ΤΑ ΣΧΟΟΑΠ ΣΤΟΥΣ ΔΗΜΟΥΣ ΤΟΥ ΝΟΜΟΥ Οικονομικά στοιχεία Προβλήματα Οφέλη Σωτήρης Βλάχος Πολ.Μηχ/κος, τ. Δήμαρχος Παρελίων Θα μου επιτρέψετε για οικονομία του χρόνου να μην σταθώ στην αναγκαιότητα του χωροταξικού σχεδιασμού, νομίζω ότι αυτή καλύφθηκε επαρκώς από τις προηγούμενες παρεμβάσεις. Ίσως το μόνο που θα μπορούσα να προσθέσω είναι ότι είμαστε η μόνη χώρα στην Ε.Ε. των 15 που δεν έχει χωροταξικό σχεδιασμό σε επίπεδο εφαρμογής δηλαδή σε επίπεδο Δήμου. Ο μόνος σχεδιασμός που υπάρχει είναι σε επίπεδο Περιφέρειας Σχεδιασμός πού δίνει γενικές κατευθύνσεις αλλά όχι σε επίπεδο υλοποίησης ειδικά στην περιοχή μας πού έχει την ιδιότητα να είναι νησιωτική. Είναι γεγονός πως ο χωροταξικός σχεδιασμός είναι δύσκολη υπόθεση που δημιουργεί πολλές αντιδράσεις ειδικά στη πατρίδα μας που ιστορικά έχει επικρατήσει η αντίληψη ότι όλη η γη είναι εν δυνάμει οικόπεδα, σε αντίθεση με την Ευρώπη όπου λόγω της φεουδαρχίας δεν υπήρχε μικρή ιδιοκτησία. Από την άλλη πλευρά φτάσαμε σήμερα στο απροχώρητο και η έλλειψη χωροταξικού σχεδιασμού δημιουργεί πολλά προβλήματα στην καθημερινή μας ζωή και στην ποιότητα της και επί πλέον εμποδίζει την οικονομική ανάπτυξη. Δεν νομίζω ότι υπάρχει κανείς πλέον στην Ελλάδα που να διαφωνεί με την αναγκαιότητα του. Το πρόβλημα είναι ότι όλοι θέλουμε σχεδιασμό φτάνει να μην θίξει τα δικά μας οικόπεδα.
2 Ακόμη το κράτος μας αναγνωρίζει διαχρονικά την αναγκαιότητα του αλλά πολύ συχνά δεν προχωρεί λόγω πολιτικού κόστους και συμφερόντων. Το σημερινό πλαίσιο αναθέτει την ευθύνη του σχεδιασμού στους Δήμους με εργαλείο τα Σχέδια Χωροταξικής, Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης τα ΣΧΟΟΑΠ. Δυστυχώς κατά την άποψη μου δεν υπάρχει στο θεσμικό πλαίσιο το ενδιάμεσο επίπεδο σχεδιασμού σε επίπεδο Νομού, και έτσι είναι δύσκολο να τακτοποιηθούν οι χρήσεις γης οι απαραίτητες για τις λειτουργίες υπερδημοτικής σημασίας. Ειδικά στην Κέρκυρα με την εξάπλωση της τουριστικής και οικοδομικής δραστηριότητας σε όλο το νησί η αναγκαιότητα του σχεδιασμού είναι επιτακτική αν θέλουμε να έχουμε μέλλον και σε επίπεδο ποιότητας ζωής αλλά και σε επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης. Ποια είναι η κατάσταση σήμερα. Από τους 13 Δήμους και τις 3 κοινότητες του νομού δύο έχουν ήδη ξεκινήσει να εκπονούν ΣΧΟΟΑΠ ο Δήμος Εσπερίων και ο Δήμος Παλαιοκαστριτών με χρηματοδότηση 132.000 και 95.000 αντίστοιχα. 5 Δήμοι και μία κοινότητα, οι Δήμοι Αγ.Γεωργίου, Αχιλλείων, Θιναλίου, Παξών και Παρελίων και η κοινότητα Οθωνών έχουν εντάξει χρηματοδότηση των ΣΧΟΟΑΠ στο πρόγραμμα Θησέας με συνολική χρηματοδότηση 815.000 (Αγ.Γεωργίου 120.000, Αχιλλειών 150.000, Θιναλίων 200.000 Παξών 125.000, Παρελίων 170.000, Κοιν.Οθωνών 50.000) Η Νομαρχία έχει προκηρύξει μελέτη χωροθέτησης των οχλουσών χρήσεων σε επίπεδο Νομού με εκτιμώμενο κόστος 60.000. Δεν υπάρχει οικονομική πρόβλεψη για σχεδιασμό στους Δήμους Κασσωπαίων, Κορισσίων, Λευκιμμαίων, Μελιτειέων, και Φαιάκων, στον Δήμο Κερκυραίων εκτός του ήδη υπάρχοντος ΓΠΣ., και στις κοινότητες Ερρείκουσας και Μαθρακίου. Ν.Α Κερκύρας ΤΚ/ΤΕΕ: Ημερίδα με θέμα: «Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός 2
