ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΗ ΕΚ ΟΣΗ 4 Ηµερίδα για την παρουσίαση του Προγράµµατος Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης της ΕΕ «Ορίζοντας 2014-2020» 8 Άποφις και εξωγήινοι επιδροµείς 21 ράσεις και καινοτόµα προϊόντα από τους ερευνητές του ΑΠΘ 24 Επτά Έλληνες ανάµεσα στους κορυφαίους ερευνητές που χρηµατοδοτούνται από την Ευρώπη για το έτος 2012
Περιεχόµενα σελ. 4 Ηµερίδα για την παρουσίαση του Προγράµµατος Έρευνας και Τεχνολογικής... Ταυτότητα Περιοδική ενηµερωτική έκδοση της Γενικής Γραµµατείας Έρευνας & Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευµάτων, Πολιτισµού και Αθλητισµού Υπεύθυνος έκδοσης: Πηνελόπη Σπηλιώτη σελ. 8 σελ. 13 σελ. 14 σελ. 16 σελ. 18 Άποφις και εξωγήινοι επιδροµείς Προηγµένα µαθήµατα κατάρτισης στις παρατηρήσεις της Γης και... Kέντρο εκτροφής πειραµατόζωων θα δηµιουργηθεί στην Ελλάδα Ιανουάριος αφιερωµένος στην τεχνολογία! Το Herschel «συνέλαβε» τον αστεροειδή Apophis Επιµέλεια και διόρθωση κειµένων: Μαρία Αποστολάκη Αυτοτελές Τµήµα Εκδόσεων, Συνεδρίων & Εκθέσεων Τηλ: 210 7458.237, 210 7458.159 Fax: 210 7458.036 Γραφεία ΓΓET: Λ. Μεσογείων 14 18, Τ.Κ. 115 10, Αθήνα Τηλ: 213 1300.000 E-mail: webadmin @gsrt.gr www.gsrt.gr Σχεδιασµός, Παραγωγή: POSTSCRIPTUM information architecture Παπαδιαµαντοπούλου 4, 115 28 Aθήνα Τηλ: 210 7292.288, 210 7293570 vnikol@postscriptum.gr ΤΟ ΕΡΓΟ ΣΥΓΧΡΗΜΑΤΟ ΟΤΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΑΠΟ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΠΟΡΟΥΣ σελ. 21 σελ. 24 σελ. 27 σελ. 29 ράσεις και καινοτόµα προϊόντα από τους ερευνητές του ΑΠΘ Επτά Έλληνες ανάµεσα στους κορυφαίους ερευνητές που χρηµατοδοτούνται... Η «σκόνη» που έφερε επανάσταση στη νανοτεχνολογία Υπερσύγχρονη µονάδα πολυφωτονικής µικροσκοπίας στο Ινστιτούτο... Lay out και σελιδοποίηση: Βαγγέλης Νικολάου Συντακτική Οµάδα: Ελληνική Ένωση ηµοσιογράφων Επιστήµης - Science View Μακρή 3, 117 42, Αθήνα, Τηλ: 210 9231.955 www.scienceview.gr - E-mail: info@scienceview.gr Ηλίας Αγγελόπουλος ( ηµοσιογραφική Επιµέλεια) Αθανάσιος Κουτσουρίδης (Σύµβουλος Έκδοσης) Μενέλαος Σωτηρίου (Σύµβουλος Έκδοσης) Θεώνη Χαραλαµπίδου (Γραµµατειακή Υποστήριξη) σελ. 31 σελ. 37 Πρωτοποριακή ανακάλυψη στην ανάπτυξη εύκαµπτων πλαστικών... Έρευνα στο ΙΤΕ «δείχνει» τα αίτια της κρανιοσυνοστέωσης! Τεύχος 15, Φεβρουάριος 2013 σελ. 39 Ε&Τ Online in English 2 3
Inbox + Περισκόπιο Ηµερίδα για την παρουσίαση του Προγράµµατος Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης της ΕΕ «Ορίζοντας 2014-2020» Στο ΕΚΕΦΕ «ηµόκριτος» από τη Γενική Γραµµατεία Έρευνας & Τεχνολογίας Ηµερίδα για την παρουσίαση του Προγράµµατος Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Ορίζοντας 2014-2020», τη συνέχεια του 7ου Προγράµµατος Πλαισίου, πραγµατοποίησε η Γενική Γραµµατεία Έρευνας και Τεχνολογίας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευµάτων, Πολιτισµού και Αθλητισµού, στις 5 Φεβρουαρίου 2013 στο Αµφιθέατρο του ΕΚΕΦΕ «ηµόκριτος». Τη συζήτηση συντόνισε ο Γε- νικός Γραµµατέας Έρευνας & Τεχνολογίας, καθηγητής Βασίλης Μάγκλαρης, ο οποί- ος παρουσίασε και το ρόλο της Γενικής Γραµµατείας Έρευνας και Τεχνολογίας στον προγραµµατισµό για την Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτοµία για την νέα προγραµ- µατική περίοδο 2014-2020. Η παρουσίαση του νέου Προγράµµατος Πλαισίου, όπως έχει διαµορφωθεί έως σήµερα σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Συµβουλίου, έγινε από τον Γενικό ιευθυντή Έρευνας και Καινοτο- µίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Dr. Robert-Jan Smits ενώ συµπληρωµατικά στοιχεία για το χρονοδιάγραµµα και την προσπάθεια απλούστευσης διαδικασιών έδωσε ο συνεργάτης του, κ. Alan Cross. Παρουσιάσεις έκαναν ακόµη, ο ρ. Νίκος Κανελλόπουλος (Πρόεδρος.Σ. και ιευθυντής ΕΚΕΦΕ «η- µόκριτος») και ο καθηγητής Κώστας Φωτάκης (Πρόεδρος του Ιδρύµατος Τεχνολογίας και Έρευνας και Συντονιστής της Συνόδου των Προέδρων των Ερευνητικών Κέντρων). Την περίοδο 2014-2020 τα κονδύλια για την έρευνα και την καινοτοµία αναµένεται να αυξηθούν σηµαντικά, τόσο µέσω του «Ορίζοντα 2020», το οποίο αναµένεται να διαθέσει 80 δισ. (σε συνέχεια του 7ου Προγράµµατος Πλαίσιο που διέθεσε 50 δισ. την περίοδο 2007-2013), όσο και µε τα προγράµµατα για τη συνοχή των περιφερειών της ΕΕ που αναδεικνύουν την έρευνα και την καινοτοµία ως προτεραιότητες για τη χρηµατοδότηση των κρατών µελών. Οι συζητήσεις στο Συµβούλιο (ανταγωνιστικότητα-τοµέας Έρευνας) της Ε. Ε. για τον «Ορίζοντα 2020», ο οποίος αφορά την περίοδο 2014-2020, ξεκίνησαν επί ανικής Προεδρίας στη βάση των από 30-11-2012 Προτάσεων της Ε. Επιτροπής. Μέχρι σήµερα έχει επιτευχθεί µερική Γενική Συµφωνία σε επίπεδο Συµβουλίου για όλο το νοµοθετικό πακέτο (πλην του Π. Πλαισίου Έρευνας και Κατάρτισης Euratom) χωρίς όµως να έχει αποφασιστεί ακόµη το θέµα του προϋπολογισµού και κατανοµής του σε προτεραιότητες, δράσεις κλπ. Και αυτό γιατί δεν έχει επιτευχθεί ακόµη η τελική συµφωνία για τον Προϋπολογισµό της Ε. Ένωσης περιόδου 2014-2020, από όπου θα προκύψει και ο συνολικός προϋπολογισµός για τον ορίζοντα 2020. Η Ε. Επιτροπή προτείνει 80 δισ. (2014-2020) έναντι 50,5 δις του τρέχοντος (7ου Π. Πλαισίου ΕΤΑ). Η απόφαση θα ληφθεί εντός των επόµενων µηνών και η έναρξη του προγράµµατος «Ορίζοντα 2020» αναµένεται στο τέλος του 2013 µε τις πρώτες προσκλήσεις να ανακοινώνονται εντός του εκεµβρίου 2013. 4 5 συνεχίζεται...
