ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ ΔΙΗΜΕΡΟ WORKSHOP 19-20 Ιανουαρίου 2012
ΕΘΝΙΚΟ & ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ ΤΜΗΜΑ ΓΕΩΛΟΓΙΑΣ & ΓΕΩΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ Τομέας Οικονομικής Γεωλογίας & Γεωχημείας Περιβαλλοντική Ζημιά στο έδαφος, στο νερό, στη βιοποικιλότητα, Αξιολόγηση του κινδύνου, Αποκατάσταση Μαρία Οικονόμου, Καθηγήτρια Γεωλόγος & Χημικός
Περιεχόμενο ομιλίας Περιβαλλοντική ζημιά από Cr(VI), Cr(III) As(III), As (V)
Μεθοδολογία έρευνας: Εντοπισμός του περιβαλλοντικού προβλήματος Εντοπισμός Περιβαλλοντικού κινδύνου πρόβλεψη Διαχείριση κινδύνου Διερεύνηση της έκτασης της ρύπανσης Διερεύνηση του βαθμού ρύπανσης
Περιβαλλοντικός κίνδυνος Ρύπανση στον υδροφόρο ορίζοντα, στο έδαφος και τα φυτά στις λεκάνες Ασωπού και Θήβας και Κεντρικής Εύβοιας από Cr(VI). Ποιες φυσικές διεργασίες ή ανθρωπογενείς δραστηριότητες έχουν δημιουργήσει την περιβαλλοντική ζημιά.
Ροή των υπόγειων νερών (Δούνας κ.α, 1978, Γιαννουλόπουλος, 2008).
Vasilatos et al., 2008)
Vasilatos et al., 2008)
Economou-Eliopoulos Eliopoulos et al., 2011)
Moraki Antonia, 2010)
Atsarou Aikaterini,, 2011)
Ανομοιογένεια
Εύβοια
Αιτία περιβαλλοντικής ζημιάς: Φυσικές διεργασίες ή ανθρώπινες δραστηριότητες?
Πηγές ρύπανσης του νερού Η σύσταση του νερού επηρεάζεται από τα πετρώματα που συναντά στην πορεία του και βρίσκεται σε επαφή: Νεογενή ιζήματα (πάχους > 400μ), οφιολιθικά πευρώματα, Ni-λατερίτεςλατερίτες ή άλλα μεταλλεύματα, Ανθρακικά πετρώματα
Πιθανές πηγές ρύπανσης επίδραση στην σύσταση του νερού Αιτίες-πηγές ρύπανσης
Βιομηχανική δραστηριότητα - απόβλητα
Ifigeneia Megremi,, 2011) Δοκιμές έκπλυσης Προκαταρκτικά αποτελέσματα από δοκιμές έκπλυσης με νερό σε δείγματα εδάφους, μεταλλεύματος και πετρωμάτων, έδειξαν: Εδάφη>Ni Ni-λατερίτες > Περιδοτίτες Δείγματα πετρωμάτων, μεταλλευμάτων, εδαφών Cr (total) στα πετρώματα, μεταλλεύματα και εδάφη (σε ppm) Cr(VI) στα διαλύματα έκπλυσης, (σε ppb) % ποσοστό του Cr(VI) που απελευθερώθηκε στα διαλύματα έκπλυσης με τοπικό νερό Περιδοτίτης (n=9) 3272 7 0,0002 Λατερίτης (n=4) 13520 129 0,0011 Εδάφη (n=16) 342 40 0,03
Υφαλμύρωση νερού Υπεράντληση από γεωτρήσεις
υφαλμύρωση Μ
Mg/Si 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 ΑΥΛΙΔΑ ΑΣΩΠΟΣ ΘΗΒΑ Μ 0 0 5 10 15 20 25 30 35 Ca/Si
Λεκάνη Ασωπού Ωρωπός, Αυλίδα, Αυλώνα Εκτός από τα συστατικά των πετρωμάτων, υπάρχει και άλλη πηγή ρύπανσης οφιόλιθοι Καρστικός ορίζοντας
Βάθος γεωτρήσεων Συνήθως οι γεωτρήσεις μεγάλου βάθους (> 200 μ.) δεν περιέχουν Cr(VI) ΟΜΩΣ ΣΤΗΝ ΛΕΚΑΝΗ ΤΟΥ ΑΣΩΠΟΥ Η ΡΥΠΑΝΣΗ ΛΟΓΩ Cr(VI) παρατηρείται και σε γεωτρήσεις βάθους Απόρριψη βιομηχανικών αποβλήτων τα οποία περιέχουν Cr(VI)?
Περιβαλλοντική ζημιά στον υδροφόρο ορίζοντα λόγω Cr(VI) Η παρουσία του Cr(VI) σε μεγάλα βάθη αποτελεί πολύ σοβαρό περιβαλλοντικό πρόβλημα διότι εκεί το οργανικό φορτίο, με το οποίο θα μπορούσε να γίνει αναγωγή του χρωμίου σε Cr(ΙΙ ΙΙI) I), είναι πολύ μικρό με αποτέλεσμα το Cr(VI) να διατηρείται για μεγάλα χρονικά διαστήματα.
