Η συμβολή των Βιομηχανικών Ορυκτών και Πετρωμάτων (ΒΟΠ) στην ανάπτυξη της Μακεδονίας και Θράκης

Η συμβολή των Βιομηχανικών Ορυκτών και Πετρωμάτων (ΒΟΠ) στην ανάπτυξη της Μακεδονίας και Θράκης Ανανίας Τσιραμπίδης Τομέας Ορυκτολογίας-Πετρολογίας-Κοιτασματολογίας, Τμήμα Γεωλογίας, Σχολή Θετικών Επιστημών Α.Π.Θ., ananias@geo.auth.gr Κοιτάσματα είναι φυσικές συγκεντρώσεις χρήσιμων ορυκτών και πετρωμάτων που μπορεί να τύχουν οικονομικής εκμετάλλευσης. Εμφανίσεις ονομάζονται οι συγκεντρώσεις εκείνες που είναι οικονομικά ασύμφορες, εξαιτίας μεγέθους ή περιεκτικότητας. Διακρίνουμε κοιτάσματα βιομηχανικών ορυκτών ή πετρωμάτων όπως χαλαζία, αστρίων, μαγνησίτη, γύψου, καολίνη, μπεντονίτη, περλίτη, μαρμάρων, γρανιτών κ.ά., κοιτάσματα ενεργειακών ορυκτών και πετρωμάτων όπως ανθράκων, πετρελαίου, ουρανίου κ.ά. και κοιτάσματα μεταλλευμάτων όπως νικελίου, χρυσού, χαλκού κ.ά. Μια τέταρτη ομάδα ορυκτών με σημαντικό οικονομικό ενδιαφέρον αποτελούν οι πολύτιμοι και ημιπολύτιμοι λίθοι. Ο ορυκτός πλούτος της Ελλάδος είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Ο κλάδος όμως που ασχολείται με την εκμετάλλευση και επεξεργασία αυτού αντιμετωπίζει σήμερα πολλά προβλήματα όπως εξάλλου συμβαίνει και με άλλους κλάδους της εθνικής μας οικονομίας. Αξίζει να σηµειωθεί ότι σε αντίθεση µε τις λαϊκές αντιλήψεις, οι περισσότερες εξορυκτικές επιχειρήσεις λειτουργούν στις αναπτυγµένες χώρες, παρά στις χώρες του τρίτου κόσµου. Το λατομείο χρησιµοποιεί συνήθως μια σχετικά μικρή περιοχή, στην οποία συνεισφέρει μεγάλη οικονοµική δύναµη για μεγάλο χρονικό διάστηµα. Για να λειτουργήσει μια μονάδα χρειάζεται αξιόλογη οικονοµική δραστηριότητα. Πριν την έναρξη απαιτείται μια σειρά από υποστηρικτικές εργασίες υποδοµών και μετά απαιτείται η εξασφάλιση πρώτων υλών, ενέργειας, νερού, τροφής, στέγης κ.λπ. Τα βιομηχανικά ορυκτά και πετρώματα της Μακεδονίας και Θράκης που σήμερα εξορύσσονται και επεξεργάζονται, αλλά και εκείνα που παρουσιάζουν καλές προοπτικές αξιοποίησης, είναι: ΜΕΡΟΣ Ι: ΒΟΠ ΠΟΥ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΟΝΤΑΙ 1. ΑΔΡΑΝΗ Περιγραφή και τύποι Ως αδρανή χαρακτηρίζονται τα φυσικά υλικά (π.χ. σκύρα, άμμοι, όστρακα, κίσσηρη, σκωρία, ηφαιστειακή τέφρα, θρυμματισμένα πετρώματα κ.ά.) ή τα επεξεργασμένα (π.χ. σχιστοπηλοί, άργιλοι, αργιλικοί σχιστόλιθοι, βερμικουλίτες, περλίτες, διατομίτες κ.ά.) ή συνδυασμοί αυτών. Ονομάστηκαν αδρανή, γιατί δεν αντιδρούν χημικά με τις διάφορες συγκολλητικές ή βιτουμενιούχες ύλες. Τα αδρανή διακρίνονται σε: α. Φυσικά ή επεξεργασμένα ελαφρά αδρανή με υψηλή σκληρότητα και φαινόμενο ειδικό βάρος μικρότερο από 2.500 kg/m 3. β. Φυσικά ή τεχνητά θρυμματισμένα βαριά αδρανή με μέση έως υψηλή σκληρότητα και φαινόμενο ειδικό βάρος μεγαλύτερο από 2.500 kg/m 3. Τα καταλληλότερα πετρώματα που σήμερα φαίνεται ότι πληρούν τις προδιαγραφές ως σκληρά αδρανή, εφόσον βέβαια είναι ομογενή, συμπαγή και υγιή, είναι τα παρακάτω (Σαχπάζης 1988, Ράσσιου 1998, Νταμπίτζιας κ.ά. 2003, Τσικούρας κ.ά. 2005, Τσούτσικα 2005): α. Οφιολιθικοί σχηματισμοί ή συμπλέγματα που περιλαμβάνουν διαβάσες, γάβρους, περιδοτίτες και προσκεφαλοειδείς λάβες. Στην Ελλάδα βρίσκονται σε δύο υποπαράλληλες γεωτεκτονικές ζώνες: του Αξιού (ανατολικό σύμπλεγμα) και Υποπελαγονικής (δυτικό σύμπλεγμα) που διατέμνουν την κεντροδυτική Μακεδονία α- πό ΒΔ προς ΝΑ. β. Ηφαιστειακά ενδιάμεσης σύστασης όπως ανδεσίτες, δακίτες κ.ά. που βρίσκονται στη Θράκη και Μακεδονία. γ. Ορισμένοι πλουτωνίτες όπως γρανίτες και μεταμορφωμένα πετρώματα όπως γνεύσιοι που βρίσκονται στη Θράκη και Μακεδονία. Χρησιμοποιούνται σε μίγματα ποικίλων κοκκομετρικών διαβαθμίσεων με ένα συγκολλητικό ή βιτουμενιούχο υλικό για παρασκευή σκυροδεμάτων, κονιαμάτων, προκατασκευασμένων δομικών στοιχείων κ.λπ. Επίσης, σε οδικά ή σιδηροδρομικά υποστρώματα, σε τοίχους αντιστήριξης πρανών, σε ταφικά μνημεία, σε φράγματα, σε αναβαθμίδες χειμάρρων και ποταμών, σε λιμενικά έργα, για προστασία ακτών, σε τεχνητούς υφάλους, ως ευτηκτικά σε βιομηχανικές επεξεργασίες, ως φίλτρα καθαρισμού π.χ. νερών κ.ά. Η ακαθάριστη αξία παραγωγής ανθρακικών σκύρων και άμμου σήμερα στην Ελλάδα ξεπερνά τα 200 ε- κατ., με μέση ετήσια αύξηση τα τελευταία χρόνια 6%. Ο αριθμός των λειτουργούντων λατομείων σκύρων 2

και άμμου υπερβαίνει τα 300, με ποσοστιαία συμμετοχή αυτού του κλάδου στην εξορυκτική δραστηριότητα περίπου 40%. Στη Μακεδονία και Θράκη το 2005 λειτουργούσαν (Τσιραμπίδης 2005): 9 μεταλλεία (από 24). 39 λατομεία βιομηχανικών ορυκτών (68). 80 λατομεία αδρανών υλικών (300). 160 λατομεία μαρμάρων (240). Η παραγωγή σκληρών αδρανών είναι πολύ περιορισμένη, αν και η ζήτησή τους είναι μεγάλη. Σκληρά α- δρανή πολύ καλής ποιότητας έχουν εντοπιστεί στο Πολύκαστρο, Γιαννιτσά και Γρεβενά, όπου λειτουργούν αντίστοιχα λατομεία με σύσταση κυρίως διαβασική και γαβρική. Λατομείο εξόρυξης και μονάδα τήξης αμφιβολιτών, αλλά και άλλων πετρωμάτων, λειτουργεί από το 2001 στην Τερπνή Σερρών. Εταιρία ΤΙΤΑΝ Α.Ε. Έδρα/Διεύθυνση Χαλκίδος 22Α, 111 43 Αθήνα Τηλ.: 210/2591111, Φαξ: 210/2591205 Email: smx@titan.gr Website: www.titan-cement.com Έτος ίδρυσης 1902 Λατομεία (μέσω Θεσσαλονίκη (2), Μαγνησία (1), Αιτωλοακαρνανία (1), ΙΝΤΕΡΜΠΕΤΟΝ): 9 Αττική (2), Ηλεία (1), Ηράκλειο (1), Ρέθυμνο (1) : 11,5 εκατ. τόνοι/έτος Εργοστάσια τσιμέντου: 11 : 15 εκατ. τόνοι/έτος Εργοστάσια σκυροδέματος (μέσω ΙΝΤΕΡΜΠΕΤΟΝ): 25 : 1,8 εκατ. m 3 /έτος Κύκλος εργασιών 2004 1104 εκατ. Καμάρι, Ελευσίνα, Πάτρα, Θεσσαλονίκη (Ελλάς) Βιρτζίνια & Φλόριντα (ΗΠΑ), Βουλγαρία, Σερβία, Φύρομ, Αίγυπτος (2) Θεσσαλονίκη (4), Κοζάνη (1), Μαγνησία (1), Φθιώτιδα (2), Αττική (5), Κόρινθος (2), Αχαΐα (3), Ηλεία (2), Ζάκυνθος (1), Κως (2), Ρόδος (2) Εταιρία ΗΡΑΚΛΗΣ ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΙΩΝ Έδρα/Διεύθυνση Σοφ. Βενιζέλου 49-51, Τ.Θ. 3500, 141 23 Λυκόβρυση Αττικής, Τηλ.: 210/2898111, Φαξ: 210/2819406 Email: info@aget.gr Website: www.aget.gr Έτος ίδρυσης 1911 Λατομεία: 10 Φθιώτιδα (2), Άραξος, Κίνι Σύρου, Κως, Μυτιλήνη, Γυαλί Νισύρου, Αλτσί Σητείας, Ξυλοκερατιά, Καστριανή Μήλου Μονάδες επεξεργασίας Μηλάκι Εύβοιας, Λάππα Αχαΐας ελαφρόπετρας: 2 Εργοστάσια τσιμέντου: 3 Αγριά Βόλου (μεγαλύτερο Ευρώπης), Μηλάκι Αλιβερίου, Μικρό Βαθύ Αυλίδος Εργοστάσια σκυροδέματος: 26 Κομοτηνή, Ποντολίβαδο Καβάλας, Θεσσαλονίκη (2), Μαγνησία (2), Τρίκαλα, Φθιώτιδα (4), Ορχομενός, Αττική (5), Πειραιάς (2), Αχαΐα (2), Πύργος, Κίνι Σύρου, Μαράθι Πάρου, Λαρσός Λέσβου, Κως Κύκλος εργασιών 2003 696,7 εκατ. Εταιρία ΦΙΜΠΡΑΝ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ Α.Ε. Έδρα/Διεύθυνση 6 ο χλμ. Θεσσαλονίκης-Ωραιοκάστρου, Τ.Θ. 40306, 560 10 Θεσ/νίκη Τηλ. 2310/682425, Φαξ: 2310/683131 Email: info@fibran.gr Website: http://www.fibran.gr Έτος ίδρυσης 1974 και 2001 Φυσικά πετρώματα Βασάλτης, ασβεστόλιθος, δολομίτης, βωξίτης, αμφιβολίτης Εργοστάσιο 622 00 Τερπνή Σερρών Τηλ. 23220/25700, Φαξ: 23220/25704 Προϊόντα Εξηλασμένη Πολυστερίνη (1974), Πετροβάμβακας (2001) 3

2. ΑΝΘΡΑΚΙΚΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ (ασβεστόλιθοι, τραβερτίνες, δολομίτες, μάρμαρα) Περιγραφή και τύποι Ανθρακικά πετρώματα και σχηματισμοί βρίσκονται σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Τα πιο διαδομένα μέλη είναι η κρητίδα, ο ασβεστόλιθος και το μάρμαρο. Λιγότερο συνηθισμένα ανθρακικά πετρώματα είναι η αραγωνιτική άμμος που σχηματίζεται από καταβύθιση σε θαλάσσιο νερό, ο τραβερτίνης που σχηματίζεται από χημική καταβύθιση σε γλυκά νερά γύρω από τα στόμια φυσικών θερμών ή ψυχρών και πλούσιων σε ασβέστιο πηγών και η μάργα που θεωρείται μίγμα πετρωμάτων (ασβεστόλιθος + άργιλος) και σχηματίζεται σε λίμνες και έλη. Υψηλής καθαρότητας ασβεστόλιθοι και δολομίτες, κατάλληλοι για ειδικές χρήσεις, περιορίζονται σε ορισμένες περιοχές. Οι ασβεστόλιθοι είναι πολύ σπουδαίοι από οικονομική άποψη, επειδή οι πόροι τους αποτελούν χώρους συγκέντρωσης πετρελαίων και φυσικών αερίων. Περίπου το 50% των παγκόσμιων αποθεμάτων υδρογονανθράκων βρίσκονται μέσα σε ασβεστολιθικά πετρώματα. Επίσης, πολλές φορές αποτελούν δεξαμενές συγκέντρωσης υπεδάφιων νερών. Το πορώδες, η διαπερατότητα και η ευκολία αντίδρασης των ανθρακικών ορυκτών επιτρέπουν, ώστε τα ασβεστολιθικά πετρώματα να χρησιμεύουν ως τόποι συγκέντρωσης διάφορων μεταλλευμάτων. Οι μεγαλύτερες ποσότητες των κύριων προϊόντων των ανθρακικών πετρωμάτων (αδρανή, τσιμέντο, ασβέστης) διαθέτονται στις ποικίλες κατασκευές (κατοικίες, δρόμοι, άλλα τεχνικά έργα), που εξαρτώνται από το εθνικό προϊόν, την ανάπτυξη του πληθυσμού και τους προϋπολογισμούς των κυβερνητικών δαπανών. Το κονιοποιημένο ανθρακικό ασβέστιο (GCC) και το καταβυθιζόμενο ανθρακικό ασβέστιο (PCC) χρησιμοποιούνται ως πληρωτικά στην παρασκευή πλαστικών, ελαστικών, ασφαλτικών, τσιμέντου αρμών, υποστρώματος ταπήτων, χρωμάτων (λαμπρότητα >80%), στεγανωτικών και συγκολλητικών υλικών. Η βιομηχανία χάρτου είναι ο μεγαλύτερος καταναλωτής λεπτού και υπέρλεπτου GCC και PCC. Ασβεστόλιθοι (Πίν. 1) Αμιγείς ή μαργαϊκοί, βρίσκονται σε όλη την Ελλάδα. Οι πτυχωμένοι ή κατακερματισμένοι χρησιμοποιούνται για την παραγωγή αδρανών υλικών, ενώ οι υγιείς για την παραγωγή λίθων δόμησης ή διακόσμησης (Τσιραμπίδης 1990, 1996, 2000α,β, 2002, 2006, Dagounaki et al. 2003, 2004, 2008, 2009, Λασκαρίδης κ.ά. 2000, Ηλιάδου κ.ά. 2004). Τραβερτίνες (Πίν. 1) Είναι σκληροί, λεπτοκρυσταλλικοί, συμπαγείς ή μαζώδεις και συχνά συγκριματικοί, χρώματος λευκού μέχρι καστανού. Λευκοί μέχρι κιτρινόχρωμοι τραβερτίνες βρίσκονται στο Βαμβακόφυτο Σερρών, Σκρα Κιλκίς και Αριδαία Πέλλας (Φωστηρόπουλος & Χρυσοστομίδης 1989). Δολομίτες (Πίν. 1) Θεωρούνται μονόμικτα ανθρακικά πετρώματα με κύριο συστατικό το ομώνυμο ορυκτό δολομίτη. Πολύ καθαροί δολομίτες, με MgO>20%, είναι άφθονοι και διαδομένοι σε όλη την Ελλάδα. Αν και τα αποθέματά τους στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι κατάλληλα για μεγάλο εύρος εφαρμογών, που περιλαμβάνει τη συνθετική μαγνησία και τους πυρίμαχους πλίθους, η διαθεσιμότητα υψηλής ποιότητας μαγνησίτη εμποδίζει την εκτεταμένη χρήση του δολομίτη σε τέτοιες εφαρμογές (Τσιραμπίδης 1996, 2005, Tsirambides 2001). Μάρμαρα (Πίν. 1) Τα ολόλευκα, λεπτόκοκκα και ομογενή ασβεστιτικά μάρμαρα, όπως είναι αυτά της Πεντέλης και της Πάρου, είναι πολύ σπάνια. Η θαυμάσια εμφάνιση αυτών οφείλεται στη διαφάνειά τους, καθώς και στην ικανότητά τους να αντανακλούν το φως. Λειτουργούν όμως εκατοντάδες λατομεία που παράγουν κατώτερης ποιότητας μάρμαρα (Λασκαρίδης 1989, 1996, 2000, Τσιραμπίδης 1996, 2005, 2006, Νταγκουνάκη κ.ά. 2004, Χατζηπαναγής & Βουγιούκας 2005). Ο κλάδος του μαρμάρου, συμπεριλαμβανομένων και των υπόλοιπων φυσικών διακοσμητικών πετρωμάτων, αποτελεί έναν από τους πλέον υγιείς παραγωγικούς τομείς της ελληνικής οικονομίας. Κατατάσσεται στην πρώτη εικοσάδα παγκοσμίως, όσον αφορά τις ποσότητες που εξορύσσονται, καθώς και εκείνες που εξάγονται στις ξένες αγορές. Το μάρμαρο είναι δεύτερη σε αξία παραγωγής ορυκτή ύλη (μετά τους λιγνίτες) που τόσο πλουσιοπάροχα η Ελληνική γη μας προσφέρει. Η βιομηχανία μαρμάρου στην Ελλάδα σήμερα περιλαμβάνει περίπου 3.500 επιχειρήσεις (εξόρυξη, επεξεργασία, εμπορία), μεταξύ των οποίων αρκετές είναι μεγάλες και καθετοποιημένες μονάδες που την τελευταία 20ετία πραγματοποίησαν σημαντικές επενδύσεις. Ως μια αμιγής παραγωγική βιομηχανία υπολογίζεται ότι απασχολεί άμεσα και έμμεσα περίπου 40.000 άτομα σε ολόκληρη την χώρα. Το 60% της συνολικής παραγωγής και δραστηριότητας αναπτύσσεται στη Μακεδονία (Σχ. 1). Τα σημαντικότερα κέντρα 4

λευκών μαρμάρων βρίσκονται στους Νομούς Δράμας και Καβάλας (συμπεριλαμβάνεται και η Θάσος που είναι παγκόσμια γνωστή για τους χιονόλευκους δολομίτες της). Στο προσκήνιο της διεθνούς αγοράς έκαναν τα τελευταία χρόνια την εμφάνισή τους χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία, που κατέκλυσαν τις αγορές με τεράστιες ποσότητες φυσικών πετρωμάτων, γιατί: Έχουν άφθονα αποθέματα διακοσμητικών πετρωμάτων πολύ καλής ποιότητας. Έχουν φτηνότερο κόστος παραγωγής και επεξεργασίας, εξαιτίας χαμηλών μισθών. Προβάλλουν πληρέστερα αυτόν το φυσικό πλούτο τους. Ο βαθμός συνεργασίας και συντονισμού με τις κρατικές υπηρεσίας τους είναι πολύ καλός. Η βιομηχανία παραγωγής και εξαγωγών διακοσμητικών πετρωμάτων παρουσιάζει αυξομειώσεις τα τελευταία χρόνια. Αυτό οφείλεται κυρίως στην αλλαγή πολιτικής των παραγωγών χωρών. Το 2003 η παγκόσμια παραγωγή διακοσμητικών πετρωμάτων έφτασε τα 140 εκατ. τόνους (Σχ. 2) με συνολική αξία περίπου 35 δισεκ.. Οι κυριότερες παραγωγοί χώρες είναι η Κίνα (14 εκατ. τόνοι), Ινδία, Ιταλία και Ισπανία, με συνολικό ποσοστό παραγωγής 53%. Ακολουθεί το Ιράν, Τουρκία και Βραζιλία. Δυστυχώς η χώρα μας βρίσκεται μετά την 15 η θέση. Από το 2002 συνεχίζονται με αυξανόμενο ρυθμό οι εισαγωγές μαρμάρου από τρίτες χώρες, εξαιτίας της αυξανόμενης ζήτησης στην εγχώρια αγορά και των περιορισμών ανάπτυξης νέων κοιτασμάτων στον ελληνικό χώρο. Επίσης, οι εξαγωγές σε τυποποιημένα προϊόντα επηρεάστηκαν αρνητικά από τη σχέση τιμής του ευρώ έναντι του δολαρίου και εμφάνισαν σχετική κάμψη. Επιπλέον, αρκετές μεγάλες επιχειρήσεις μαρμάρων αναπτύσσουν δραστηριότητες στο εξωτερικό, εξαιτίας της ασφυκτικής κατάστασης που επικρατεί στην Ελλάδα για αδειοδοτήσεις νέων περιοχών και της αλληλοεμπλοκής πολλών υπηρεσιών. Αδρανή: 4-10 /t, πληρωτικά: 70-100 /t. GCC (σακιασμένο): 90-130 /t (9-17 μm), 290 /t (υπέρλεπτο, <1 μm). PCC: 640 /t (υπέρλεπτο, 0,05-0,5 μm). Ενεργός ασβέστης: 50 /t, ενυδατωμένος ασβέστης: 70 /t. Πίνακας 1. Τύποι και προέλευση μαρμάρων Μακεδονίας και Θράκης (Τσιραμπίδης 2001). Τύπος/Χρώμα Περιοχή Ασβεστόλιθοι-Μάρμαρα (με >98% ασβεστίτη) Λευκά Κεχρόκαμπου & Βουνοχωρίου Καβάλας, Κουμαριάς & Καστανιάς Ημαθίας. Ημίλευκα Δύσβατου-Ελαφοχωρίου-Στενωπού-Φιλίππων Καβάλας, Ξηροποτάμου & Μοναστηρακίου Δράμας, Τρανόβαλτου Κοζάνης. Τεφρόλευκα Θάσου, Χαλκερού Καβάλας, Πανοράματος Δράμας. Μπεζ Κιβωτού Γρεβενών. Ροδόχρωμα Γέρμα Καστοριάς. Δολομίτες Λευκοί Θάσου (92%) 1, Γρανίτη (100%)-Βώλακα (100%)-Πηγών (92%) Δράμας. Τεφρόλευκος Νικήσιανης Καβάλας (87%). Λατυποπαγείς ασβεστόλιθοι Ροδοχωρίου Νάουσας. Τραβερτίνες Αριδαίας Πέλλας, Σκρα Κιλκίς, Βαμβακόφυτου Σερρών. Ψαμμίτες Τεφρός Νεστορίου Καστοριάς. Σερπεντινομάρμαρα Φυτιάς Ημαθίας. 1 περιεχόμενο στο ορυκτό δολομίτης. 5

7.000 6.000 Μάρμαρα Βιομ. Ορυκτά Αδρανή 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 Έβρου Έκταση (σε στρέμματα) Ροδόπης Ξάνθης Καβάλας Δράμας Σερρών Χαλκιδικής Θεσ/νίκης Κιλκίς Πιερίας Ημαθίας Πέλλας Κοζάνης Γρεβενών Φλώρινας Καστοριάς Σχ. 1. Εκτάσεις Νομών Μακεδονίας και Θράκης, όπου πραγματοποιούνται έρευνες και εξόρυξη μαρμάρων, βιομηχανικών ορυκτών και αδρανών υλικών (Καντηράνης 1995). Άλλες* 25% Κίνα 25% ΗΠΑ 3% Πορτογαλία 3% Βραζιλία 4% Τουρκία 4% Ιράν 6% Ισπανία 8% Ιταλία 10% Ινδία 12% Σχ. 2. Παγκόσμια παραγωγή διακοσμητικών πετρωμάτων (900 εκατ. m 2 ) έτους 2005. *περιλαμβάνονται ως επικεφαλής η Ν. Κορέα, Γαλλία, Ν. Αφρική, Γερμανία, Μεξικό, Αίγυπτος, Ελλάδα, Φινλανδία, Νορβηγία. 6