Inbox + Περισκόπιο (συνέχεια) Ηµερίδα για την παρουσίαση του Προγράµµατος Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης της ΕΕ «Ορίζοντας 2014-2020» Στο επίπεδο των ιαρθρωτικών Ταµείων, ιδιαίτερη έµφαση δίνεται στην «ευφυή εξειδίκευση» (smart specialization). Η ευφυής εξειδίκευση βασίζεται σε 4 παράγοντες: Συγκριτικό πλεονέκτηµα, επιλογές, κρίσιµη µάζα και συνεργασίακαθοδήγηση. Την περίοδο 2014-2020, η διαµόρφωση στρατηγικής για την έξυπνη εξειδίκευση αποτελεί προϋπόθεση για τη χρηµατοδότηση των Περιφερειών από τα Ταµεία Συνοχής. Είναι, λοιπόν, αναγκαίο να σχεδιαστούν οι εθνικές και περιφερειακές προτεραιότητες, µε τη συµµετοχή όλων των εµπλεκό- µενων φορέων και µε επίκεντρο τις επιχειρήσεις. Όπως τονίστηκε, θα πρέπει να αξιοποιηθούν οι περιφερειακές υποδοµές και να ενισχυθούν οι συνέργιες µεταξύ εθνικών προγραµµάτων και Ορίζοντα 2020. «Εάν θέλουµε να είµαστε ανταγωνιστικοί στο διεθνές περιβάλλον θα πρέπει να επενδύσουµε στην επιστήµη και την καινοτο- µία. εν µπορούµε να ανταγωνιστούµε άλλες χώρες, κυρίως της Ασίας, σε επίπεδο κόστους εργασίας. Μπορούµε όµως να είµαστε ανταγωνιστικοί στην καινοτοµία, η οποία θα περνά στην «πράξη» µε παραγωγή καινοτόµων και ποιοτικών προϊόντων. Ο «Ορίζοντας 2020» έρχεται για να στηρίξει αυτές τις δράσεις και µε τον τρόπο αυτό να αποτελέσει «αντίδοτο», τόσο στην κρίση, όσο και στην ανεργία», τόνισε o κ. Robert-Jan Smits. «Το πρόγραµµα «Ορίζοντας 2020» µπορεί να δώσει ένα άµεσο τονωτικό ερέθισµα στην οικονοµία και εξασφαλίζει την επιστηµονική και τεχνολογική µας βάση και βιοµηχανική ανταγωνιστικότητα για το µέλλον, υποσχόµενο µια πιο έξυπνη, αειφόρο και χωρίς αποκλεισµούς κοινωνία», υπογράµµισε ο κ. Smits. «Το νέο πρόγραµµα Ορίζοντας 2020 µπορεί να φέρει πολλά καλά στην Ελλάδα. Από τα θετικά του σηµεία είναι η απλοποίηση διαδικασιών. Όλοι όσοι έχουµε εµπλακεί στο παρελθόν σε κοινοτικά προγράµµατα έχουµε δει το πόσο φρένο µπορεί να βάλει η γραφειοκρατία και η έλλειψη εµπιστοσύνης ανάµεσα σε αυτούς που δίνουν τα χρήµατα και σε αυτούς που διαχειρίζονται τα προγράµµατα για την έρευνα και την καινοτοµία. Ο Ορίζοντας 2020 δίνει µια νότα εµπιστοσύνης», είπε ο Γενικός Γραµµατέας Έρευνας Τεχνολογίας, καθηγητής Βασίλης Μάγκλαρης. «Ένα δεύτερο θετικό σηµείο είναι ότι υπάρχει διαπιστωµένη συνέργια ανάµεσα στα ανταγωνιστικά προγράµµατα του Ορίζοντα και στις διαρθρωτικές ενέργειες που υλοποιούνται στη χώρα, το ΕΣΠΑ. Το ΕΣΠΑ στην επόµενη φάση του θα στηρίζεται σε ένα αρκετά ανταγωνιστικό πλαίσιο, το οποίο θα έχει να κάνει µε την ευφυή εξειδίκευση, δηλαδή µε τα πλεονεκτήµατα της χώρας µας ανά περιοχή. Το νέο πρόγραµµα ΕΣΠΑ, της ευφυούς εξειδίκευσης θα λειτουργεί συνδυαστικά µε τον Ορίζοντα και θα υπάρχει συµπληρωµατικότητα ανάµεσα στις ενέργειες αυτές», τόνισε ο κ. Μάγκλαρης. Όπως σηµείωσε ο ίδιος, «ένα θέµα το οποίο θα πρέπει να προσέξουµε ιδιαίτερα είναι η αιµορραγία εγκεφάλων, το λεγόµενο brain drain. Αυτή τη στιγµή τα καλύτερα παιδιά µας, τα καλύτερα µυαλά, προσπαθούν να φύγουν από τη χώρα µας για να βρουν ευκαιρίες στο εξωτερικό». «Αν κρίνουµε από την ιδιαίτερα ανταγωνιστική παρουσία των ελληνικών ερευνητικών φορέων στο προηγούµενο πρόγραµµα πλαίσιο, θεωρώ ότι οι ελληνικοί φορείς είναι έτοιµοι για τον «Ορίζοντα 2020», είπε ο πρόεδρος του Ιδρύ- µατος Τεχνολογίας και Έρευνας, καθηγητής Κώστας Φωτάκης. «Αυτό που µας προβληµατίζει είναι το περιβάλλον, λόγω της κρίσης, το οποίο δεν βοηθά την έρευνα και τους φορείς της να αναπτυχθούν και να γίνουν ακόµη πιο ανταγωνιστικοί. Ενόψει του «Ορίζοντα», οι φορείς αυτή τη στιγµή οργανώνονται, κατά µονάς ή συνεργαζόµενοι, ήδη έχουν κατακτήσει ορισµένες σηµαντικές πρωτιές στον διεθνή χώρο, δίνοντας έµφαση στους τοµείς όπου µπορούµε να είµαστε οι πρώτοι και όχι απλά καλοί. Θα πρέπει, όµως, να υπάρξουν βελτιώσεις στο θεσµικό πλαίσιο, που θα κάνουν αυτήν την παρουσία ακόµη πιο ανταγωνιστική», σηµείωσε. Στην ηµερίδα συµµετείχαν πολλοί εκπρόσωποι ερευνητικών και εκπαιδευτικών φορέων, εκπρόσωποι του παραγωγικού τοµέα καθώς και χρηµατοδοτικοί οργανισµοί. Λόγω συνέργιας του Ορίζοντα 2020 µε τα ιαρθρωτικά Ταµεία, το «παρών» έδωσαν εκπρόσωποι εθνικών και περιφερειακών αρχών, που είναι αρµόδιοι για το σχεδιασµό της στρατηγικής ευφυούς εξειδίκευσης. 6 7
Inbox + Περισκόπιο Άποφις και εξωγήινοι επιδροµείς Άρθρο του ιονύση Π. Σιµόπουλου, διευθυντή του Ψηφιακού Πλανηταρίου του Ιδρύµατος Ευγενίδου Άρθρο του ιονύση Π. Σιµόπουλου, διευθυντή του Ψηφιακού Πλανηταρίου του Ιδρύµατος Ευγενίδου Την ερχόµενη Τετάρτη, 9 Ιανουαρίου (σ.σ. το άρθρο γράφτηκε λίγες ηµέρες πριν την «επίσκεψη» του αστεροειδούς), ο αστεροειδής Άποφις (µε διάµετρο 300 περίπου µέτρων) θα προσπεράσει την Γη µας σε απόσταση 14,5 εκατοµµυρίων χλµ. Σε σύγκριση η Σελήνη βρίσκεται σε µέση απόσταση από τη Γη τα 385.000 χλµ. Η επόµενη φορά που ο αστεροειδής αυτός θα διέλθει σε κοντινή απόσταση από τη Γη θα είναι στις 6 Μαρτίου 2021. Στις 13 Απριλίου 2029, όµως, ο Άποφις θα προσπεράσει τη Γη σε απόσταση περίπου 30.000 χλµ. αλλά είναι απίθανο να γίνει σύγκρουση τότε. Τον Απρίλιο του 2036, όµως, όταν ο αστεροειδής αυτός θα ξαναπεράσει κοντά από τη Γη, η πιθανότητα σύγκρουσής του µε τη Γη είναι 1 στις 250.000, αν και θα περιοριστεί ακόµη περισσότερο µετά από τις µετρήσεις που θα γίνουν κατά το µεθαυριανό προσπέρασµά του. Η Γη µας στο στόχαστρο Στις ερήµους της Βόρειας Αριζόνας βρίσκεται ένα από τα φυσικά θαύµατα του κόσµου, ένα από τα καλύτερα παραδείγµατα κρατήρων πρόσκρουσης. Με διάµετρο 1.200 µέτρων και βάθος 200 µέτρων, είναι το σηµάδι που άφησε πίσω του η σύγκρουση ενός µετεωρίτη µε τη Γη µας πριν από 50.000 χρόνια. Ο µετεωρίτης εκείνος είχε διάµετρο 150 µέτρων και µάζα αρκετών εκατοµµυρίων τόνων, και έπεσε πάνω στη Γη µε ταχύτητα 40.000 χιλιοµέτρων την ώρα. Ο µεγαλύτερος κρατήρας που έχει βρεθεί µέχρι τώρα βρίσκεται στο Μεξικό στην χερσόνησο Γιουκατάν και έχει διάµετρο 300 χιλιοµέτρων και φαίνεται ότι δηµιουργήθηκε από έναν αστεροειδή µε διάµετρο 16 περίπου χιλιόµετρων που έπεσε πριν από 65 περίπου εκατοµµύρια χρόνια και θεωρείται µάλιστα και ως υπεύθυνος για τον θάνατο των δεινοσαύρων και των 2/3 κάθε ζώου που υπήρχε τότε πάνω στον πλανήτη µας. Οι περισσότεροι φυσικά κρατήρες της Γης διαβρώνονται σχετικά σύ- ντοµα λόγω των δραστήριων γεωλογικών και καιρικών συνθηκών του πλανήτη µας. Παρ όλα αυτά όµως υπάρχουν ακόµη και σήµερα ενδείξεις γιγάντιων συγκρούσεων που έγιναν στο παρελθόν. Από την Αριζόνα στη Σιβηρία και έως την Αυστραλία, 140 περίπου κρατήρες συγκρούσεων έχουν βρεθεί στην επιφάνεια της Γης. Στενές επαφές Θα µπορούσαν άραγε παρόµοιες συγκρούσεις να ξανασυµβούν και στο µέλλον; Η απάντηση δυστυχώς είναι ναι! Πρόσφατα παραδείγµατα τέτοιων συγκρούσεων περιλαµβάνουν την πτώση ενός αρκετά µεγάλου µετεωρίτη στο Νότιο Ειρηνικό ωκεανό το 1978, που θεωρήθηκε τότε ότι ήταν µια µυστική δοκιµή πυρη- 8 9 συνεχίζεται...