3 Το εκτιμώμενο κόστος εκπόνησης ΣΧΟΟΑΠ ανά Δήμο και κοινότητα είναι: Κασσωπαίων 190.000 Κερκυραίων 357.000 Επέκταση ΓΠΣ στην υπόλοιπη έκταση του Δήμου Kορισσίων 93.000 Λευκιμμαίων 149.000 στον οποίο πρέπει να γίνει ΓΠΣ στην υπόλοιπη έκταση του Δήμου Μελιτειέων 143.000 Φαιάκων 125.000 Ερρείκουσα 12.000 Μαθράκι 12.000 Σύνολο 1.081.000 Είναι απαραίτητο για να ολοκληρωθεί ο Χωροταξικός σχεδιασμός σε επίπεδο νησιού οι παραπάνω Δήμοι και Κοινότητες πρώτον να αποφασίσουν ότι πρέπει να κάνουν ΣΧΟΟΑΠ και δεύτερο να βρουν τους πόρους. Δυστυχώς δεν φαίνεται να υπάρχει δυνατότητα για χρηματοδότηση από το 3 ο ΠΕΠ επειδή και οι πιστώσεις του σχετικού τομέα έχουν εξαντληθεί αλλά και, ο χρόνος που απαιτείται για το σύνολο της διαδικασίας (Δημοπράτηση - εκπόνηση ολοκλήρωση μάλλον ξεπερνά τον χρονικό ορίζοντα του προγράμματος. Ενδεχόμενα να υπάρξει δυνατότητα χρηματοδότησης από το 4 ο ΚΠΣ αλλά αυτό θα σημάνει σημαντική καθυστέρηση αφού το 4 ο ΠΕΠ όπως φαίνεται θα αρχίσει να δημοσιεύει προκηρύξεις προς το τέλος του 2007 ή τις αρχές του 2008. Ακόμη δεν έχει οριστικοποιηθεί το περιεχόμενο των δράσεων για να είμαστε βέβαιοι ότι θα περιλαμβάνει τέτοιες ενέργειες και επί πλέον δεν έχει στηθεί ο μηχανισμός που θα υποκαταστήσει τους Δήμους που δεν έχουν πιστοποιηθεί, σαν φορέας των έργων. Ν.Α Κερκύρας ΤΚ/ΤΕΕ: Ημερίδα με θέμα: «Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός 3
4 Η χρηματοδότηση λοιπόν από το 4 ο ΚΠΣ είναι αμφίβολη και στην καλύτερη περίπτωση μιλάμε για προκήρυξη της μελέτης προς το τέλος του 2008 και περάτωση της το 2010 χρονιά Δημοτικών εκλογών, άρα ουσιαστικά άβολη για την άλλη τετραετία. Άρα ή χρηματοδότηση μπορεί να γίνει είτε με τροποποίηση του Θησέα είτε από ίδιους πόρους. Το κόστος δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλο αφού μπορεί να μοιραστεί στον προυπολογισμό δύο ετών. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Τα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν σχετικά με τα ΣΧΟΟΑΠ είναι δύο κατηγοριών. Τα τεχνικής φύσης και τα πολιτικής μορφής. Τα τεχνικής φύσης αφορούν τον συντονισμό μεταξύ των Δήμων ώστε οι χρήσεις από τις δύο πλευρές των ορίων δύο Δήμων να είναι συμβατές. Αυτό είναι και ένα κίνητρο ώστε όλοι οι Δήμοι να εκπονούν παράλληλα τα ΣΧΟΟΑΠ, αλλιώς ο Δήμος που το εκπονεί πρώτος ουσιαστικά υπαγορεύει στον γείτονα τι χρήσεις θα κάνει από την δική του πλευρά των ορίων. Αφού αν π.