Χριστιανική Γραμματεία IΙ Ενότητα 1-Γ Α4-5: Νεοχαλκηδόνιοι θεολόγοι και δογματικοί του 7ου αιώνα Αναστάσιος Γ. Μαράς, Δρ Θ. Πρόγραμμα Ιερατικών Σπουδών
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 2
Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. 3
Σκοποί ενότητας Να παρουσιάσει απόψεις και θεωρίες Νεοχαλκηδονίων θεολόγων και δογματικών του 7ου αιώνα. 4
Περιεχόμενα ενότητας 1/3 Νηφάλιος. Ιωάννης Γραμματικός (6 ος αι.). Ιουστινιανός (482-565). Αναστάσιος Α Αντιοχείας (520-599). Αναστάσιος Σιναΐτης (γύρω στο 600). 5
Περιεχόμενα ενότητας 2/3 Σέργιος Κωνσταντινουπόλεως (610-638). Κύρος Αλεξανδρείας (630-643). Σωφρόνιος Ιεροσολύμων (575-639). Μάξιμος Ομολογητής (580-662) βίος. Μάξιμος Ομολογητής (580-662) έργα. Μάξιμος Ομολογητής (580-662) θεολογία. 6
Περιεχόμενα ενότητας 3/3 Μάξιμος Ομολογητής (580-662) κοσμολογία. Μάξιμος Ομολογητής (580-662) ενέργειες Χριστού. Μάξιμος Ομολογητής (580-662). 7
Νηφάλιος Αρχικά Μονοφυσίτης, αργότερα διώκτης των Μονοφυσιτών στην Παλαιστίνη. Διώκτης του Σεβήρου Αντιοχείας. «Δυο φύσεις ηνωμέναι» = «μια φύσις σεσαρκωμένη». «εκ δυο φύσεων» = «εν δυο φύσεσι». 8
Ιωάννης Γραμματικός (6 ος αι.) Δάσκαλος Γραμματικής από την Καισάρεια της Παλαιστίνης. Απολογία υπέρ Συνόδου: χάθηκε. Μια υπόσταση από δυο φύσεις ενωμένες με υποστατική ένωση. Ανθρωπότητα Λόγου: μόνο στην ένωσή της με το Λόγο, όχι εκτός από Αυτόν. 9
Ιουστινιανός (482-565) 1/2 30 χρόνια αυτοκράτορας. Πολεμική κατά αιρέσεων, Εθνικών κ.ά. Θρησκειών. Επέβαλε το θεοπασχιτικό «τὸν ἕνα τῆς Τριάδος πεπονθέναι σαρκί» (Μαξέντιος & Λεόντιος, Σκύθες). Ὁ μονογενὴς Υἱός. 10
Ιουστινιανός (482-565) 2/2 Διάταγμα Τριών κεφαλαίων: Θεόδωρος Μοψουεστίας, Θεοδώρητος Κύρου, Ίβας Εδέσσης. - 5 η Οικ. Σύν. 553. Αστήρικτη η άποψη για αφθαρτοδοκητισμό. Εφέρετο ως άγιος αυτός και η Θεοδώρα για καιρό. 11
Αναστάσιος Α Αντιοχείας (520-599) 1/2 Εξόριστος για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αλληλογραφία με τον πάπα Γρηγόριο Διάλογο. Περὶ τῶν ὀρθῶν τῆς πίστεως δογμάτων: σύνοψη θεολογίας, χριστολογίας και εσχατολογίας. Πρόδρομος του Ιωάννη Δαμασκηνού. 12
Αναστάσιος Α Αντιοχείας (520-599) 2/2 Απορρίπτει διάκριση τριών ουσιών στην Τριάδα (Ιωάννης Φιλόπονος). 3 υποστάσεις-κάθε πρόσωπο είναι της μιας κοινής ουσίας και έχει «ἰδιότροπον ἰδιότητα». 2 φύσεις και ενέργειες-μια η αποτελεσματική, έμπρακτη, συνισταμένη των δυο αρμονικών ενεργειών. 13
Αναστάσιος Σιναΐτης (γύρω στο 600) 1/2 Είναι ο Αναστάσιος Β Αντιοχείας (599-608); 600 ηγέτες μονοφυσιτών, 10 κυρίως, «δεκακέρατη ορχήστρα». Οδηγός: κατά του Μονοιφυσιστισμού με στοιχεία από τη ζωή του. Ερωταποκρίσεις Λόγοι. 14
