Ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ιονίων Νήσων

Transcript

1 Ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός στο Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Ιονίων Νήσων 1. ΓΕΝΙΚΑ Η εισήγηση αυτή εκφράζει απόψεις εκ μέρους της Διαχειριστικής Αρχής του Π.Ε.Π. Ιονίων Νήσων και ενσωματώνει την εμπειρία από την διαχείριση του Β και Γ Κ.Π.Σ. Σας μεταφέρει τις δυνατότητες που προσφέρει το Π.Ε.Π., το ενδιαφέρον που παρουσιάζεται εκ μέρους των φορέων, τα αποτελέσματα μέχρι σήμερα και τις δυσκολίες χρηματοδότησης που αντιμετωπίζουμε. Το Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραμμα από τον αρχικό σχεδιασμό του και σε όλες τις αναθεωρήσεις του προέβλεπε ένα ξεχωριστό Μέτρο για την προστασία και ανάδειξη του Περιβάλλοντος. Το Μέτρο περιλαμβάνει έργα και δράσεις που αφορούν την ανάπλαση των αστικών κέντρων, τη βελτίωση του υδρευτικού προβλήματος των αστικών και ημιαστικών περιοχών της ΠΙΝ, την άρση των αρνητικών συνεπειών από τη μη ορθολογική διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων, την ενημέρωση ευαισθητοποίηση του κοινού, καθώς και δράσεις - ενέργειες οργάνωσης των αστικών και ημιαστικών περιοχών μέσω της εκπόνησης και εφαρμογής χωροταξικών και πολεοδομικών σχεδίων. Στους στόχους του μέτρου αναφέρεται ότι στοχεύει στην επίλυση ζωτικών προβλημάτων των κατοίκων των αστικών και ημιαστικών περιοχών της ΠΙΝ που αφορούν το περιβάλλον, μέσω παρεμβάσεων αποκατάστασης και ανάπλασης, πρόληψης πιέσεων και προστασίας των φυσικών πόρων και του περιβάλλοντος και ορθολογικής οργάνωσης των οικιστικών συνόλων, με σκοπό να καταστούν λειτουργικότερες και πιο ελκυστικές. Το Συμπλήρωμα Προγραμματισμού, που είναι το κείμενο που εξειδικεύει το Πρόγραμμα αναφέρεται κατ αρχάς στην υπάρχουσα κατάσταση, όπου διαπιστώνεται ότι : O αστικός και ημιαστικός χώρος της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, καλύπτεται από μικρού μεγέθους κέντρα, από τα οποία τα μεγαλύτερα είναι οι πρωτεύουσες των νομών και τα υπόλοιπα συνθέτουν ένα δίκτυο οικισμών, η αστικότητα των οποίων συχνά ταυτίζεται με την τουριστική ανάπτυξη. Ο τομέας περιβάλλον είναι σημαντικός πόρος στην οικονομία και οι απαραίτητες παρεμβάσεις αποτελούν προϋπόθεση για την βελτίωση των παρεχόμενων τουριστικών υπηρεσιών και την ποιότητα ζωής. Στην Περιφέρεια Ιονίων Νήσων έχουν υλοποιηθεί σημαντικά έργα αναβάθμισης και προστασίας του αστικού και ημιαστικού περιβάλλοντος εξακολουθούν όμως να υπάρχουν αρκετές ανάγκες. Οι ανάγκες αυτές καταγράφονται για τον τομέα της ύδρευσης, τον τομέα της αποχέτευσης και διάθεσης υγρών αποβλήτων, τον τομέα της διαχείρισης στερεών αποβλήτων και τον τομέα της οργάνωσης των αστικών και ημιαστικών περιοχών όπου διαπιστώνεται μεγάλη υστέρηση στην εκπόνηση και εφαρμογή χωροταξικών και πολεοδομικών σχεδίων. 1

2 Στην συνέχεια το Συμπλήρωμα Προγραμματισμού στα κεφάλαια : α) για τον καθορισμό και την αναλυτική περιγραφή των περιεχομένων του Μέτρου, β) για την ιεράρχηση των αναγκών και των προτεραιοτήτων και την σημαντικότητα τους ως προς την επίτευξη του στόχου και γ) στην περιγραφή των κατηγοριών πράξεων που εντάσσονται στο μέτρο, επαναλαμβάνονται συνεχώς οι δράσεις - ενέργειες οργάνωσης των αστικών και ημιαστικών περιοχών μέσω της εκπόνησης και εφαρμογής χωροταξικών και πολεοδομικών σχεδίων. Ειδικά όσον αφορά τον χωροταξικό πολεοδομικό σχεδιασμό προβλέπεται όμως από το Πρόγραμμα, με απαίτηση της Ε.Ε., ότι μία δαπάνη δεν είναι επιλέξιμη εφόσον δεν καταλήγει σε νομική δέσμευση πλαίσιο. Για την κατηγορία ενέργειας που αναφέρεται στον χωροταξικό πολεοδομικό σχεδιασμό προβλέπονται ποσά ύψους Εχουν ενταχθεί τέσσερις (4) προτάσεις ύψους και απομένει προϋπολογισμός για προκήρυξη. 2