Inbox + Περισκόπιο (συνέχεια) Άποφις και εξωγήινοι επιδροµείς νικής βόµβας. Στις 23 Μαρτίου 1989 ένας αστεροειδής 800 περίπου µέτρων προσπέρασε τη Γη µας σε απόσταση 640.000 χιλιοµέτρων. Ένας άλλος αστεροειδής, µε διάµετρο 10 περίπου µέτρων µας πλησίασε στις 17 Ιανουαρίου 1991 σε απόσταση 170.000 χιλιοµέτρων, µια απόσταση δηλαδή που είναι µικρότερη από το ήµισυ της απόστασης Γης-Σελήνης, ενώ στις 9 εκεµβρίου 1994 ένας άλλος µας προσπέρασε σε απόστα- ση 214.000 χιλιοµέτρων. Το βράδυ της 9ης Οκτωβρίου του 1992, µια φαντασµαγορική µπάλα ουράνιας φωτιάς διέσχισε τον ουρανό πάνω από τις ανατολικές Ηνωµένες Πολιτείες, καταλήγοντας τελικά στο «πορτ-µπαγκάζ» ενός αυτοκινήτου 65 χιλιόµετρα έξω από την Νέα Υόρκη µε τη µορφή ενός µετεωρίτη 12 κιλών. Ενώ το εκέµβριο του 1994 ένας κρός αστεροειδής προσπέρασε τη Γη µας σε µιτρία χρόνια µάλιστα απεκαλύφθη ότι µικροί απόσταση 100.000 χιλιοµέτρων. Πριν από αστεροειδείς και κοµήτες µε διάµετρο 10 περίπου µέτρων εκρήγνυνται στα ανώτερα στρώµατα της σφαιρας µία φορά κάθε 4 µε 6 ατµό- εβδοµάδες. Πέτρες από τον ουρανό Τα τελευταία 100 χρόνια έχουν καταγραφεί πτώσεις µετεωριτών πάνω σε 53 σπίτια, οκτώ αυτοκίνητα, τρία ζώα και τέσσερις ανθρώπους! Έχει καταγραφεί επίσης ότι το 1650 ένας µετεωρίτης χτύπησε το πόδι ενός Μιλανέζου µοναχού ο οποίος τελικά πέθανε από την αιµορραγία. Το 1954 ένας µετεωρίτης 4 περίπου κιλών τραυµάτισε ελαφρά µία γυναίκα στην Αλαµπάµα των ΗΠΑ, ενώ στην Ινδία ένας άλλος µετεωρίτης έσπασε το χέρι ενός άντρα. Πιο πρόσφατα το 1991 ένας µικρός µετεωρίτης 500 περίπου γραµµαρίων πέρασε «ξυστά» από το αυτί ενός 13χρονου στην Ινδιάνα των ΗΠΑ. Η πιθανότητα όµως να είσαστε εσείς ο επόµενος στόχος ενός εξωγήινου αντικειµένου είναι µία στα 150 τρισεκατοµµύρια αν και η πιθανότητα σύγκρουσης της Γης µας µ έναν µεγάλο αστεροειδή που θα κατέστρεφε τον ανθρώπινο πολιτισµό έχει υπολογιστεί ότι δεν υπερβαίνει την µία στις 20.000. Το τέλος του κόσµου; Συνολικά υπάρχουν 900.000 αστεροειδείς µε µέγεθος από 50 έως 100 µέτρα που διασχίζουν την τροχιά της Γης µας, ενώ άλλοι 320.000 έχουν διάµετρο πάνω από 100 µέτρα, και 9.000 απ αυτούς έχουν µέγεθος πάνω από 500 µέτρα. Η σύγκρουση µ έναν από τους µεγάλους αστεροειδείς (πάνω από 1.000 µέτρα) θα έφερνε αναπόφευκτα το τέλος του ανθρώπινου πολιτισµού πάνω στη Γη. Γιατί έστω κι αν δεν σκό- τωνε όλους τους ανθρώπους η στροφή της υποδοµής και της διακίνησης των τροφών θα ήταν καταθανατηφόρα για τους επιζώντες. Μία τέτοια σύγκρουση υπολογίζεται ότι συµβαίνει µία φορά κάθε 40.000 χρόνια. Ακόµη κι ένας µέτριος αστεροειδής µε µέγεθος 200 µέτρων που θα έπεφτε στη θάλασσα µε ταχύτητα 50 χιλιοµέτρων το δευτερόλεπτο θα σήκωνε τα νερά του ωκεανού σε ύψος 35 χιλιοµέτρων µέσα σε 40 δευτερόλεπτα και θα δηµιουργούσε παλιρροϊκά κύµατα (τσουνάµι) σε µία έκταση όση ολάκερος ο Ειρηνικός Ωκεανός. 10 11 συνεχίζεται...
Inbox + Περισκόπιο (συνέχεια) Άποφις και εξωγήινοι επιδροµείς Inbox + Περισκόπιο Προηγµένα µαθήµατα κατάρτισης στις παρατηρήσεις της Γης και της Τηλεπισκόπησης Πιθανότητες Κάποια µέρα ίσως συγκρουστούµε πραγµατικά και πάλι µε έναν αρκετά µεγάλο από αυτούς τους αλήτες του διαστήµατος, αν και παρ όλα αυτά η πιθανότητα να σκο- τωθείτε στη διάρκεια της ζωής σας από την πτώση ενός αστεροειδούς έχει υπολογιστεί ότι δεν υπερβαίνει τη µία στις 20.000. Αν, πάλι, οι πιθανότητες αυτές σάς φαίνονται µεγάλες, αναλογιστείτε ότι την ίδια περίοδο οι πιθανότητες να δολοφονηθείτε είναι µία στις 11.000, να σας κλέψουν το πορτοφόλι ή την τσάντα σας µία στις 1.560, να κλέψουν το αυτοκίνητό σας µία στις 145, να ληστέψουν το σπίτι σας µία στις 50 και να χάσετε τη δουλειά σας µία στις 33. Κι όµως... Σηµείωση σύνταξης Το άρθρο του κ. Σιµόπουλου γράφτηκε στις αρχές Ιανουαρίου. Λίγες εβδοµάδες αργότερα, την Παρασκευή 15 Φεβρουαρίου, µετεωρίτης έπεσε στην κεντρική Ρωσία, τραυµατίζοντας εκατοντάδες ανθρώπους και προκαλώντας ανυπολόγιστες υλικές ζηµιές. Οι ρωσικές Αρχές ανακοίνωσαν ότι ο µετεωρίτης εισήλθε στην ατµόσφαιρα της γης µε ταχύτητα 54.000 µέτρων και έσπασε σε κοµµάτια σε απόσταση 30-50 χιλιο- µέτρων από το έδαφος. Σύµφωνα µε τις Αρχές, ο µετεωρίτης εξερράγη στα ανώτερα στρώµατα της ατµόσφαιρας µε αποτέλεσµα τα φλεγόµενα κοµµάτια του να πέσουν σε µια µεγάλη περιοχή των Ουραλίων, ενώ θραύσµα του έπεσε σε µια παγωµένη λίµνη της επαρχίας Τσελιαµπίνσκ, όπου άνοιξε τρύπα διαµέτρου έξι µέτρων. Κάτοικοι στο Τσελιαµπίνσκ και στο Σβερντλόσκ περιέγραψαν σκηνικά αποκάλυψης, µε «φλεγόµενα αντικείµενα να πέφτουν από τον ουρανό», τη «γη να τρέµει» και τζάµια των κτιρίων να σπάνε ενώ είχαν ενεργοποιηθεί οι περισσότεροι συναγερµοί αυτοκινήτων επιτείνοντας τον πανικό. Σε κάθε περίπτωση, το τέλος του κόσµου δεν ήρθε, σε πείσµα όσων κινδυνολογούν ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2013 / ΤΕΥΧΟΣ 14 Ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός ιαστήµατος µε την υποστήριξη της ΓΓΕΤ διοργανώνει µια σειρά θεµατικά προηγµένων µαθηµάτων. Προθεσµία υποβολής των αιτήσεων συµµετοχής, µέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2013. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισµός ιαστήµα- τος (ΕΟ /ESA) µε την υποστήριξη της Γενικής Γραµµατείας Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) και τη συνδροµή του Χαροκόπειου Πανεπιστηµίου Αθηνών, διοργανώνει µια σειρά θεµατικά προηγµένων µαθηµάτων κατάρτισης που στοχεύουν στην εκπαίδευση της επόµενης γενιάς επιστηµόνων στον τοµέα των Παρατηρήσεων Γης. Ο 4ος κύκλος µαθηµάτων θα πραγµατοποιηθεί το πενθήµερο από 1 έως 5 Ιουλίου 2013, στις εγκαταστάσεις του Χαροκόπειου Πανεπιστηµίου Αθηνών. Το σεµινάριο µπορούν να παρακολουθήσουν (µέχρι 60) µεταπτυχιακοί φοιτητές και υποψήφιοι διδάκτορες, µεταδιδακτορικοί ερευνητές και χρήστες από τις χώρες της Ευρώπης και τον Καναδά, που στα θεµατικά τους ενδιαφέροντα περιλαµβάνεται ο τοµέας της Τηλεπισκόπησης και οι εφαρµογές της. Αναλυτικές πληροφορίες και το πρόγραµµα παρέχονται µέσω του παρακάτω διαδικτυακού τόπου: https://earth.esa.int/web/guest/landtrainingcourse2013 Η υποβολή των αιτήσεων συµµετοχής γίνεται ηλεκτρονικά µέσω του ανωτέρω δικτυακού τόπου, µε προθεσµία υποβολής µέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2013 12 13