χ. ο πρώτος Δήμος καθορίσει ζώνη για κτηνοτροφικές μονάδες στο όριο του, δεν θα είναι ουσιαστικά εφικτό ο επόμενος να ορίσει σε επαφή ζώνη για τουριστική ανάπτυξη. Το πρόβλημα αυτό μπορεί να λυθεί εφ όσον όλα τα ΣΧΟΟΑΠ εκπονούνται παράλληλα και η υπηρεσία που τα επιβλέπει (στην περίπτωση των Δήμων που δεν έχουν Τεχνική Υπηρεσία η ΠΕΧΩ της Περιφέρειας ελέγχει την συμβατότητα των χρήσεων στα όρια των Δήμων. Ενδεχόμενα ένα ρόλο συντονισμού θα μπορούσε να παίξει μία επιτροπή συντονισμού και παρακολούθησης στην οποία βασικό ρόλο θα πρέπει να έχει η ΤΕΔΚ και στην οποία να συμμετέχει η Ν.Α., το ΤΕΕ και η επιβλέπουσα υπηρεσία. Ν.Α Κερκύρας ΤΚ/ΤΕΕ: Ημερίδα με θέμα: «Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός 4
5 Ένα άλλο πρόβλημα το οποίο πηγάζει από την έλλειψη θεσμοθέτησης του ενδιαμέσου (Νομαρχιακού) επιπέδου σχεδιασμού είναι η χωροθέτηση χρήσεων και λειτουργιών υπερδημοτικού επιπέδου, όπως π.χ ενός Βιοτεχνικού πάρκου (γιατί δεν είναι βιώσιμο να έχουμε ένα ανά Δήμο) γενικά των οχλουσών χρήσεων του Νομού (ΧΥΤΑ, Αποθήκες καυσίμων, κλπ) ή ακόμη η εξυπηρέτηση συγκοινωνιακή και λοιπές ενός λιμανιού που εξυπηρετεί ανάγκες περισσοτέρων ΟΤΑ. Ήδη η Ν.Α. είναι στο στάδιο επιλογής του μελετητή για την μελέτη χωροθέτησης των οχλουσών χρήσεων σε επίπεδο Νομού και θα πρέπει στις συμβάσεις των μελετητών για τα ΣΧΟΟΑΠ να τεθεί όρος ότι θα πρέπει να την λάβουν υπ όψη τους κατά την εκπόνηση. Παράλληλα αφού ήδη εκπονούνται δύο ΣΧΟΟΑΠ και είναι πιθανόν σύντομα να αρχίσουν να εκπονούνται και άλλα η μελέτη αυτή θα πρέπει να προχωρήσει με γρήγορους ρυθμούς ώστε να μην φτάσουμε σε αδιέξοδα, δηλαδή να έχουμε δύο μη συμβατές χρήσεις στον ίδιο χώρο, μία που θα προκύψει από την μελέτη οχλουσών χρήσεων και μία από το αντίστοιχο ΣΧΟΟΑΠ. Τέλος ένα πρόβλημα που θα παρουσιαστεί αν αρχίσουν να εκπονούνται πολλά ΣΧΟΟΑΠ μαζί είναι η επάρκεια από άποψη προσωπικού της επιβλέπουσα υπηρεσίας να επιβλέψει τόσες μελέτες ταυτόχρονα. Πολιτικής μορφής προβλήματα είναι κύρια οι αντιδράσεις αυτών που θίγονται ή πως θεωρούν ότι θίγονται από τις επιλογές του ΣΧΟΟΑΠ. Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς. Ο χωροταξικός σχεδιασμός έχει ένα μικροπρόθεσμο πολιτικό κόστος, ενώ τα κέρδη του είναι μακροπρόθεσμα, και αυτός είναι ο λόγος που στην Ελλάδα δεν έχει προχωρήσει ικανοποιητικά. Μια και το μικροπρόθεσμο πολιτικό κόστος αποτελεί βασικό παράγοντα στις αποφάσεις, και επί πλέον κατορθώνουμε οι εκλογικές αναμετρήσεις να είναι κοντά σχετικά η μία με την άλλη (ανά δύο χρόνια ή και λιγότερο κατά μέσον όρο). Απαιτείται λοιπόν για την ολοκλήρωση του χωροταξικού σχεδιασμού πολιτικό θάρρος αλλά και επειδή όσο πλησιάζουν οι εκλογές οι πιέσεις γίνονται πιο έντονες, ο χρονικός προγραμματισμός της μελέτης να προβλέπει την ολοκλήρωση του κάπως μακριά τουλάχιστον από τις τοπικές εκλογές. Ν.Α Κερκύρας ΤΚ/ΤΕΕ: Ημερίδα με θέμα: «Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός 5