3 2. ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ Μέχρι σήμερα στα πλαίσια της υλοποίησης του προγράμματος έχει δημοσιευθεί μία προκήρυξη για υποβολή προτάσεων την 14/2/2002 με προϋπολογισμό Στα πλαίσια αυτής της προκήρυξης υποβλήθηκαν 6 προτάσεις από τις οποίες εντάχθηκαν τέσσερις (4) και απορρίφθηκαν δύο (2) σύμφωνα με τον ακόλουθο Πίνακα : Α/Α Τίτλος πρότασης Φορέας Προϋπ/σμός Κατάσταση 1 Εκπόνηση ΣΧΟΟΑΠ Δήμου Εσπερίων Δ. Εσπερίων ,63 Ενταξη 2 3 Διόρθωση πολεοδομικής μελέτης Αγ. Σπυρίδωνα, επικαιροποίηση, ενημέρωση κτηματολογίου και πράξη εφαρμογής Αναθεώρηση προγράμματος ΟΕΚ, επέκταση, ενημέρωση κτηματολογίου, πράξη εφαρμογής της ΠΕ γειτονιάς Κωτσέλα Δήμου Κερκυραίων Ν.Α. Κέρκυρας ,00 Ενταξη Ν.Α. Κέρκυρας ,00 Ενταξη 4 Εκπόνηση ΣΧΟΟΑΠ Δήμου Ερύσου Δ. Ερύσσου ,00 Ενταξη 5 6 Κτηματογράφηση, πολεοδομική μελέτη επέκτασης, αναθεώρησης και πράξη εφαρμογής οικισμού Πόρου Δήμου Ελειού - Πρόννων Κτηματογράφηση, πολεοδομική μελέτη επέκτασης, αναθεώρησης και πράξη εφαρμογής κοινότητας Σκάλας Κεφαλληνίας Δ. Ελειού-Πρόννων ,51 Απόρριψη Δ. Ελειού-Πρόννων ,08 Απόρριψη Οι δύο τελευταίες προτάσεις απορρίφθηκαν διότι ο Προϋπολογισμός με τον οποίο είχαν προταθεί δεν είχε τεκμηριωθεί, ώστε να διασφαλίζεται η υλοποίηση των πράξεων. Παράλληλα οι δύο προτάσεις της Νομαρχίας τροποποιήθηκαν μετά την ένταξή τους σύμφωνα με επανειλημμένες συνεννοήσεις με την Αρχή Πληρωμής, διότι το θεσμικό πλαίσιο υλοποίησης, ο Νόμος 716 δεν ήταν αποδεκτός από την Ε.Ε., λόγω της μη διασφάλισης συγκεκριμένου Π/Υ κατά την υλοποίηση της πράξης και μη πρόβλεψης επιλογής της συμφερότερης και από οικονομικής άποψης προσφοράς, διαδικασίες που είναι υποχρεωτικές για την ένταξη και υλοποίηση των πράξεων. Για τους λόγους αυτούς και στις δύο προτάσεις, στην προσπάθεια να βελτιωθεί η πρόταση και να προσαρμοσθεί στις ανωτέρω απαιτήσεις, αποφασίσθηκε να αφαιρεθεί από την πρόταση η πράξη εφαρμογής και να παραμείνει μόνον η ενημέρωση κτηματολογίου και η πολεοδόμηση των οποίων ο Π/Υ εξαρτάται από σταθερά μεγέθη (έκταση). Με τον τρόπο αυτό έγινε προσπάθεια να διασφαλισθεί ή υλοποίηση στα χρονικά πλαίσια του Προγράμματος και παράλληλα να περιορισθεί στον μέγιστο βαθμό η ασάφεια όσον αφορά τον Π/Υ, που μπορεί να προκύψει από την πράξη εφαρμογής. Παράλληλα μειώθηκαν οι προϋπολογισμοί σε και αντίστοιχα, όχι αναλογικά σε σχέση με το φυσικό αντικείμενο που αφαιρέθηκε, αλλά προβλέποντας ικανό προϋπολογισμό για την αντιμετώπιση δαπανών από τυχόν ενστάσεις. Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση συγχρόνως ανέλαβε την υποχρέωση να καλύψει από ίδιους πόρους την οποιαδήποτε πέραν της σύμβασης οικονομική υποχρέωση που τυχόν προκύψει, όπως άλλωστε γίνεται και σε όλα τα έργα του Γ Κ.Π.Σ. 3

