ΕΝΟΤΗΤΑ 22 - «κινηµατογραφικά» Τραγούδι 1 Σήκω χόρεψε συρτάκι Λα, λα, Στίχοι: Αλέκος Σακελλάριος Μουσική: Γιώργος Ζαµπέτας Σήκω, χόρεψε συρτάκι µε τρελή διπλοπενιά. Χόρεψέ το σαν µορτάκι, να βουίξει η γειτονιά. Έλα, πιάσε µε απ' τον ώµο, κι όπα πρώτα το δεξί. Κι αν µου κουραστείς στο δρόµο, θα σε βάλω σε ταξί. Λα, λα, Θέλω κέφια, θέλω γέλια κι η φωνή µου ν' ακουστεί. Απ' του µπουζουκιού τα τέλια έχω απόψε κρεµαστεί. Όσα κι αν µου πουν πληρώνω και κεράστε τα παιδιά. Θέλω να σε καµαρώνω όλη ετούτη τη βραδιά. Λεξιλόγιο Σήκω: προστακτική µε την έννοια «να σαι όρθιος», κάνω κάποιον που είναι καθιστός ή ξαπλωµένος να σταθεί όρθιος. Π.χ.: Σήκω, παιδί µου, σε παρακαλώ! εν βαρέθηκες να κάθεσαι; Ρήµα, έγκλισης προστακτικής απλής, χρόνου αορίστου, φωνής παθητικής, προσώπου β, αριθµού ενικού, συζυγίας α (σηκώνοµαι) Αρχικοί χρόνοι: σηκώνοµαι, σηκωνόµουν, θα σηκώνοµαι, θα σηκωθώ, σηκώθηκα, έχω σηκωθεί, είχα σηκωθεί, θα έχω σηκωθεί Συρτάκι: ελληνικός παραδοσιακός συρτός χορός. Π.χ.: Χτες είδα δυο νέους που χόρευαν συρτάκι πολύ ωραία, παρόλο που ήταν ξένοι. Ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, αριθµού ενικού, πτώσης αιτιατικής (το συρτάκι) Κλίση: το συρτάκι το συρτάκι - συρτάκι ιπλοπενιά: τρόπος παιξίµατος του µπουζουκιού. Π.χ.: Ο νεαρός έπαιξε µπουζούκι µε όµορφη διπλοπενιά. Ουσιαστικό, γένους θηλυκού, αριθµού ενικού, πτώσης αιτιατικής (η διπλοπενιά, -ιάς) Κλίση: 367
η διπλοπενιά οι διπλοπενιές της διπλοπενιάς των διπλοπενιών την διπλοπενιά τις διπλοπενιές - διπλοπενιά - διπλοπενιές Μορτάκι: υποκοριστικό του µόρτη, του µάγκα. Π.χ.: Σαν µορτάκι µιλάει, αλλά φοβάται ακόµη και την σκιά του Ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, αριθµού ενικού, πτώσης αιτιατικής (το µορτάκι) Κλίση: το µορτάκι τα µορτάκια το µορτάκι τα µορτάκια - µορτάκι - µορτάκια Να βουίξει: να ηχήσει, να αντιλαλήσει, να ακουστεί δυνατά. Π.χ.: Ο αέρας βούιζε όλο το βράδυ και δεν µπορούσα να κοιµηθώ. Ρήµα, έγκλισης υποτακτικής απλής, χρόνου αορίστου, φωνής ενεργητικής, προσώπου γ, αριθµού ενικού, συζυγίας α (βουίζω) Αρχικοί χρόνοι: βουίζω, βούιζα, θα βουίζω, θα βουίξω, βούιξα, έχω βουίξει, είχα βουίξει, θα έχω βουίξει Ώµο: µέρος του σώµατος, µεταξύ αυχένα και βραχίονα. Π.χ.: Από τα πολλά βάρη που σηκώνει έχει πρόβληµα και στους δύο ώµους του. Ουσιαστικό, γένους αρσενικού, αριθµού ενικού, πτώσης αιτιατικής (ο ώµος, ου) Κλίση ο ώµος οι ώµοι του ώµου των ώµων τον ώµο τους ώµους - ώµε - ώµοι Κουραστείς: αισθανθείς κούραση. Π.χ.: Κουράστηκε πολύ στην ζωή του, καθώς δούλευε από µικρό παιδί. εν κατάφερε όµως να βγάλει χρήµατα. Ρήµα, έγκλισης υποτακτικής απλής, χρόνου αορίστου, φωνής παθητικής, προσώπου β, αριθµού ενικού, συζυγίας α (κουράζοµαι) Αρχικοί χρόνοι: κουράζοµαι, κουραζόµουν, θα κουράζοµαι, θα κουραστώ, κουράστηκα, έχω κουραστεί, είχα κουραστεί, θα έχω κουραστεί Έχω κρεµαστεί: έχω στερεώσει κάτι σε ψηλό σηµείο αφήνοντας ελεύθερο το κάτω του άκρο, κρατιέµαι από κάπου αφήνοντας τα πόδια µου ελεύθερα. 368
