Ελληνική Δημοκρατία Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ηπείρου Χοιροτροφία Ενότητα 8η: Χοιροστάσια-κατασκευές Σκούφος Ιωάννης
Ανοιχτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο ΤΕΙ Ηπείρου Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων Χοιροτροφία Ενότητα 8η: Χοιροστάσια-κατασκευές Σκούφος Ιωάννης Καθηγητής Άρτα, 2015
Άδειες Χρήσης Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons. Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς. 3
Χρηματοδότηση Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο TEI Ηπείρου» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.
Περιεχόμενα ενότητας Γενικά στοιχεία Υφιστάμενη κατάσταση Μελλοντικές τάσεις της αγοράς 5
Ενσταβλισμός: αρχές και συστήματα Μόνωση Εξαερισμός Θέρμανση ή ψύξη 6
Μόνωση (1/3) Η θερμική αγωγιμότητα (λ) είναι η ιδιαίτερη ιδιότητα ενός υλικού που αφορά τη σταθερή ροή της θερμότητας διαμέσου μιας μονάδας πάχους του υλικού. Υλικά με χαμηλό λ είναι κακοί μονωτές, όμως για το ίδιο υλικό παχύτερη διάσταση πλάτους σημαίνει καλύτερη μόνωση. Ο συνδυασμός πάχους και θερμικής αγωγιμότητας εκφράζεται ως αναλογία: πάχος υλικού = R = (θερμική αντίσταση υλικού) λ 7
Μόνωση (2/3) Όταν δυο υλικά εφάπτονται μαζί τότε η θερμική αντίσταση του συνολικού τμήματος αποτελεί το άθροισμα των θερμικών αντιστάσεων των μεμονωμένων υλικών συν την θερμική αντίσταση του πιθανός περιεχόμενου αέρα ανάμεσά τους. Ο βαθμός θερμικής διαπερατότητας (u) είναι η μέτρηση της ποσότητας της θερμότητας που διοχετεύεται δια μέσου 1m2 μιας κατασκευής για διαφορά 1οC μεταξύ της εσωτερικής και της εξωτερικής θερμοκρασίας και ισούται U=1/R. Κάθε υλικό έχει το δικό του συντελεστή u (π.χ. το τούβλο έχει σε πάχος 105 mm 3.3 ενώ σε πάχος 220 mm 2.3), όπως και το δικό του συντελεστή R (π.χ. άχυρο 60 mm επίστρωση σε συμπαγές δάπεδο έχει R=0.66). 8
Μόνωση (3/3) Στις μονώσεις προσέχουμε και την πύκνωση που προκαλείται από τη μεταφορά της υγρασίας υπό μορφή υδρατμών και συνήθως διέρχεται από την υψηλότερη θερμοκρασία (υψηλότερη πίεση) προς τη χαμηλότερη θερμοκρασία (χαμηλότερη πίεση) και ο βαθμός προσπέλασής της είναι ο βαθμός διαμέσου του οποίου οι υδρατμοί διαπερνούν τα συγκεκριμένα οικοδομικά ή μονωτικά υλικά. Διακρίνουμε επιφανειακή και ενδιάμεση πύκνωση. Η αποτυχία στη μόνωση είναι ενδεικτική από το βαθμό της πύκνωσης στα υλικά της κατασκευής. Μπορεί να οφείλεται σε σταδιακή ελάττωση του λ ενός υλικού (αφρός πολυουρεθάνης) ή σε ύγρανση του υαλοβάμβακα ή σε καταστροφή του υλικού από έντομα ή τρωκτικά (αφρός πολυουρεθάνης). 9
Εξαερισμός (1/3) Ο αέρας κινείται μέσα και έξω από το χοιροστάσιο ως αποτέλεσμα των αλλαγών στη πίεση, αφού μεταφέρεται από περιοχές υψηλής πίεσης σε περιοχές χαμηλής πίεσης (άνεμος). Αλλαγές στην πίεση μπορεί να προκληθούν από καιρικά φαινόμενα, από θερμαντικά σώματα ή από τους εξαεριστήρες. Ο εξαερισμός διαχωρίζεται σε φυσικό (όπου η πίεση ρυθμίζεται από φυσικές αλλαγές, από πόρτες, παράθυρα) και σε τεχνητό όταν η πίεση ρυθμίζεται από ελεγχόμενο εξαερισμό (εξαεριστήρες). 10
Εξαερισμός (2/3) Τα συστήματα εξαερισμού περιγράφονται από το πόσο σταθερά διατηρούν τις εσωτερικές συνθήκες των θαλάμων και στα όρια των επιτρεπτών θερμοκρασιών για κάθε ηλικία χοίρων στα πλαίσια της μέγιστής τους απόδοσης. Υπάρχουν δυο κύριοι παράγοντες που ελέγχουμε για το σχεδιασμό του κατάλληλου συστήματος εξαερισμού: 1. Πόσος αέρας χρειάζεται να μετακινηθεί δια μέσω ενός κτιρίου; 2. Ποιο σύστημα διανομής του αέρα θα ακολουθηθεί μέσα στο κτίριο και ειδικότερα στο τμήμα που βρίσκονται οι χοίροι; 11