Φορείς + ραστηριότητες Kέντρο εκτροφής πειραµατόζωων θα δηµιουργηθεί στην Ελλάδα Η ερευνητική υποδοµή εντάσσεται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράµµατος Infrafrontier, στο οποίο συµµετέχει το Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστηµών «Φλέµινγκ» Πρόγραµµα για τη δηµιουργία κέντρου «αναπαραγωγής, στέγασης και χαρακτηρισµού ζωικών µοντέλων», δηλαδή πειραµατόζωων για τη µελέτη ανθρώπινων ασθενειών, εγκρίθηκε από την γενική γραµµατεία ηµόσιων Επενδύσεων- ΕΣΠΑ. Με την απόφαση του γενικού γραµµατέα ηµοσίων Επενδύσεων- ΕΣΠΑ Γ. Γιαννούση, η πράξη «Ελληνική Ερευνητική Υποδοµή για το Φαινοτυπικό Χαρακτηρισµό και την Αρχειοθέτηση Πρότυπων Γενοτύπων Θηλαστικών» εντάσσεται στον Άξονα Προτεραιότητας 03 - Ενίσχυση της Ανταγωνιστικότητας της Καινοτοµίας και της Ψηφιακής Σύγκλισης του Επενδυτικού Προγράµµατος «Αττική». Η ερευνητική υποδοµή εντάσσεται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράµµατος Infrafrontier και αφορά υπηρεσία εκτροφής ποντικών, δηµιουργίας γενετικά τροποποιηµένων ποντικών για ερευνητική χρήση, καθώς και υπηρεσία χαρακτηρισµού των πειραµατόζωων που χρησιµοποιούνται σε πειράµατα. Στο πρόγραµµα συµµετέχει ήδη το Ερευνητικό Κέντρο Βιοϊατρικών Επιστηµών «Φλέµινγκ», το οποίο από το 2009 αποτελεί τον ελληνικό κόµβο του Ευρωπαϊκού Αρχείου Μεταλλαγ- µένων Ποντικών (EMMA) για το Infrafrontier. Συγκεκριµένα, οι υπηρεσίες που θα υποστηριχθούν στο νέο πρόγραµµα είναι: Υπηρεσίες αρχειοθέτησης, διανοµής, αναπαραγωγής και στέγασης ποντικών σύµφωνα µε τα πρωτόκολλα του EMMA. Υπηρεσίες παραγωγής διαγονιδιακών ποντικών, µε τεχνικές έγχυσης προπυρήνων και µεθόδους γονιδιακής στόχευσης. Υπηρεσίες φαινοτυπικού χαρακτηρισµού, στο πλαίσιο µιας «κλινικής ποντικών» µε µονάδες γενωµικής, πρωτεοµικής, κυτταροµετρίας ροής, ιστοπαθολογίας και απεικόνισης κυττάρων και ιστών. Η επιλέξιµη δηµόσια δαπάνη για τον υπολογισµό της κοινοτικής συνδροµής ανέρχεται σε 3.641.000 ευρώ και η χρονική διάρκεια υλοποίησης της πράξης είναι 40 µήνες. 14 15
Φορείς + ραστηριότητες Ιανουάριος αφιερωµένος στην τεχνολογία! εκάδες δράσεις στη ιαδραστική Έκθεση Επιστήµης και Τεχνολογίας του Ιδρύµατος Ευγενίδου Πολλές διαφορετικές δράσεις αφιερωµένες στον τοµέα της Τεχνολογίας φιλοξένησε η ιαδραστική Έκθεση Επιστήµης και Τεχνολογίας του Ιδρύµατος Ευγενίδου τον Ιανουάριο. Στις 19 και 20 Ιανουαρίου η ιαδραστική Έκθεση φιλοξένησε ερευνητές, οι οποίοι µίλησαν για τις τελευταίες εξελίξεις σε συγκεκριµένους τεχνολογικούς τοµείς. Στις 13, 20 και 27 Ιανουαρίου οι φανατικοί των ροµπότ είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν το «ιαδραστικό Εργαστήρι: Εισαγωγή στη Ροµποτική». Παράλληλα, κάθε Σάββατο και Κυριακή, οι επισκέπτες της ιαδραστικής Έκθεσης παρακολουθούσαν και την ενότητα «Τεχνολογία: Από τη µηχανή του Ήρωνα στα ιπτάµενα τρένα», µε πειράµατα, διαδραστικά παραµύθια και διαδραστικές αφηγήσεις για την αρχαία Ελληνική Τεχνολογία. Οµιλίες ερευνητών Το Σάββατο 19 Ιανουαρίου ο δρ. Βασίλειος Κωνσταντούδης (φυσικός στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών και ερευνητής στο ΕΚΕΦΕ η- µόκριτος) µίλησε για τις «Επιφάνειες µεταξύ τάξης και χάους: εκεί που τα νανο-τρανζίστορ συναντούν τους κυµατισµούς της θάλασσας αλλά και της γλώσσας». Εισαγωγή στη Ροµποτική Τις Κυριακές 13, 20 και 27 Ιανουαρίου διοργανώθηκαν εργα- στήρια εισαγωγής στη ροµποτική, στο πλαίσιο της ιαδραστικής Έκθεσης Επιστήµης και Τεχνολογίας. Κατά τη διάρκεια των εργαστηρίων είχαµε την ευκαιρία να δούµε σε δράση ένα ροµποτικό λουλούδι που αισθάνεται το άγγιγµα, αλλά και δύο µικροσκοπικά ροµπότ Zumo. Τα ροµπότ Zumo, όπως και πολλές άλλες δηµοφιλείς κατασκευές, είναι βασισµένες στην πλατφόρµα Arduino. Είδαµε πως λειτουργεί η πλατφόρµα, τους αισθητήρες που µπορεί να δεχθεί, αλλά και τις βασικές εφαρµογές που επιτρέπουν στα ροµπότ να αναγνωρίζουν τον χώρο γύρω τους, να λαµβάνουν βασικές αποφάσεις και να κινούνται αυτόνοµα. Από τη µηχανή του Ήρωνα στα ιπτάµενα τρένα Τα Σαββατοκύριακα από τις 12 έως τις 27 Ιανουαρίου συνεχίστηκε το αφιέρωµα στην τεχνολογία στη ιαδραστική Έκθεση, µε την ενότητα «Τεχνολογία: Από τη µηχανή του Ήρωνα στα ιπτάµενα τρένα». Το πρόγραµµα της ενότητας περιλάµβανε επιδείξεις πειραµάτων µε τα οποία µικροί και µεγάλοι ανακάλυψαν τα µυστικά των ανθρώπινων επιτευγµάτων από την αρχαιότητα µέχρι σήµερα, αλλά και από τα αντικείµενα που χρησιµοποιούνται καθηµερινά έως την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Την Κυριακή 20 Ιανουαρίου πραγµατοποιήθηκε οµιλία του δρ. Αθανάσιου εµίρη (διδάκτορα ιατρικής πληροφορικής, πανεπιστήµιο Χαϊδελβέργης, υπεύθυνου έρευνας & ανάπτυξης της εταιρείας micro2gen) µε τίτλο: «Εργαστήρια σε µέγεθος παλάµης». Σχετικοί σύνδεσµοι: Vimeo: https://vimeo.com/channels/248278 YouTube: http://www.youtube.com/user/eugenfound Facebook: http://www.facebook.com/diadraseis Twitter: https://twitter.com/diadraseis 16 17
ι-ερευνώντας Το Herschel «συνέλαβε» τον αστεροειδή Apophis Ο «αστεροειδής της Ηµέρας της Κρίσεως» είναι µεγαλύτερος από ό,τι είχε αρχικά εκτιµηθεί, ενώ θεωρείται απίθανη µελλοντική σύγκρουσή του µε τη Γη Νέες παρατηρήσεις του αστεροειδή Apophis, ο οποίος πλησίασε τη Γη το Σαββατοκύριακο 5-6 Ιανουαρίου, πραγµατοποίησε το διαστηµικό παρατηρητήριο Herschel της ESA. Τα δεδοµένα δείχνουν πως ο αστεροειδής είναι µεγαλύτερος από ό,τι είχε αρχικά εκτιµηθεί. Καταγεγραµµένος ως αστεροειδής (99942) Apophis (προηγουµένως MN4 2004 ), συχνά του αποδίδεται το παρατσούκλι «ο αστεροειδής της Ηµέρας της Κρίσεως» (στα αγγλικά ονοµάζεται «the doomsday asteroid»). Ο Apophis, που έχει το µέγεθος περίπου τριάµισι ποδοσφαιρικών γηπέδων, ανακαλύφθηκε το 2004 και έγινε διάσηµος, επειδή οι αρχικές εκτιµήσεις ήταν ότι υπάρχει µία όχι αµελητέα πιθανότητα (2,7%) να πέσει στη Γη στις 13 Απριλίου 2029, όταν θα πλησιάσει µόλις στα 31.220 χιλιόµετρα, πιο κοντά και από τους γεωστατικούς δορυφόρους που κινούνται σε ύψος 36.000 χλµ. Ο αστεροειδής θα επιστρέψει στη γειτονιά της Γης και πάλι το 2036, αλλά το πόσο κοντά θα πλησιάσει τότε είναι αβέβαιο, καθώς η προσέγγιση το 2029 αναµένεται να µεταβάλει ση- µαντικά την τροχιά του. Η απόκτηση βελτιωµένων φυσικών παραµέτρων για τον Apophis και η τροχιά του αποτελούν επο- µένως µεγάλης σηµασίας στοιχεία ώστε οι επιστήµονες να είναι σε θέση να κάνουν καλύτερες προβλέψεις της µελλοντικής πορείας του. Το παρατηρητήριο Herschel είχε µια καλή ευκαιρία να παρατηρήσει τον αστεροειδή για περίπου δύο ώρες ενώ προσέγγιζε τη Γη, ενόψει της πλησιέστερης προσέγγισής του σε απόσταση λίγο λιγότερο από το ένα δέκατο της απόστασης της Γης από τον Ήλιο, περίπου 14,5 εκατοµµύρια χιλιόµετρα. Οι παρατηρήσεις έγιναν στο πλαίσιο του προγράµµατος Guaranteed Time Programme MACH-11 του Herschel. «Εκτός από τα δεδοµένα που από µόνα τους έχουν επιστηµονική σηµασία, η κατανόηση βασικών ιδιοτήτων των αστεροειδών θα παρέχουν ζωτικής σηµασίας πληροφορίες για τις αποστολές που θα κληθούν να επισκεφθούν εν δυνάµει επικίνδυνα αντικείµενα», λέει ο Laurence O'Rourke, επιστηµονικός υπεύθυνος του προγράµµατος παρατήρησης MACH-11, από το Ευρωπαϊκό ιαστηµικό Κέντρο Αστρονοµίας ( European Space Astronomy Centre - ESAC ) και συµπληρώνει: «Ο Apophis είναι µόλις ο δεύτερος κοντινότερος στη Γη αστεροειδής που παρατηρήθηκε από το Herschel και, όπως φάνηκε, ο αστεροειδής κινήθηκε µε ένα ρυθµό 205 arcseconds ανά ώρα». 18 19 συνεχίζεται...