Μαρμαροβιομηχανίες με περισσότερους από 20 εργαζόμενους (2010) (με bold επιχειρήσεις εξόρυξης και επεξεργασίας σχιστολίθων και πέτρας) ΞΑΝΘΗ (2) ΜΑΡΜΑΡΑ ΘΡΑΚΗΣ Α.Β.Ε.Ε. Πετροχώρι, Τ.Θ. 250, 671 00 Ξάνθη Τηλ.: 25410/93211, Φαξ: 25410/93193 Email: marmara@otenet.gr Website: www.thrace-marble.gr Προσωπικό 30, Κύκλος εργασιών 1,1 εκ. ΜΑΡΜΑΡΑ ΠΟΥΛΙΟΣ Α.Ε. ΒΙ.ΠΕ., 671 00 Ξάνθη Τηλ.: 25410/27717, Φαξ: 25410/74070 Email: info@marblespoulios.gr Website: www.marblespoulios.gr Προσωπικό 30, Κύκλος εργασιών 1,6 εκ. ΘΑΣΟΣ (2) ΜΑΡΑΜΑΡΑ ΘΑΣΟΥ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗ Α.Ε. Λιμένας, 640 04 Θάσος Τηλ.: 25930/58150, Φαξ: 25930/58159 Email: info@philippidesmarble.gr Website: www.philippidesmarble.gr Προσωπικό 30, Κύκλος εργασιών 1,7 εκ. ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ Δ.Ν. Α.Ε. Λιμένας, 640 04 Θάσος Τηλ.: 25930/23195, Φαξ: 25930/22251 Email: info@haritopoulos-marble.gr Website: www.haritopoulos-marble.gr Προσωπικό 30, Κύκλος εργασιών 2,2 εκ. ΚΑΒΑΛΑ (7) ΑΚΡΟΛΙΘΟΣ Α.Β.Ε.Ε. Κηπία, 641 00 Ελευθερούπολη Τηλ: 25920/51151, 51400, Φαξ: 25920/51262 Email: info@akrolithos.gr Website: www.akrolithos.gr Προσωπικό 20 ΔΕΡΜΙΤΖΑΚΗ ΑΦΟΙ Α.Β.Ε.Ε. 642 00 Χρυσούπολη Τηλ.: 25910/24942, Φαξ: 25910/25550 Email: info@dermitzakis.gr Website: www.dermitzakis.com Προσωπικό 50, Κύκλος εργασιών 3,1 εκ. ΛΕΥΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΣΤΕΝΩΠΟΥ Α.Ε. Στενωπός, 642 00 Χρυσούπολη Τηλ.: 25210/81126, Φαξ: 25210/81234 Προσωπικό 50, Κύκλος εργασιών 3,6 εκ. ΜΑΡΜΑΡΑ ΚΑΒΑΛΑΣ Α.Ε. Εργατ. Κατοικίες Περιγιάλι 31 652 01 Καβάλα, Τηλ.: 2510/229596 Email: info@christofidelis.gr Website: www.christofidelis.gr Προσωπικό 55, Κύκλος εργασιών 2,1 εκ. ΜΑΡΜΑΡΑ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ Α.Ε. Ύδρας 10, 653 02 Καβάλα Τηλ.: 2510/222750, Φαξ: 2510/361281 Προσωπικό 35, Κύκλος εργασιών 2,4 εκ. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ (6) MARMOR 18 ο χλμ. Παλαιάς Ε.Ο. Θεσ/νίκης-Καβάλας 572 00 Λαγκαδάς Τηλ.: 23940/20440, Φαξ: 23940/52733 Email: marmor@marmorsg.gr Website: www.marmorsg.gr Προσωπικό 35, Κύκλος εργασιών 5,0 εκ. ΜΟΣΧΟΥ Α.Ε. 27 ο χλμ. Παλαιάς Ε.Ο. Θεσ/νίκης-Καβάλας 570 12 Ζαγκλιβέρι Τηλ.: 23930/21013, Φαξ: 23930/61002 Email: orders@moschougroup.com Website: www.moschou.com Προσωπικό 50, Κύκλος εργασιών 8,6 εκ. ΜΠΟΛΑΡΗΣ Μ. & ΣΙΑ Ο.Ε. ΚΑΛΛΙΜΑΡΜΑΡΟ 7 ο χλμ. Θεσ/νίκης-Θέρμης, 570 01 Θέρμη Τηλ.: 2310/461611, Φαξ: 2310/461293 Email: info@kallimarmaro.gr Website: www.kallimarmaro.gr Προσωπικό 25, Κύκλος εργασιών 1,3 εκ. ΟΥΡΓΑΝΤΖΙΔΗ ΜΑΡΜΑΡΑ Α.Ε. ΒΙ.ΠΕ. Θεσ/νίκης (Β-56) Τ.Θ. 1650, 570 08 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310/723687, Φαξ: 2310/722338 Email: info@designstone.gr Website: www.designstone.gr Προσωπικό 25, Κύκλος εργασιών 2,1 εκ. PANGEA 27 ο χλμ. Παλαιάς Ε.Ο. Θεσ/νίκης-Καβάλας Άγιος Βασίλειος, 572 00 Λαγκαδάς Τηλ.: 23940/51095, -96, Φαξ: 23940/51098 Email: info@pangea.gr Website: www.pangea.gr Προσωπικό 20 ΣΟΛΟΜΩΝΙΔΗ Α. ΑΦΟΙ Ο.Ε. 13 ο χλμ. Θεσ/νίκης - Νεοχωρούδας 545 00 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310/787209, Φαξ: 2310/788209 Email: info@solomonidi.gr Website: www.solomonidi.gr Προσωπικό 30, Κύκλος εργασιών 1,8 εκ. ΠΙΕΡΙΑ (1) ΝΤΡΟΥΦΛΙΑΣ 600 62 Κορινός Πιερίας Τηλ.: 23510/41659, Φαξ: 23510/42261 Email: ntrouflias@kat.forthnet.gr Website: www.ntrouflias.gr Προσωπικό 20 ΚΟΖΑΝΗ (2) Γ.Β.Σ.Ε.Ε. ΜΑΡΜΑΡΩΝ ΤΡΑΝΟΒΑΛΤΟΥ Τρανόβαλτος, 505 00 Σέρβια Τηλ./Φαξ: 24640/51269 Προσωπικό 30, Κύκλος εργασιών 0,5 εκ. 7

ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ Σ. & Σία Ο.Ε. 641 00 Ελευθερούπολη Τηλ.: 25920/22220, Φαξ: 25921/23866 Email: niksteine@otenet.gr Website: www.nikolaidousteine.gr Προσωπικό 50 ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΙ ΑΦΟΙ Ο.Ε. 22 ο χλμ. Παλαιάς Ε.Ο. Καβάλας Ξάνθης, 642 00 Χρυσούπολη Τηλ.: 25910/42167, Φαξ: 25910/42166 Προσωπικό 30, Κύκλος εργασιών 0,9 εκ. ΔΡΑΜΑ (8) BALKAN Α.Ε. Τ.Θ. 4, 663 00 Δοξάτο Τηλ.: 25210/68030, Φαξ: 25210/67666 Email: balkan@dra.forthnet.gr Website: www.balkanmarble.gr Προσωπικό 25, Κύκλος εργασιών 1,2 εκ. ΓΙΑΝΝΑΚΗ ΑΦΟΙ Ο.Ε. 662 00 Προσοτσάνη Τηλ.: 25220/23596, Φαξ: 25220/23597 Προσωπικό 25, Κύκλος εργασιών 0,3 εκ. ΔΩΡΙΚΑ ΜΑΡΜΑΡΑ Α.Β.Ε.Ε. ΒΙ.ΠΕ. Δράμας, 661 00 Δράμα Τηλ.: 25210/81601, Φαξ: 25210/81602 Email: dorimar@otenet.gr Website: www.dorimar.gr Προσωπικό 25, Κύκλος εργασιών 2,1 εκ. F.H.L. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ Α.Β.Ε.Ε. ΒΙ.ΠΕ., 661 00 Δράμα Τηλ.: 25210/81360, Φαξ: 25210/81366 Email: frontdesk@fhl.gr Website: www.fhl.gr Προσωπικό 180, Κύκλος εργασιών 28,5 εκ. ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ Γ. Α.Ε. ΒΙ.ΠΕ. Δράμας, 661 00 Δράμα Τηλ.: 25210/60100, Φαξ: 25210/60205 Email: info@lazaridismarmor.gr Website: www.lazaridismarmor.gr Προσωπικό 190, Κύκλος εργασιών 17,5 εκ. ΜΑΡΜΑΡΑ ΣΚΑΡΗ Α.Β. & Ε.Ε. 18 ο χλμ. Καβάλας-Δράμας, 663 00 Δοξάτο Τηλ.: 25210/66848, Φαξ: 25210/66849 Email: info@skaris.gr Website: www.skaris.gr Προσωπικό 80, Κύκλος εργασιών 22,4 εκ. ΠΑΥΛΙΔΗΣ Α.Ε. ΒΙ.ΠΕ. Δράμας, 661 00 Δράμα Τηλ.: 25210/81126, Φαξ: 25210/81234 Email: pavlidismg@otenet.gr Website: www.pavlidismg.com Προσωπικό 200, Κύκλος εργασιών 19,7 εκ. ΣΟΛΑΚΗΣ Α. Α.Ε. ΒΙ.ΠΕ. Δράμας, 661 00 Δράμα Τηλ.: 25210/81059, Φαξ: 25210/81228 Email: sales@solakismarble.gr Website: www.solakismarble.gr Προσωπικό 30, Κύκλος εργασιών 1,2 εκ. 8 ΜΑΤΚΟ Δ. ΤΥΡΝΕΝΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΙΑ Α.Ε. Τρανόβαλτος, 505 00 Σέρβια Τηλ.: 24640/51472, Φαξ: 24640/51561 Email: kozani@matkomarble.com Website: www.matkomarble.com Προσωπικό 35, Κύκλος εργασιών 1,4 εκ. ΑΤΤΙΚΗ (5) (ΜΕ ΛΑΤΟΜΕΙΑ ΣΤΗ Β. ΕΛΛΑΔΑ) DIONYSSOMARBLE Α.Ε.Β.Ε. Κηφισίας 364, 152 33 Χαλάνδρι Τηλ.: 210/6853401, Φαξ: 210/6853410 Email: info@dionyssomarble.gr Website: www.dionyssomarble.gr Προσωπικό 180, Κύκλος εργασιών 30 εκ. ΙΚΤΙΝΟΣ ΕΛΛΑΣ Α.Ε. Λυκόβρυσης 7, 144 52 Μεταμόρφωση Τηλ.: 210/2826825, Φαξ: 210/2818574 Email: info@iktinos.gr Website: www.iktinos.gr Προσωπικό 75, Κύκλος εργασιών 12,1 εκ. ΜΑΡΜΑΡΑ ΘΑΣΟΥ Α.Ε. Ντρασέζα, 190 11 Αυλώνα Τηλ.: 22950/42850, Φαξ: 22950/22855 Email: thassmar@hol.gr Website: www.thassosmarblesa.gr Προσωπικό 25, Κύκλος εργασιών 1,7 εκ. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΟΥΛΗ ΑΦΟΙ Α.Ε. Λεωφ. Ειρήνης 83, 177 78 Ταύρος Τηλ.: 210/3461275, Φαξ: 210/3454941 Email: info@papagiannoulis.gr Website: www.papagiannoulis.gr Προσωπικό 45, Κύκλος εργασιών 8,5 εκ. ΜΑΡΜΑΡΑ ΨΩΦΑΚΗ Α.Ε. Καραμανλή & Τατοϊου, 136 71 Αχαρνές Τηλ.: 210/8076866, Φαξ: 210/8075765 Email: info@psofaki.com Website: www.psofaki.com Προσωπικό 50, Κύκλος εργασιών 3,0 εκ. ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ - ΘΡΑΚΗΣ Ύδρας 10, 653 02 Καβάλα Τηλ.: 2510/221051, Φαξ: 2510/223121 Email: smarblemth@kav.forthnet.gr ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΛΑΤΟΜΩΝ ΣΧΙΣΤΟΛΙΘΟΥ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Ακροβούνι, 641 00 Ελευθερούπολη Τηλ.: 25920/21410-11 ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΚΛΑΔΟΥ ΜΑΡΜΑΡΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ & ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Τ.Θ. 136, 591 00 Βέροια Τηλ./Φαξ: 23310/62816 ΣΩΜΑΤΕΙΟ ΜΑΡΜΑΡΟΓΛΥΠΤΩΝ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ "ΠΡΑΞΙΤΕΛΗΣ" Αμαλίας 12, 546 40 Θεσσαλονίκη Τηλ./Φαξ: 2310/828071

3. ΑΛΛΑ ΔΙΑΚΟΣΜΗΤΙΚΑ ΠΕΤΡΩΜΑΤΑ Ψαμμίτες Κλαστικά ιζήματα με μέγεθος συστατικών 2-0,06 mm. Ανάλογα με το επικρατέστερο ορυκτό συστατικό τους ή το είδος της συγκολλητικής ύλης ή το είδος του υλικού πλήρωσης χαρακτηρίζονται ως χαλαζιακοί, ασβεστιτικοί, ιλυώδεις ή αργιλώδεις. Το χρώμα τους είναι συνήθως ανοιχτό τεφρό, κίτρινο ή ερυθροκαστανό. Η υφή τους είναι κοκκώδης και τραχιά. Τα κύρια ορυκτά συστατικά τους είναι χαλαζίας, άστριοι, μοσχοβίτης, ασβεστίτης, οξείδια του σιδήρου κ.ά. Λατομείο περιοδικής εξόρυξης ασβεστιτικού ψαμμίτη λειτουργεί στο Νεστόριο Καστοριάς. Γρανίτες Είναι πλουτωνικά πετρώματα που περιέχουν ως βασικό μελανοκρατικό συστατικό το βιοτίτη και ως κύρια λευκοκρατικά τους όξινους αστρίους και το χαλαζία. Άλλα δευτερεύοντα συστατικά περιέχονται σε πολύ μικρές ποσότητες όπως απατίτης, ζιρκόνιο, μαγνητίτης, επίδοτο κ.ά. Στη Μακεδονία και Θράκη υπάρχουν γρανιτικά πετρώματα στη Σαμοθράκη, Παρανέστι Δράμας, Καβάλα, Βροντού Σερρών, στο όρος Κερκίνη, στο Σταυρό, Ν. Απολλωνία και Βερτίσκο Θεσσαλονίκης, στην Αρναία, Ιερισσό και Σιθωνία Χαλκιδικής και στο Πισοδέρι Φλώρινας (Τσιραμπίδης 2005, Παπαδόπουλος 2011). Στη Μακεδονία και Θράκη δεν πραγματοποιείται σήμερα εξόρυξη γρανιτικών πετρωμάτων, αν και ορισμένες μελέτες απόδειξαν ότι υπάρχει αυτή η δυνατότητα όπως στο Πισοδέρι και Άγιο Γερμανό Φλώρινας με 3,5 εκατ. m 3 γρανιτικών πετρωμάτων (Κελεσίδης & Τσόμπος 1990) και στη Βροντού Σερρών (Χρυσοστομίδης κ.ά. 1992). Σχιστόλιθοι Είναι αρκετά διαδομένα μεταμορφωμένα πετρώματα τα οποία παρουσιάζουν ασθενή μέχρι καλά αναπτυγμένη στρωμάτωση των λευκοκρατικών και μελανοκρατικών ορυκτών συστατικών τους η οποία συνήθως ενισχύει την ισχυρή σχιστότητά τους. Ανάλογα με το επικρατέστερο φεμικό ορυκτό συστατικό τους χαρακτηρίζονται ως μαρμαρυγιακοί, χλωριτικοί, ταλκικοί, αμφιβολιτικοί, γραφιτικοί, γλαυκοφανιτικοί κ.ά. Οι πρασινοσχιστόλιθοι οφείλουν το χρώμα τους στην επικράτηση των ορυκτών χλωρίτη, επίδοτου και ακτινόλιθου. Λατομεία εξόρυξης και επεξεργασίας σχιστολίθων λειτουργούν στην Ελευθερούπολη Καβάλας. Σερπεντινίτες Αποτελούνται κυρίως από σερπεντίνη. Άλλα συστατικά τους είναι ο τάλκης, χλωρίτης, ακτινόλιθος, ασβεστίτης και μαγνητίτης. Μερικές παραλλαγές τους εκτιμούνται ιδιαίτερα για τα ωραία πράσινα, κίτρινα και καστανά χρώματά τους που οφείλονται σε φλέβες τάλκη, μαγνησίτη ή σιδηροξειδίων. Λατομεία σερπεντινικών μαρμάρων λειτουργούν στη Φυτιά Ημαθίας. 4. ΑΣΤΡΙΟΙ Περιγραφή Οι κρύσταλλοι αυτών των ορυκτών είναι άχρωμοι ή λευκοί έως τεφροί, συνήθως είναι πρισματικοί και παρουσιάζουν υαλώδη έως μαργαριτώδη λάμψη. Οι άστριοι είναι τα αφθονότερα των πετρογενετικών ορυκτών αποτελώντας το 60% του φλοιού της γης. Χρησιμοποιούνται κυρίως ως υλικά σύντηξης σε κεραμικά και υαλουργικά είδη και ως πληρωτικά ή στερεωτικά υλικά σε βαφές, χρώματα, πλαστικά και ελαστικά. Κυρίως οι αλκαλιούχοι άστριοι αποτελούν πρώτη ύλη στη βιομηχανία πορσελάνης και άλλων κεραμικών ειδών, στην υαλουργία και στην επισμάλτωση διάφορων αντικειμένων. Περισσότερες από 40 χώρες συνεισφέρουν στην παγκόσμια παραγωγή των 10,8 εκατ. τόνων εμπορικών τύπων αστρίων. Το 40% προέρχεται από την Ιταλία και Τουρκία. Στη Μακεδονία και Θράκη κοιτάσματα αστρίων βρίσκονται στον Έβρο (Κόρυμβος, Πρωτοκκλησιά, Σαμοθράκη), στη Δράμα (Παρανέστι), στη Θεσσαλονίκη (Καρτερές, Καλαμωτό) και στη Σιθωνία Χαλκιδικής. Συνήθως είναι πηγματιτικές φλέβες μεγάλου πάχους (μέχρι 7 m) και μήκους (μέχρι 11 km) (Παπαδόπουλος & Θεοδωρούδης 1994, Sikalidis et al. 1997, Κράββας 1999, Vlahou et al. 2001, Μάραντος & Κοσιάρης 2003, Παπαδόπουλος 2011). Οι ετήσιες ανάγκες της ελληνικής κεραμικής βιομηχανίας σε αστριούχα προϊόντα είναι περίπου 40.000 τόνοι. Μόνο ένα μικρό μέρος (κυρίως Κ-άστριοι για παραγωγή ειδών πορσελάνης) εξασφαλίζεται με εισαγωγές. Η βιομηχανία γυαλιού καλύπτει τις ανάγκες της (περίπου 15.000 τόνοι/έτος) με εισαγωγή νορβηγικού νεφελινικού συηνίτη. Η εταιρία Mevior εξορύσσει αστρίους στην περιοχή των Καρτερών Λαγκαδά. Πηγματίτες αποτελούμενοι από 70-75% αστρίους, 15-25% χαλαζία, μαρμαρυγία και μικρή συγκέντρωση οξειδίων σιδήρου (<0,07%), 9