Εξαερισμός (3/3) Δεν υπάρχουν μονόδρομες απαντήσεις στην ερώτηση πόσος αέρας απαιτείται να μετακινηθεί. Αυτό εξαρτάται από: i. Το βάρος και την πυκνότητα των χοίρων στο συγκεκριμένο κτίριο. ii. Την ποιότητα της μόνωσης και την απώλεια θερμότητας ανά χοίρο στο κτίριο. iii. Το εύρος των θερμοκρασιών που επιθυμούμε. iv. Ανταπόκριση της διαχείρισης σε καταστάσεις όπως η υψηλή υγρασία, οι οσμές, τα αέρια, η σκόνη. 12
Εισαγωγή αέρα Ταχύτητα αέρα στο σώμα 0.1-0.5m/s. Σε μεγαλύτερα ζώα ή σε υψηλές θερμοκρασίες η ταχύτητα του αέρα είναι από 0.30.5m/s με ρυθμό εισαγωγής αέρα 10m/s. 13
Κινήσεις του αέρα εντός χοιροστασία σε διαφορετικές περιόδους του έτους 14
Ρυθμοί εξαερισμού 15
Επίδραση θερμοκρασίας και ταχύτητας του αέρα στην υγεία των χοίρων 16
Αποτελέσματα κατάλληλου εξαερισμού Η ανανέωση του αέρα Η απομάκρυνση των τοξικών αερίων Ο έλεγχος της θερμοκρασίας Ο έλεγχος της σχετικής υγρασίας του στάβλου. 17
Ιδιότητες αερίων σε διάφορες συγκεντρώσεις και χρόνους έκθεσης 18
Ανάγκες ζώων σε αερισμό κατά ηλικία και βάρος 19
Εξαερισμός θαλάμου απογαλακτισμού 20
Αναγκαίος ρυθμός ανανέωσης αέρα του χοιροστασίου 21
Τρόποι λειτουργίας εξαερισμού χοιροστασίων 22
Συστήματα εγκατάστασης κτιρίων Σε μια χοιροτροφική εκμετάλλευση η κάθε κατηγορία ζώων διαβιώνει σε ξεχωριστό κτίριο λόγω διαφορετικών απαιτήσεων σε κλιματολογικές συνθήκες, στη διατροφή και στους χειρισμούς, Το σύστημα εκτροφής ανάλογα με τη διαχείρισή του προϋποθέτει ένα αριθμό κτιρίων που ανεγείρονται σύμφωνα με το σύστημα μετακίνησης των ζώων, από τον αριθμό των μετακινήσεων των ζώων και το σύστημα παραγωγής. 23
Σχηματική παράσταση εκτροφής χοίρων κλασσικού τύπου 24
Παραγωγή σε δύο στάδια (two site production) Τα χοιρίδια θηλάζουν με τη χοιρομητέρα, απογαλακτίζονται μεταφέρονται σε νέο κτίριο όπου και διατηρούνται έως σφαγής. 25
Παραγωγή σε τρία στάδια (three site production) Τα χοιρίδια θηλάζουν, απογαλακτίζονται και μεταφέρονται στο θάλαμο απογαλακτισμού όπου και διαμένουν έως το βάρος των 25 Kg. Κατόπιν μετακινούνται στο κτίριο πάχυνσης όπου και διαβιώνουν έως την ηλικία σφαγής. 26
Παραγωγή σε τέσσερα στάδια (4 site production) Τα χοιρίδια θηλάζουν, απογαλακτίζονται και μεταφέρονται στο θάλαμο απογαλακτισμού όπως στο προηγούμενο στάδιο. Κατόπιν μετακινούνται στο κτίριο προπάχυνσης έως το βάρος των 50-60 Kg και ύστερα μεταφέρονται στο κτίριο πάχυνσης έως την ηλικία σφαγής. 27
Παραγωγή σε διαφορετικά κτίρια σε διαφορετικές εγκαταστάσεις (multi - site production) Τα χοιρίδια βρίσκονται στο θάλαμο τοκετών με τις χοιρομητέρες όπου και εφαρμόζεται σύστημα πρόωρου απογαλακτισμού ή όχι ( 18 ημερών). Κατόπιν τα ζώα μετακινούνται σε άλλη μονάδα σε κτίριο απογαλακτισμού όπου και διαμένουν έως την ηλικία των 2.5 μηνών. Ύστερα μεταφέρονται και πάλι σε άλλη μονάδα σε άδειο κτίριο πάχυνσης όπου και διαμένουν έως το τελικό στάδιο της σφαγής. 28
Πολυθεσική εγκατάσταση πολλαπλών εκτροφών Είναι αυτονόητο πως οι συνεχείς μετακινήσεις στρεσάρουν τα ζώα, όμως από πλευράς υγιεινής, πρόληψης ασθενειών, η παραγωγή σε διαφορετικά κτίρια σε διαφορετικές σταβλικές εγκαταστάσεις είναι η μελλοντική μορφή εκτροφής χοίρων. 29
Θέρμανση (1/2) Επιθυμητή θερμοκρασία μπορεί να αποδοθεί με θέρμανση του κτιρίου με θερμαντικές πηγές (καλοριφέρ, υγραέριο, θερμοπομποί). Η μέση ετήσια κατανάλωση θερμότητας σε KWh / μονάδα ζώου (απογαλακτισμένο, παχυνόμενο, χοιρομητέρα) είναι: 24 (ώρες/ημέρα) x συνολ. απώλεια θερμ/τας του κτιρίου οc/χοίρο x μέση διαφορά βαθμών θερμ. 1000 (w/kw) 30