4 3. ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Ηδη από τα προαναφερθέντα γίνονται αντιληπτές οι δυσκολίες που προκύπτουν μέσα από το υπάρχον Νομικό Πλαίσιο για την υλοποίηση πράξεων πολεοδομικού και χωροταξικού σχεδιασμού με χρηματοδότηση από τα Διαρθρωτικά Ταμεία της Ε.Ε. στα πλαίσια του Γ Κ.Π.Σ. ώστε να είναι συμβατές και επιλέξιμες σύμφωνα με τους κανόνες που το διέπουν. Ηδη με την ψήφιση του Νόμου περί μελετών γίνεται προσπάθεια να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα που προκύπτουν από την εναρμόνιση του Εθνικού με το Κοινοτικό δίκαιο. Παράλληλα όμως θα ήταν σκόπιμο να γίνει και μία αναφορά για την ενδεχόμενη βούληση / επιθυμία ή δυνατότητα να υλοποιηθούν πράξεις τέτοιου χαρακτήρα από τις Αυτοδιοικήσεις είτε Νομαρχιακού είτε Τοπικού επιπέδου. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην προαναφερθείσα προκήρυξη υπεβλήθησαν μόνον έξι (6) προτάσεις συνολικού Π/Υ στο ύψος περίπου της προκήρυξης ( έναντι ), ενώ σε αντίστοιχες προκηρύξεις για έργα υποδομής υποβάλλονται πάρα πολλές προτάσεις συνολικού ύψους Π/Υ υπερτριπλασίου του προκηρυγμένου. Σημειωτέον ότι στις πράξεις πολεοδομικού κλπ σχεδιασμού δεν απαιτείται καμία σχεδόν προετοιμασία για την υποβολή της πρότασης, ενώ αντίθετα για τα έργα υποδομής απαιτείται η ύπαρξη όλων των σχετικών υποστηρικτικών και οριστικών μελετών. Διαφαίνεται επομένως ότι ο πολεοδομικός και χωροταξικό σχεδιασμός δεν είναι ίσως στις βασικές προτεραιότητες των φορέων που καλούνται να τις υλοποιήσουν. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι από την μέχρι σήμερα εμπειρία (στα πλαίσια και του Β Κ.Π.Σ.) καμία από τις πράξεις ή ελάχιστες που χρηματοδοτήθηκαν από το Π.Ε.Π. Ιονών Νήσων αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα, εξ όσων γνωρίζουμε, δεν ολοκληρώθηκε. Για τον λόγο αυτό επιβλήθηκε και από την Ε.Ε. και η δέσμευση που προαναφέρθηκε για την υποχρέωση κατάληξης σε Νομοθετική Δέσμευση. Είναι σκόπιμο να γίνει αναφορά ότι στο Β Π.Ε.Π. είχαν ενταχθεί δεκατρείς (13) πράξεις συνολικού προϋπολογισμού 1,074 Μ οι οποίες δεν έχουν ακόμα καταλήξει σε νομοθετική ρύθμιση ή δεν έχουν ολοκληρωθεί. Εξ αυτών απεντάχθησαν έξι (6) μελέτες συνολικού προϋπολογισμού 0,61 Μ και ενδεχομένως όλες οι υπόλοιπες σε πιθανό έλεγχο να θεωρηθούν μη επιλέξιμες, για τους προαναφερομένους λόγους. Ως χαρακτηριστικά παραδείγματα αστοχιών αναφέρονται δύο πράξεις που είχαν ενταχθεί με Π/Υ και και με συγκριτικούς πίνακες έφθασαν σε και αντίστοιχα και δεν έχουν ακόμα ολοκληρωθεί. 4