6 ΟΦΕΛΗ Πέρα από το μέγιστο αυτονόητο όφελος της ορθολογικής ανάπτυξης, του σταματήματος της καταστροφής του περιβάλλοντος που μακροπρόθεσμα ζημιώνει οικονομικά τον τόπο, της αποφυγής γειτνίασης ασυμβιβάστων χρήσεων που δημιουργούν τριβές αλλά και ενδεχόμενα ζημία και στις δύο χρήσεις, υπάρχουν και άλλα οφέλη. Είμαστε ευχαριστημένοι από την σημερινή εικόνα που παρουσιάζει ο τόπος μας? Τα επιπλωμένα διαμερίσματα δίπλα στα συνεργεία. Τις βιοτεχνίες με τα μοντέρνα κτίρια με σιδηροκαστασκευές και πάνελ που ξεφυτρώνουν στην μέση γεωργικών περιοχών, δημιουργώντας εκτός από όλα τα άλλα απαράδεκτες αισθητικά παρεμβάσεις στο τοπίο. Την εικόνα των κεντρικών δρόμων με τα συνεργία, καταστήματα η αποθήκες με τις συνέπειες και στην κυκλοφορία εκτός από την αισθητική. Όλοι διαμαρτυρόμαστε γι αυτά και τα υπομένουμε αλλά μέχρι σήμερα δεν έχει γίνει τίποτε για την αντιμετώπιση τους. Γιατί αντιμετώπιση σημαίνει να δοθεί λύση και για τις δραστηριότητες αυτές και όχι απαγορεύσεις που στην χώρα μας συνήθως μένουν στα χαρτιά. Το κυριότερο όμως όφελος είναι η επίλυση του οικιστικού προβλήματος. Όπως γνωρίζετε η δημιουργία ή η επέκταση των οικισμών με απόφαση Νομάρχη έχει καταργηθεί με νόμο και υπάρχουν οικισμοί που ασφυκτιούν ενώ υπάρχει αδυναμία ικανοποίησης των αναγκών του πληθυσμού για καλύτερη κατοικία ή και άλλη δόμηση δημιουργώντας ακόμη ένα κίνητρο για εγκατάλειψη των χωριών. Ο μόνος τρόπος πλέον για δημιουργία γης για δόμηση είναι η πολεοδόμηση. Για να γίνει πολεοδόμηση είναι απαραίτητη η εκπόνηση ΣΧΟΟΑΠ. Το ΣΧΟΟΑΠ είναι αυτό που θα καθορίσει τις περιοχές που προσφέρονται για πολεοδόμηση για πρώτη η και παραθεριστική κατοικία και άλλες χρήσεις. Ν.Α Κερκύρας ΤΚ/ΤΕΕ: Ημερίδα με θέμα: «Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός 6
7 Το άλλο έμμεσο πλεονέκτημα είναι η ενίσχυση της θέσης του Δήμου στην διεκδίκηση μεγάλων έργων τόσο από Εθνικούς πόρους όσο κυρίως από Ευρωπαϊκά προγράμματα. Ήδη έχουν γίνει τα πρώτα βήματα προς την κατεύθυνση αυτή με την νομοθεσία για κατάρτιση μεσοπρόθεσμων σχεδίων ανάπτυξης από τους Δήμους. Αν θέλετε την άποψη μου -σκληρή ομολογουμένως- θα έπρεπε η ύπαρξη χωροταξικού σχεδιασμού να είναι προϋπόθεση για την χρηματοδότηση μεγάλων έργων υποδομής των Δήμων. Κλείνοντας θέλω να πω απευθυνόμενος στους πρώην συναδέλφους μου Δημάρχους ότι το ΣΧΟΟΑΠ είναι ένα εργαλείο σημαντικό για την ανάπτυξη ενός τόπου πέρα από τον ρόλο του στην προστασία τόσο του φυσικού όσο και του δομημένου περιβάλλοντος. Ο χωροταξικός σχεδιασμός είναι δύσκολος, έχει κάποιο κόστος, απαιτεί πολιτικό θάρρος, αλλά και δουλειά για να πείσουμε τον κόσμο για την αναγκαιότητα του. Είναι όμως μονόδρομος αν θέλουμε ο τόπος μας να πάει μπροστά και να σταματήσουμε την καταστροφή του. Σωτήρης Βλάχος Πολ.Μηχ/κος, τ. Δήμαρχος Παρελίων Ν.Α Κερκύρας ΤΚ/ΤΕΕ: Ημερίδα με θέμα: «Χωροταξικός και Πολεοδομικός Σχεδιασμός 7