είναι τα μητρικά πετρώματα για την παραγωγή Na-αστρίων αυτής της εταιρίας. Η μονάδα επεξεργασίας βρίσκεται στην Άσσηρο Λαγκαδά. Η παραγωγή των αστρίων γίνεται με επιλεκτική εξαγωγή και σχετικά απλή επεξεργασία όπως θραύση, κονιοποίηση, υγρό κοσκίνισμα για αδρομερή μεγέθη (0-6 mm) και λεπτομερή κονιοποίηση και αεροδιαχωρισμό για παραγωγή σκόνης (75 μm). Το Α βαθμού υλικό των 75 μm είναι κατάλληλο για την κατασκευή ειδών υγιεινής, ενώ του Β βαθμού των 0-6 mm για υψηλής ποιότητας εφυαλωμένα πλακίδια. Το 50% της παραγωγής της Mevior εξάγεται στην Ιταλία και το υπόλοιπο καλύπτει τις ανάγκες εγχώριων βιομηχανιών όπως: ΓΙΟΥΛΑ ΑΕ με έδρα το Αιγάλεω Αττικής που καταναλώνει περίπου 1.200 τόνους/έτος λεπτομερούς υλικού (75 μm) για την παραγωγή γυάλινων επιτραπέζιων προϊόντων. Είναι η μεγαλύτερη εταιρία υαλουργίας στα Βαλκάνια. ΒΙΤΡΟΥΒΙΤ ΑΕ με έδρα το Αιγάλεω Αττικής και εργοστάσιο στην Ιωνία Θεσσαλονίκης που καταναλώνει αντίστοιχη ποσότητα του ίδιου υλικού για την παραγωγή πλακιδίων και ειδών υγιεινής. Η εταιρία Φίλκεραμ Johnson εξορύσσει αστρίους στην περιοχή Καλαμωτού Θεσσαλονίκης και καταναλώνει περίπου 30.000 τόνους/έτος αδρομερούς υλικού (0-6 mm) για την παραγωγή πλακιδίων τοίχου και δαπέδου. Η Τουρκία είναι ο σημαντικότερος ανταγωνιστής της Ελλάδος στην προμήθεια αστρίων Β βαθμού στην Ε.Ε. Οι τιμές των αστρίων εξαρτώνται από τη χημική τους σύσταση, το μέγεθος των κόκκων, τη θέση εξόρυξης, την επιχειρηματική συνέπεια κ.ά. Κεραμικού τύπου: 60-80 /t (νατριούχος, 60-90 μm), 120-140 /t (νατριούχος, 45 μm), 130 /t (καλιούχος, 75 μm). Υαλουργικού τύπου: 40-50 /t (νατριούχος, 500 μm), 90-100 /t (καλιούχος, 180 μm). Εταιρία ΜΕΒΙΟΡ Α.Ε. Έδρα/Διεύθυνση Μητροπόλεως 77, 546 22 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310/224133, Φαξ: 2310/232504 Email: info@mevior.gr Website: www.mevior.gr Έναρξη παραγωγής 1986 Ορυχείο Καρτερές Λαγκαδά Εργοστάσιο Άσσηρος, 572 00 Λαγκαδάς Τηλ.: 23940/61526, Φαξ: 23940/61606 Απασχολούμενοι 35 Προϊόντα Άστριοι Ετήσια παραγωγή 27.000 τόνοι Ετήσιος κύκλος εργασιών 1,5 εκατ. Εταιρία Φίλκεραμ Johnson Α.Ε. Έδρα/Διεύθυνση Λαέρτου 21, 5ο χλμ. Γεωργικής Σχολής Τ.Θ. 32, 551 02 ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ Τηλ.: 2310/494300, Φαξ: 2310/472330 Έτος ίδρυσης 1962 Ορυχείο Καλαμωτό Θεσσαλονίκης Απασχολούμενοι 240 Προϊόντα Πλακίδια δαπέδου και τοίχου Ετήσια παραγωγή 3.500.000 m² (30% εξάγεται σε 29 χώρες) ΓΙΟΥΛΑ ΥΑΛΟΥΡΓΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ Α.Ε. Ορυζομύλων 5, 122 44 ΑΙΓΑΛΕΩ Τηλ.: 210/5403400, Φαξ: 210/5442421 Γυάλινα επιτραπέζια προϊόντα Web Site: www.yioula.gr ΒΙΤΡΟΥΒΙΤ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒIΟMΗXΑNΙA ΕΙΔΩΝ ΥΓΙΕΙΝΗΣ Α.Ε. Αγ. Κωνσταντίνου 29, 107 21 ΑΙΓΑΛΕΩ Tηλ: 210/6861511, Φαξ: 210/6861517 Εργοστάσιο: 14 ο χλμ. Θεσ/νίκης-Βέροιας 570 11 Ιωνία Θεσ/νίκης Τηλ.: 2310/790209, Fax: 2310/790243 Πλακίδια και είδη υγιεινής Email: info@vitruvit.vionet.gr Web Site: www.vitruvit.gr 10

5. ΑΤΑΠΟΥΛΓΙΤΗΣ Περιγραφή Ανήκει στην κατηγορία των ένυδρων φυλλοπυριτικών ορυκτών. Έχει χρώμα λευκό έως τεφρό, κρυστάλλους σανιδοειδείς έως ινώδεις και λάμψη γεώδη έως στιφρή. Χρησιμοποιείται ως άμμος υγιεινής κατοικίδιων, ως εδαφοβελτιωτικό και για την παρασκευή συμπληρωμάτων ζωοτροφών, εκδόχων φαρμακευτικών προϊόντων, αποσμητικών και λιπαντικών υλικών, πολφών γεωτρήσεων, κονιαμάτων, καλλυντικών, υδροχρωμάτων, καθώς και συγκολλητικών, στεγανωτικών, πληρωτικών, επικαλυπτικών, λειαντικών, ξηραντικών, λευκαντικών και διηθητικών προϊόντων. Οι ΗΠΑ ελέγχουν το 75% της παγκόσμιας παραγωγής, ενώ ακολουθεί η Ισπανία, η Σενεγάλη, η Ν. Αφρική και από το 2004 η Ελλάδα. Μεγάλα αποθέματα υψηλής ποιότητας αταπουλγίτη ανακαλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια ΝΑ των Γρεβενών, στη λεκάνη του Βεντζίου. Ο αταπουλγίτης συνοδεύεται και από Mg-Fe-σμεκτίτη (σαπωνίτη) τα αποθέματα του οποίου θεωρούνται επίσης μεγάλα. Τα πιθανά αποθέματα των δύο αργιλικών ορυκτών ξεπερνούν τα 50 εκατ. τόνους (Kastritis et al. 2003). H εταιρία ΓΕΩΕΛΛΑΣ εκμεταλλεύεται το κοίτασμα από τις θέσεις Πευκάκι (έκταση 0,4 km 2, με μέσο πάχος στρωμάτων αταπουλγίτη 10 m) και Πυλωροί (έκταση 1 km 2, με μέσο πάχος 18 m). Τα βέβαια αποθέματα του αταπουλγίτη είναι 6 εκατ. τόνοι, του σμεκτίτη 4 εκατ. τόνοι και της ενδοστρωματωμένης φάσης τους At/S 3 εκατ. τόνοι. Τα δύο ορυκτά παρουσιάζουν εξαιρετικές προσροφητικές και θιξοτροπικές ιδιότητες. Η σύγχρονη μονάδα επεξεργασίας βρίσκεται στην Κνίδη Γρεβενών. Σακιασμένος: 130-220 /t (μέγεθος κόκκων 0,5-3 mm) και 220-550 /t (40-100% <45 μm). Εταιρία ΓΕΩΕΛΛΑΣ Α.Ε. Έδρα/Διεύθυνση Ζεφύρου 60 & Συγγρού, 175 64 Αθήνα Τηλ.: 210/9490100, Φαξ: 210/9490283 Email: info@geohellas.com Έναρξη παραγωγής 2004 Ορυχεία 2 Πευκάκι και Πυλωροί Γρεβενών Εργοστάσιο επεξεργασίας Κνίδη, 511 00 Γρεβενά, Τ.Θ. 89 Απασχολούμενοι 30 Προϊόντα Αταπουλγίτης, Σαπωνίτης Ετήσια παραγωγή 25.000 τόνοι 6. ΖΕΟΛΙΘΟΙ (ΦΥΣΙΚΟΙ) Περιγραφή Eίναι ένυδρα αργιλιοπυριτικά ορυκτά, συνήθως χρώματος λευκού έως λευκοπράσινου, με ανταλλάξιμα κατιόντα κυρίως τα: Ca, K, Mg και Na. Χρησιμοποιούνται στην παρασκευή λιπασμάτων, ως έκδοχα σε φαρμακευτικά προϊόντα, ως εδαφοβελτιωτικά, ως άμμος υγιεινής κατοικίδιων, ως συμπληρώματα ζωοτροφών και στον καθαρισμό δεξαμενών υδατοκαλλιεργειών, αστικών και βιομηχανικών λυμάτων, καθώς και ραδιενεργών απόβλητων. Επίσης, για προσρόφηση αμμωνίας και πτητικών οργανικών ενώσεων, ως αποσμητικά σε στάβλους και πτηνοτροφεία, στη διήθηση αέρα και νερού και ως ξηραντικά υλικά για προστασία πολλών προϊόντων από την υγρασία. Τέλος, οι ζεόλιθοι χρησιμοποιούνται ως πληρωτικά υλικά στη χαρτοβιομηχανία, στην παρασκευή τσιμέντου, αλλά και οδοντόπαστας, ως δομικοί λίθοι και για την παρασκευή ελαφροβαρών αδρανών. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα των ζεόλιθων είναι η αφαίρεση των NH 4 +, NH 3 και H 2 S, εξαιτίας των υψηλών τιμών CEC και πορώδους που διαθέτουν. Επειδή οι πρόσφατοι ευρωπαϊκοί περιβαλλοντικοί κανονισμοί για τις εκπομπές NH 3 έγιναν εξαιρετικά αυστηροί, είναι αναγκαίο οι ζεόλιθοι να καθιερωθούν σε αυτήν τη σημαντική εφαρμογή. Η παγκόσμια παραγωγή φυσικών ζεόλιθων είναι περίπου 6,5 εκατ. τόνους ετησίως και κυριαρχείται από την Κίνα (75%). Εκμεταλλεύσιμες αποθέσεις ζεολίθων υπάρχουν στον Έβρο (Μεταξάδες, Πεντάλοφος, Πετρωτά, Λευκίμμη) (Κοσιάρης κ.ά. 1987, Μάραντος κ.ά. 1989, Tsirambides et al. 1989 & 1993, Kirov et al. 1990, 11