Θέρμανση (2/2) Μπορεί επίσης να χορηγηθεί τροφή (0.4 g επιπλέον τροφή/kg Ζ.Β.) κάθε ημέρα για κάθε 1οC μείωση της θερμοκρασίας κάτω από το όριο της ελάχιστης κριτικής θερμοκρασίας. Εναλλακτικές πηγές θέρμανσης με φωτοβολταϊκά τόξα ή με γεννήτριες ανέμου μπορεί να χρησιμοποιηθούν. 31
Ψύξη Μέθοδοι ψύξης θαλάμων χοιροστασίου αποτελούν: pannel ψύξης, όπου ο αέρας διέρχεται από σύστημα ψυχόμενου νερού και αποδίδεται με χαμηλότερη θερμοκρασία. Πιπίλες εκτόξευσης νερού υπό μορφή spray. Λειτουργούν με ρυθμό 150-200 ml/min για 2min κάθε 45-60min. Μια πιπίλα απαιτείται για 10 παχυνόμενα για θερμοκρασίες 25-30oC. Διαβροχή δαπέδων, διαδρόμων και ύγρανση εδάφους για εκτατικές μονάδες. 32
Συστήματα διατροφής και ποτίσματος (1/3) 1. Χειρισμοί πρώτων υλών a. Μέγεθος κόκκου και σχήμα. b. Πυκνότητα. c. Αλλαγή της σύστασης όταν αναμιγνύεται με άλλες ύλες, ειδικότερα με υγρά όπως νερό, ορός γάλακτος ή χυμός χόρτου ή τυρόγαλα. d. Η τάση των κόκκων για συνοχή, ή του pellets. 33
Συστήματα διατροφής και ποτίσματος (2/3) 2. Τα κυριότερα συστήματα διατροφής, στερεάς και υγρής a. Σιλό τροφοδοσίας ή μίξερ. b. Σύστημα τροφοδοσίας. c. Διανομέας. 34
Συστήματα διατροφής και ποτίσματος (3/3) 3. Μηχανήματα υδροδοσίας a. Δεξαμενή νερού. b. Πιπίλες ή ποτίστρες (Η πίεση του νερού παίζει σημαντικό ρόλο). c. Κοινά συστήματα τροφής και υδροδότησης. 35
Κάτοψη χοιροστασίου (1/2) 36
Κάτοψη χοιροστασίου (2/2) 37
Απαιτήσεις χοίρων σε περιβάλλον 1. 2. 3. 4. Θερμοκρασία Σχετική υγρασία Φωτισμός Χώρος 38
1. Θερμοκρασία Κατά τη διάρκεια των μεταβολικών διεργασιών του ζώου (πέψη-αποσύνθεση τροφών-σύνθεση σωματικού ιστούβασικές λειτουργίες) παράγεται θερμότητα. Ένα μέρος αυτής χρησιμοποιείται για τη διατήρηση της σωματικής θερμοκρασίας για την αντιμετώπιση των απωλειών και ένα άλλο μέρος στην σύνθεση του σωματικού υγρού. Ο χοίρος για να ζει και να αναπτύσσεται κανονικά πρέπει να διατηρεί την θερμοκρασία του σώματός του στους 39οC. 39
Οι ιδανικές θερμοκρασίες περιβάλλοντος κατά κατηγορία ζώου 40
Θερμοουδέτερη ζώνη χοίρων σε διάφορες ηλικίες 41
2. Σχετική υγρασία-φωτισμός (1/2) Η υγρασία του αέρα δεν έχει συνήθως άμεση επίδραση στους χοίρους όταν κυμαίνεται από 45-95% και η θερμοκρασία είναι κανονική. Χαμηλές θερμοκρασίες (0-15οC) και υγρασία 75-85% επιδρούν δυσμενώς στην αύξηση του βάρους (Μαρτζοπούλου, 1985). Σχετική υγρασία πάνω από 75% προκαλεί συμπύκνωση των υδρατμών στις επιφάνειες των κτιρίων και του εξοπλισμού με συνέπεια κυκλοφορία μεγάλης ποσότητας σκόνης, η οποία εκτός του ότι μεταφέρει παθογόνους μικροοργανισμούς προκαλεί εκνευρισμό των ζώων. 42
2. Σχετική υγρασία-φωτισμός (2/2) Πάντως η ψηλή υγρασία έχει δυσμενή επίδραση στην συμπεριφορά των ζώων (εμφάνιση κανιβαλισμού, δάγκωμα ουράς, κλπ), όπως και η ψηλή θερμοκρασία, ο συνωστισμός, ο τύπος δαπέδου κλπ. 43
Κατάλληλη υγρασία για χοίρους 44
Συστήματα ενσταβλισμού (1/3) Η επιλογή του συστήματος ενσταβλισμού εξαρτάται από τους εξής παράγοντες: a. Κόστος κατασκευής b. Διαθέσιμα εργατικά χέρια και κόστος c. Κλιματικές συνθήκες της περιοχής d. Μέθοδος εκτροφής e. Τυχόν διαθέσιμες παλιές εγκαταστάσεις 45
Συστήματα ενσταβλισμού (2/3) Οι σημερινές τάσεις στην χοιροτροφία τείνουν στην εντατικοποιημένη εκτροφή, σε εγκαταστάσεις που επιτρέπουν τον απόλυτο έλεγχο του περιβάλλοντος και απαιτούν ελάχιστη εργασία, επίσης δεν επιτρέπουν τον απόλυτο έλεγχο των ζώων σε όλα τα στάδια της παραγωγής. Έτσι οι εγκαταστάσεις αποτελούνται από κτίρια μονωμένα, εξοπλισμένα με αυτόματα συστήματα εξαερισμού, τροφοδοσίας και απομάκρυνσης της κόπρου. 46