Π.χ.: Κρέµασα τις λευκές κουρτίνες στο σαλόνι και άπλετο φως µπαίνει τώρα από τα παράθυρα. Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου παρακειµένου, φωνής παθητικής, προσώπου α, αριθµού ενικού, συζυγίας β (κρεµιέµαι) Αρχικοί χρόνοι: κρεµιέµαι, κρεµιόµουν, θα κρεµιέµαι, θα κρεµαστώ, κρεµάστηκα, έχω κρεµαστεί, είχα κρεµαστεί, θα έχω κρεµαστεί Να καµαρώνω: να χαίροµαι, να αισθάνοµαι υπερήφανος για κάποιον ή για κάτι. Π.χ.: Ο πατέρας καµάρωνε για την κόρη του που σπούδασε και έγινε µια πετυχηµένη δικηγόρος. Ρήµα, έγκλισης υποτακτικής συνεχούς, χρόνου ενεστώτα, φωνής ενεργητικής, προσώπου α, αριθµού ενικού, συζυγίας α (καµαρώνω) Αρχικοί χρόνοι: καµαρώνω, καµάρωνα, θα καµαρώνω, θα καµαρώσω, καµάρωσα, έχω καµαρώσει, είχα καµαρώσει, θα έχω καµαρώσει Ετούτη: αυτή. Π.χ.: Ετούτα τα παιδιά µου φέρνουν τόση χαρά, που όταν βρίσκοµαι µαζί τους ξεχνάω τα προβλήµατά µου. Αντωνυµία δεικτική, γένους θηλυκού, αριθµού ενικού, πτώσης αιτιατικής (ετούτος-η-ο) Κλίση: ετούτος ετούτη ετούτο ετούτοι ετούτες ετούτα ετούτου ετούτης ετούτου ετούτων ετούτων ετούτων ετούτον ετούτη ετούτο ετούτους ετούτες ετούτα Ασκήσεις Λεξιλογίου 1. Συµπληρώστε τα κενά µε την σωστή λέξη: βουίζουν, σήκω, ώµος, συρτάκι, καµαρώνει α. Τα παιδιά στο σχολείο κάνουν και µαθήµατα χορού! Να δεις τι ωραία χορεύουν το. β. Σήµερα µε την πολλή υγρασία µε πονάει ο µου. Πρέπει να πάω στον γιατρό. γ. Οι µέλισσες στο δάσος από την χαρά τους! δ. Ο δάσκαλος για τους µαθητές του! ε. επιτέλους από αυτή την καρέκλα! Από το πρωί σε βλέπω να κάθεσαι! 369
2. Αντιστοιχίστε τις λέξεις αριστερά µε την σηµασία τους δεξιά: να καµαρώνω µορτάκι να βουίξει σήκω ετούτη στάσου όρθιος να ακουστεί δυνατά αυτή µάγκας να υπερηφανεύοµαι Γραµµατική α. Θεωρία Συντελεσµένοι χρόνοι παθητικής φωνής Όπως ήδη γνωρίζουµε, ο παρακείµενος µαζί µε τον υπερσυντέλικο και τον συντελεσµένο µέλλοντα ονοµάζονται συντελεσµένοι χρόνοι, γιατί παρουσιάζουν µία πράξη που έχει ήδη τελειώσει, έχει ολοκληρωθεί. Ο παρακείµενος δείχνει µια πράξη που έγινε και τώρα έχει τελειώσει. Ο υπερσυντέλικος δείχνει µια πράξη που τελείωσε στο παρελθόν πριν από µια άλλη ή πριν από κάποιο χρόνο. Ο συντελεσµένος µέλλοντας δείχνει µια πράξη που θα τελειώσει στο µέλλον, πριν από µια άλλη ή από κάποιο χρόνο. Συνοδεύεται από λέξεις (µέχρι, έως - ως) και προτάσεις µε το ώσπου, που δηλώνουν χρονικό όριο. Οι τρεις χρόνοι σχηµατίζονται µε το ρήµα έχω (παρακείµενος) είχα (υπερσυντέλικος) θα έχω (συντελεσµένος µέλλοντας) και το απαρέµφατο του ρήµατος, το οποίο έχει το θέµα του αορίστου και την κατάληξη ει. παρακείµενος έχω έχεις έχει έχουµε έχετε έχουν γραφτ-εί έχω έχεις έχει έχουµε έχετε έχουν αγαπηθ-εί υπερσυντέλικος έχω έχεις έχει έχουµε έχετε έχουν οδηγηθ-εί είχα είχες είχε είχαµε είχατε είχαν γραφτ-εί είχα είχες είχε είχαµε είχατε είχαν αγαπηθ-εί είχα είχες είχε είχαµε είχατε είχαν οδηγηθ-εί 370