Tsolis-Katagas & Katagas 1990, Τσιραμπίδης 1991, Pe-Piper & Tsolis-Katagas 1991, Skarpelis et al. 1993, Μάραντος & Περδικάτσης 1994, Stamatakis et al. 1996, Kassoli-Fournaraki et al. 2000, Perraki & Orfanoudaki 2004). Εμφανίσεις ζεολίθων έχουν εντοπιστεί στη Βάθη Κιλκίς, στη Ροδόπη (Σκάλωμα, Δαρμένη, Ν. Σάντα), στη λεκάνη των Φερών και στη Σαμοθράκη (Tsolis-Katagas & Katagas 1989, Στεφανίδης 1992, Kitsopoulos & Dunham 1996, Fragoulis et al. 1997, Kitsopoulos et al. 2001, Μάραντος κ.ά. 2001, Marantos et al. 2002, Stamatakis & Kyriakopoulos 2002, Μάραντος 2004, Voudouris et al. 2010). Οι φυσικοί ζεόλιθοι παγκοσμίως απαντούν με 43 διαφορετικούς τύπους. Έξι τύποι ευλανδίτηκλινοπτιλόλιθου (HEU), μορντενίτης, λομοντίτης, στιλβίτης, ανάλκιμο και νατρόλιθος απαντούν σε 25 θέσεις στο Νομό Έβρου, σε 7 στο Νομό Ροδόπης και σε 1 στο Νομό Κιλκίς με την περιεκτικότητά τους σε ζεόλιθο να κυμαίνεται από 3% κ.β. έως 95% κ.β. Κοιτάσματα με καλές προοπτικές εκμετάλλευσης απαντούν σε 4 θέσεις του Δήμου Ορεστιάδος: Μαύρη Πέτρα και Ρέμα Ντρίστα του χωριού Πετρωτά, καθώς και Κύριες Τούμπες και Τύμπανο του χωριού Πεντάλοφος (Πίν. 2). Τα ενδεικτικά αποθέματα για κάθε θέση ξεπερνούν τους 120 εκατ. τόνους. Οι τόφοι περιέχουν κατά μέσο όρο 76-89% (διακύμανση 70-95%) ζεόλιθο τύπου-heu (ευλανδίτης-κλινοπτιλόλιθος), μαρμαρυγίες, αργιλικά ορυκτά, αστρίους και χαλαζία ± χριστοβαλίτη (Φιλιππίδης & Καντηράνης 2005, Φιλιππίδης 2007). Πίν. 2. Κοιτάσματα ζεολίθων Νομού Έβρου. Σύσταση: ζεόλιθος τύπου-heu (Eυλανδίτης-Kλινοπτιλόλιθος). Χωριό Θέση Σύσταση (% κ.β.) Διακύμανση (% κ.β.) Πιθανά αποθέματα (εκατ. τόνοι) Μαύρη Πέτρα 79 HEU 76-83 HEU 120 Πετρωτά Ρέμα Ντρίστα 89 HEU 84-95 HEU 120 Κύριες Τούμπες 76 HEU 74-77 HEU 120 Πεντάλοφος Τύμπανο 83 HEU 70-93 HEU 120 Η ορυκτολογική σύσταση και οι φυσικοχημικές ιδιότητες καθιστούν τα τέσσερα κοιτάσματα φυσικού ζεολίθου, ως το καταλληλότερο υλικό για πολυάριθμες και πολύμορφες περιβαλλοντικές, βιομηχανικές, γεωργικές, κτηνοτροφικές και υδατικές εφαρμογές, όπως: Καθαρισμό αστικών λυμάτων και βιομηχανικών υγρών αποβλήτων, παραγωγή άοσμης και συνεκτικής ζεολυματολάσπης, κατεργασία λυματολάσπης και βιομηχανικής λάσπης, εξυγίανση και οξυγόνωση υδάτινων οικοσυστημάτων και τεχνητών υγροβιότοπων, δέσμευση και απομάκρυνση κυανοβακτηρίων, εξασθενούς χρωμίου και ραδιονουκλιδίων, βελτίωση ποιότητας πόσιμου νερού, καθαρισμό και ξήρανση αερίων, αποσμητικό υλικό, ιχθυοκαλλιέργειες, ζωοτροφές, συμπληρώματα διατροφής, μετατροπή κοπριάς σε άοσμο λίπασμα, βελτιωτικό αγροτικών καλλιεργειών, καθώς και όξινων και αλκαλικών εδαφών, υπόστρωμα θερμοκηπίων και ανθοκομικής, ανθεκτικότερο-υγιέστερο γρασίδι, βελτίωση της γεύσης και ποιότητας τροφίμων κ.α. (Yannakopoulos et al. 2000, Moirou et al. 2001, Vlessidis et al. 2001, Kyriakis et al. 2002, Krestou et al. 2003, Βογιατζής κ.ά. 2008). Πειραματικά αποδείχτηκε ότι η χρήση του φυσικού ζεόλιθου από το Ρέμα Ντρίστα σε υγρά απόβλητα και σε υδατικά συστήματα απομακρύνει τα κυανοβακτήρια κατά 51-92%, καθώς και τις αέριες, ανόργανες, οργανικές και οργανομεταλλικές ενώσεις κατά 30-99%. Επιπλέον, εμπλουτίζει το νερό σε οξυγόνο και ουδετεροποιεί το ph των υδάτων. H προσθήκη του στα γεωργικά εδάφη μειώνει τη χρήση του ύδατος άρδευσης κατά 33-67% και αποτρέπει την έκπλυση και μετακίνηση επιβλαβών ουσιών από το χερσαίο στο υδάτινο περιβάλλον, προστατεύοντας την ποιότητα των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων. Επίσης, η διασκόρπιση αυτού του φυσικού ζεόλιθου ή της άοσμης και συνεκτικής ζεολυματολάσπης του στα γεωργικά εδάφη έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής γεωργικών προϊόντων (48-66% στο σταφύλι, 29-57% στο σιτάρι, 48-52% στη ντομάτα, 50% στο καλαμπόκι, 45% στα ακτινίδια, 34% στο ρύζι, 17% στο βαμβάκι και 25% αύξηση ανθοφορίας στο γαρίφαλο), τη βελτίωση της ποιότητας των προϊόντων φυτικής προέλευσης (στη ντομάτα κατά 4% στα διαλυτά στερεά, 26% στη βιταμίνη C και 46% στη συνεκτικότητα της σάρκας), καθώς και τη μείωση της χρήσης των λιπασμάτων (56-100%) και των φυτοφαρμάκων (Filippidis 2008, Filippidis et al. 2008a,b, Φιλιππίδης 2009, Filippidis et al. 2009, Filippidis et al. 2010a,b). Την περίοδο 1996-2005 η εταιρία S&B Βιομηχανικά Ορυκτά πραγματοποιούσε εκμετάλλευση των ζεολίθων στην περιοχή Πενταλόφου Έβρου. Σήμερα δεν γίνεται εκμετάλλευση φυσικών ζεολίθων στην Ελλάδα. Προβλέπεται όμως από το 2012 εκμετάλλευση αυτών από περιοχές του Δήμου Ορεστιάδος από την εταιρία GEO-VET Ν. Αλεξανδρίδης & Σία. Τα ενδεικτικά αποθέματα των φυσικών ζεολίθων της Θράκης είναι 600 εκατ. τόνοι και η αξία τους 18 δισεκ.. 12

Aνάλογα με την ποιότητα, την κοκκομετρία και το βαθμό επεξεργασίας οι τιμές των ζεολίθων κυμαίνονται από 10 /t έως 600 /t (συνθετικοί). 7. ΚΑΟΛΙΝΗΣ/ΑΡΓΙΛΟΣ Περιγραφή και τύποι Ο καολίνης είναι ένας λευκός, μαλακός και πλαστικός άργιλος ο οποίος αποτελείται κυρίως από καολινίτη που περιέχει περίπου 14% νερό. Ο άργιλος είναι λεπτόκοκκο ιζηματογενές πέτρωμα με διάμετρο κόκκων <0,004 mm. Ο αγγειοπλαστικός άργιλος είναι προϊόν ιζηματογένεσης σε ελώδη περιβάλλοντα, γι αυτό περιέχει υψηλό ποσοστό ανθρακούχων ενώσεων. Είναι λεπτόκοκκος, πολύ πλαστικός και μερικές φορές πυρίμαχος. Ο καολίνης χρησιμοποιείται ως χρωστικό ή λειτουργικό πληρωτικό υλικό σε ποικίλες βιομηχανίες όπως χάρτου, πλαστικών, χρωμάτων, ελαστικών, συγκολλητικών και στεγανωτικών προϊόντων κ.ά. Ο καολίνης, μαζί με αγγειοπλαστικό άργιλο χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη στην παρασκευή ποικίλων κεραμικών προϊόντων όπως ειδών υγιεινής, πλακιδίων, οικιακών και μαγειρικών σκευών, μονωτικών υλικών πορσελάνης, ειδών αγγειοπλαστικής κ.ά. Ο άργιλος αποτελεί την πρώτη ύλη της βιομηχανίας των διάφορων κεραμικών και αγγειοπλαστικών προϊόντων (π.χ. πλίθων, κεραμιδιών, γλαστρών κ.ά.), καθώς και άλλων οικοδομικών υλικών. Οι κύριες παραγωγοί χώρες πληρωτικού τύπου καολίνη είναι οι ΗΠΑ, Τσεχία, Αγγλία, Γερμανία και Βραζιλία. Εξυπηρετούν υψηλής ποιότητας αγορές όπως βιομηχανίες χάρτου, πλαστικών και χρωμάτων. Χαμηλής ή μέτριας ποιότητας καολίνης για παρασκευή πυρίμαχων, κεραμικών κ.ά. παράγεται κυρίως από την Ουκρανία, Ουζμπεκιστάν και Ν. Κορέα. Στη Μακεδονία και Θράκη καολίνης εξορύσσεται μόνο στα Λευκόγεια της Δράμας (Michailidis & Tsirambides 1986, Tsirambides & Michailidis 1990, Sikalidis & Minopoulos 1994, Galan et al. 1996, Papoulis & Tsolis-Katagas 2001). Eμφανίσεις καολίνη υπάρχουν και στο Γρίβα Κιλκίς (Michailidis et al. 1993). Επιπλέον, πηλόλιθοι και άργιλοι υπάρχουν σε όλους τους Νομούς της Μακεδονίας και Θράκης, όπου λειτουργούν μικρές και μερικές μεγάλες κεραμουργίες (Περράκη & Ορφανουδάκη 1996, Καστρινάκη κ.ά 2004). Ο καολίνης των Λευκογείων είναι υπολειμματικού τύπου. Έχει σχηματιστεί από εξαλλοίωση γνευσίων και σχιστολιθικών γνευσίων από νερό. Εκτός του κύριου ορυκτού καολινίτη υπάρχουν χαλαζίας, άστριοι και μαρμαρυγίες. Τα ορυκτολογικά και χημικά χαρακτηριστικά του τον καθιστούν ακατάλληλο για υψηλής ποιότητας επικαλυπτικά και πληρωτικά υλικά. Όλη η παραγωγή των Λευκογείων καταναλώνεται από την εταιρία Φίλκεραμ Johnson, για την παραγωγή πλακιδίων δαπέδου και τοίχου. Το ακατέργαστο υλικό θρυμματίζεται και κονιοποιείται. Οι εγχώριες βιομηχανικές ανάγκες για υψηλής ποιότητας καολίνη καλύπτονται από εισαγωγές. Από το 1995 η παραγωγή καολίνη έχει περιοριστεί δραματικά, εξαιτίας κυρίως της έλλειψης καλής ποιότητας αποθεμάτων. Ακατέργαστος καολίνης: 20-50 /t. Πληρωτικά: 80 /t, Επικαλυπτικά (Νο 1): 130 /t, επικαλυπτικά (Νο 2): 90 /t. Χρώματα (αποφυλλωμένος, 1 μm): 390 /t, Χρωστικές (επεξεργασμένος): 170-210 /t. Είδη υγιεινής: 60-70 /t, οικιακά σκεύη: 130 /t, πορσελάνη: 110-190 /t. Πυροεπεξεργασμένος: 400 /t (για χρώματα), 270 /t (για χαρτί), 370-430 /t (γενικής χρήσης). Αγγειοπλαστικός άργιλος (ακατέργαστος): 40-70 /t, κονιοποιημένος: 110-190 /t. 8. ΜΑΓΝΗΣΙΤΗΣ Ή ΛΕΥΚΟΛΙΘΟΣ Περιγραφή Είναι λευκός έως μαύρος, έχει κρυστάλλους μαζοειδείς έως συμπαγείς, θραυσμό κογχοειδή και λάμψη υαλώδη. Βρίσκεται στη φύση με κρυπτοκρυσταλλική και κρυσταλλική μορφή. Ο ακατέργαστος μαγνησίτης χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για το μέταλλο μαγνήσιο, για τη βελτίωση βοσκοτόπων, για παρασκευή λιπασμάτων, υαλουργικών και κεραμικών προϊόντων, καθώς και εκρηκτικών. Ως πληρωτικό υλικό χρησιμοποιείται στην παρασκευή χρωμάτων, χάρτου, πλαστικών και ελαστικών. Ως έκδοχο στην παρασκευή μικροβιοκτόνων, εντομοκτόνων και άλλων γεωργικών φαρμάκων. Ο περισσότερος μαγνησίτης χρησιμοποιείται για την παραγωγή καυστικής και δίπυρης μαγνησίας. Η καυστική μαγνησία χρησιμοποιείται στη γεωργία για βελτίωση βοσκοτόπων ή εδαφών, για 13