Συστήματα ενσταβλισμού (3/3) Σε μια εκτροφή οι κατηγορίες ζώων-χώρων είναι οι εξής: 1. Χώρος ξηράς περιόδου-εγκυμοσύνης-κάπρωνεπιβάσεων 2. Χώρος τοκετού 3. Χώρος απογαλακτισμού 4. Χώρος ανάπτυξης-προπάχυνσης 5. Χώρος πάχυνσης 47
Απαιτήσεις σε χώρο
Χώροι τοκετού Σήμερα έχει γενικευθεί η χρήση ατομικών κελιών, περιορισμένης χοιρομητέρας σε σχαρωτό δάπεδο για την χοιρομητέρα και τα χοιρίδια και ένα μέρος (μπροστά) με πλήρες δάπεδο για τα χοιρίδια. Τα κελιά αυτά έχουν 1,35 έως 2,00 μ. πλάτος και 2,20 έως 2,50 μ. μήκος μαζί με την ταΐστρα. Οι διάδρομοι έχουν πλάτος 0,6-0,8 μ., οι περιφερειακοί και 0,8-1 μ., ο κεντρικός (Γ. Φαρμάκης, 1987). 49
Εικόνα θαλάμου τοκετών 50
Κατασκευαστικός σχεδιασμός κελιού τοκετού 51
Χώροι ανάπτυξης-απογαλακτισμού Δύο συστήματα είναι πλέον διαδεδομένα. Κλωβοί πρόωρου απογαλακτισμού (0,18-0,22 μ2/ανά χοιρίδιο) Σχαρωτά κελιά (0,20 0,25 μ2/χοιρίδιο χωρίς την ταΐστρα) 52
Θάλαμος ανάπτυξης-απογαλακτισμού 53
Χώροι προπάχυνσης Τα κελιά συνήθως είναι σχαρωτά με αναλογία 0,35-0,40 μ2/χοιρίδιο χωρίς την ταΐστρα. Οι διάδρομοι όμοιοι με τον απογαλακτισμό. (Γ. Φαρμάκης, 1987). 54
Χώροι πάχυνσης i. ii. iii. Πλήρως σχαρωτά κελιά: Αναλογία 0,65-0,75 μ2/χοίρο. Μερικώς σχαρωτά κελιά: Όπου πέρα από το 0,65 μ2/χοίρο, απαιτείται σχάρα πλάτους 0,70-1,00 μ. Κελιά με προαύλια: Αναλογία κλειστού μέρους 0,60-0,70 μ2 και προαυλίου 0,55 μ2/χοιρίδιο. Το προαύλιο ενδείκνυται να είναι σχαρωτό και να διαχωρίζεται σαφώς από τον κλειστό χώρο (σκαλοπάτι). Οι παραπάνω τιμές δεν περιλαμβάνουν την ταΐστρα. Το πλάτος των διαδρόμων είναι 0,80-1,00 μ. (Γ. Φαρμάκης, 1987). 55
Θάλαμος πάχυνσης 56
Χώροι χοιρομητέρων (1/2) Ομαδικά κελιά σε τελείως κλειστό κτίριο: οι χοιρομητέρες διαμένουν ομαδικά ανά 8 ζώα σε κελιά διαστάσεων 9 Χ 4,5 μ. Κατά μήκος της μιας πλευράς του κελιού τοποθετούνται ατομικές θέσεις τροφοδοσίας μήκους 2,1 μ. Έτσι ο χώρος για κατάκλιση υπολογίζεται σε 3,7 μ2/χοιρομητέρα. Ομαδικά κελιά σε ημιανοικτό κτίριο: ο χώρος κατάκλισης είναι στεγασμένος, ενώ η τροφοδοσία και η άσκηση γίνεται σε ακάλυπτους χώρους. Σε κάθε χοιρομητέρα αντιστοιχούν 1,0 μ2 καλυμμένου χώρου κα 3,0 μ2 ακάλυπτου. Είναι η οικονομικότερη λύση. 57
Χώροι χοιρομητέρων (2/2) Ατομικές θέσεις με πρόσδεση ή χωρίς πρόσδεση: οι διαστάσεις των ατομικών θέσεων είναι 1,97 μ μήκος, 0,75 μ πλάτος και 0,90 μ ύψος. Οι θέσεις αυτές τοποθετούνται σε μία μόνο σειρά, οπότε το κτίριο έχει πλάτος μόνο 4,2 μ ή σε δύο ή σε τρεις σειρές. Ατομικές θέσεις ανάπαυσης-τροφοδοσίας με κοινό χώρο άσκησης-αφόδευσης: τα ζώα έχουν ατομική θέση κατάκλισης και τροφοδοσίας και κοινό χώρο άσκησης και αφόδευσης. Οι διαστάσεις των ατομικών θέσεων είναι 2,1 μ μήκος Χ 0,60 μ πλάτος. Ο κοινός χώρος έχει διαστάσεις 1,8Χ1,8μ. (Μαρτζοπούλου, 1985). 58
Ομαδικός θάλαμος χοιρομητέρων Aρχείο Γ. Μαγκλάρα 59
Χώροι κάπρων και επιβάσεων Οι κάπροι συνήθως στεγάζονται σε ατομικά κελιά όπου γίνονται και οι επιβάσεις. Τα κελιά πρέπει να έχουν ελάχιστη επιφάνεια 7μ2 ή σε διαστάσεις τουλάχιστον 2,5μ, εκάστη. Τα προαύλια όπου ενδείκνυνται να υπάρχουν γίνονται ανάλογα. Το άνοιγμα εισόδου προς το προαύλιο πρέπει να έχει ύψος τουλάχιστον 1,30μ. Υπάρχει περίπτωση οι κάπροι να στεγάζονται σε ατομικούς κλωβούς παρόμοιους των χοιρομητέρων, οπότε απαιτείται ένας αριθμός κελιών 7-9 μ2 εκάστου στο τέλος του θαλάμου για να γίνονται οι οχείες. 60
Βοηθητικοί χώροι (1/2) Τέτοιοι χώροι είναι το παρασκευαστήριο ζωοτροφών, η αποθήκη, ο χώρος νεοεισερχομένων ζώων, η κατοικία και τα γραφεία της μονάδας. Ένα τυπικό παρασκευαστήριο με αποθήκη απαιτεί 160μ2 η κατοικία το γραφείο 100μ2, ο χώρος ελέγχου των ζώων 50μ2 ισοδυναμούν με 310μ2 και για κάθε χοιρομητέρα αντιστοιχεί 2,07μ2, όταν η δυναμικότητα είναι 150 χοιρομητέρες, ενώ για 250 χοιρομητέρες έχουμε 1,24μ2/χοιρομητέρα. 61