Η Επεξεργασία επεξεργασία αποβλήτων αποβλήτων είναι επιτακτική
Τεχνολογίες αποκατάστασης
Προέλευση χρωμίου στο έδαφος
Γεωχημικός άτλαντας Ευρώπης ΙΓΜΕ, EuroGeoSurveys, 2004
ΙΓΜΕ, EuroGeoSurveys, 2004
ΙΓΜΕ, EuroGeoSurveys,, 2004
ΙΓΜΕ, EuroGeoSurveys, 2004
ΙΓΜΕ, EuroGeoSurveys, 2004
Table 1a. Trace and major element contents in soils from the Thiva basin Sample ppm (wt%) Ypato Cr Ni Co Mn Cd Cu Zn Pb TOC Fe Mg ph TH-Y18 290 2420 87 1190 0.7 28 65 33 3.42 5.8 4.44 8.1 TH-Y15 230 1190 43 1110 1.2 38 75 14 3.51 3.9 2.37 8.0 TH-Y17 200 850 32 1010 1.2 41 70 26 3.48 4.32 2.44 8.1 THY-20 220 830 32 1040 0.6 44 74 23 3.40 3.84 2.39 7.8 TH-Y19 210 820 32 980 0.9 31 63 15 3.55 3.59 2.25 8.5 TH-Y51 290 930 32 840 1.2 25 62 25 3.78 3.48 3.15 8.2 TH-Y6 210 2640 87 1130 1.1 24 67 13 3.56 5.46 5.94 7.5 TH-Y23 150 2240 69 839 1 26 54 17 3.64 5.8 7.47 7.8 TH-Y7 250 2060 87 1140 0.6 29 72 21 4.02 5.33 3.9 7.5 TH-Y24 220 1110 38 960 1.2 22 53 29 3.85 3.86 2.66 7.8 TH-Y27 203 730 29 930 1.2 32 61 35 3.71 4.11 2.56 8.5 TH-Y25 180 640 27 900 0.8 33 82 32 3.70 3.59 2.12 7.9 TH-Y28 200 620 31 960 1 34 65 18 3.56 3.7 2.13 8.2 TH-Y26 210 860 32 1020 0.5 34 63 25 3.62 4.38 2.86 8.0 TH-Y29 210 800 33 1030 1.2 35 70 18 3.90 4.56 2.6 8.1 TH-Y35 290 930 35 1260 1.8 34 77 21 3.87 4.57 1.05 8.0 TH-32 240 1340 42 740 1 30 55 22 3.98 3.61 5.52 8.1 TH-33 290 1160 42 920 0.9 30 53 23 4.22 4.93 6.21 8.1 TH-43 220 1100 41 960 1.4 37 64 31 4.05 4.5 3.09 8.5 TH-44 290 1540 38 770 1.1 28 44 31 3.95 4.02 6.65 8.1 TH-45 270 1620 38 700 1 38 55 55 3.80 3.85 6.83 8.4 TH-46 290 1470 41 850 0.9 36 54 34 4.01 4.08 4.98 8.2 TH-47 200 980 28 690 1.2 34 56 30 3.22 2.78 2.4 8.1 TH-48 430 1400 37 1050 1.2 48 230 39 3.55 4.05 3.9 8.2 TH-49 210 620 23 720 1.1 34 73 21 4.12 4.12 1.96 8.0 TH-50 240 910 31 940 1.8 36 73 45 4.09 4.8 2.61 8.2 TH-34 430 1640 53 1190 1.1 33 55 23 3.65 4.5 4.68 8.0 Average 300 1430 37 880 1.2 35 74 31 3.75 4.15 4.16 8.1
Αυλώνα (Βασιλικό Νερό, Πίν. 6.11) Στοιχεία Μέσος Διάμεσος Τυπική απόκλιση Εύρος Ελάχιστο Μέγιστο Cr 250 190 120 360 130 520 Ni 460 390 200 590 270 860 Mn 830 785 265 1130 410 1535 Zn 90 75 80 330 40 370 Fe 33950 28450 11830 32850 21800 54650 (Ατσάρου Aικατερίνη,, 2011)
Χωρική κατανομή περιεκτικότητας ολικού Cr (ppm) στα δείγματα εδάφους στην περιοχή Αυλώνας (Ατσάρου Aικατερίνη, 2011)
Περιεκτικότητες Cr στο έδαφος εκτός λεκάνης Ασωπού Economou-Eliopoulos Eliopoulos et al., 2011)
Περιεκτικότητες Cr στο έδαφος στην λεκάνη του Βαρνάβα
ΦΥΤΑ καλλιεργούμενα ή φυσικά
Economou-Eliopoulos Eliopoulos et al., 2012)
Σύγκριση μεταξύ φυτών που καλλιεργούνται και φυσικών φυτών
Θεοδωράτου Χριστίνα,, 2011
Περιεκτικότητες Cr σε φυτά από περιοχές με μικρές περιεκτικότητες Cr στο έδαφος
Περιεκτικότητες Cr σε φυτά στην λεκάνη του Βαρνάβα
Περιεκτικότητες Cr στις ρίζες των φυτών στην λεκάνη του Βαρνάβα
Θεοδωράτου Χριστίνα (2011) 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 0 100 200 300 400 Μεσσηνία Βαρνάβας Θήβα
Πρόληψη
ΑΡΣΕΝΙΚΟ As(III), As (V)
Κορωπί
Κορωπί Χρυσανθάκη Ιωάννα,, 2010