5 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Στο σημείο αυτό θα έπρεπε να εξετασθεί ο λόγος για τον οποίον όλες σχεδόν οι μελέτες πολεοδομικού σχεδιασμού καταλήγουν είτε να μην ολοκληρώνονται, είτε τελικά να απαιτούνται δαπάνες κατά πολύ μεγαλύτερες από τις προϋπολογισθείσες. Αυτός είναι και ο λόγος που η Ε.Ε. επέβαλε κατά την έγκριση των Προγραμμάτων τον όρον που προαναφέρθηκε και αφορά τον συσχετισμό της επιλεξιμότητας της δαπάνης των πράξεων με την κατάληξη σε νομική δέσμευση, δηλαδή στην θεσμοθέτησή της με τα προβλεπόμενα διατάγματα ή εγκρίσεις. Βέβαια μπορεί να ισχυρισθεί κανείς ότι αντίστοιχα και τα έργα του δημοσίου τομέα παρουσιάζουν παρόμοια προβλήματα. Αναμφίβολα ο ισχυρισμός αυτός μπορεί να ευσταθεί, όμως δεν παύει και στις δύο περιπτώσεις να υπάρχει πρόβλημα, που θα πρέπει να αναφερθεί και ίσως να συζητηθεί σε μία διημερίδα στην οποία μετέχουν συνάδελφοι τεχνικοί επιστήμονες, που εμπλέκονται με τις μελέτες, και η οποία συνδιοργανώνεται από τους καθ ύλην αρμόδιους θεσμικούς παράγοντες την Περιφέρεια, την Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση, την Τοπική Ενωση Δήμων και Κοινοτήτων, τον Δήμο Κερκυραίων και το Τεχνικό Επιμελήτήριο Ελλάδος. Και στις δύο περιπτώσεις έργων ή μελετών οι ευθύνες είναι παρόμοιες και μπορεί να αναζητηθούν σε όλους τους θεσμικούς παράγοντες που εμπλεκονται με την πράξη ή το έργο, ανάλογα με τις αρμοδιότητες που φέρει ένας έκαστος εξ αυτών στην διαδικασία υλοποίησης. Τα προβλήματα που παρουσιάζονται σχετίζονται με κάποια ή όλα τα παρακάτω στοιχεία και σε κάθε θεσμικό παράγοντα αντιστοιχούν κάποια από αυτά : 1. Ο εκ των προτέρων κατάλληλος σχεδιασμός του αντικειμένου που σχεδιάζεται να υλοποιηθεί. 2. Η εκ των προτέρων κοινωνική συναίνεση και αποδοχή για το αντικείμενο του σχεδιασμού μετά από παρουσίαση και διάλογο με τους χρήστες 3. Η πολιτική βούληση για ολοκλήρωση του σχεδιασμού, όπως σχεδιάσθηκε και αποφασίσθηκε ανέξαρτήτως αντιθέτων μικροσυμφερόντων 4. Ο σωστός εκ των προτέρων οικονομικός σχεδιασμός για την ολοκλήρωση του σχεδιασθέντος φυσικού αντικειμένου και η εξασφάλιση των απαραίτητων πόρων 5. Η ύπαρξη ή η εξασφάλιση όλων των υποστηρικτικών υποβάθρων ή μελετών που απαιτούνται 6. Η άρτια εκπόνηση όλων των απαραιτήτων μελετών είτε ως υποστηρικτικών του έργου είτε ως φυσικό αντικείμενο που αυτό καθ εαυτό υλοποιείται 7. Η σωστή παρακολούθηση / επίβλεψη του φυσικού αντικείμένου που υλοποιείται (μελέτη ή έργο) από πλευράς του κυρίου του έργου 5

6 8. Η τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων του έργου / πράξης επί μέρους ή συνολικές και η έγκαιρη ποιοτική παραλαβή των παραδοτέων σε κάθε φάση 9. Η έγκαιρη ολοκλήρωση και παραλαβή του σχεδιασθέντος αντικειμένου μετά την ολοκλήρωση και η απόδοσή του στο κοινωνικό σύνολο. 10. Η εξασφάλιση των δαπανών λειτουργίας και συντήρησης των έργων ή αντίστοιχα εφαρμογής των μελετών. Τα ανωτέρω είναι τα βασικά στοιχεία, που είναι απαραίτητα ώστε τα έργα ή οι πράξεις που υλοποιούνται να ολοκληρώνονται σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα και τον προϋπολογισμό με τον οποίο σχεδιάζονται. Από την μέχρι σήμερα εμπειρία φαίνεται ότι κάποιοι από τους συντελεστές αυτούς δεν εφαρμόζονται ούτε στα έργα ούτε και στον πολεοδομικό σχεδιασμό, με αποτέλεσμα να μην αποδίδονται λειτουργικά στο κοινωνικό σύνολο για το οποίο σχεδιάζονται και το οποίο πρέπει να εξυπηρετούν. Ισως θα ήταν και αυτό ιδιαίτερα χρήσιμο να συζητηθεί στην διημερίδα, μία διημερίδα τόσο σημαντική για την ορθολογική οργάνωση των οικιστικών συνόλων, των αστικών και ημιαστικών περιοχών και του ευρύτερου φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος με σκοπό να καταστούν λειτουργικότερα και πιο ελκυστικά μέσω της άρτιας εκπόνησης και της οριστικής εφαρμογής χωροταξικών και πολεοδομικών σχεδίων. Πάνος Καραμάνος Διπλ/χος Πολιτικός Μηχανικός Προϊστάμενος Δ.Α. Π.Ε.Π. Ιονίων Νήσων 6