Αναστάσιος Σιναΐτης (γύρω στο 600) 2/2 Απορρίπτει τη διαλεκτική μέθοδο και τη χρησιμοποιεί. Θεολογική βάση του η Αγία Γραφή. Πραγματική παράστασις: θεολογική ερμηνεία με βάση το σύνολο του χριστιανικού κηρύγματος και του συνόλου της Γραφής. 15
Σέργιος Κωνσταντινουπόλεως (610-638) 626: πολιορκία Αβάρων απόντος του Ηράκλειου. Ακάθιστος Ύμνος: Μύρων Συκιδίτης, Ρωμανός ο Μελωδός, το προοίμιο «τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ» Επιστολή Μηνά Κων/πόλεως: δυο φύσεις-μια θέληση και ενέργεια θεανθρώπινη συνέπεια ενός προσώπου. Ψήφος (633): έκθεση μονοενεργητική, δεκτή από τον Πάπα Ονώριο απορριπτέα σε αυστηρούς Ορθόδοξους. Έκθεσις (638): από κοινού με Ηράκλειο; Η σάρκα του Λόγου έχασε την φυσική κίνησή της και κινούνταν όπως ήθελε ο Λόγος. 16
Κύρος Αλεξανδρείας (630-643) Μονοθελήτης εξ αιτίας του Ηράκλειου, από την εποχή που ήταν επίσκοπος Φάσιδος Πόντου. Πείστηκε βλέποντας αναφορές σε «Θεανδρική ενέργεια» στα συγγράμματα του Διονυσίου. Πατριάρχης και Κυβερνήτης της Αιγύπτου Παράδοση της Αιγύπτου στους Άραβες. 17
Σωφρόνιος Ιεροσολύμων (575-639) 1/2 Γεννήθηκε και σπούδασε στη Δαμασκό, Σχολαστικός. Ταξίδια σε έρημο με τον δάσκαλό του Ιωάννη Μόσχο. Θρήνος: για την κατάληψη των Ιεροσολύμων από Πέρσες Πολέμιος του Μονοθελητισμού, αλλά συμφώνησε στην Κωνσταντινούπολη να αποφεύγει τις σχετικές αναφορές. Ενθρονιστήριος επιστολή: ο Χριστός «ἓν καὶ δύο». 18
Σωφρόνιος Ιεροσολύμων (575-639) 2/2 Ως Θεός ενεργεί θαύματα και την αποκάλυψη, ως άνθρωπος τα ανθρώπινα εκούσια και υπερφυσικά «ἦν ὑπὲρ ἄνθρωπον αὐτοῦ τὰ ἀνθρώπινα». 637: Παράδοση Ιεροσολύμων στους Άραβες. 23 τετράστ. «Ανακρεόντιες ωδές» για το Χριστό & βιβλικά πρόσωπα, αλφαβ. ακροστιχίδα 8 σύλλαβοι & 12 σύλ. στίχ. 4χ8 σύλ. + 2χ12σύλ. 19
Μάξιμος Ομολογητής (580-662) βίος 1/2 Γέννηση και σπουδές στην Κωνσταντινούπολη. Αρχιγραμματέας του Ηρακλείου. Μοναχός και ηγούμενος στη Χρυσούπολη. Στην Αφρική εξαιτίας των περσικών επιδρομών (μονή Ευκρατά, κοστά στην Καρχηδόνα). Κατά του Μονοθελητισμού και της Εκθέσεως. 20
Μάξιμος Ομολογητής (580-662) βίος 2/2 Σύνοδος Λατερανού (649) καταδίκη Έκθεσις & Τύπου του αυτοκράτορα Κώνστα. Σύλληψη-Κων/πολη: αρνείται να υπογράψει τον Τύπο. Εξορία σε: Βιζύη και μετά Πέρβερα. Διαπόμπευση και θάνατος στην Αλανία του Καυκάσου. 21
Μάξιμος Ομολογητής (580-662) έργα 1/2 Προς Θαλάσσιον: 65 ερωταποκρίσεις για ζητήματα της Αγ. Γραφής που του έθεσε ο ηγούμενος Θαλάσσιος. Σχόλια στα συγγράμματα του Διονυσίου του Αρεοπαγίτου: αντιμονοφυσιτική ερμηνεία τους, ο μυστικισμός από το ασυνείδητο στο συνειδητό. Περί διαφόρων αποριών Διονυσίου και Γρηγορίου: 2 βιβλία. Δοκίμια (30): νωρίς σε συλλογή με μερικές επιστολές, για δογματικά θέματα με αντιρρητική μορφή. 22