εξευγενισμό ποτών και ζάχαρης, για παρασκευή συμπληρωμάτων ζωοτροφών και λιπασμάτων, σε περιβαλλοντικές εφαρμογές (κατεργασία υδάτινων λυμάτων, ουδετεροποίηση όξινων διαλυμάτων, αποθείωση καπνοδόχων), για την παραγωγή τσιμέντων και ειδών υαλουργίας και ως πρώτη ύλη άλλων προϊόντων (επιβραδυντικών φωτιάς, φαρμακευτικών, καλλυντικών κ.ά.), καθώς και της δίπυρης μαγνησίας. Η δίπυρη μαγνησία χρησιμοποιείται στην κατασκευή πυρίμαχων πλίθων και κοκκωδών υλικών, ιδιαίτερα πλίθων σε μίγματα με χρώμιο και άνθρακα (10-20% φύλλα γραφίτη). Επίσης, για παρασκευή τσιμέντων και ειδών υαλουργίας. Επτά χώρες παράγουν περίπου το 80% του μαγνησίτη με επικεφαλής την Κίνα και Τουρκία (Σχ. 3). Όμως οι ΗΠΑ (>40%) και η Ιαπωνία (15%) πρωτοπορούν στην παραγωγή μαγνησίας από θαλάσσιο νερό. Στην Ελλάδα βρίσκονται κοιτάσματα άμορφου και ιζηματογενούς μαγνησίτη. Τα πρώτα συνδέονται αποκλειστικά με οφιολιθικά πετρώματα και έχουν αναπτυχθεί μέσα σε σερπεντινίτες, συχνά σχιστοφυείς, όπου οι ζώνες μαγνησίτη είναι μεγάλου πάχους και μήκους πολλών χιλιομέτρων. Τα σπουδαιότερα άμορφα κοιτάσματα που σήμερα είναι σε εκμετάλλευση, υπάρχουν στη Χαλκιδική (Βάβδος, Γερακινή, Ορμύλια, Πολύγυρος, Βασιλικά, Αγ. Παρασκευή κ.α.) (Dabitzias 1980). Επίσης, υπάρχουν εμφανίσεις στην Κοζάνη και Γρεβενά. Οι ελληνικοί λευκόλιθοι είναι άριστης ποιότητας και καλύτεροι από τους ευρωπαϊκούς [π.χ. ο εξορυσσόμενος στη Βάβδο περιέχει: 46,7% MgO, 1,9% SiO 2, 0,5% CaO και 0,21% (Fe 2 O 3 +Al 2 O 3 )]. Η δίπυρη μαγνησία που παράγεται είναι τέτοιας ποιότητας, ώστε τα πυρίμαχα τούβλα που κατασκευάζονται από αυτήν να παρουσιάζουν σημείο τήξης 2.100-2.300 ο C. Το οφιολιθικό σύμπλεγμα της Χαλκιδικής έχει μήκος περίπου 70 km (από Θεσ/νίκη μέχρι Ορμύλια). Σε όλο σχεδόν το μήκος του τα υπερβασικά μέλη του φιλοξενούν μεταλλοφορία μαγνησίτη. Στο μεγαλύτερο τμήμα του παρατηρείται πλήρης ανάπτυξη του κοιτάσματος και στο υπόλοιπο, εξαιτίας αποσάθρωσης, ένα μέρος της stocwork μεταλλοφορίας λείπει (Dabitzias 1980, Νταμπίτζιας & Βακόνδιος 1994). Το μέσο πάχος των υπερβασικών αυτών πετρωμάτων είναι τουλάχιστον 2 km. Το μέσο βάθος της εκμεταλλεύσιμης μεταλλοφορίας εκτιμάται σε τουλάχιστον 50-60 m. Το ειδικό βάρος του μαγνησίτη είναι περίπου 3 g/cm 3. Με αυτά τα δεδομένα προκύπτει ένα τεράστιο αποθεματικό δυναμικό μαγνησίτη στο οφιολιθικό σύμπλεγμα της Χαλκιδικής που είναι αρκετό από μόνο του να ικανοποιήσει τις σημερινές ανάγκες της Ευρωπαϊκής αγοράς για τις επόμενες δύο τουλάχιστον 100ετίες. Ελλάδα 6% Άλλες* 19% Κίνα 23% Αυστρία 7% Σλοβακία 8% Ρωσία 9% Ν. Κορέα 9% Τουρκία 19% Σχ. 3. Παγκόσμια παραγωγή μαγνησίτη (11 εκατ. τόνοι) έτους 2005. *περιλαμβάνονται ως επικεφαλής η Αυστραλία, Ινδία, Βραζιλία, Ισπανία. Η εταιρία ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΛΕΥΚΟΛΙΘΟΙ που δημιουργήθηκε το 1959, είναι από τις μεγαλύτερες στον κόσμο στην παραγωγή προϊόντων μαγνησίτη και μοναδική στην Ελλάδα. Τα περισσότερα αποθέματά της, μαζί με το ορυχείο της, βρίσκονται στη Γερακινή Χαλκιδικής. Αυτός ο μαγνησίτης συνοδεύεται από δουνιτικά και σερπεντινικά πετρώματα. Τα τελευταία είναι κρυπτοκρυσταλλικά και συνήθως βρίσκονται σε φλέβες παχύτερες από 0,5 m ή σε δίκτυο φλεβών τύπου stockwork με πάχος 0,05-0,5 m. Σήμερα η εταιρία εξάγει λευκόλιθο, καυστική μαγνησία, δίπυρη μαγνησία και πυρίμαχα τούβλα. Τα βέβαια αποθέματα ξεπερνούν τους 20 εκατ. τόνους. Η συνολική ετήσια παραγωγή των πυρωμένων προϊόντων της εταιρίας είναι 130.000 τόνοι το 96% των 14

οποίων εξάγεται. Οι εξαγωγές προς την Ε.Ε. αποτελούν το 90%, προς τις Η.Π.Α. το 6,5%, ενώ το υπόλοιπο καλύπτει άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, χώρες της Μέσης Ανατολής και την Αυστραλία. Η εταιρία ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΛΕΥΚΟΛΙΘΟΙ αποτελεί τη μεγαλύτερη εξαγωγική επιχείρηση μαγνησίας στην Ε.Ε. και τη μεγαλύτερη σε πωλήσεις καυστικής μαγνησίας παγκοσμίως. Παρά τον έντονο ανταγωνισμό από την Κίνα και τη μεγάλη αύξηση των ναύλων, η εταιρία συνεχίζει την ανάπτυξή της, με βελτιώσεις στην παραγωγική της διαδικασία, εξειδικεύσεις τελικών προϊόντων μαγνησίας, επιλεγμένες εμπορικές συνεργασίες με εξειδικευμένους πελάτες, βελτίωση των δομών λειτουργίας και τέλος με την παράλληλη δραστηριοποίησή της, παραγωγικά και εμπορικά, σε χώρες του εξωτερικού. Επίσης, σημαντικό στοιχείο εξέλιξης αποτελεί η λειτουργία της νέας μονάδας Electromag η οποία παράγει προϊόντα σημαντικής προστιθέμενης αξίας που προορίζονται για χρήση στα ηλεκτρικά θερμαντικά στοιχεία. Ακατέργαστος μαγνησίτης (Ελληνικός, <3,5% SiO 2 ): 65-75 /t. Καυστική μαγνησία (Ευρώπης): 110-140 /t (γεωργικής χρήσης), 200-390 /t (βιομηχανικής χρήσης), ΗΠΑ: 290 /t (90% MgO), Κίνας: 110-130 /t (90-92% MgO). Δίπυρη μαγνησία (Αυστραλίας): 450-500 /t (97,2% MgO), Κίνας: 100-110 /t (90% MgO), ΗΠΑ: 430 /t (σακιασμένη). Εταιρία ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΛΕΥΚΟΛΙΘΟΙ Α.Μ.Β.Ν.Ε.Ε. Έδρα/Διεύθυνση Μιχαλακοπούλου 45, 115 28 Αθήνα Τηλ.: 210/7240446, Φαξ: 210/7249711 Email: grecmagn@hol.gr Website: www.grecianmagnesite.com Έτος ίδρυσης 1959 Ορυχεία Χαλκιδική Εργοστάσια Γερακινή, 631 00 Πολύγυρος Τηλ.: 23710/51251, Φαξ: 23710/51011 Email: magmine@otenet.gr ΗΠΑ, Ισπανία, Αγγλία, Τουρκία, Ολλανδία Ερευνητικό κέντρο Βασιλικά, 570 06 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 23960/22761, Φαξ: 23960/22762 Email: grecmagn@otenet.gr Άλλες εταιρίες MAGNESITAS NAVARRAS 39,9% (Ισπανία) AKDENIZ MINERAL KAYNAKLARI (Τουρκία) PREMIER CHEMICALS 15% (ΗΠΑ) Απασχολούμενοι 420 Προϊόντα Ωμός λευκόλιθος (370.000 τόνοι/έτος) Καυστική μαγνησία (60.000 τόνοι/έτος) Δίπυρη μαγνησία (40.000 τόνοι/έτος) Μονολιθικά πυρίμαχα (30.000 τόνοι/έτος) 9. ΟΛΙΒΙΝΗΣ Περιγραφή Έχει χρώμα κιτρινοπράσινο έως σμαραγδοπράσινο, βραχυπρισματικούς έως πλακώδεις κρυστάλλους και λάμψη υαλώδη. Δύο συνηθισμένες εμφανίσεις εμπορικού ενδιαφέροντος είναι ο δουνίτης, ένα μεσο- μέχρι αδρόκοκκο πυριγενές πέτρωμα που περιέχει τουλάχιστο 90% ολιβίνη και ο σερπεντινίτης, ένα μεταμορφωμένο πέτρωμα που αποτελείται κυρίως από σερπεντίνη. Επίσης, ο ολιβίνης βρίσκεται σε κιμπερλίτες, οφιόλιθους και γάβρους. Xρησιμοποιείται στην κατασκευή πυρίμαχων πλίθων, μιγμάτων σκονών ψεκασμού και πυρομαχικών, ως πληρωτικό υλικό σε ηλεκτρικούς κλιβάνους και για επιστρώσεις πυρίμαχων αποτεφρωτήρων. Η ολιβινική άμμος χυτηρίων χρησιμοποιείται στην παραγωγική διαδικασία των μετάλλων αλουμινίου και μαγγανίου και των κραμάτων χάλυβα και μπρούντζου. Επίσης, στην παραγωγή προϊόντων διήθησης και αποξεστικής σκόνης για αμμοβολή ή υδροκοπή, στις επισκευές και συντήρηση των πλοίων, αεροσκαφών, φορτηγών αυτοκινήτων, καθώς και στη συντήρηση χαλύβδινων κατασκευών όπως γεφυρών, λεβήτων, δεξαμενών αποθήκευσης κ.ά. Μεγάλη παραγωγή υψηλής ποιότητας ολιβίνη πραγματοποιείται μόνο στη Νορβηγία. Άλλες παραγωγοί χώρες που στηρίζονται κυρίως σε σερπεντινίτες είναι η Ιαπωνία, Ισπανία και Ν. Κορέα. 15