συντελεσµένος µέλλοντας θα έχω θα έχεις θα έχει θα έχουµε θα έχετε θα έχουν γραφτ-εί θα έχω θα έχεις θα έχει θα έχουµε θα έχετε θα έχουν αγαπηθ-εί θα έχω θα έχεις θα έχει θα έχουµε θα έχετε θα έχουν οδηγηθ-εί Παραδείγµατα: Έχει γραφτεί σε µια ιδιωτική σχολή υπολογιστών, προκειµένου να συνεχίσει τις σπουδές του. Η Μαρία Κάλλας είχε αγαπηθεί πολύ στο παρελθόν από τους λάτρεις της κλασικής µουσικής και όχι µόνο. Έως το τέλος του χρόνου, θα έχει οδηγηθεί σε µια καλή οικονοµική κατάσταση, λόγω της πολλής και σκληρής δουλειάς. β. Ασκήσεις 1. Συµπληρώστε τις προτάσεις µε τα ρήµατα της παρένθεσης στον σωστό χρόνο: α. Πριν από δύο χρόνια, οι µαθητές του σχολείου µας στην νίκη στον µαθητικό διαγωνισµό ποδοσφαίρου. (οδηγούµαι) β. Όλοι οι υπάλληλοι της εταιρείας µέχρι τώρα αρµονικά για την επιτυχία του προγράµµατος. (συνεργάζοµαι) γ. Οι φοιτητές µέχρι το τέλος Μαΐου σε όλα τα µαθήµατα του εξαµήνου τους. (εξετάζοµαι) δ. τόσο πολύ, που ο έρωτάς τους έµεινε στην ιστορία. (αγαπιέµαι) ε. Έως αύριο το πρωί για το αν θα δουλέψεις µαζί µας. (ενηµερώνοµαι) 2. Συµπληρώστε τις παρακάτω προτάσεις µε το υπογραµµισµένο ρήµα στον σωστό χρόνο: α. Αυξάνονται διαρκώς οι τιµές των προϊόντων. ποτέ τόσο πολύ οι τιµές των προϊόντων; β. Οι δάσκαλοι του σχολείου συγκεντρώνονται στην αίθουσα τελετών. Οι δάσκαλοι του σχολείου στην αίθουσα τελετών πολύ πριν ξεκινήσει η γιορτή. γ. Πιο αυστηρά µέτρα θα παρθούν από την τροχαία τον επόµενο µήνα. Μέχρι το καλοκαίρι πιο αυστηρά µέτρα από την τροχαία. δ. Τα διαγωνίσµατα των µαθητών διορθώθηκαν χθες. Τα διαγωνίσµατα των µαθητών εδώ και πολλές µέρες. ε. Ο λογαριασµός πληρώθηκε σήµερα το πρωί. Ο λογαριασµός µέχρι το τέλος της εβδοµάδας. 371
Τραγούδι 2 Τα παιδιά του Πειραιά Απ' το παράθυρό µου στέλνω ένα και δύο και τρία και τέσσερα φιλιά, που φτάνουν στο λιµάνι ένα και δύο και τρία και τέσσερα πουλιά. Στίχοι: Μάνος Χατζιδάκις Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις Πώς ήθελα να είχα ένα και δύο και τρία και τέσσερα παιδιά, που σαν θα µεγαλώσουν όλα θα γίνουν λεβέντες για χάρη του Πειραιά. Όσο κι αν ψάξω, δεν βρίσκω άλλο λιµάνι, τρελή να µε 'χει κάνει, όσο τον Πειραιά. Που όταν βραδιάζει, τραγούδια µ' αραδιάζει και τις πενιές του αλλάζει, γεµίζει από παιδιά. Από την πόρτα µου σαν βγω, δεν υπάρχει κανείς που να µην τον αγαπώ. Και σαν το βράδυ κοιµηθώ, ξέρω πως, ξέρω πως, πως θα τον ονειρευτώ. Πετράδια βάζω στο λαιµό και µια χάντρα φυλακτό, γιατί τα βράδια καρτερώ, στο λιµάνι σαν βγω κάποιον άγνωστο να βρω. Όσο κι αν ψάξω, δεν βρίσκω άλλο λιµάνι, τρελή να µε 'χει κάνει, όσο τον Πειραιά. Που όταν βραδιάζει, τραγούδια µ' αραδιάζει και τις πενιές του αλλάζει, γεµίζει από παιδιά. Λεξιλόγιο Λεβέντες: άνδρας περήφανος, γεροδεµένος, τίµιος, γενναίος. Π.χ.: Ήταν τόσο δυνατός και τόσο ψηλός. Ένας λεβέντης! Ουσιαστικό, γένους αρσενικού, αριθµού πληθυντικού, πτώσης ονοµαστικής (ο λεβέντης, η) Κλίση: ο λεβέντης οι λεβέντες του λεβέντη τον λεβέντη τους λεβέντες - λεβέντη - λεβέντες Χάρη: οµορφιά, απλότητα που προκαλεί ευχαρίστηση, χάρισµα, εξυπηρέτηση που κάνουµε σε κάποιον από φιλική διάθεση, ευγνωµοσύνη. 372