Μάξιμος Ομολογητής (580-662) έργα 2/2 Μυσταγωγία: συμβολική ερμηνεία ακολουθιών. Κεφάλαια αγάπης (400): αγάπη & ασκητική αρετολογία. Κεφάλαια θεολογίας και οικονομίας: με επίδραση Ωριγένη και Ευάγριου, αλλά από ορθόδοξη πλευρά. 23
Μάξιμος Ομολογητής (580-662) θεολογία 1/2 Διάκριση φιλοσοφικών και θεολογικών εννοιών. Ωριγένης, Ευάγριος, Γρηγόριος Θεολόγος, Διονύσιος. Καππαδοκική ενότητα και τριαδικότητα του Θεού. Δε δέχεται ψυχολογικής φύσης ποιότητες στην Τριάδα, όπως ο Αυγουστίνος. 24
Μάξιμος Ομολογητής (580-662) θεολογία 2/2 Ιδιότητες Θεού: ουσιώδη στοιχεία της ύπαρξής Του. Θέληση (ουσιώδης) στοιχείο του Θεού: Δεν υπάρχει θέληση χωρίς τον θέλοντα, ούτε θέλων χωρίς θέληση μια κοινή ενέργεια, κίνηση του Θεού προς τα έξω δηλώνεται ως «έρως», αγάπη (κειμ.). Συνάντηση με τον άνθρωπο, «μεταδόσεις», καταληπτό και ακατάληπτο. 25
Μάξιμος Ομολογητής (580-662) κοσμολογία 1/2 Ο κόσμος προϊόν της θέλησης (έρωτα) του Θεού. Οι λόγοι των όντων υφίστανται προαινίως (ως σχέδιο). Δημιουργία εν χρόνω, αιωνίως δημιουργός Θεός. Αιών: χρόνος ακίνητος με αρχή τη δημιουργία Χρόνος: αιών μετρούμενος θεία αϊδιότητα. 5 διαδοχικές ιεραρχικές διακρίσεις στο σύμπαν: 26
Μάξιμος Ομολογητής (580-662) κοσμολογία 2/2 Απόλυτα άκτιστη και κτιστή φύση. Κτιστή φύση - νοητά και αισθητά. Αισθητά ουρανός και γη. Γη παράδεισος και οικουμένη. Ανθρώπινο γένος άρρεν και θήλυ. 27
Μάξιμος Ομολογητής (580-662) ενέργειες Χριστού 1/2 Προορισμός ανθρώπου να ενώσει τα διεστώτα. Πτώση = αποτυχία αναγκαιότητα ενανθρώπησης, ανακαίν. Κρυμμένη πραγματική ύπαρξη του Θεανθρώπου (Θαβώρ). Δυο διακεκριμένες ενέργειες στο Χριστό: θεία και ανθρώπινη. Συμφωνία των δυο φύσεων, άρα και των ενεργειών. 28
Μάξιμος Ομολογητής (580-662) ενέργειες Χριστού 2/2 Παράδειγμα πυρακτωμένου σίδερου (καίει και κόβει). Κάθε πρόσωπο έχει γνωμικό και φυσικό θέλημα. Π.χ. φυσικό θέλημα: να μπορεί να μιλά ο άνθρωπος, γνωμικό θέλημα: πότε θα μιλά (δύναμη προσωπικότητας). Χριστός: δυο φυσικά θελήματα, ενιαίο πρόσωπο και ενιαίο γνωμικό θέλημα, επικρατεί το θείο.. 29
Μάξιμος Ομολογητής (580-662) 1/2 Όλα έχουν θεοτελείς λόγους, πνευματικό νόημα. Άνθρωπος με τάση προς αγαθό. Πτώση: στροφή στο κακό, παρά φύσιν. Αποκατάσταση στην κατά φύσιν κατάσταση δημιουργία «υπέρ άνθρωπον ανθρώπου». 30
Μάξιμος Ομολογητής (580-662) 2/2 Διευκολύνουν η φυσική και εν ιστορία αποκάλυψη. Πρακτικοί & θεωρητικοί άνθρωποι, αλλά η αγάπη ολοκληρώνει. Ενασχόληση βίου: καλάμι. Αλογία: χόρτο. Καθαρός βίος: χρυσός. Με ένταση πνευματικών λειτουργιών ο άνθρωπος γίνεται ατελεύτητος και άναρχος, κατά χάριν (κειμ.). 31
Τέλος Ενότητας