Βοηθητικοί χώροι (2/2) Εκτός από τις απαιτήσεις σε επιφάνεια στέγασης, πρέπει να τηρείται και κάποια σχέση ως προς την αναλογία ζώου και όγκου θαλάμου στέγασης, όπως: Παχυνόμενα χοιρίδια έως 100 kg: 3.7 μ3/ζώο Παχυνόμενα χοιρίδια έως 45 kg: 2.5 μ3/ζώο Αναπτυσσόμενα χοιρίδια έως 20 kg: 1.5 μ3/ζώο Χοιρομητέρες-κάπροι: 5 μ3/ζώο Θάλαμος τοκετών: 16-20 μ3/ζώο Τέλος όλοι οι θάλαμοι-κτίρια πρέπει να έχουν βοηθητικό, μικρό προθάλαμο 3,5-4 μ. 62
Φόρτωση παχυνόμενων χοίρων 63
Κατασκευαστικά στοιχεία
Στέγη και οροφή Για την επικάλυψη των στεγών χρησιμοποιούνται υλικά μικρού βάρους, όπως λαμαρίνες, φύλλα αλουμινίου και αμιαντοτσιμέντου (Σ. Παππάς, 1975). Η οροφή πρέπει να κατασκευάζεται με μονωτικά υλικά, ώστε να προστατεύονται τα ζώα από την ζέστη του καλοκαιριού και το κρύο του χειμώνα. Η μόνωση της οροφής είναι επιβεβλημένη, γιατί από εκεί διαφεύγει το μεγαλύτερο ποσοστό θερμότητας. (Μαρτζοπούλου, 1985). 65
Τοίχοι Οι τοίχοι κατασκευάζονται από υλικά όπως ξύλο, τούβλα, πέτρες, οπλισμένο σκυρόδεμα κτλ. Απαιτείται καλή μόνωση στους θαλάμους τοκετού, απογαλακτισμού, προπάχυνσης. Το πλάτος των τοίχων κυμαίνεται ανάλογα από 20-25 εκατ. 66
Δάπεδο Τα δάπεδα πρέπει να είναι θερμά, να στραγγίζουν εύκολα, ανθεκτικά, να καθαρίζουν εύκολα, με επιφάνεια λίγο αδρή και όχι λεία, ώστε να μην γλιστρούν τα ζώα και οικονομικής κατασκευής. Τα σπουδαιότερα υλικά κατασκευής είναι το ξύλο, οι πλίνθοι, το τσιμέντο, φύλλα ελαστικά ή πλαστικά, μεταλλικά υλικά & Στεϊνιτ, Μπερνίτ, Μανεσσίτ, υλικά που χρησιμοποιούνται αφού αναμειχθούν με τσιμέντο σε αναλογία 3:1. (Μαρτζοπούλου, 1985). Διακρίνουμε τρεις τύπους δαπέδων : α) συμπαγή, β) εν μέρει σχαρωτά και γ) πλήρως σχαρωτά δάπεδα. Η εφαρμογή των σχαρωτών δαπέδων είναι πολύ διαδεδομένη, διότι συνδυάζεται με συστήματα υγρής αποχέτευσης η οποία έχει πολλά πλεονεκτήματα. 67
Αναλογία δαπέδου ανά χοίρο 68
Σχέση επιφάνειας δαπέδου και απόδοσης χοιριδίων βάρους 7-12,5 kg 69
Συνιστώμενες επιφάνειες δαπέδου για απογαλακτισμένα χοιρίδια για σχαρωτά ή μερικώς δάπεδα 70
Πλεονεκτήματα Απαιτείται μικρότερη επιφάνεια δαπέδου ανά χοίρο. Δεν χρησιμοποιείται στρωμνή. Μειώνεται το κόστος καθαρισμού. Δίνεται η δυνατότητα διασκορπισμού της κοπριάς όταν χρησιμοποιείται για λίπανση την κατάλληλη εποχή (υπάρχουν μεγάλα χρονικά περιθώρια). Περιορίζονται οι απώλειες της κοπριάς σε λιπαντικά στοιχεία και κυρίως σε άζωτο. Αυτό οφείλεται, αφενός στην συγκράτηση όλης της ποσότητας των παραγόμενων ούρων, αφετέρου στο ότι η αμμωνία (ΝΗ3), που παράγεται κατά την ζύμωση της κοπριάς, μετατρέπεται σε μεγάλο ποσοστό στην ένυδρη μορφή της (ΝΗ4ΟΗ) και παραμένει μέσα σε αυτή, ενώ στη στερεά μορφή της κοπριάς ένα σημαντικό μέρος της ΝΗ3 χάνεται στην αέριά της μορφή. 71
Μειονεκτήματα Είναι δαπανηρότερη κατασκευή. Απαιτείται η εγκατάσταση τέλειου συστήματος αερισμού θέρμανσης για εξασφάλιση άνετου περιβάλλοντος διαβίωσης των χοίρων. Στα πολύ ψυχρά κλίματα δημιουργούνται προβλήματα λειτουργίας του συστήματος από πάγωμα της κοπριάς στους χώρους κυκλοφορίας ή συγκέντρωσή της. Υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης του νερού ύδρευσης από τυχόν διαρροές του αποχετευτικού συστήματος. Οι δυσάρεστες οσμές αποτελούν σοβαρό πρόβλημα σε χώρους που δεν αερίζονται καλά. 72