Π.χ.: Μόνο για χάρη σου το έκανα αυτό! Αν ήταν κάποιος άλλος στην θέση σου ούτε που θα το σκεφτόµουνα! Ουσιαστικό, γένους θηλυκού, αριθµού ενικού, πτώσης αιτιατικής (η χάρη, ης) Κλίση: η χάρη οι χάρες της χάρης την χάρη τις χάρες - χάρη - χάρες Βραδιάζει: έρχεται το βράδυ, πέφτει το σκοτάδι, νυχτώνει. Π.χ.: Βράδιασε και ξεκινήσαµε για τα σπίτια µας. ουλεύαµε ήδη τόσες ώρες από το πρωί. Ρήµα, έγκλισης υποτακτικής συνεχούς, χρόνου ενεστώτα, φωνής ενεργητικής, προσώπου γ, αριθµού ενικού, συζυγίας α (βραδιάζει) Αρχικοί χρόνοι: βραδιάζει, βράδιαζε, θα βραδιάζει, θα βραδιάσει, βράδιασε, έχει βραδιάσει, είχε βραδιάσει, θα έχει βραδιάσει Αραδιάζει: παραθέτω, βάζω πρόσωπα, πράγµατα στην σειρά, διηγούµαι. Π.χ.: Μου αράδιασε ένα σωρό ψέµατα, για να µε πείσει ότι δεν έφταιγε καθόλου. Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου ενεστώτα, φωνής ενεργητικής, προσώπου γ, αριθµού ενικού, συζυγίας α (αραδιάζω) Αρχικοί χρόνοι: αραδιάζω, αράδιαζα, θα αραδιάζω, θα αραδιάσω, αράδιασα, έχω αραδιάσει, είχα αραδιάσει, θα έχω αραδιάσει Πενιές: ο ήχος που παράγεται από έγχορδο λαϊκό µουσικό όργανο. Π.χ.: Ακούγονταν γλυκά από το δωµάτιο οι πενιές του µπουζουκιού του! Ουσιαστικό, γένους θηλυκού, αριθµού πληθυντικού, πτώσης αιτιατικής (η πενιά, -ιάς) Κλίση: η πενιά οι πενιές της πενιάς την πενιά τις πενιές - πενιά - πενιές Βγω: πηγαίνω έξω, έρχοµαι έξω. Π.χ.: Το παιδί ήθελε να βγει για να παίξει στον κήπο, αλλά η µητέρα του δεν το άφηνε. Ρήµα, έγκλισης υποτακτικής απλής, χρόνου αορίστου, φωνής ενεργητικής, προσώπου α, αριθµού ενικού, συζυγίας α (βγαίνω) Αρχικοί χρόνοι: βγαίνω, έβγαινα, θα βγαίνω, θα βγω, βγήκα, έχω βγει, είχα βγει, θα έχω βγει 373
Κοιµηθώ: βρίσκοµαι σε κατάσταση ύπνου. Π.χ.: Κάθε βράδυ κοιµάται πολύ νωρίς, γιατί σηκώνεται χαράµατα για την δουλειά. Ρήµα, έγκλισης υποτακτικής απλής, χρόνου αορίστου, φωνής παθητικής, προσώπου α, αριθµού ενικού (κοιµάµαι) Αρχικοί χρόνοι: κοιµάµαι, κοιµόµουν, θα κοιµάµαι, θα κοιµηθώ, κοιµήθηκα, έχω κοιµηθεί, είχα κοιµηθεί, θα έχω κοιµηθεί Θα ονειρευτώ: θα δω όνειρο. Π.χ.: Οι µαθητές ονειρεύονται τις διακοπές και τις εκδροµές! Ρήµα, έγκλισης οριστικής, χρόνου µέλλοντα απλού, φωνής παθητικής, προσώπου α, αριθµού ενικού, συζυγίας α (ονειρεύοµαι) Αρχικοί χρόνοι: ονειρεύοµαι, ονειρευόµουν, θα ονειρεύοµαι, θα ονειρευτώ, ονειρεύτηκα, έχω ονειρευτεί, είχα ονειρευτεί, θα έχω ονειρευτεί Πετράδια: πολύτιµος ή ηµιπολύτιµος λίθος. Π.χ.: Τα πετράδια στο στέµµα του βασιλιά είναι αµύθητης περιουσίας. Ουσιαστικό, γένους ουδετέρου, αριθµού πληθυντικού, πτώσης αιτιατικής (το πετράδι, - ιού) Κλίση: το πετράδι τα πετράδια του πετραδιού των πετραδιών το πετράδι τα πετράδια - πετράδι - πετράδια Ασκήσεις Λεξιλογίου 1. Συµπληρώστε τις παρακάτω προτάσεις µε την σωστή λέξη: πετράδια βγουν λεβέντες βραδιάζει χάρη α. Όταν, ο ρυθµός της ζωής στην πόλη αλλάζει. β. Η Καίτη είχε αγοράσει ένα περιδέραιο µε πολύτιµα. γ. Τι είναι αυτοί! Σωστά παλικάρια! δ. Ο Κώστας παρακαλούσε πολύ την Μαρία γι αυτή την. ε. Οι µαθητές όταν από το σχολείο, φαίνονται τόσο χαρούµενοι 2. Αντιστοιχίστε τις λέξεις αριστερά µε την σηµασία τους δεξιά: αραδιάζει λεβέντες χάρη πετράδια βραδιάζει εξυπηρέτηση πολύτιµοι λίθοι νυχτώνει διηγείται παλικάρια 374