Ολιβίνης περιέχεται σε διάφορα ποσοστά στους οφιολιθικούς σχηματισμούς ή συμπλέγματα που περιλαμβάνουν διαβάσες, γάβρους, περιδοτίτες και προσκεφαλοειδείς λάβες. Βρίσκονται στη Β. Ελλάδα σε δύο υποπαράλληλες γεωτεκτονικές ζώνες: του Αξιού (ανατολικό σύμπλεγμα) και Υποπελαγονικής (δυτικό σύμπλεγμα) που διατέμνουν την κεντροδυτική Μακεδονία από ΒΔ προς ΝΑ. Ειδικότερα, μεγάλες εμφανίσεις δουνίτη μέσα σε σερπεντινιωμένους περιδοτίτες οφιολιθικών συμπλεγμάτων, έχουν εντοπιστεί στη Βάβδο Χαλκιδικής, Λιβάδι Θεσ/νίκης, Βούρινο Κοζάνης και Περιβόλι Γρεβενών (Σ.Μ.Ε. 1979, Arvanitidis 1998, Νταμπίτζιας & Ράσσιου 2000). Αυτοί οι ελαιοπράσινοι δουνίτες παρουσιάζονται συνήθως αλλοιωμένοι και όχι συνεκτικοί. Οι Νταμπίτζιας και Ράσσιου (2000) εξετάζοντας τα οφιολιθικά συμπλέγματα του Βούρινου και της Πίνδου διαπίστωσαν ότι: Η σύσταση των δουνιτών είναι: ολιβίνης >90%, πυρόξενοι <10%, χρωμίτης 1-2%. Η σύσταση των χαρζβουργιτών είναι: ολιβίνης >70%, πυρόξενοι <30%, χρωμίτης 1-2%. Σχεδόν σε όλους τους δουνίτες και χαρζβουργίτες η απώλεια πύρωσης είναι <1,5%. Υπάρχουν τεράστια αποθέματα δουνίτη και χαρζβουργίτη που είναι κατάλληλα για παραγωγή ολιβινικών προϊόντων υψηλών προδιαγραφών. Τα βέβαια αποθέματα είναι 25 εκατ. τόνοι. Σήμερα, γίνεται εξόρυξη χαμηλής ποιότητας ολιβίνη στη Σκούμτσα Γρεβενών (Όρος Βούρινος) από την εταιρία ΟΛΙΒΙΝΙΤΕΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Ολιβίνης χυτηρίου: 60-110 /t, πυρίμαχος: 70-80 /t, αμμοβολής: 80 /t. Αδρανή: 50-80 /t, αλευρομερής ολιβίνης: 115 /t. Εταιρία ΟΛΙΒΙΝΙΤΕΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Ε.Π.Ε. Έδρα/Διεύθυνση Αγίας Θεοδώρας 1, 546 23 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310/232290, Φαξ: 2310/237545 Έτος ίδρυσης 2001 Ορυχείο Σκούμτσα Γρεβενών Απασχολούμενοι 8 Προϊόντα Ολιβίνης Ετήσια παραγωγή 35.000 τόνοι 10. ΠΟΖΟΛΑΝΕΣ Περιγραφή και τύποι Είναι φυσικά ή τεχνητά υλικά πυριτικής ή αργιλιοπυριτικής σύστασης που κονιοποιημένα και με παρουσία υγρασίας, αντιδρούν χημικά με το Ca(OH) 2 σε θερμοκρασία περιβάλλοντος και σχηματίζουν ενώσεις με υδραυλικό χαρακτήρα. Η ποζολανική ενέργεια ενός υλικού είναι ανάλογη της περιεκτικότητάς του σε άμορφο SiO 2. Έτσι, αυτή μειώνεται από το ηφαιστειακό γυαλί μέχρι τους ζεόλιθους. Στις φυσικές ποζολάνες ανήκουν η κίσσηρη, η ηφαιστειακή σποδός ή τέφρα, η γη διατόμων κ.ά. που συνήθως βρίσκονται σε εκτεταμένα στρώματα με πάχη που φτάνουν τα 40 m. Στην Ελλάδα η ποζολάνη είναι γνωστή με το όνομα Θηραϊκή γη (περιέχει περίπου 65% SiO 2 ), εξαιτίας των μεγάλων χαλαρών αποθέσεών της στο ομώνυμο νησί και στα γειτονικά νησάκια. Λεπτοκονιοποιημένη κίσσηρη ή σκωρία δρα ως ποζολανικό υλικό, γι αυτό χρησιμοποιείται στη παρασκευή τσιμέντου. Επίσης, στην παρασκευή ήπιων αποξεστικών (σαπούνι χειρός, οικιακά καθαριστικά, καλλυντικά, στιλβωτικά σκονών δοντιών κ.ά.), απορροφητικών (έκδοχα σε καταλύτες και φαρμακευτικά προϊόντα, καθαριστικά δαπέδων, συλλέκτες λιπών, αντικαταστάτες εδαφών κ.ά.), πληρωτικών (χρώματα, ασφαλτικά μίγματα) και διηθητικών (νερό, χυμοί, ποτά, έλαια, ορυκτέλαια). Είναι από τα σπουδαιότερα βιομηχανικά ακατέργαστα υλικά της Ελλάδος. Σήμερα, το σημαντικότερο ορυχείο εξόρυξης βρίσκεται στο νησί Γυαλί στο Ανατολικό Αιγαίο, όπου τα βέβαια αποθέματα ξεπερνούν τους 120 εκατ. τόνους. Στη Μακεδονία και Θράκη εμφανίσεις ποζολανικών γαιών εντοπίστηκαν στον Έβρο (Μέστη, Λευκίμμη, Δαδιά και Πετρωτά) και στη Νέα Ζωή (τροφοδότησε στο παρελθόν την τσιμεντοβιομηχανία ΤΙΤΑΝ) και Προφήτη Ηλία Πέλλας, καθώς και στην Άψαλο και Ξιφιανή Αριδαίας (Κατερινόπουλος & Σταματάκης 1995, Κανάρης & Μαρκουλής 1983). Η ετήσια συνολική παραγωγή ποζολανικών γαιών στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια είναι περίπου 1,2 εκατ. τόνοι. Σχεδόν όλη απορροφάται από την τσιμεντοβιομηχανία, όπου μετά τη θεσμοθέτηση του Ευρωπαϊκού Προτύπου ΕΝ 197-1, αυξήθηκαν τα ποσοστά συμμετοχής της ποζολάνης σε ορισμένους τύπους τσιμέντου. Στην παραγωγή ποζολανικών γαιών δραστηριοποιούνται δύο εταιρίες, η ΛΑΒΑ Μ.Λ.Α.Ε. του ομίλου 16

ΗΡΑΚΛΗΣ με ετήσια παραγωγή 450.000 τόνους και η ΙΝΤΕΡΜΠΕΤΟΝ ΔΟΜΙΚΑ ΥΛΙΚΑ του ομίλου ΤΙΤΑΝ με 360.000 τόνους. Η τσιμεντοβιομηχανία «ΤΙΤΑΝ» προμηθεύεται όλη την παραγωγή δύο μικρότερων εταιριών εξόρυξης ποζολανικών γαιών στο Νομό Πέλλας: ΚΥΒΟΣ ΑΕ (1970) με δύο ορυχεία: Προφήτης Ηλίας Πέλλας με παραγωγή 70.000 τόνων/έτος τεφρής ποζολάνης, περιεκτικότητας 30-35% σε άμορφο SiO 2. Ξιφιανή Αριδαίας με παραγωγή 4-5.000 τόνων/έτος λευκότεφρης ποζολάνης, περιεκτικότητας 40-45% σε άμορφο SiO 2. ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΠΟΖΟΛΑΝΕΣ (2006) με δύο ορυχεία (63 στρεμ. και 20 στρεμ.) στην Άψαλο Αριδαίας και παραγωγή 8-10.000 τόνων/έτος λευκής ποζολάνης, περιεκτικότητας 50-55% σε άμορφο SiO 2. Αποξεστικού τύπου κίσσηρη: 120 /t, Απορρυπαντικού τύπου: 80 /t. Κατασκευαστικού τύπου: 20 /t, Διακοσμητικού τύπου: 10 /t. 11. ΧΑΛΑΖΙΑΣ Περιγραφή και τύποι Τα περισσότερα πυριγενή, ιζηματογενή και μεταμορφωμένα πετρώματα περιέχουν χαλαζία και πολλά από αυτά χρησιμοποιούνται ως εμπορικές πηγές της πυριτίας (SiO 2 ). Ιδιαίτερα, η χαλαζιακή άμμος και ο ψαμμίτης είναι πολύ συνηθισμένες πηγές, με καθαρότητα που ποικίλλει από τον αρκόζη (>60% χαλαζίας) μέχρι τον ορθοχαλαζίτη (>95% χαλαζίας). Άμμος και σκύρα σχηματίζονται σε ποτάμια και ρεύματα. Ο χαλαζίας είναι το πιο διαδομένο ορυκτό μετά τους αστρίους. Ωραίοι κρύσταλλοι χαλαζία συνοδεύουν πολλές φορές τα κοιτάσματα μικτών θειούχων, οπότε είναι δυνατό να έχουν μεγαλύτερη οικονομική αξία. Κρυσταλλικός και μαζοειδής χαλαζίας είναι συνηθισμένος σε πηγματίτες και υδροθερμικές φλέβες, καθώς και σε προσχωσιγενείς αποθέσεις. Ο συνεκτικός ψαμμίτης μπορεί να θρυμματιστεί και χρησιμοποιηθεί ως αδρανές, στην παρασκευή σκυροδέματος και ασφαλτομίγματος, ενώ αν είναι αισθητικά ελκυστικός, μπορεί να κοπεί, να επεξεργαστεί και χρησιμοποιηθεί ως λίθος δόμησης ή πλακίδιο δαπέδου ή τοίχου. Η χαλαζιακή άμμος χρησιμοποιείται ως υλικό αμμοβολής στον καθαρισμό πλοίων, δεξαμενών και γεφυρών, ενώ η πυριτική σκόνη στην παρασκευή ποικίλων υγρών καθαριστικών. Επίσης, ως υλικό χυτηρίου στην παραγωγή χάλυβα, ελατού σιδήρου και κραμάτων αλουμινίου και χαλκού. Τέλος, η χαλαζιακή άμμος χρησιμοποιείται στην κεραμική, στην υαλουργία και σε κλιβάνους τσιμέντου. Η πυριτία (SiO 2 ) και οι ενώσεις της παράγονται και καταναλώνονται στις περισσότερες χώρες του κόσμου. Η ετήσια παραγωγή υψηλής μέχρι μέσης ποιότητας πυριτίας είναι περίπου 120-150 εκατ. τόνοι, από τους οποίους >40% προέρχεται από τις ΗΠΑ. Προϊόντα συνθετικής πυριτίας παράγονται στις περισσότερο προηγμένες οικονομίες και καταναλώνονται στη βιομηχανία. Στην παραγωγή του μετάλλου πυριτίου κυριαρχεί η Κίνα με 45%. Όλοι οι κρύσταλλοι χαλαζία που χρησιμοποιούνται σε ηλεκτρονικές συσκευές είναι συνθετικοί (Harben 2002). α. Χαλαζιακή άμμος Χαλαζιακές άμμοι χερσαίας ή ποτάμιας προέλευσης για οικοδομική χρήση υπάρχουν άφθονες σε πολλές περιοχές της Μακεδονίας και Θράκης. Αμμορυχεία με ή χωρίς άδειες λειτουργίας υπάρχουν σε παρόχθιες περιοχές σχεδόν όλων των ποταμών τους. Έρευνες του ΙΓΜΕ έχουν διαπιστώσει την παρουσία 1,2 εκατ. τόνων χαλαζιακής άμμου στο Σκαλοχώρι Βοΐου Κοζάνης, καθώς και 400.000 τόνων χαλαζιακών κροκαλών στην περιοχή Μελίτης-Αχλάδας Φλώρινας (Τσιραμπίδης 2005). Χαλαζιακή άμμος χερσαίας ή ποτάμιας προέλευσης υψηλών προδιαγραφών δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, γι αυτό εισάγεται από το εξωτερικό. β. Χαλαζίας Μεγάλος αριθμός φλεβών χαλαζία, συνήθως μικρών διαστάσεων, διατέμνει τα κρυσταλλοσχιστώδη πετρώματα της Ροδοπικής και Σερβομακεδονικής Ζώνης (Κοσιάρης & Ζηκόπουλος 1991, Arvanitidis & Kilias 1997, Magganas et al. 1998, Μάραντος & Κοσιάρης 2003). Τα χαλαζιτικά κοιτάσματα που εκμεταλλεύονται σήμερα βρίσκονται στο Εξαμίλι Λαγκαδά και στη Μ. Παναγιά Χαλκιδικής, ενώ έχουν ήδη δρομολογηθεί οι απαιτούμενες διαδικασίες για την εκμετάλλευση νέων αξιόλογων κοιτασμάτων στους Νομούς Κιλκίς, Ημαθίας και Κοζάνης (Τσιραμπίδης 2005). Η ετήσια παραγωγή χαλαζία στην Ελλάδα (Α+Β ποιότητα) είναι τα τελευταία χρόνια περίπου 15.000 τόνοι. Οι ετήσιες ανάγκες χαλαζία για τις ελληνικές βιομηχανίες κεραμικών και υαλουργίας είναι περίπου 80.000 τόνοι. Μόνο μια εταιρία, η ELVIOR στη Μακεδονία, παράγει χαλαζία. Η μονάδα επεξεργασίας 17

βρίσκεται στην Άσσηρο Λαγκαδά. Από τη συνολική παραγωγή εξάγεται περίπου το 50%, για την παρασκευή πλακιδίων, βιομηχανικών δαπέδων και ειδικών εξωτερικών επιχρισμάτων. Η υπόλοιπη παραγωγή της καταναλώνεται από εγχώριες κεραμικές βιομηχανίες ή υαλουργίες, για την παραγωγή ειδών υγιεινής και πορσελάνης, καθώς και γυάλινων προϊόντων (π.χ. Vitruvit, Ionia Porcelain, Γιούλα κ.ά. με περίπου 1.500 τόνους/ετησίως η καθεμιά). Πυριτική άμμος και σκύρα: 20 /t. Πληρωτικά: 110 /t, διηθητικά: 70 /t, φίλτρα νερού: 30 /t, κεραμικά: 50 /t, πυρίμαχα ή αποξεστικά: 30 /t, για υαλοβάμβακα: 40 /t, για υαλοπίνακες: 15 /t, ευτηκτικά μεταλλουργίας: 6,50 /t. Κρύσταλλοι χαλαζία: 20 /kg, επεξεργασμένοι: 140 /kg. Αμέθυστος: 7-14 /ct. Εταιρία ΕΛΒΙΟΡ Α.Ε. Έδρα/Διεύθυνση Μητροπόλεως 77, 546 22 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310/224133, Φαξ: 2310/232504 Email: info@mevior.gr Website: www.mevior.gr Έναρξη παραγωγής 1986 Ορυχεία 2 Εξαμίλι Λαγκαδά, Μ. Παναγιά Χαλκιδικής Εργοστάσιο Άσσηρος, 572 00 Λαγκαδάς Τηλ.: 23940/61526, Φαξ: 23940/61606 Απασχολούμενοι 35 Προϊόντα Χαλαζίας, Άμμος χυτηρίων, Πυρίμαχο κονίαμα Ετήσια παραγωγή 15.000 τόνοι Ετήσιος κύκλος εργασιών 1,5 εκατ. 12. ΧΟΥΝΤΙΤΗΣ Περιγραφή Είναι ένα ασυνήθιστο ανθρακικό ορυκτό που αμιγές ή συνήθως ανακατωμένο με ποικίλες αναλογίες υδρομαγνησίτη και μαγνησίτη, σχηματίζει εκτεταμένες αποθέσεις σε μικρές λίμνες με ανθρακικά περιθώρια. Δεν είναι πολύ διαδομένος, εξαιτίας της ασταθούς κρυσταλλικής δομής του. Είναι κατάλληλος για πληρωτικές εφαρμογές στα πολυμερή, χρώματα και στεγανωτικά προϊόντα, στην παραγωγή υψηλής ποιότητας χαρτιών, καθώς και επιβραδυντικών φλόγας. Επωνυμία Έδρα/Διεύθυνση ΛΕΥΚΑ ΟΡΥΚΤΑ Α.Ε. Μητροπόλεως 77, 546 22 Θεσσαλονίκη Τηλ.: 2310/224133, Φαξ: 2310/232504 Email: info@mevior.gr Website: www.mevior.gr Έτος ίδρυσης 1994 Ορυχείο & εργοστάσιο Λεύκαρα Κοζάνης, Τηλ.: 24610/71686, Φαξ: 24610/71687 Απασχολούμενοι 10 Προϊόντα Χουντίτης, υδρομαγνησίτης 12.000 τόνοι/έτος (4.000 επεξεργασμένοι) Βρίσκεται στη λεκάνη της Κοζάνης σε λιμναίους σχηματισμούς, όπου οι σχετικές αναλογίες του ποικίλλουν κατά μήκος της. Οι συγκεντρώσεις χουντίτη-υδρομαγνησίτη επικρατούν στο ΝΑ τμήμα της λεκάνης, όπου Μεσοζωικοί δολομιτικοί ασβεστόλιθοι και δολομίτες αποτελούν το υπόβαθρο. Αυτά τα ανθρακικά ορυκτά έχουν κλαστικό χαρακτήρα και βρίσκονται μέσα σε στρώματα ποταμολιμναίων φάσεων (Calvo et al. 1995, Stamatakis 1995, Σταματάκης κ.ά. 2000). Ο χουντίτης της λεκάνης της Κοζάνης είναι η μοναδική απόθεση στον κόσμο, όπου γίνεται εξόρυξη (Hatjilazaridou et al. 1998). Στην περιοχή Νεράιδας-Λευκάρων η απόθεση του χουντίτη αποτελείται από: 95% (χουντίτη + υδρομαγνησίτη) σε σχέση 1:1 και 5% (αραγωνίτη + δολομίτη + ασβεστίτη + μαγνησίτη). Σήμερα, στην παραγωγή χουντίτη δραστηριοποιείται η εταιρία ΛΕΥΚΑ ΟΡΥΚΤΑ Α.Ε., ολλανδοελληνικών συμφερόντων. Εξορύσσει, επεξεργάζεται και παράγει ακατέργαστο και τελικό προϊόν, το οποίο σχεδόν εξολοκλήρου εξάγει. Η εταιρία το 1998 δημιούργησε μια μονάδα θρυμματισμού και ξήρανσης κοντά στο ορυχείο των Λευκάρων επενδύοντας 0,7 εκατ.. Το εργοστάσιο παράγει ένα μερικώς 18

