΤΣΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Μομφεράτου 148, 114 75, Αθήνα T: 210 6466641 F: 210 6466759 www.mercury-insbrokers.gr info@mercury-insbrokers.gr ΜΟΥΤΟΥΑΛ ΑΕ ΝΙΚΟΛΙΝΑΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Κοραή 7, 153 41, Αγ. Παρασκευή T: 210 6549515 F: 210 6549517 www.mutualnet.gr customercare@mutualnet.gr ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΑΘΗΝΑΣ ΑΕ ΑΛΦΙΕΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ελ. Βενιζέλου 99, 171 23, Ν. Σμύρνη T: 210 9323700 BROKER'S TIME 33 BROKER'S TIME 33

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΧΧΧ ΜΕΛΩΝ ΣΕΜΑ F: 210 9323566-576 www.aib.gr info@aib.gr ΝΙΜΑ ΑΕ ΑΝΤΩΝΟΓΕΩΡΓΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΣ Φιλελλήνων 25, 105 57, Αθήνα T: 210 3236917-210 3248501 F: 210 3253664 nima1@otenet.gr ΝΝ ΕΑΕ ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΜΠΑΜΠΟΥΡΗ ΑΘΗΝΑ Λ. Συγγρού 198, 176 71, Καλλιθέα T: 210 9506816 F: 210 9506805 www.nnhellas.gr info@nnhellas.gr ΝΤΑΛΙΑΝΗ ΕΠΕ ΑΘΥΡΙΔΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Πολυτεχνείου 45, 546 25, Θεσ/νίκη T: 2310 542202-2310 542280 F: 2310 526091 www.daliani-insurance.com info@daliani-insurance.com ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΙΚΕ ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Αμερικής 20, 106 71, Αθήνα T: 210 3602226-9 F: 210 3611110 www.xirogiannopoulos.gr info@xirogiannopoulos.gr OMIKΡΟΝ ΑΕ ΘΩΜΑΔΑΚΗ ΕΛΙΣΑΒΕΤ Λ. Κηφισίας 34, 115 26, Αθήνα T: 210 7705622-210 7778442 F: 210 7753065 www.omikroninsurance.gr info@omikroninsurance.gr ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΓΚΟΣ Ομήρου 32, 10672 Αθήνα, Τ.Θ. 17064, Αθήνα 10024, Τ: 2103622862, 2103642341, F: 2103642314, info@fisecoeurope.gr, yagospan@otenet.gr ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ ΑΕ ΑΝΔΡΈΑΣ ΠΑΠΑΔΆΚΗΣ Τσιμισκή 17, 546 24, Θεσ/νίκη T: 2310 236126-2310 241159 F: 2310 223180 www.papadakis.com.gr info@papadakis.com.gr ΠΕΙΡΑΙΩΣ ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ & ΑΝΤΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΑΕ ΚΑΡΑΚΟΛΗ ΜΑΡΙΑ Λεωφ. Α. Συγγρού 163, 171 21, Αθήνα T: 210 3288015 F: 210 3288570 GotsisJ@Piraeusbank.gr ΠΕΝΚΟ ΑΕ ΚΡΟΚΙΔΑΣ ΚΩΣΤΑΣ Κονίτσης 5, 151 25, Μαρούσι T: 210 6140292 F: 210 6140297 www.penco.gr info@penco.gr ΠΟΛΑΡΙΣ ΕΠΕ ΚΑΚΟΥΡΗΣ ΠΕΤΡΟΣ Λεωφ. Συγγρού 229, 171 21, Ν. Σμύρνη T: 210 9522777 F: 210 9522737 www.polarisbrokers.gr info@polarisbrokers.gr ΠΡΑΞΙΣ ΕΠΕ ΠΑΠΠΑ ΙΩΑΝΝΑ Σελευκείας & Πρεβέζης 1, 143 42, Ν. Φιλαδέλφεια T: 210 2580451-458 F: 210 2586979 www.praxis-insurance.gr info@praxis-insurance.gr ΣΙΓΜΑ ΑΕ ΣΕΡAΦΕΙΜΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Σανταρόζα 1 & Σταδίου, Αθήνα 10564 T: 210 9346635 F: 210 9318867 www.sigmaib.gr info@sigmaib.gr TE-TΡAΣΤ ΑΕ ΠΟΥΛΑΝΤΖΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ Αιγαίου 4, 171 21, Ν. Σμύρνη T: 210 9355886 F: 210 9318011 www.te-trust.gr info@te-trust.gr ΥΔΡΑ ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΑΕ ΚΑΤΣΙΜΠΕΡΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Αγ. Φιλοθέης & Ναυ. Νικοδήμου 30, 105 56, Αθήνα T: 210 3724900 F: 210 2517840 nkatsib@nakinsurance.gr ΦΙΛΗΣ ΜΕΣΙΤΕΣ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ ΕΠΕ ΦΙΛΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ Παρασκευοπούλου 4, 121 32, Περιστέρι T: 210 5766100 F: 211 7704343 filis@filis.gr ΦΟΥΤΑΔΑΚΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Χ. Τρικούπη 146 & Στροφυλίου, 146 71, Νέα Ερυθραία Αττικής T: 210 6206380 F: 211 8009999 foutadaki@gmail.com ΩΜΕΓΑ ΜΕΣ. ΑΣΦΑ. & ΑΝΤΑΣΦΑΛ. ΑΕ ΣΙΑΧΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Βαλαωρίτου 17 & Αμερικής, 106 71, Αθήνα T: 210 6829720 F: 210 6457115 www.omegabrokers.gr info@omegabrokers.gr ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΜΕΣΙΤΩΝ ΑΣΦΑΛΙΣΕΩΝ www.sema.gr BROKER'S TIME 34 BROKER'S TIME 34

Σιγουριά στις επιχειρηµατικές αποφάσεις Ασφαλιστικές λύσεις Ευθύνης Στελεχών ιοίκησης απο την AIG Σήµερα, περισσότερο από ποτέ, διευθυντικά και διοικητικά στελέχη αντιµετωπίζουν µεγαλύτερους κινδύνους λόγω της αυξηµένης πολυπλοκότητας και της διαρκώς αυστηρότερης εφαρµογής του κανονιστικού πλαισίου στο οποίο δραστηριοποιούνται και παίρνουν αποφάσεις. Η επαρκής ασφαλιστική κάλυψη καθίσταται απαραίτητη. Στην AIG προσφέρουµε πρωτοποριακές ασφαλιστικές λύσεις ειδικά προσαρµοσµένες στις προκλήσεις της ευθύνης των στελεχών διοίκησης του σήµερα και συνεχίζουµε να καινοτοµούµε για να ανταποκριθούµε στις προκλήσεις του αύριο. Μάθετε περισσότερα στο www.aig.com.gr/businessguard ή επικοινωνήστε µε τον ασφαλιστικό σας σύµβουλο. H ασφαλιστική κάλυψη παρέχεται απο την ασφαλιστική εταιρία AIG Europe Limited µε νόµιµο αντιπρόσωπο στην Ελλάδα την AIG ΕΛΛΑΣ ΑΕ. Η παρούσα καταχώρηση ειναι ενηµερωτική και δεν παρέχει καµία απολύτως ασφαλιστική κάλυψη.