Γραµµατική α. Θεωρία Εναντιωµατικές προτάσεις Εναντιωµατικές είναι οι δευτερεύουσες προτάσεις, που φανερώνουν εναντίωση, αντίθεση µε αυτό που δηλώνει η κύρια πρόταση. Το βασικό τους, δηλαδή, νόηµα είναι αντίθετο από αυτό που αναφέρεται στην κύρια. Εισάγονται µε τους αντιθετικούς συνδέσµους αν και, ενώ, µολονότι, παρόλο που κλπ. Παραδείγµατα: Αν και διάβασε πολύ, δεν πέρασε τις εξετάσεις. Ενώ έκανε κρύο, δεν πήρε το παλτό µαζί του. Μολονότι ήταν άρρωστος, πήγε στην δουλειά του το πρωί. Παρόλο που χάσαµε το τρένο, φτάσαµε πρώτοι από όλους στην συνάντηση. Συµπερασµατικές προτάσεις Είναι οι προτάσεις που δηλώνουν το συµπέρασµα ή το αποτέλεσµα (γι αυτό λέγονται και αποτελεσµατικές) µιας πράξης. Εισάγονται µε τους συµπερασµατικούς συνδέσµους ώστε και που και συνήθως στην πρόταση, στην οποία αναφέρεται η συµπερασµατική, υπάρχει η δεικτική αντωνυµία τέτοιος ή τόσος ή τα επιρρήµατα τόσο ή έτσι. Παραδείγµατα: Είναι τέτοιος χαρακτήρας, ώστε όλοι τον συµπαθούν. Είναι τόσος ο πόνος του, που κλαίει συνέχεια. Κάνει τόσο πολλή ζέστη, που έχω πιει δυο µπουκάλια νερό. Το κτίριο ήταν έτσι διακοσµηµένο, που σου τραβούσε την προσοχή. β. Ασκήσεις 1. Επιλέξτε το σωστό: 1. η δασκάλα εξηγούσε την άσκηση, οι µαθητές αδιαφορούσαν. α. διότι β. αν και γ. που 2. έκανε κρύο, καθίσαµε στην παραλία µέχρι αργά. α. παρόλο που β. τόσο γ. που 3. Φωνάζει δυνατά, που τον ακούει όλη η γειτονιά! α. τόσο β. µολονότι γ. τέτοιο 4. του µίλησα, δεν γύρισε να µε χαιρετήσει. α. παρόλο β. που γ. ενώ 375
5. Η µουσική, ήταν δυνατή, δεν ενοχλούσε. α. τέτοια β. αν και γ. τόση 2. Αντιστοιχίστε: α. Μολονότι δούλεψε πολύ στην ζωή του, που όλοι φεύγουν για την εξοχή. β. Ο καθηγητής µιλούσε µε τέτοιο πάθος, δεν έµαθε ποτέ την γλώσσα. γ. Το καλοκαίρι, η ζέστη είναι τόσο αφόρητη, ώστε γίνεται κουραστικό. δ. Παρόλο που έµεινε δέκα χρόνια στην Ελλάδα, που όλοι τον παρακολουθούσαν. ε. Το βιβλίο είναι έτσι γραµµένο, δεν κατάφερε να κάνει περιουσία. Κείµενο «Ποτέ την Κυριακή» (1959) Ο Homer Τhrace, ένας αµερικανός γοητευµένος από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισµό, έρχεται στην Ελλάδα, σίγουρος ότι εδώ θα βρει την «αιώνια αλήθεια». Μέσα στην περιπλάνησή του γνωρίζει την Ίλια, µια πόρνη που έχει την αξιοπρέπεια να διαλέγει η ίδια τους πελάτες της. Ο Αµερικανός την ερωτεύεται µε πάθος και προσπαθεί να την διαπλάσει σαν άλλος Πυγµαλίων 1. Η Ίλια, όµως, εγκαταλείπει τα µαθήµατα κλασικής παιδείας, που της προσφέρει ο Αµερικανός, εγκαταλείπει και τον ίδιο, για τον έρωτα του Τόνιο, ενός Ελληνοϊταλού λιµενεργάτη. Η ταινία κέρδισε το όσκαρ καλύτερου τραγουδιού για τα «Τα παιδιά του Πειραιά» (1960) σε µουσική και στίχους του Μάνου Χατζιδάκι. Είχε, ακόµη, τέσσερις