Περιορισμός δυσάρεστων οσμών (1/2) Το βάθος των καναλιών δεν πρέπει να είναι μεγαλύτερο από 1,5 μ. Σε αυτό το βάθος επικρατεί αερόβια ζύμωση της κοπριάς λόγω της επάρκειας οξυγόνου και έτσι έχουμε περιορισμό των οσμών. Σε μεγαλύτερο βάθος έχουμε αναερόβια ζύμωση και μεγαλύτερη παραγωγή δύσοσμων και επιβλαβών αερίων, όπως υδρόθειο μεθάνιο και αμμωνία. Προσθέτοντας μέσα στο κανάλι 110 120 γρ. υδροξειδίου του ασβεστίου (CaOH2) την μέρα ανά ζώο. Έτσι το ph της υγρής κόπρου ανεβαίνει και ευνοείται η ανάπτυξη και δράση επιθυμητών μικροοργανισμών. 73
Περιορισμός δυσάρεστων οσμών (2/2) Διοχετεύοντας μέσα στην υγρή κόπρο αέρα ευνοώντας έτσι την αερόβια ζύμωση ακόμη και σε βάθος καναλιών μεγαλύτερο του 1,5 μ. 74
Σχάρες Βασικά υλικά κατασκευής σχαρών είναι : Οπλισμένο σκυρόδεμα. Σωλήνες αμιαντοτσιμέντου διαμέτρου 10 εκατ. που κόβονται στη μέση παράλληλα προς το μεγάλο άξονά τους. Το κάθε μισό γεμίζεται με οπλισμένο σκυρόδεμα και δίνει μια δοκίδα ημικυκλικού σχήματος. Ξύλο. Διαρκεί μόνο 2-5 χρόνια. Μέταλλο. (Χάλυβας ή αλουμίνιο). Καθαρίζονται εύκολα, αλλά είναι πού ακριβές. Διάτρητες ανοξείδωτες λαμαρίνες ή ανοξείδωτα μεταλλικά πλέγματα. Πλαστικό. 75
Διαφορετικά είδη σχαρωτών δαπέδων χοιροστασίων 76
Διαφορετικά είδη σχαρωτών δαπέδων χοιροστασίων 77
Κανάλια συγκέντρωσης υγρής κοπριάς (1/2) Τα χαρακτηριστικά των καναλιών εξαρτώνται από τον τύπο του σχαρωτού δαπέδου. Αν το δάπεδο είναι μερικώς σχαρωτό έχουν πλάτος 1,0-1,5 μ (όσο και το πλάτος της σχάρας), βάθος ανάλογο προς την επιθυμητή χωρητικότητα, συνήθως 1,0-1,8 μ και κλίση προς την έξοδο ή το κέντρο του κτιρίου 0,5%. Τα κανάλια καταλήγουν σε φρεάτια που έχουν πλάτος και μήκος περίπου 1,0μ και βάθος μεγαλύτερο των καναλιών κατά 30 εκατοστά για να αδειάζουν καλύτερα. 78
Κανάλια συγκέντρωσης υγρής κοπριάς (2/2) Σε μια παραλλαγή του μερικώς σχαρωτού δαπέδου, πολύ διαδεδομένη στη Γερμανία, τα κανάλια έχουν μικρό βάθος 30 εκατ. περίπου, αλλά η κοπριά απομακρύνεται δύο φορές την ημέρα και μάλιστα μετά από τα γεύματα. Η απομάκρυνση γίνεται αυτόματα με μια αλυσίδα εφοδιασμένη με πτερύγια που τοποθετείται στον πυθμένα των καναλιών και κινείται προς την έξοδο του κτιρίου. 79
Εγκάρσια τομή χοιροστασίου με κανάλι συλλογής λυμάτων 80
Η παραγόμενη ποσότητα κοπριάς των ζώων 81
Σημασία της καθαριότητας των κελιών 82
Τροφοδοσία νερού παχυνόμενων χοίρων 83
Απομάκρυνση της κοπριάς από το χοιροστάσιο (1/5) Η απομάκρυνση της κοπριάς από τα κανάλια και η διοχέτευση της σε κλειστές ή ανοικτές δεξαμενές γίνεται με σωλήνες διαμέτρου 20 εκατοστών τουλάχιστον και με κλίση 2%. Η κίνηση της κοπριάς από τα κανάλια προς τη σωλήνωση δεν οφείλεται στην κλίση του πυθμένα του καναλιού (0,5-0,8%), αλλά στην υψομετρική διαφορά που υπάρχει μεταξύ της ανώτερης στάθμης της κοπριάς στο κανάλι και τον σωλήνα. 84
Απομάκρυνση της κοπριάς από το χοιροστάσιο (2/5) Αυτή η διαφορά αναφέρθηκε ότι είναι 1,0-1,8 μ ώστε η κοπριά να διοχετεύεται με ορμή παρασύροντας ακόμη και το λασπώδες μέρος της κοπριάς που συνήθως κολλάει στον πυθμένα του καναλιού. Επίσης μπορεί να αντληθεί με βυτίο και στην συνέχεια να μεταφερθεί στα χωράφια ή απευθείας με σύστημα τεχνητής βροχής (αραίωμα με νερό ώστε τα στερεά να πέσουν στο 5%). 85
Απομάκρυνση της κοπριάς από το χοιροστάσιο (3/5) Το μέγιστο μήκος των καναλιών δεν πρέπει να ξεπερνά τα 32μ. Ένα μήκος 25μ, θεωρείται ασφαλές. Σε μεγαλύτερα κανάλια έχουμε μεγάλες συγκεντρώσεις στερεών σε βαθμό που να φράζουν τα κανάλια. 86
Απομάκρυνση της κοπριάς από το χοιροστάσιο (4/5) Τα κανάλια πρέπει να αδειάζουν πριν γεμίσουν τελείως επειδή το υδρόθειο και το διοξείδιο του άνθρακα είναι βαρύτερα από τον αέρα και βρίσκονται έτσι κοντά στην επιφάνεια του δαπέδου δημιουργώντας έτσι προβλήματα στην υγεία των ζώων. Κατά το άδειασμα των καναλιών πρέπει όλοι οι αεριστήρες να λειτουργούν και τα παράθυρα να είναι ανοικτά διότι η δυσοσμία είναι πολύ μεγάλη. 87