ι-ερευνώντας (συνέχεια) Το Herschel «συνέλαβε» τον αστεροειδή Apophis Η Ελλάδα που ερευνά ράσεις και καινοτόµα προϊόντα από τους ερευνητές του ΑΠΘ «Η αύξηση της διαµέτρου κατά 20%, από τα 270 στα 325 µέτρα, µεταφράζεται σε µια αύξηση 75% στις εκτιµήσεις µας για τον όγκο ή τη µάζα του αστεροειδή», λέει ο Thomas Müller από το Ινστιτούτο Max Planck για την Εξωγήινη Φυσική στο Garching της Γερµανίας, ο οποίος ηγείται της ανάλυσης των νέων δεδοµένων. Περισσότεροι από 3.000 επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά τα πρωτοποριακά εκθέµατα στο ΝΟΗΣΙΣ, ενώ πραγµατοποιήθηκε Με µεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε η έκθεση της Επιτροπής Ερευνών «Το ΑΠΘ στο ΝΟΗΣΙΣ: Συνάντηση Καινοτοµίας, Εκπαίδευσης και Πολιτισµού», που φιλοξενήθηκε το τριήµερο 18 20 Ιανουαρίου στο Κέντρο ιάδοσης Επιστηµών και Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ, στη Θεσσαλονίκη. Περισσότεροι από 3.000 επισκέπτες είχαν την ευκαιρία να δουν από κοντά ερευνητικές δράσεις και καινοτόµα προϊόντα που έχουν δηµιουργήσει ερευνητές του Πανεπιστη- µίου και ταυτόχρονα να γνωρίσουν τις υπηρεσίες, καθώς επίσης τις κοινωνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες οµάδων του Ιδρύµατος. «Οι µετρήσεις που αποκοµίσαµε από το Herschel παίζουν καίριο ρόλο για το φυσικό χαρακτηρισµό του Apophis, ενώ παράλληλα θα βελτιώσουν τις µακροπρόθεσµες προβλέψεις της τροχιάς του», λέει ο Göran Pilbratt, επιστήµονας του έργου Herschel της ESA. «Παρά το γεγονός ότι ο Apophis κέντρισε αρχικά το ενδιαφέρον του κοινού ως πιθανός κίνδυνος για τη Γη, κάτι που θεωρείται πλέον εξαιρετικά απίθανο για το εγγύς µέλλον, ως αστεροειδής εξακολουθεί να είναι πολύ σηµαντικός ως χαρακτηριστικό παράδειγµα των Near Earth Objects (αντικειµένων πλησίον της Γης)», λέει ο Göran Pilbratt, επιστήµονας της ESA στο έργο Herschel. ηµερίδα ενόψει του HORIZON 2020 Μέσω της εκδήλωσης δόθηκε η δυνατότητα στους επισκέπτες, αλλά και στους παραγωγικούς φορείς της Βόρειας Ελλάδας, να γνωρίσουν από κοντά τις καινοτόµες ερευνητικές δραστηριότητες που δίνουν µια νέα προοπτική στην οικονοµία και τη ζωή των συµπολιτών µας, τις εκπαιδευτικές κοινωνικές και πολιτιστικές παρεµβάσεις στην πόλη, τις πολυάριθµες δραστηριότητες για το κοινό της πόλης, καθώς και τις νέες δοµές του που στοχεύουν στην αποκατάσταση των αποφοίτων και την αναβάθµιση του Αριστοτέλειου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης. Μέσα από τις 64 συµµετοχές που αφορούσαν σε προϊόντα εφαρµοσµένων µελετών, προβλήθηκε µέρος της καινοτοµικής ερευνητικής δραστηριό- 20 21 συνεχίζεται...
Η Ελλάδα που ερευνά (συνέχεια) ράσεις και καινοτόµα προϊόντα από τους ερευνητές του ΑΠΘ τητας των ερευνητών του ΑΠΘ οι οποίες έχουν δυνατότητες εφαρµογής. Παράλληλα, στην ενότητα «Πειράµατα µε υλικά καθηµερινής χρήσης» τα παιδιά, αλλά και οι ενήλικες, είχαν την ευκαιρία να εµπλακούν σε διασκεδαστικές και επιµορφωτικές δραστηριότητες που συνδέουν τη φυσική µε την καθηµερινότητα. HORIZON 2020 Στο πλαίσιο της έκθεσης διοργανώθηκε ηµερίδα µε θέµα: «Ο σχεδιασµός ερευνητικών δοµών ενόψει του HORIZON 2020 και η ερευνητική προοπτική του ΑΠΘ», στην οποία συµµετείχαν ο Γενικός Γραµ- µατέας Έρευνας και Τεχνολογίας, Βασίλης Μάγκλαρης, ο εκπρόσωπος πολιτικής στη Γενική ιεύθυνση Έρευνας και Καινοτοµίας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, δρ Νίκος Καστρινός, η προϊσταµένη του τµήµατος Στρατηγικής και Ανάπτυξης του Εθνικού Κέντρου Τεκµηρίωσης, δρ Εύη Σαχίνη, ο πρόεδρος του ΕΚΕΤΑ, Αθανάσιος Κωνσταντόπουλος, ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας, και ο καθηγητής του Τµήµατος Χηµικών Μηχανικών του ΑΠΘ, ηµήτρης Κυριακίδης. Μετά τους χαιρετισµούς εκπροσώπων παραγωγικών φορέων ακολούθησε συζήτηση στρογγυλής τράπεζας, την οποία συντόνισε η Αντιπρύτανις Έρευνας και πρόεδρος της Επιτροπής Ερευνών, Σοφία Κου- ίδου Ανδρέου. Στη διάρκεια της συζήτησης ο Πρύτανης του ΑΠΘ ανέφερε στον κ. Μάγκλαρη ότι το ΑΠΘ παράγει επιστηµονική γνώση, ερευνητικά και καινοτοµικά προϊόντα και αυτό που µένει είναι το κράτος να θέσει τους κανόνες, ώστε αυτά να αξιοποιηθούν προς όφελος της οικονοµικής ανάπτυξης. Το Σάββατο, εξάλλου, υπογράφηκε µνηµόνιο συνεργασίας µεταξύ του ΑΠΘ και του Συνδέσµου Εξαγωγέων Βορείου Ελλάδος (ΣΕΒΕ). Το Μνηµόνιο, που υπεγράφη από τον Πρύτανη Γιάννη Μυλόπουλο, την Αντιπρύτανη Σοφία Ανδρέου Κουίδου και τον Αντιπρόεδρο του ΣΕΒΕ Κυριάκο Λουφάκη, έχει ως στόχο τη διασύνδεση της εκπαίδευσης και της έρευνας µε την επι- χειρηµατικότητα, την ανάπτυξη της εφαρµοσµένης έρευνας, καθώς και την ενίσχυση της εξωστρέφειας των ελληνικών επι- χειρήσεων και των Ελλήνων ερευνητών. Μέσα από την υλοποίηση κοινών δράσεων προβλέπεται η αξιοποίηση των αποτελεσµάτων της έρευνας, των υπηρεσιών των εργαστηρίων και των κατοχυρωµένων πνευµατικά «προϊόντων» του ΑΠΘ προς όφελος των ερευνητών, των επιχειρήσεων και του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου µε απώτερο σκοπό την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων και την τόνωση της απασχόλησης της χώρας. 22 23
Η Ελλάδα που ερευνά Επτά Έλληνες ανάµεσα στους κορυφαίους ερευνητές που χρηµατοδοτούνται από την Ευρώπη για το έτος 2012 Λαµβάνοντας έως 2,5 εκατοµµύρια ευρώ ανά έργο, οι χρηµατοδοτήσεις του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου Έρευνας θα επιτρέψουν στους επιλεγµένους επιστήµονες να προωθήσουν το έργο τους µε τις δικές τους ερευνητικές οµάδες Με το ποσό των 680 εκατοµµυρίων ευρώ χρηµατοδοτεί το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο Έρευνας (ΕΣΕ) 302 κορυφαίους ερευνητές και επιστή- µονες από 24 χώρες της Ευρώπης. Η σχετική λίστα περιλαµβάνει επτά Έλληνες ερευνητές, από τους οποίους οι τρεις δραστηριοποιούνται στη χώρα µας και οι υπόλοιποι τέσσερις σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Να ση- µειωθεί ότι η χρηµατοδότηση αφορά το έτος 2012. Από την Ελλάδα επιλέχθηκαν οι Ηλίας Κουτσουπιάς (Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων «ιόφαντος»), Μάρκος Παπαγεωργίου (Πολυτεχνείο Κρήτης) και Κώστας Σούκουλης (Ίδρυµα Έρευνας και Τεχνολογίας- ΙΤΕ). Επίσης, θα χρηµατοδοτηθούν οι Γιώργος Κούκος (Πανεπιστη- µιακό Νοσοκοµείο Λωζάννης), Πηνελόπη Βουνάτσου (Ελβετικό Ινστιτούτο Τροπικής και ηµόσιας Υγείας), Μανώλης Πασπαράκης (Πανεπιστήµιο Κολωνίας) και Γιάννης - Χρήστος Βασιλικός (Imperial College Λονδίνου). Λαµβάνοντας έως 2,5 εκατοµµύρια ευρώ ανά έργο, οι χρηµατοδοτήσεις θα επιτρέψουν στους επιλεγµένους επιστήµονες να προωθήσουν το έργο τους µε τις δικές τους ερευνητικές οµάδες. Κατά τον διαγωνισµό υποβλήθηκαν στο ΕΣΕ περίπου 2.300 αιτήσεις (αύξηση 4,5% έναντι του προηγούµενου έτους). Ο αριθµός των ερευνητών που επελέγησαν για χρηµατοδότηση, αυξήθηκε από 294 σε 302, ενώ το ποσοστό επιλογής παρέµεινε σταθερό στο 13%. Οι επιχορηγήσεις για προηγµένη έρευνα απονέµονται από το ΕΣΕ σε καθιερωµένους ερευνητές κάθε εθνικότητας ή ηλικίας, που είναι επιστηµονικά ανεξάρτητοι και έχουν να επιδείξουν πρόσφατο ιστορικό ερευνητικών επιδόσεων τέτοιο που τους αναγορεύει σε ηγετικές µορφές στους αντίστοιχους επιστηµονικούς τοµείς τους. Οι Βρετανοί, Γερµανοί, Γάλλοι, Ολλανδοί και Ιταλοί ερευνητές υπέβαλαν τις περισσότερες προτάσεις. Ωστόσο, σε αναλογία µε το µέγεθος του πληθυσµού της χώρας τους, υπερτερούν οι ερευνητές από την Ολλανδία, τη ανία, το Ηνωµένο Βασίλειο και την Κύπρο µεταξύ των χωρών της ΕΕ, καθώς επίσης από την Ελβετία και το Ισραήλ, όσον αφορά στις χώρες που είναι συνδεδεµένες µε το ερευνητικό πρόγραµµα της ΕΕ. 24 25 συνεχίζεται...