υποψηφιότητες για όσκαρ: πρώτου γυναικείου ρόλου, στην Μελίνα Μερκούρη, κοστουµιών, στην Θεώνη Βλαχιώτη, σκηνοθεσίας στον Ζιλ Ντασέν και πρωτότυπου σεναρίου στον Ζιλ Ντασέν. Για την ταινία αυτή, η Μελίνα Μερκούρη κέρδισε το βραβείο καλύτερης ερµηνείας στο Φεστιβάλ Καννών και στον Κύκλο Κριτικών της Νέας Υόρκης. «Η κόρη µου η σοσιαλίστρια» (1966) Η κόρη ενός βιοµήχανου παίρνει την θέση του πατέρα της, αναλαµβάνοντας την διεύθυνση του εργοστασίου τους. Εφαρµόζει, όµως, τελείως διαφορετική πολιτική από την δική του, δηµιουργεί φιλικές σχέσεις µε τους εργάτες και, µέσα από κωµικές περιπέτειες, ερωτεύεται και παντρεύεται έναν από αυτούς. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη (1933-1996) υπήρξε µία από τις µεγαλύτερες Ελληνίδες ηθοποιούς. Αποφοίτησε από την ραµατική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και σύντοµα καθιερώθηκε στον χώρο ως Εθνική Σταρ της Ελλάδας. Το 1960, της απονεµήθηκε το πρώτο βραβείο ερµηνείας του πρώτου γυναικείου ρόλου στο Φεστιβάλ 1 εξαίρετος γλύπτης που ερωτεύτηκε το άγαλµα που έφτιαξε, το ονόµασε Γαλάτεια και παρακάλεσε την θεά Αφροδίτη να του δώσει ζωή 376
Θεσσαλονίκης, για την κινηµατογραφική ταινία «Μανταλένα», σε σκηνοθεσία Ντίνου ηµόπουλου. Το 1965 παντρεύτηκε µε τον ηµήτρη Παπαµιχαήλ και µαζί πρωταγωνίστησαν σε πολλά κινηµατογραφικά και θεατρικά έργα, αποτελώντας ένα από τα πιο εµπορικά και πιο πετυχηµένα ζευγάρια στην ιστορία του ελληνικού θεάµατος. Λεξιλόγιο Γοητευµένος: σαγηνεµένος, προσελκυσµένος. Π.χ.: Το κοινό ήταν γοητευµένο από την ερµηνεία των ηθοποιών. Αιώνια: παντοτινή, που διαρκεί για πάντα. Π.χ.: Η Ρώµη λέγεται χαρακτηριστικά «αιώνια πόλη». Περιπλάνηση: βόλτα, µετακίνηση, περιπέτεια. Π.χ.: Οι τουρίστες επιθυµούν την περιπλάνηση στις πόλεις που επισκέπτονται. Αξιοπρέπεια: ο σεβασµός στους κανόνες που καθορίζουν την σωστή συµπεριφορά, υπερηφάνεια. Π.χ.: Η Μαρία φέρεται πάντα µε αξιοπρέπεια. Είναι ευγενική και σοβαρή. Να διαπλάσει: να διαµορφώσει κάποιον ηθικά και πνευµατικά, να διαπαιδαγωγήσει. Π.χ.: Καθήκον της οικογένειας είναι να διαπλάθει σωστά τα παιδιά. Πυγµαλίων: πρόσωπο που θέλει να καλυτερέψει το πλησίον του, να το κάνει καλύτερο. Π.χ.: Ο δάσκαλος προσπαθούσε ως Πυγµαλίων να προστατεύσει και να βοηθήσει τους µαθητές του. Εγκαταλείπει: αφήνει, αδιαφορεί για κάποιον ή κάτι. Π.χ.: Η µητέρα είχε εξαφανιστεί εγκαταλείποντας το παιδί της στα σκαλοπάτια του σπιτιού. Παιδείας: µόρφωση, εκπαίδευση. Π.χ.: Η παιδεία είναι βασικό µέληµα των γονιών για τα παιδιά τους. Λιµενεργάτη: αυτός που δουλεύει σε λιµάνι. Π.χ.: Η δουλειά των λιµενεργατών είναι πολύ βαριά, δύσκολη και κουραστική. Υποψηφιότητες: προτάσεις για βραβείο, το να θέτει κάποιος τον εαυτό του στην κρίση άλλων. Π.χ.: Η νέα του ταινία είχε πολλές υποψηφιότητες για τα βραβεία όσκαρ. Κοστουµιών: αντρικό συνήθως ένδυµα που αποτελείται από παντελόνι και σακάκι. ενδυµασία που προορίζεται για συγκεκριµένη δραστηριότητα, συγκεκριµένη εποχή, κινηµατογραφική χρήση. Π.χ.: Τα κοστούµια των ηθοποιών ήταν πράγµατι καταπληκτικά, καλοραµµένα και µε έντονα χρώµατα. 377