Κορωπί Χρυσανθάκη Ιωάννα,, 2010
Ανθρακική λεκάνη Βαρνάβα
Η διερεύνηση της σύστασης του υδροφόρου ορίζοντα για πιθανή ρύπανσή του από As και ο προσδιορισμός του σθένους του As, ιδιαίτερα στα βρώσιμα φυτά [As(V) ή As(ΙΙΙ), που είναι ιδιαίτερα ευκίνητη και τοξική αποτελούν το αντικείμενο έρευνας μιας νέας Διδακτορικής διατριβής
Σχετική Βιβλιογραφία - μεταπτυχιακές εργασίες φοιτητών του ΠΜΣ Ατσάρου Α. 2011. Κατανομή χρωμίου και άλλων βαρέων μετάλλων στον υδροφόρο ορίζοντα, έδαφος και καλλιέργειες στην περιοχή Αυλώνας Αττικής: παράγοντες που ελέγχουν τη βιοδιαθεσιμότητά τους. MSc. Παν/μιο Αθηνών, σελ. 204. Economou-Eliopoulos M., Antivachi, D., Vasilatos Ch. and Megremi, I. (2012). Evaluation of the Cr(VI) and other toxic element contamination and their potential sources: The case of the Thiva basin (Greece). Geoscience Frontiers 1-17 ( on line: ournal homepage: www.elsevier.com/locate/gsf) Economou-Eliopoulos M., Megremi I. and VasilatoS Ch. (2011). Factors controlling the heterogeneous distribution of Cr(VI) in soil, plants and groundwater: Evidence from the Assopos basin, Greece. Chemie der Erde, 71: 39-52.
Θεοδωράτου Χ. 2011. Εκτίμηση της ρύπανσης λόγω Cr(VI) και άλλων βαρέων μετάλλων στην περιοχή του Ωρωπού: αλληλεπίδραση στο σύστημα έδαφος-φυτό-νερό. MSc. Παν/μιο Αθηνών, σελ. 197. Μεγρέμη Ι. 2010. Παράγοντες που ελέγχουν την κινητικότητα και τη βιοδιαθεσιμότητα του χρωμίου και άλλων μετάλλων στο περιβάλλον Νi λατεριτών. Διδακτορική διατριβή Παν/μιο Αθηνών, σελ. 316. Καμπούρογλου Ε. 2011. Διερεύνηση της ρύπανσης στην ανθρακική λεκάνη του Βαρνάβα Αττικής από αρσενικό και βαρέα μέταλλα και η πηγή προέλευσης αυτών. MSc. Παν/μιο Αθηνών, σελ. 152. Χρυσανθάκη Ι. 2010. Υδρογεωλογική και υδροχημική μελέτη της συμπεριφοράς τοξικών μετάλλων στην ευρύτερη περιοχή Κορωπίου. MSc. Χαροκόπειο Παν/μιο Αθηνών, σελ. 160.
Vasilatos Ch., Megremi I. and Economou-Eliopoulos M. 2010). Geochemical characteristics of natural waters contaminated by hexavalent chromium, in Eastern Sterea Hellas, Greece. Proc. of XIX Congress of the Carpathian Balkan Geological Association, Thessaloniki, 99: 347-353. Vasilatos Ch., Megremi I. and Economou-Eliopoulos M. and Mitsis, I. (2008). Hexavalent chromium and other toxic elements in natural waters in the Thiva Tanagra Malakasa Basin, Greece. Hellenic Journal of Geosciences, 43, 57-66. Demetriades, A., De Vivo, B., Bidovec, M., Lima, A., Pirc, S., Reeder, S.,Siewers, U., Smith, B., Albanese, S., Batista, M.J., Bel-Ian, A.,Birke, M., Breward, N., De Vos, W., Duris, M., Gravesen, P.,Gregorauskiene, V., Halamic, J., Jordan, G., Lax, K., Locutura, J.,O Connor, P.J., Pasieczna, A., Slaninka, I., Tarvainen, T., Gilucis, A.,Hayoz, P., Heitzmann, P., Kivisilla, J., Klaver, G., Klein, P., Lis, J.,Mazreku, A., Marsina, K., Olsson, S.A., Ottesen, R.T., Petersell, V.,Reimann, C., Salminen, R., Salpeteur, I., Sandstrom, H., Selinus, O.,Steenfelt, A., Svecova, J., Taylor, H., 2008. Monitoring water quality:the EuroGeoSurveys geochemical atlas of Europe approach. EuropeanGeologist 25, 5.