Η Ελλάδα που ερευνά (συνέχεια) Επτά Έλληνες ανάµεσα στους κορυφαίους ερευνητές που χρηµατοδοτούνται από την Ευρώπη για το έτος 2012 Η Ελλάδα που ερευνά Η «σκόνη» που έφερε επανάσταση στη νανοτεχνολογία Μόνο το 15% των ερευνητών που επιλέχθηκαν, είναι γυναίκες (µικρή αύξηση από το περσινό 12%), ενώ ο µέσος όρος ηλικί- ας των ερευνητών που θα χρηµατοδοτηθούν, ανέρχεται στα 51 έτη. Το 45% των προτάσεων που επελέγησαν, αφορούν τον τοµέα των «φυσικών και µηχανολογικών επιστηµών», το 37% τις «βιοεπιστή- µες-υγεία» και το 18% τις «κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήµες». Το Ευρωπαϊκό Συµβούλιο Έρευνας (ΕΣΕ) ιδρύθηκε το 2007 από την ΕΕ και είναι ο πρώτος πανευρωπαϊκός οργανισµός χρηµατοδότησης για έρευνες αιχµής. Έχει διαθέσει συνολικό προϋπολογισµό 7,5 δισ. ευρώ κατά το χρονικό διάστηµα από το 2007 έως το 2013. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει την περαιτέρω ενίσχυση του προϋπολογισµού του ΕΣΕ, ώστε να υπερβεί το ποσό των 13 δισεκατοµµυρίων ευρώ στο νέο Πρόγραµµα- Πλαίσιο «Ορίζοντας 2020» για την περίοδο 2014-2020. Ερευνητής του ΕΚΕΦΕ «ηµόκριτος» τιµάται µε έπαινο της Ακαδηµίας Αθηνών για την πρωτοποριακή έρευνά του στο αζαφουλερένιο Με έπαινο της Ακαδηµίας Αθηνών τιµήθηκε ο δρ. Γιώργος Χ. Βουγιουκαλάκης, συνεργαζό- µενος ερευνητής του ΕΚΕΦΕ «ηµόκριτος» και Λέκτορας υπό ιορισµό στο Τµήµα Χηµείας του Πανεπιστηµίου Αθηνών. Η εργασία για την οποία βραβεύτηκε έχει θέµα: «Αντιδράσεις του αζαφουλερενίου µέσω ελευθέρων ριζών: Σύνθεση µονοπαραγώγων και περιορισµοί». Ο δρ. Βουγιουκαλάκης, ερευνητής στο Eργαστήριο Φωτοοξειδοαναγωγικής Μετατροπής και Αποθήκευσης της Ηλιακής Ενέργειας του Ινστιτούτου Προηγµένων Υλικών, Φυσικοχηµικών ιεργασιών, Νανοτεχνολογίας και Μικρο- συστηµάτων του ΕΚΕΦΕ, συνεργαζόµενος µε τους ρ. Πολύκαρπο Φαλάρα και ρ. Κυριάκο Παπαδόπουλο, βραβεύτηκε στη διάρκεια της πανηγυρικής συνεδρίας της Ακαδηµίας Αθηνών, που πραγµατοποιήθηκε στις 28 εκεµβρίου 2012. Εδώ µπορείτε να βρείτε το αρχείο µε τους χρηµατοδοτούµενους επιστήµονες: http://erc.europa.eu/sites/default/files/document/ file/erc_2012_adg_results_all_domains.pdf Η πρωτοποριακή έρευνα του δρ. Γ. Βουγιουκαλάκη περιγράφει τη σύνθεση και το χαρακτηρισµό µιας σειράς νέων παραγώγων του αζαφουλερενίου. Το αζαφουλερένιο αποτελεί το µοναδικό ετεροφουλερένιο, το οποίο µπορεί µέχρι σήµερα να συντεθεί µε χηµικό τρόπο. 26 27 συνεχίζεται...
Η Ελλάδα που ερευνά (συνέχεια) Η «σκόνη» που έφερε επανάσταση στη νανοτεχνολογία Η ζωή εν καινοτοµία Υπερσύγχρονη µονάδα πολυφωτονικής µικροσκοπίας στο Ινστιτούτο Παστέρ Τα φουλερένια των οποίων παράγωγα αποτελούν τα ετεροφουλερένια- είναι ανθρακικές δοµές σε σχήµα µπάλας ποδοσφαίρου και διακρίνονται µακροσκοπικά ως µαύρη σκόνη. Τα φουλερένια παράγονται κατά την καύση αρωµατικών ενώσεων, αλλά ακόµα και κάθε φορά που καίµε ξύλο, πετρέλαιο ή κάρβουνο. Μεταξύ άλλων, µπορούν να παρασκευαστούν εκπέµποντας υψηλής έντασης ακτινοβολία laser πάνω σε γραφίτη. Αν και δεν υπάρχουν ακόµα συγκεκριµένες εφαρµογές των φουλερενίων, η παρατήρηση και µελέτη τους έφερε επανάσταση στη νανοτεχνολογία, αφού οδήγησε στην ανακάλυψη των νανοσωλήνων άνθρακα καθώς και του γραφενίου. Η παραπάνω εργασία δηµοσιεύθηκε το 2010 στο επιστηµονικό περιοδικό The Journal of Organic Chemistry της American Chemical Society από τον ρ. Βουγιουκαλάκη σε συνεργασία µε τους ρ. Εµµανουήλ Ρουµπελάκη και Καθηγ. Μιχάλη Ορφανόπουλο από το Τµήµα Χηµείας του Πανεπιστηµίου Κρήτης. Επιτρέπει τη µελέτη δυναµικών βιολογικών διεργασιών που συµβαίνουν βαθιά µέσα στους ιστούς του οργανισµού και δίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα τη δυνατότητα να παρατηρούνται βιολογικές διεργασίες σε ζωντανά πειραµατόζωα Με την εγκατάσταση και λειτουργία Πολυφωτονικού Συνεστιακού Συστήµατος Μικροσκοπίας υπερσύγχρονης τεχνολογίας αναβαθµίστηκε πρόσφατα η Μονάδα Οπτικής Μικροσκοπίας του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ (ΕΙΠ). Το Σύστηµα χρηµατοδοτήθηκε εξ ολοκλήρου από το πρόγραµµα REGPOT 2010-11 του 7ου Προγράµµατος Πλαισίου της ΕΕ, ύψους 1,9 εκατοµµυρίων ευρώ, µετά από πρόταση ερευνητών του Ινστιτούτου. Το σύστηµα αυτό είναι το πρώτο που εγκαθίσταται στην Περιφέρεια της Αττικής και επιτρέπει τη µελέτη δυνα- µικών βιολογικών διεργασιών που συµβαίνουν βαθιά µέσα στους ιστούς του οργανισµού. Επιπλέον δίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα τη δυνατότητα να παρατηρούνται βιολογικές διεργασίες σε ζωντανά πειραµατόζωα (intravital multiphoton imaging), απεικονιστική προσέγγιση που αποτελεί αιχµή της επιστηµονικής έρευνας διεθνώς. Στο ΕΙΠ η τεχνολογία αυτή εφαρµόζεται σε πρώτη φάση στο πλαίσιο Βασικής και Μεταφραστικής Έρευνας στο τοµέα των Νευροεπιστηµών για τη µελέτη των αλλη- Ένα επίσης σηµαντικό εύρηµα που προέκυψε από αυτή την έρευνα, είναι η συµµετοχή των αζαφουλερενίων σε αντιδράσεις φωτοεπαγόµενης µεταφοράς ηλεκτρονίων. Εφαρµόζοντας ένα καινοτόµο τρόπο παραγοντοποίησης του αζαφουλερενίου, ο ρ. Βουγιουκαλάκης σε συνεργασία µε τον Καθηγ. Ορφανόπουλο ανακάλυψαν µια αντίδραση που δεν είχε αναφερθεί πότε στο παρελθόν στη βιβλιογραφία. λεπιδράσεων µεταξύ των κυττάρων του εγκεφάλου, µε 28 29 συνεχίζεται...
Η ζωή εν καινοτοµία (συνέχεια) Υπερσύγχρονη µονάδα πολυφωτονικής µικροσκοπίας στο Ινστιτούτο Παστέρ Η ζωή εν καινοτοµία Πρωτοποριακή ανακάλυψη στην ανάπτυξη εύκαµπτων πλαστικών φωτοβολταϊκών σκοπό την κατανόηση της λειτουργίας του, τη µελέτη της παθογένειας νευροεκφυλιστικών νόσων και τραυµάτων του νευρικού συστή- µατος και την ανάπτυξη καινοτόµων θεραπευτικών προσεγγίσεων. Πρόθεση των Ελλήνων ερευνητών είναι να επεκτείνουν, στο άµεσο µέλλον, τα ερευνητικά πρωτόκολλα ζωντανής απεικόνισης για: α) την παρατήρηση της εισόδου λοιµογόνων παραγόντων (βακτηρίων, παρασίτων και ιών) στα κύτταρα και τους ιστούς του οργανισµού καθώς και για τη µελέτη της πορείας και της εδραίωσης της λοίµωξης σε πραγµατικό χρόνο, µε σκοπό την ανακάλυψη νέων θεραπευτικών στόχων, β) τη µελέτη των κυττάρων του ανοσολογικού συστήµατος και τις αλληλεπιδράσεις τους µε άλλα συστήµατα του οργανισµού και γ) την παρατήρηση της εξέλιξης καρκινικών όγκων και την κατανόηση των µηχανισµών που οδηγούν σε µετάσταση προκειµένου να αναπτυχθούν νέα στοχευµένα φάρµακα. Η ανάπτυξη της Μονάδας Μικροσκοπίας του ΕΙΠ και η εφαρµογή απεικονιστικών τεχνολογιών αιχµής, συµπληρώνονται και υποστηρίζονται από τη Μονάδα Πειραµατόζωων και ιαγονιδιακής Τεχνολογίας/Ζωϊκών Προτύπων Βιοϊατρικής Έρευνας, οι οποίες σε συνδυασµό µε τις Μονάδες Βλαστοκυττάρων, Μικροχειρουργικής και Μεταµοσχεύσεων, καθώς και της νεοσύστατης Μονάδας Ηλεκτροφυσιολογίας, η οποία επίσης χρηµατοδοτήθηκε από το συγκεκριµένο έργο, συνεισφέρουν µοναδικά στην ανάπτυξη της Μεταφραστικής Βιοΐατρικής Έρευνας στη χώρα µας. Το νέο σύστηµα Πολυφωτονικής Συνεστιακής Μικροσκοπίας του ΕΙΠ συµβάλλει σηµαντικά στην ερευνητική Αριστεία, καθώς αποτελεί ανοικτή πλατφόρµα στην οποία µπορούν να συµµετέχουν τα Ερευνητικά Ινστιτούτα της Περιφέρειας Αττικής, αλλά και ολόκληρης της χώρας. Τεχνική απευθείας αναγωγής υµενίου οξειδίου του γραφενίου πάνω σε πλαστικό υπόστρωµα από ερευνητές του ΙΤΕ και του ΤΕΙ Κρήτης Έγκριση από την Ε.Ε. για την πρόταση «ΓΡΑΦΕΝΙΟ» ως ένα µελλοντικό και ανερχόµενο τεχνολογικό ορόσηµο Μια µέθοδο, βασισµένη σε ελεγχόµενη ακτινοβόληση µε δέσµη υπερβραχέων παλµών λέιζερ, για την απευθείας αναγωγή λεπτού στρώµατος οξειδίου του γραφενίου πάνω σε πλαστικό και εύκαµπτο υπόστρωµα και την µετατροπή του σε υψηλά διαφανές και αγώγιµο ηλεκτρόδιο, αποκάλυψαν ερευνητές του ΙΤΕ και του ΤΕΙ Κρήτης. Σήµερα, η πλειονότητα των ηλεκτρονικών διατάξεων κατασκευάζονται µε ηλεκτρόδια ινδίου-κασσιτέρου (ΙΤΟ), το εν λόγω όµως στρώµα δεν µπορεί να εφαρµοσθεί σε εύκαµπτες διατάξεις, λόγω του ότι είναι εύθραυστο, άκαµπτο και αρκετά υψηλού κόστους. Μια υποσχόµενη, χαµηλού κόστους, εναλλακτική τεχνολογία είναι η χρησιµοποίηση γραφενίου σε µορφή υγρού αιωρήµατος. Η εν λόγω καινοτόµα τεχνολογία στην περιοχή των εύκαµπτων φωτοβολταϊκών πραγµατοποιήθηκε σε συνεργασία µεταξύ των ερευνητικών οµάδων του Εργαστηρίου Μικρο-Νανο δόµησης µε Υπερβραχείς Παλµούς Λέιζερ του Ινστιτούτου Ηλεκτρονικής οµής και Λέιζερ του ΙΤΕ µε επικεφαλής τον τακτικό Ερευνη- 30 31 συνεχίζεται...