Ερµηνείας: η σηµασία, ώστε κάτι άγνωστο να γίνει γνωστό, η απόδοση ενός ρόλου στο θέατρο από έναν ηθοποιό. Π.χ.: Η ερµηνεία του ηθοποιού συγκλόνισε το κοινό. Το χειροκρότηµα ήταν πολύ ζεστό και οι κριτικές ενθουσιώδεις. Βιοµηχάνου: ιδιοκτήτη εργοστασίου, εργοστασιάρχη. Π.χ.: Έλληνες βιοµήχανοι ενδιαφέρονται για επενδύσεις στις βαλκανικές χώρες, ανοίγοντας νέα εργοστάσια. Αναλαµβάνοντας: δέχοµαι κάτι ως υποχρέωση, δέχοµαι να πραγµατοποιήσω κάτι, παίρνω την ευθύνη µιας πράξης. Π.χ.: Ανέλαβε ο ίδιος να µεγαλώσει τα δυο παιδιά, όταν οι γονείς τους τα εγκατέλειψαν. ιεύθυνση: 1. η ευθύνη που έχει ο διευθυντής να προγραµµατίζει και να επιβλέπει την λειτουργία ενός οργανισµού, µιας υπηρεσίας 2. το σύνολο των υπηρεσιών ενός διοικητικού τοµέα ( ιεύθυνση Μέσης Εκπαίδευσης) 3. το σηµείο προς το οποίο κατευθύνεται, κινείται κάποιος ή κάτι (διεύθυνση του ανέµου) 4. τα στοιχεία µε τα οποία προσδιορίζεται ακριβώς το σηµείο όπου βρίσκεται η κατοικία ή η εργασία κάποιου, δηλ. η πόλη ή και το κράτος, η οδός και ο αριθµός. Π.χ.: Η διεύθυνση της συγκεκριµένης επιχείρησης απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις και ικανότητες. Εφαρµόζει: κάνει πράξη µια θεωρία, µια ιδέα, µια εντολή. Π.χ.: Η Τροχαία θα εφαρµόσει πιο αυστηρά µέτρα και πρόστιµα για τους οδηγούς που δεν φορούν την ζώνη τους. Αποφοίτησε: τελείωσε την φοίτηση σε ένα εκπαιδευτικό ίδρυµα, ολοκληρώνοντας τον κύκλο σπουδών. Π.χ.: Αποφοίτησε πέρσι από την Φιλοσοφική Σχολή και τώρα ψάχνει να βρει δουλειά. Καθιερώθηκε: αναγνωρίστηκε, επικράτησε, επισηµοποιήθηκε. Π.χ.: Ο Θεοδωράκης έχει καθιερωθεί τόσο στον ελλαδικό χώρο όσο και παγκόσµια ως σηµαντική πνευµατική προσωπικότητα. Πρωταγωνίστησαν: έγιναν πρωταγωνιστές, ήταν οι κύριοι ηθοποιοί σε ένα έργο. Π.χ.: Πρωταγωνίστησε σε πολλές θεατρικές παραστάσεις και έγινε διεθνώς γνωστή. Θεάµατος: η εικόνα αντικειµένων ή γεγονότων που παρατηρεί κάποιος, ό,τι προβάλλεται από τις διάφορες τέχνες, κυρίως από το σινεµά, την τηλεόραση, το θέατρο. Π.χ.: Η γιορτή ήταν µοναδική και το θέαµα των πυροτεχνηµάτων φανταστικό. Επιλέξτε την σωστή απάντηση: Άσκηση κατανόησης 1. Η Μελίνα Μερκούρη υποδύεται στην ταινία την Ίλια που ερωτεύεται έναν. α. υπάλληλο β. λιµενεργάτη γ. ηθοποιό 2. Ο σκηνοθέτης της ταινίας «Ποτέ την Κυριακή» ήταν ο. 378
α. Ζιλ Ντεσέν β. Μάνος Χατζιδάκις γ. ηµήτρης Παπαµιχαήλ 3. Η ταινία «Ποτέ την Κυριακή» κέρδισε το όσκαρ (1960) για τα «Παιδιά του Πειραιά» του Μάνου Χατζιδάκι. α. α γυναικείου ρόλου β. τραγουδιού γ. κοστουµιών 4. Στην ταινία «Η κόρη µου η σοσιαλίστρια» η Αλίκη Βουγιουκλάκη παντρεύεται έναν από το εργοστάσιο του πατέρα της. α. ηθοποιό β. διευθυντή γ. εργάτη 5. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη παντρεύτηκε το 1965 τον, και µαζί αποτέλεσαν ένα πολύ πετυχηµένο ζευγάρι του ελληνικού θεάµατος. α. Ζιλ Ντεσέν β. ηµήτρη Παπαµιχαήλ γ. Ντίνο ηµόπουλο Παιχνιδόλεξα Ελάτε να θυµηθούµε λίγα από αυτά που µάθαµε, παίζοντας 1. Σταυρόλεξο Βρείτε τις λέξεις, που ζητάµε, και λύστε το σταυρόλεξο: 1 2 3 1 2 3 Οριζόντια 1. Μικρός µάγκας. 2. Χαίροµαι, αισθάνοµαι υπερήφανος για κάποιον. 3. Παντοτινός, που διαρκεί για πάντα. Κάθετα 1. έχοµαι κάτι ως υποχρέωση, δέχοµαι να πραγµατοποιήσω κάτι, παίρνω την ευθύνη µιας πράξης. 2. Ελληνικός παραδοσιακός συρτός χορός. 3. Αντιλαλώ, ακούγοµαι δυνατά. 379