Απομάκρυνση της κοπριάς από το χοιροστάσιο (5/5) Και τέλος όταν πρόκειται να λειτουργήσει το κανάλι είτε για πρώτη φορά είτε μετά από άδειασμα, προσθέτουμε μέσα σε αυτό νερό ύψους 10 εκατοστών τουλάχιστον για να μην κολλήσουν στον πυθμένα του οι πρώτες κοπριές που θα πέσουν. 88
Πόρτες χοιροστασίων
Οι πόρτες γενικά Οι πόρτες πρέπει να είναι ισχυρές, ανθεκτικές, πρακτικές. Το υλικό κατασκευής των μπορεί να είναι ξύλο ή γαλβανιζέ λαμαρίνα (Μαρτζοπούλου, 1985). 90
Διαστάσεις για τις πόρτες 91
Παράθυρα Η συνολική επιφάνεια των παραθύρων πρέπει να αντιστοιχεί με 1/20 της επιφάνειας δαπέδου για τα ψυχρά κλίματα και με το 1/10 για τα θερμά. Τοποθετούνται σε ύψος 1,30μ με μεγαλύτερη την οριζόντια πλευρά. (Μαρτζοπούλου, 1985). Πρέπει δε να τοποθετούνται σε απόσταση μεγαλύτερη από 0,30μ από την οροφή για να αποφεύγονται τα ρεύματα του αέρα. 92
Εξοπλισμός χοιροστασίων
Αναθρεπτήρες (1/2) Χρησιμοποιούνται για τη θέρμανση θηλαζόντων και αναπτυσσομένων χοιριδίων. Αποτελούνται από ένα θερμαντικό λαμπτήρα με μικρό αντανακλαστήρα ο οποίος κρεμιέται πάνω από το καταφύγιο των χοιριδίων και κύρια στο μπροστινό μέρος του κελιού τοκετού. Όταν τοποθετούνται στα πλάγια οι χοιρομητέρες ξαπλώνουν στρέφοντας τους μαστούς προς την θερμαντική πηγή με κίνδυνο την πρόκληση αγαλαξίας, λόγω υπερθέρμανσής των. Η μείωση της θερμοκρασίας κάτω από την θερμαντική πετυχαίνεται με την ανύψωσή της. 94
Αναθρεπτήρες (2/2) Σε όλους τους αναθρεπτήρες χρησιμοποιούνται λαμπτήρες υπέρυθρων ακτίνων ισχύος 125-250 Wat. Προτιμότεροι είναι οι ερυθρού χρώματος, επειδή δίνουν φωτισμό μικρότερης έντασης από τους λευκούς (Σ. Παππάς, 1975). Υπάρχουν ακόμη και αναθρεπτήρες αερίου. 95
Παράδειγμα αναθρεπτήρα 96
Χωρίσματα (1/2) Πρέπει να είναι ενισχυμένης κατασκευής και μικρού πάχους για εξοικονόμηση χώρου. Η επιφάνεια των πρέπει να είναι λεία για να καθαρίζονται εύκολα. Τα υλικά κατασκευής μπορεί να είναι τα τούβλα, οι τσιμεντόλιθοι, οι αμιαντοτσιμεντόπλακες, τα μεταλλικά κάγκελα. Σε θερμές περιοχές προτιμούνται τα καγκελωτά, επειδή διευκολύνουν την κυκλοφορία του αέρα, ενώ στα ψυχρά τα συνεκτικής κατασκευής περιορίζουν τα ρεύματα. (Σ. Παππάς, 1975). Στους χοίρους πάχυνσης και στις χοιρομητέρες το ύψος των χωρισμάτων είναι 0,80-1,20 μ, ενώ στους κάπρους 1,20-1,30 μ. 97
Χωρίσματα (2/2) 98
Πόρτες κελιών και ατομικών θέσεων Οι πόρτες αυτές έχουν πλάτος 0,80-1,00 μ και ανοίγουν προς τα έξω. Πρέπει να είναι ενισχυμένης κατασκευής και κατασκευάζονται από μεταλλικά φύλλα ή μεταλλικά κάγκελα. 99
Συστήματα τροφοδοσίας (1/3) Η παροχή της ξηρής τροφής γίνεται με τους εξής τρόπους: Από το σταβλίτη. Η τροφή μεταφέρεται από το σταβλίτη με καροτσάκι και δίδεται στα ζώα με ογκομετρικό φτυάρι. Ημιαυτόνομο σύστημα. Το δοχείο μεταφοράς της τροφής κινείται από τον σταβλίτη (φέρει τροχούς) κατά μήκος του διαδρόμου τροφοδοσίας. Κατά τη μετατόπιση του δοχείου η τροφή διανέμεται αυτόματα με τη βοήθεια χειρολαβής ή ηλεκτρικού διακόπτη. 100
Συστήματα τροφοδοσίας (2/3) Αυτόματο σύστημα. Εδώ η τροφή μεταφέρεται και διανέμεται με πολλούς τρόπους αυτόματα. Στην διατροφή των χοίρων χρησιμοποιείται και η υγρή τροφή, η οποία διανέμεται είτε αυτόματα είτε με την βοήθεια του σταβλίτη είτε παρασκευάζεται μέσα στην ταΐστρα. 101
Συστήματα τροφοδοσίας (3/3) 102