Η ζωή εν καινοτοµία (συνέχεια) Πρωτοποριακή ανακάλυψη στην ανάπτυξη εύκαµπτων πλαστικών φωτοβολταϊκών τή ρ. Εµµανουήλ Στρατάκη, και του Κέντρου Τεχνολογίας Υλικών και Φωτονικής του ΤΕΙ Κρήτης µε επικεφαλής τον ρ. Εµµανουήλ Κυµάκη, τακτικό Αναπληρωτή Καθηγητή του Τµή- µατος Ηλεκτρολογίας. Η επιτυχία βασίστηκε στον συνδυασµό των αλληλένδετων τεχνογνωσιών των δυο οµάδων, και πιο συγκεκριµένα, η οµάδα του ΙΤΕ είναι διεθνώς αναγνωρισµένη σε θέµατα αλληλεπίδρασης δέσµης λέιζερ µε ύλη, ενώ η οµάδα του ΤΕΙ στη περιοχή των φωτοβολταϊκών 3ης γενιάς. ρ. Εµµανουήλ Στρατάκης Τα υµένια που παρασκευάζονται µε την τεχνική αυτή µπορούν να ενσωµατωθούν επιτυχώς ως διάφανα ηλεκτρόδια σε οργανικές φωτοβολταϊκές (ΟΦ) κυψελίδες µε υψηλότερη απόδοση σε σχέση µε αυτές που προκύπτουν από άλλες προτεινόµενες µεθόδους. Συγκριτικό πλεονέκτηµα της τεχνικής είναι ότι η αναγωγή λαµβάνει χώρα επί τόπου πάνω στο ευαίσθητο υπόστρωµα χωρίς να το καταστρέφει, ή να καταπονεί τις ιδιότητές του επηρεάζοντας την αυτοτέλειά του. Επιπρόσθετα, η υπεροχή της εν λόγω τεχνικής πηγάζει από το γεγονός ότι είναι συµβατή µε τεχνολογίες µαζικής εκτύπωσης οργανικών ηλεκτρονικών διατάξεων σε ρ. Εµµανουήλ Κυµάκης µορφή ρολού που έχουν αρκε- τά χαµηλότερο κόστος από τις συµβατές τεχνολογίες πυριτίου, ενισχύοντας τις προοπτικές για την γρήγορη εµπορική αξιοποίηση τους. Η εργασία δηµοσιεύτηκε στο Advanced Functional Materials,, ένα από τα πιο έγκυρα διεθνή επιστηµονικά περιοδικά. Τι είναι το γραφένιο Το γραφένιο είναι ένα δισδιάστατο υλικό σε µορφή φυλλιδίων µονο-ατοµικού πάχους, αποτελούµενων από άτοµα άνθρακα. Ως εκ τούτου είναι εξαιρετικά διάφανο και αγώγιµο. Επιδεικνύει µεταξύ άλλων εκπληκτικών ιδιοτήτων, τη βέλτιστη αντοχή σε κάµψη από όλα τα γνωστά υλικά και ξεχωριστή θερµική και ηλεκτρική αγωγιµότητα. Εκτιµάται ότι θα φέρει επανάσταση στις τεχνολογίες πληροφορίας, επικοινωνίας και ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. Η ανακάλυψη του υλικού αυτού τιµήθηκε µε το βραβείο Νόµπελ Φυσικής το 2010. Το γραφένιο αποτελεί αντικείµενο εκρηκτικής επιστηµονικής δραστηριότητας εδώ και περίπου 7 χρόνια, όταν δηµοσιεύτηκαν τα πρωτοποριακά πειράµατα που πραγµατοποιήθηκαν πάνω στο νέο αυτό υλικό και είχαν ως αποτέλεσµα την απονοµή του βραβείου Νόµπελ Φυσικής για το 2010 στους καθηγητές του Πανεπιστήµιου του Manchester Andre Geim και Kostya Novoselov. Ο µοναδικός συνδυασµός των εκπληκτικών ιδιοτήτων του καθιστά το γραφένιο την απαρχή νέων ρηξικέλευθων τεχνολογιών, σε ένα ευρύ τεχνολογικό πεδίο.με τη σηµερινή αναγγελία η Ευρώπη προωθεί ένα νέο τύπο συνεργατικής και συντονισµένης ερευνητικής πρωτοβουλίας πρωτοφανούς έκτασης. Το «ΓΡΑΦΕΝΙΟ» ενώνει τον ακαδηµαϊκό και το βιοµηχανικό κόσµο στοχεύοντας σε επαναστατικές ανακαλύψεις µε στόχο την τεχνολογική καινοτοµία. Η ερευνητική δραστηριότητα θα καλύψει ολόκληρη την οικονοµική αλυσίδα, από την παραγωγή υλικών έως την ενοποίηση εξαρτηµάτων και συστηµάτων, και στοχεύει σ έναν αριθµό επιτευγµάτων, που 32 33 συνεχίζεται...
Η ζωή εν καινοτοµία (συνέχεια) Πρωτοποριακή ανακάλυψη στην ανάπτυξη εύκαµπτων πλαστικών φωτοβολταϊκών θα αξιοποιούν τις µοναδικές ιδιότητες του γραφενίου. Κοµβικές εφαρµογές είναι, ενδεικτικά, οι ηλεκτρονικές και οπτικές διατάξεις υψηλής ταχύτητας, τα ελαφρά λειτουργικά εξαρτήµατα και οι εξελιγµένες µπαταρίες. Στα παραδείγµατα νέων προϊόντων για τον καταναλωτή που θα βασίζονται στις τεχνολογίες του γραφενίου περιλαµβάνονται ηλεκτρονικές συσκευές υψηλής ταχύτητας που θα είναι ταυτόχρονα εύκαµπτες και ανθεκτικές, όπως το ηλεκτρονικό χαρτί και οι ευλύγιστες συσκευές επικοινωνίας, καθώς επίσης και αεροσκάφη ελαφρύτερα και πιο οικονοµικά στην κατανάλωση ενέργειας. Μακροπρόθεσµα, το γραφένιο αναµένεται να ανοίξει νέους ορίζοντες σε ιατρικές εφαρµογές, όπως στους τεχνητούς αµφιβληστροειδείς, και να συνεισφέρει σε νέα υπολογιστικά πρότυπα. Το ΤΕΙ Κρήτης και το ΙΤΕ συµµετέχουν στην Ευρωπαϊκή πλατφόρµα γραφενίου (FET Graphene Flagship), που στοχεύει στην ενίσχυση έρευνας που οδηγεί σε καινοτοµίες µε µεγάλο τεχνολογικό και κοινωνικό αντίκτυπο σε βάθος δεκαετίας. Έγκριση από την Ευρωπαϊκή Ένωση για το γραφένιο Στο µεταξύ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέλεξε το «ΓΡΑΦΕΝΙΟ» ως ένα από τα πρώτα ανερχόµενα τεχνολογικά ορόσηµα, που πρόκειται να λάβουν χρηµατοδότηση ενός δισεκατοµµυρίου ευρώ το καθένα τα επόµενα 10 χρόνια. Η αποστολή του «ΓΡΑΦΕΝΙΟΥ» είναι να πάρει το υλικό αυτό -και άλλα συναφή πολυστρωµατικά παράγωγα- από τα ερευνητικά εργαστήρια και να τα µεταφέρει στην κοινωνία, ώστε να προκαλέσει επανάσταση στη βιοµηχανία σε πολλαπλά επίπεδα και να δηµιουργήσει οικονοµική ανάπτυξη και νέες θέσεις εργασίες στην Ευρώπη. Από την έναρξη του τρέχοντος έτους και για 30 µήνες, το «ΓΡΑΦΕΝΙΟ» θα συντονίσει τις προσπάθειες 74 ακαδηµαϊκών και βιοµηχανικών ιδρυµάτων και συνολικά 126 ερευνητικών οµάδων σε 17 Ευρωπαϊκές χώρες συµπεριλαµβανοµένης και της Ελλάδας, µε ένα αρχικό προϋπολογισµό 54 εκατ. Ευρώ. Στην πρώτη φάση του προγράµµατος συµµετέχουν τρία ελληνικά ιδρύµατα, το Ίδρυµα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) µέσω του Κέντρου Γραφενίου (FORTH Graphene Centre) µε έδρα την Πάτρα (http://graphene.iceht.forth.gr), το Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων (http://cmsl.materials.uoi.gr) και το ΑΤΕΙ Κρήτης (http://nano.teicrete.gr). Η κοινοπραξία θα διευρυνθεί µε ακόµη 20-30 οµάδες µε ανοικτή πρόσκληση αµέσως µετά την έναρξη του προγράµµατος, ώστε να ενισχυθεί η τεχνολογική πτυχή του εγχειρήµατος. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το «ΓΡΑΦΕΝΙΟ» συντονίζεται από τον Καθηγητή Jari Kinaret του Τεχνολογικού Πανεπιστηµίου Chalmers στο Gothenburg της Σουηδίας. Συντονιστής της ελληνικής συµµετοχής και εθνικός εκπρόσωπος του «ΓΡΑΦΕΝΙΟΥ» είναι ο καθηγητής του Πανεπιστηµίου Πατρών και ιευθυντής του ΙΤΕ/ ΙΕΧΜΗ, Κώστας Γαλιώτης. Κέντρο Γραφενίου στο ΙΤΕ/ΕΙΧΗΜΥΘ Αξίζει να σηµειωθεί ότι στο ΙΤΕ έχει δηµιουργηθεί κέντρο γραφενίου, το FORTH Graphene Centre, µε στόχο τη συνεργασία ερευνητικών οµάδων που µπορούν να συµβάλουν σε αυτό το νέο πεδίο έρευνας ανοίγοντας νέες δραστηριότητες 34 35 συνεχίζεται...