2. Κρεµάλα Βρείτε την λέξη που κρύβεται: 1. Ο εργάτης του λιµανιού. 2. Ο γενναίος, δυνατός και περήφανος νεαρός. 3. Ήταν ο πατέρας της Αλίκης Βουγιουκλάκη στην ταινία. Λ _ Λ _ Β _ 3. Ακροστιχίδα Βρείτε τις λέξεις και ανακαλύψτε ποια κρύβεται ( ο γλύπτης που ερωτεύτηκε το άγαλµα που έφτιαξε ): 8 3 1. Ο ήχος ενός έγχορδου λαϊκού οργάνου. 2. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη ανέλαβε στην ταινία την του εργοστασίου του πατέρα της. 3. Είµαι ο κύριος ηθοποιός µιας θεατρικής παράστασης. 4. Η απόδοση ενός ρόλου από τον ηθοποιό. 5. Πολύτιµος λίθος. 6. ιαµορφώνω κάποιον ηθικά και πνευµατικά, διαπαιδαγωγώ. 7. Βρίσκοµαι σε κατάσταση ύπνου. 8. Αναγνωρίζοµαι, γνωστοποιούµαι, επισηµοποιούµαι. 9. Βλέπω όνειρο. 5 6 2 4 7 9 1 367
4. Τραγούδια Ακούστε τα τραγούδια και συµπληρώστε τις λέξεις που λείπουν: Σήκω χόρεψε συρτάκι Λα, λα,..., χόρεψε µε τρελή. Χόρεψέ το σαν, η γειτονιά. Έλα, πιάσε µε απ' τον, κι όπα πρώτα το δεξί. Κι αν µου στο δρόµο, θα σε βάλω σε ταξί. Στίχοι: Αλέκος Σακελλάριος Μουσική: Γιώργος Ζαµπέτας Λα, λα,... Θέλω κέφια, θέλω γέλια κι η φωνή µου ν' ακουστεί. Απ' του µπουζουκιού τα τέλια απόψε. Όσα κι αν µου πουν πληρώνω και κεράστε τα παιδιά. Θέλω σε όλη τη βραδιά. Τα παιδιά του Πειραιά Απ' το παράθυρό µου στέλνω ένα και δύο και τρία και τέσσερα φιλιά, που φτάνουν στο λιµάνι ένα και δύο και τρία και τέσσερα πουλιά. Στίχοι: Μάνος Χατζιδάκις Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις Πώς ήθελα να είχα ένα και δύο και τρία και τέσσερα παιδιά, που σαν θα µεγαλώσουν όλα θα γίνουν για του Πειραιά. Όσο κι αν ψάξω, δεν βρίσκω άλλο λιµάνι, τρελή να µε 'χει κάνει, όσο τον Πειραιά. Που όταν, τραγούδια µ' και τις του αλλάζει, γεµίζει από παιδιά. Από την πόρτα µου σαν, δεν υπάρχει κανείς που να µην τον αγαπώ. Και σαν το βράδυ, ξέρω πως, ξέρω πως, πως τον. βάζω στο λαιµό και µια χάντρα φυλακτό, γιατί τα βράδια καρτερώ, στο λιµάνι σαν βγω κάποιον άγνωστο να βρω. 368
Όσο κι αν ψάξω, δεν βρίσκω άλλο λιµάνι, τρελή να µε 'χει κάνει, όσο τον Πειραιά. Που όταν, τραγούδια µ' και τις του αλλάζει, γεµίζει από παιδιά. Λεξιλόγιο Ενότητας Αιώνιος-α-ο Αναλαµβάνω Αξιοπρέπεια, η Αποφοιτώ Αραδιάζω Βγαίνω Βιοµήχανος, ο Βουίζω Βραδιάζω Γοητευµένος-η-ο ιαπλάθω ιεύθυνση, η ιπλοπενιά, η Εγκαταλείπω Ερµηνεία, η Ετούτος-η-ο Εφαρµόζω Θέαµα, το Καθιερώνοµαι Καµαρώνω Κοιµάµαι Κοστούµι, το Κουράζοµαι Κρεµιέµαι Λεβέντης, ο Λιµενεργάτης, ο Μορτάκι, το Ονειρεύοµαι Παιδεία, η Πενιά, η Περιπλάνηση, η Πετράδι, το Πρωταγωνιστώ Πυγµαλίων, ο Σηκώνοµαι Συρτάκι, το Υποψηφιότητα, η Χάρη, η Ώµος, ο 369