Οι ταΐστρες (1/3) Διακρίνονται σε τρία βασικά είδη: Ταΐστρες για διατροφή κατά βούληση. Κατασκευάζονται από γαλβανισμένη λαμαρίνα και έχουν μεγάλη χωρητικότητα. Τροφοδόχοι λεκάνες. Είναι κατάλληλες για ατομική διατροφή. Πρέπει να είναι καλής κατασκευής όπως και οι προηγούμενες και να καθαρίζονται εύκολα. Διατροφή στο δάπεδο. Για να υπάρχει καλή απόδοση του συστήματος χρειάζεται καλή διαχείριση. Δεν θεωρείται πετυχημένο σύστημα για χοίρους κάτω των 40 kg. Τα μειονεκτήματά του είναι : Σπατάλη τροφής Χαμηλή μετατρεψιμότητα Μειωμένη ανάπτυξη 103
Οι ταΐστρες (2/3) 104
Οι ταΐστρες (3/3) 105
Σύγκριση επιφάνειας ταΐστρας σε κατά βούληση διατροφή χοιριδίων βάρους 7-18 kg 106
Ελάχιστη επιφάνεια ταΐστρας για διατροφή κατά βουλής χοιριδίων βάρους 7-18 kg 107
Επιφάνεια ταΐστρας 108
Ημερήσια κατανάλωση τροφής 109
Είδη ποτιστρών σε χοιροστάσια 110
Συστήματα εξαερισμού και κατανομής του αέρα σε χοιροτροφικές εγκαταστάσεις 111
Εξαερισμός Στάσιμος αέρας: Θερμότερος Υγρότερος Αύξηση σκόνης Αύξηση αερογενών σωματιδίων Αύξηση βλαβερών αερίων Αύξηση παθογόνων Παρουσία συμπύκνωσης 112
Παχυνόμενοι χοίροι (1/2) Συστήματα πάχυνσης «όλα μέσα, όλα έξω» συνεχές Μέγεθος θαλάμου πάχυνσης Ημέρες στο παχυντήριο = Αριθμός χοίρων στο θάλαμο = Τελικό βάρος (Kg) - Αρχικό βάρος (Kg) M.H.A. (Κg / ημέρα) Χοίροι που πωλούνται ανά έτος x ημέρες στο παχυντήριο 365 ημέρες 113
Παχυνόμενοι χοίροι (2/2) Μέγεθος θαλάμου πάχυνσης: Στον αριθμό αυτό προστίθενται και τα ποσοστά θνησιμότητας (2%) ως αριθμός χοίρων επιπλέον των αναφερόμενων Τα κελιά πάχυνσης = Αριθμός χοίρων στο θάλαμο χοίροι / κελί 114
Στοιχεία ενός καλού συστήματος παχυνόμενων χοίρων Τα ανοίγματα διανέμουν ομοιόμορφα τον αέρα χωρίς ρεύματα. Οι εξαερισμοί να εισάγουν φρέσκο αέρα ικανό να αραιώνει τα βλαβερά αέρια και να απομακρύνει τη θερμότητα στη μεγαλύτερη απόδοσή του. Το σύστημα θέρμανσης θα προμηθεύει την απαραίτητη θερμότητα χωρίς να ελαττώνει το ρυθμό εξαερισμού. Να υπάρχει έλεγχος στο σύστημα εξαερισμού/θερμοκρασίας και για τις τέσσερις εποχές. Να ελέγχεται με θερμόμετρα, υγρασιόμετρα το περιβάλλον του θαλάμου. Τα ανοίγματα του κτιρίου και όχι οι εξαερισμοί διακινούν τον φρέσκο αέρα στον όγκο του θαλάμου. 115
Έλεγχος παραγωγής παχυντηρίου, κύριες παράμετροι Καταγραφή των κιλών εισαγωγής στο παχυντήριο και εξαγωγής από αυτό. Καταγραφή της συνολικής τροφής που καταναλώθηκε. Υπολογισμός των μέσων όρων των ημερών που οι χοίροι έμειναν στο θάλαμο πάχυνσης. Καταγραφή των νεκρών χοίρων ή όσων απομακρύνθηκαν για λόγους υγείας. 116
Στόχοι παραγωγικότητας 117
Σύγκριση μονάδων απόδοσης 118
Πυκνότητα ζώων και απόδοση 119
Σημείωμα Αναφοράς Copyright Τεχνολογικό Ίδρυμα Ηπείρου. Σκούφος Ιωάννης. Χοιροτροφία. Έκδοση: 1.0 Άρτα, 2015. Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: http://eclass.teiep.gr/courses/texg128/ 120
Σημείωμα Αδειοδότησης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά Δημιουργού-Μη Εμπορική Χρήση-Όχι Παράγωγα Έργα 4.0 Διεθνές [1] ή μεταγενέστερη. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, Διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». Ο δικαιούχος μπορεί να παρέχει στον αδειοδόχο ξεχωριστή άδεια να χρησιμοποιεί το έργο για εμπορική χρήση, εφόσον αυτό του ζητηθεί. [1] htp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/deed.el
Τέλος Ενότητας Επεξεργασία: Αναστασοβίτης Λευτέρης Άρτα, 2015
Σημειώματα 123
Διατήρηση Σημειωμάτων Οποιαδήποτε αναπαραγωγή ή διασκευή του υλικού θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει: το Σημείωμα Αναφοράς το Σημείωμα Αδειοδότησης τη Δήλωση Διατήρησης Σημειωμάτων το Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων (εφόσον υπάρχει) μαζί με τους συνοδευόμενους υπερσυνδέσμους. 124
Τέλος Ενότητας