Η ζωή εν καινοτοµία (συνέχεια) Η έρευνα στην πράξη Πρωτοποριακή ανακάλυψη στην ανάπτυξη εύκαµπτων πλαστικών φωτοβολταϊκών Έρευνα στο ΙΤΕ «δείχνει» τα αίτια της κρανιοσυνοστέωσης! (ερευνητικές κατ αρχήν, αλλά αύριο ίσως και παραγωγικές), σε µια ερευνητική περιοχή που ήδη Έλληνες επιστήµονες έχουν πρωτοπόρο ρόλο. Συµµετέχουν η επιστηµονική οµάδα του Ιδρύµατος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) και του Ερευνητικού Ινστιτούτου Χηµικής Μηχανικής και Χηµικών ιεργασιών Υψηλής Θερµοκρασίας (ΕΙΧΗΜΥΘ), στην Πάτρα. Η οµάδα αποτελείται από τον διευθυντή του ΙΤΕ/ΕΙΧΗΜΥΘ καθηγητή Κ. Γαλιώτη, τον επίκουρο καθηγητή. Κ. Παπαγγελή, τον δρα Γ. Παρθένιο και την υποψήφια διδάκτορα Γ. Τσούκλερη. Εκτός της προαναφερθείσης ερευνητικής οµάδας, στο κέντρο γραφενίου δραστηριοποιούνται η δρ Ελίνα Σιώκου, ο δρ Θεόφιλος Ιωαννίδης και ο δρ ηµήτρης Τάσης από το ΙΤΕ/ΕΙΧΗΜΥΘ, οι δρ Γιώργος Κωνσταντινίδης και δρ Γιώργος εληγιώργης και ο καθηγητής Σπύρος Αναστασιάδης από το Ινστιτούτο Ηλεκτρονικής οµής και Laser του ΙΤΕ, καθώς και ο επίκουρος καθηγητής Ευάγγελος Χαρµανδάρης από το Ινστιτούτο Υπολογιστικών Μαθηµατικών του ΙΤΕ. Η κρανιοσυνόστωση ή κρανιοσυνοστέωση είναι µια πάθηση των οστών που εµποδίζει την ανάπτυξη του εγκεφάλου στα παιδιά και προσβάλλει περίπου 1 στα 2200 νεογέννητα. Μια νέα εργασία που δηµοσιεύτηκε στο κορυφαίο επιστηµονικό περιοδικό Nature Genetics, ταυτοποιεί την απλοανεπάρκεια του γονιδίου ERF ως τη γενετική αιτία µιας νέας συνδροµικής µορφής κρανιοσυνόστωσης. Ταυτοποιήθηκε η απλοανεπάρκεια του γονιδίου ERF, το οποίο ανακάλυψε ο καθηγητής Γιώργος Μαυροθαλασσίτης, ως η γενετική αιτία µιας νέας συνδροµικής µορφής Σχετικοί σύνδεσµοι: http:// onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/adfm.201202713/ abstract http:// www.materialsviews.com/flexible-graphene-oxide-films-fornew-organic-solar-cells/ http://www.iesl.forth.gr http://nano.teicrete.gr http://graphene.iceht.forth.gr κρανιοσυνόστωσης Το γονίδιo ERF ανακαλύφθηκε και µελετάται τα τελευταία 15 χρόνια από τον Καθηγητή της Ιατρικής Σχολής και Ερευνητή του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) του ΙΤΕ, Γιώργο Μαυροθαλασσίτη και την οµάδα του. Ο ERF είναι ένας απανταχού εκφραζόµενος καταστολέας που λειτουργεί ως αισθητήρας και ρυθµιστής της RTK-σηµατοδοτικής οδού. Γενετικές και κλινικές µελέτες στο Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης και διαγονιδιακές και µοριακές µελέτες στο ΙΙΜΒΒ του ΙΤΕ, ανέδειξαν αυτή την 36 37 συνεχίζεται...
Η έρευνα στην πράξη (συνέχεια) Έρευνα στο ΙΤΕ «δείχνει» τα αίτια της κρανιοσυνοστέωσης! M O N T H L Y O N L I N E E D I T I O N άγνωστη µέχρι τώρα µορφή συνδροµικής κρανιοσυνόστωσης. Η ERF-συνδεόµενη κρανιοσυνόστωση χαρακτηρίζεται από κρανιοπροσωπική δυσµορφία, δυσπλασία Chiari και γλωσσική καθυστέρηση. Οι επιπλοκές γίνονται εµφανείς στην ηλικία των τεσσάρων ή πέντε ετών και στη συνέχεια, εάν δεν διαγνωστούν και αντιµετωπιστούν έγκαιρα, επιδεινώνονται πολύ γρήγορα. Η νέα αυτή εργασία δείχνει πώς η βασική έρευνα µπορεί να χρησιµοποιηθεί άµεσα στην κλινική. Κατ αρχάς, µε την παρο- χή νέων διαγνωστικών µεθόδων για µια οµάδα ασθενών και µελλοντικά µε τη διάνοιξη του δρόµου για µια πιθανή µη-επεµβατική θεραπεία. Η εκτεταµένη γνώση µας σχετικά µε τη λειτουργία και τη ρύθµιση του γονιδίου ERF µας δίνει τη δυνατότητα να µελετήσουµε και να κατανοήσουµε καλύτερα όχι µόνο τους ειδικούς, αλλά και τους γενικότερους µηχανισµούς που οδηγούν στην κρανιοσυνόστωση που συνδέεται µε την RTK οδό. Η ανάπτυξη δε ενός διαγονιδιακού µοντέλου για τη διαταραχή αυτή και η παρουσία ενός τουλάχιστον λειτουργικού αλληλό- µορφου στα προσβεβληµένα άτοµα, υπόσχονται ότι η ανάπτυξη µη-επεµβατικών θεραπευτικών προσεγγίσεων για την RTKσυνδεδεµένη συνοστέωση, µπορεί να γίνει εφικτή. FEBRUARY 2013 / ISSUE 15 Η ερευνητική προσπάθεια για την κατανόηση της λειτουργίας και της ρύθµισης του γονιδίου ERF στο ΙΜΒΒ, χρηµατοδοτείται από Ευρωπαϊκά και Εθνικά ερευνητικά προγράµµατα. 38
Ε&Τ Online in English Groundbreaking discovery in the development of flexible organic photovoltaics FEBRUARY 2013 / ISSUE 15 Researchers at Crete developed direct reduction methodology, compatible with flexible, temperature-sensitive substrates, for the production of reduced spin-coated graphene oxide electrodes Graphene appointed an EU Future Emerging Technology flagship The first reduction methodology, compatible with flexible, temperature-sensitive substrates, for the production of reduced spin-coated graphene oxide (GO) electrodes is reported. It is based on the use of a laser beam for the in situ, non thermal, reduction of spin coated GO films on flexible substrates over a large area. The photoreduction process is one step, facile and is rapidly carried out at room temperature in air without affecting the integrity of the graphene lattice as well as the flexibility of the underlying substrate. Furthermore, this technique can be applied in both OPVs with the reduced GO as the transparent electrode, and on field effect transistors. The application of this technique in other graphene-based optoelectronic devices, especially those fabricated on inexpensive and temperature sensitive flexible substrates such as plastic, is envisaged. This innovative technology has been developed in collaboration between the research groups of the Institute of Electronic Structure and Laser (IESL) of the Foundation for Research and Technology - Hellas (FORTH) led by researcher Dr. Emmanuel Stratakis, and the Center of Materials Technology & Photonics (CEMATEP) of the Technical Educational Institute (TEI) of Crete. led by Dr. Emmanuel Kymakis, associate professor at the department of Electrical Engineering. The success was based on a combination of interrelated expertise of the two teams. The FORTH team is internationally recognized in the field of laser beam interaction with matter, whereas the TEI team in the area of third generation photovoltaics. The reduction methodology is based on the use of a laser beam for the in situ, non-thermal, reduction of spin-coated GO films on flexible substrates over a large area. The photoreduction process is one-step, facile, and is rapidly carried out at room temperature in air without affecting the integrity of the graphene lattice or the flexibility of the underlying substrate. Conductive graphene films with a sheet resistance of as low as 700 Ω sq 1 and transmittance of 44% can be obtained, much higher than can be achieved for flexible layers reduced by chemical means. As a proof of concept of this technique, laser-reduced GO (LrGO) films are utilized as transparent electrodes in flexible, bulk heterojunction, organic photovoltaic (OPV) devices, replacing the traditional ITO. The devices displayed a power- 40 41 continues...