επεξεργασμένο προϊόν για τη θυγατρική της γερμανικής εταιρίας Incemin AG με έδρα την Ελβετία, όπου γίνεται η τελική επεξεργασία. Το υλικό που διαθέτεται στην αγορά, είναι μίγμα χουντίτη-υδρομαγνησίτη σε ποσοστό 60% και 40%, αντίστοιχα. Όλη η παραγωγή του ακατέργαστου χουντίτη και το 80% του κατεργασμένου εξάγεται. Μέχρι σήμερα μόνο μια εγχώρια χαρτοβιομηχανία χρησιμοποιεί μικρές ποσότητες αυτού του υλικού ως πληρωτικό στην επικάλυψη του χάρτου. Οι συνολικές ετήσιες πωλήσεις είναι περίπου 8.000 τόνοι σε ακατέργαστο υλικό και 4.000 τόνοι σε επεξεργασμένο και ημιεπεξεργασμένο. ΜΕΡΟΣ ΙΙ: ΒΟΠ ΜΕ ΚΑΛΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ 1. ΒΕΡΜΙΚΟΥΛΙΤΗΣ Περιγραφή Είναι άχρωμος, τεφρόλευκος, πράσινος ή καστανοκίτρινος, με λεπτοφυλλώδεις κρυστάλλους και υαλώδη έως στιφρή λάμψη. Ο μη αποφυλλωμένος βερμικουλίτης χρησιμοποιείται στην παρασκευή πυρίμαχων σανίδων και σε πολφούς γεωτρήσεων, ενώ ο διογκωμένος στην παρασκευή ορισμένων οικοδομικών προϊόντων όπως ελαφροβαρών αδρανών και σανίδων, τσιμεντόλιθων, κονιαμάτων γύψου, χαλαρών μονωτικών πληρωτικών για δάπεδα, τοίχους και στέγες, πυρίμαχων επικαλυμμάτων κ.ά. Η Ν. Αφρική κυριαρχεί στην παγκόσμια παραγωγή βερμικουλίτη, ακολουθούμενη από την Κίνα. Στη Μακεδονία και Θράκη οι εμφανίσεις του περιορίζονται στις περιοχές του Ζιδανίου Κοζάνης, Ασκού Λαγκαδά, στα όρη Κρούσια και Δίσωρο του Κιλκίς, στη Βάβδο και Γερακινή Χαλκιδικής (Νταμπίτζιας & Περδικάτσης 1991, Zhelyaskova-Panayotova et al. 1992, Διακάκης κ.ά. 1995). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η σειρά του Βερτίσκου, όπου παράλληλα με τα σώματα τάλκη εντοπίζονται και εμφανίσεις βερμικουλίτη στην περιοχή του Ασκού (Νταμπίτζιας & Κουγκούλης 1994). Αυτός ο βερμικουλίτης παρουσιάζει επιθυμητές ιδιότητες για την παρασκευή ορισμένων δομικών, γεωργικών και κηπουρικών προϊόντων (Tsirambides & Michailidis 1999) και δείχνει υψηλή ικανότητα αφαίρεσης βαρέων μετάλλων από υδάτινα διαλύματα (Bourliva et al. 2004). Οι προοπτικές αξιοποίησης του βερμικουλίτη του Ασκού Λαγκαδά κρίνονται θετικές. Ακατέργαστος ΗΠΑ: 220-250 /t (αδρόκοκκος), 150-170 /t (μεσόκοκκος), 120-130 /t (λεπτόκοκκος), 70-80 /t (υπερλεπτόκοκκος). Ακατέργαστος Ν. Αφρικής: 160-260 /t. 2. ΒΟΛΑΣΤΟΝΙΤΗΣ Περιγραφή Έχει χρώμα λευκό έως καστανό, βελονοειδείς κρυστάλλους σε μαζοειδή συσσωματώματα και υαλώδη έως μεταξώδη λάμψη. Χρησιμοποιείται ως λειτουργικό πληρωτικό στην παραγωγή επικαλυπτικών χρωμάτων, πλαστικών, νάιλον, ελαστικών και δομικών υλικών. Η παραγωγή του κυριαρχείται από την Κίνα και την Ινδία. Εξαιτίας του περιορισμένου αριθμού των προμηθευτών χωρών, παρατηρείται τα τελευταία χρόνια ένα έντονο διεθνές εμπόριο του βολαστονίτη. Στη Μακεδονία και Θράκη εμφανίσεις του έχουν εντοπιστεί στα Κιμμέρια Ξάνθης και Πανόραμα Δράμας (Sapountzis & Venetopoulos 1977, Constadinidou et al. 1998). Το ΙΓΜΕ πραγματοποίησε στο παρελθόν δοκιμές εμπλουτισμένου βολαστονίτη από το Πανόραμα Δράμας, με αρκετά ικανοποιητικά αποτελέσματα. Βολαστονίτης (ΗΠΑ-ΕΕ): 170 /t (75 μm), 215 /t (45 μm), Βολαστονίτης (Κίνας): 80-85 /t (75 μm). 3. ΔΙΑΤΟΜΙΤΗΣ Περιγραφή Είναι ένα εξαιρετικά λεπτόκοκκο, εύθρυπτο και γεώδες στη λάμψη πυριτικό ιζηματογενές πέτρωμα με χρώμα από λευκό, όταν είναι καθαρό, μέχρι τεφρό ή μαύρο, όταν είναι ανακατωμένο με ανθρακούχα υλικά. Χρησιμοποιείται στην παρασκευή ελαφροβαρών μονωτικών δομικών πλίθων, τσιμέντου, κονιαμάτων και 19

στόκου και για βιομηχανική πυροπροστασία. Αποτελεί ιδανικό διηθητικό υλικό για την επεξεργασία πόσιμου νερού, αστικών και βιομηχανικών λυμάτων, φαρμακευτικών προϊόντων, ποτών, χυμών, ζάχαρης, ελαίων, ορυκτελαίων, λιπών, οργανικών και ανόργανων χημικών προϊόντων κ.ά. Ως έκδοχο υλικό στην παρασκευή ποικίλων φαρμακευτικών προϊόντων, λιπασμάτων, εκρηκτικών, ως εδαφοβελτιωτικό, ως άμμος υγιεινής κατοικίδιων, για αφαίρεση πετρελαιοκηλίδων κ.ά. Η παγκόσμια παραγωγή διατομίτη κυριαρχείται από τις ΗΠΑ και την Κίνα που παράγουν περισσότερο από το 50% του συνόλου. Εμφανίσεις διατομιτικών πετρωμάτων στη Μακεδονία υπάρχουν στις λεκάνες Κομνηνών Πτολεμαϊδος και Αιανής Κοζάνης με καλές προοπτικές αξιοποίησης (Stamatakis & Tsipoura-Vlachou 1990, Koukouzas 1992). Διηθητικός τύπος διατομίτη: 250-350 /t (φυσικός), 360 /t (πυροεπεξεργασμένος). Υπερλεπτόκοκκος: 1.350 /t. Έκδοχα: 230-300 /t, Μονωτικά: 150-250 /t, Πληρωτικά: 280 /t. Σκυροδέματα: 180-200 /t. 4. ΜΑΡΜΑΡΥΓΙΕΣ Περιγραφή Τα ορυκτά αυτά ανήκουν στην ένυδρη φυλλοπυριτική ομάδα των εύκαμπτων μαρμαρυγιών. Οι πιο σημαντικοί εμπορικοί μαρμαρυγίες είναι ο μοσχοβίτης ή σερικίτης και ο φλογοπίτης. Ο μοσχοβίτης ή σερικίτης είναι άχρωμος, ανοιχτο- έως σκουροπράσινος, με υαλώδη, μαργαριτώδη ή μεταξώδη λάμψη. Ο φλογοπίτης είναι κιτρινοκαστανός έως ερυθροκαστανός, άχρωμος ή πράσινος με μαργαριτώδη λάμψη. Oι φυλλώδεις μαρμαρυγίες χρησιμοποιούνται κυρίως στην παρασκευή οπτικών φίλτρων, θυρών ηλεκτρικών κουζινών και φούρνων μικροκυμάτων, επαργυρωμένων πυκνωτών, καθώς και ως μονωτικά υλικά σε ποικίλες ηλεκτρικές εφαρμογές. Οι μαρμαρυγίες ξηρής κονιοποίησης είναι αδρανείς, εύκαμπτοι και μη αποξεστικοί με τους λεπτομερέστερους τύπους να παρουσιάζουν λαμπρότητα μέχρι 75%. Χρησιμοποιούνται ως πληρωτικά υλικά στην παρασκευή συγκολλητικών, στεγανωτικών, χρωστικών, λιπαντικών, ελαστικών και πλαστικών προϊόντων, στην επεξεργασία του χαρτιού, καθώς και στην παραγωγή ελαφροβαρών γυψοσανίδων. Η φυσική λαμπρότητα και λάμψη τους, μαζί με τη χημική αδράνειά τους αποτελούν ιδιαίτερα πλεονεκτήματα στην παρασκευή καλλυντικών και άλλων ειδών ομορφιάς. Ο εμπορικός φυλλώδης μαρμαρυγίας αποτελείται από μεγάλους κρυστάλλους μεγέθους 2 cm έως μερικά μέτρα. Η παραγωγή μοσχοβίτη κυριαρχείται από τους υπολειμματικούς μαρμαρυγίες που είναι παραπροϊόντα της παραγωγής αστρίων και καολινών. Περισσότερο από το 80% της παγκόσμιας παραγωγής προέρχεται από τις ΗΠΑ, Ρωσία και Ν. Κορέα. Στη Μακεδονία και Θράκη υπάρχουν πολλά όξινα πυριγενή, πηγματιτικά και περιοχικής μεταμόρφωσης πετρώματα που περιέχουν αρκετές φορές μεγάλους κρυστάλλους μαρμαρυγιών. Μέχρι το 2006 μόνο στο Μυρτόφυτο Καβάλας γινόταν περιοδική εξόρυξη σερικίτη που αποτελεί προϊόν υδροθερμικής εξαλλοίωσης των περιεχόμενων αστρίων στους γρανίτες του Συμβόλου Όρους, από την εταιρία ΒΙΟΤΑΛΚ. Η επεξεργασία και ο εμπλουτισμός γινόταν στα Βρασνά Θεσσαλονίκης (Τσιραμπίδης 2005). Η επιχείρηση μπορεί να επαναλειτουργήσει, όμως με σύγχρονο εξοπλισμό εμπλουτισμού. Μοσχοβιτικός μαρμαρυγίας ΗΠΑ: 250-480 /t (φυλλώδης), 230-400 /t (ξερά κονιοποιημένος), 535-1300 /t (υγρά κονιοποιημένος), 535-930 /t (υπέρλεπτος). Μοσχοβιτικός μαρμαρυγίας Ευρώπης: 350-465 /t (ξερά κονιοποιημένος), 900-1050 /t (υγρά κονιοποιημένος), 360-545 /t (υπέρλεπτος). Φλογοπίτης ΗΠΑ: 15 /kg. 5. ΤΑΛΚΗΣ Περιγραφή Οι κρύσταλλοι του τάλκη είναι λεπτοπλακώδεις έως φυλλώδεις και έχουν χρώμα λευκοπράσινο έως μαυροπράσινο και στεατώδη έως μαργαριτώδη λάμψη. Οι μεγάλης κλίμακας αποθέσεις τάλκη σχηματίζονται κατά τα τελευταία στάδια της περιοχικής μεταμόρφωσης, αλλά και της μεταμόρφωσης επαφής, όταν υδροθερμικά διαλύματα επιδρούν σε πλούσια σε μαγνήσιο πετρώματα. Συνήθως ο τάλκης αντικαθιστά το σερπεντίνη σε ένα υπερφεμικό πέτρωμα όπως ο περιδοτίτης είτε πλήρως είτε πιο συνηθισμένα 20