Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 2 Ιουνίου 2017 (OR. en) 9258/17 SOC 365 EMPL 280 JAI 458 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Θέμα: Επιτροπή απασχόλησης Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων / Συμβούλιο Γνώμη της επιτροπής απασχόλησης (EMCO) σχετικά με την ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας - Έγκριση Επισυνάπτεται για τις αντιπροσωπίες η ως άνω κοινή γνώμη εν όψει του Συμβουλίου «Απασχόληση, Κοινωνική Πολιτική, Υγεία και Καταναλωτές» (EPSCO) της 15ης Ιουνίου 2017. 9258/17 ΚΑΛ/μκ/ΠΜ 1
Γνώμη της επιτροπής απασχόλησης (EMCO) σχετικά με την ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας Εισαγωγή Πριν το 2015, πολλά κράτη μέλη αντιμετώπιζαν ήδη σημαντικά προβλήματα όσον αφορά την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών και, γενικότερα, των ατόμων με μεταναστευτικές καταβολές. Τα άτομα αυτά αντιμετωπίζουν σημαντικά εμπόδια όσον αφορά την ένταξή τους στην αγορά εργασίας και στο εκπαιδευτικό σύστημα καθώς και στην ανεύρεση στέγης. Συνήθως έχουν χειρότερες επιδόσεις στην αγορά εργασίας σε σύγκριση με τους αυτόχθονες που διαθέτουν το ίδιο εκπαιδευτικό επίπεδο. Συνήθως λαμβάνουν χαμηλότερους μισθούς, είναι πιο πιθανό να εργάζονται στο πλαίσιο μη τυποποιημένων συμβάσεων εργασίας, και διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο απώλειας της εργασίας τους σε σχέση με τους αυτόχθονες. Ακόμη και όταν εργάζονται, αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο φτωχοποίησης ή κοινωνικού αποκλεισμού σε σχέση με τους αυτόχθονες. Το 2015 και στις αρχές του 2016, ένας πρωτοφανής αριθμός υπηκόων τρίτων χώρων εισήλθαν στην ΕΕ, κυρίως ως αιτούντες άσυλο. Οι εισροές έχουν μειωθεί από τα μέσα του 2016, αλλά ο αριθμός των αιτήσεων ασύλου παραμένει σε υψηλά επίπεδα, με κάποια κράτη μέλη να λαμβάνουν πολύ περισσότερες αιτήσεις σε σχέση με άλλα. Οι περισσότεροι από τους προσφάτως αφιχθέντες αιτούντες άσυλο είναι νέοι άνδρες, και μεταξύ τους ένα σχετικά υψηλό ποσοστό είναι ανήλικοι. Υπάρχουν μεγάλες διαφορές στο επίπεδο εκπαίδευσης των αιτούντων άσυλο, ανάλογα με το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο και τη χώρα καταγωγής τους. Αυτή η εισροή ενέτεινε τις υφιστάμενες πολιτικές δυσκολίες που αφορούν την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών, δεδομένου ότι οι κοινωνικοοικονομικές επιδόσεις των προσφύγων είναι χειρότερες, κατά μέσο όρο, από τις επιδόσεις άλλων μεταναστών από τρίτες χώρες. 9258/17 ΚΑΛ/μκ/ΠΜ 2
Η επιτροπή απασχόλησης εξέτασε επανειλημμένα το ζήτημα αυτό και εκπόνησε την παρούσα γνώμη με βάση τις εργασίες της. Ενήργησε στο πλαίσιο της εντολής της, όπως αυτή ορίζεται στο άρθρο 2 της απόφασης (ΕΕ) 2015/772 του Συμβουλίου, και του ρόλου της ως συντονιστή πολιτικής όσον αφορά τις κατευθυντήριες γραμμές για την απασχόληση, ειδικότερα την κατευθυντήρια γραμμή 7 1 Διαβουλεύτηκε σχετικά με την παρούσα γνώμη με αντιπροσώπους του Δικτύου Δημόσιων Υπηρεσιών Απασχόλησης. Η παρούσα γνώμη προσφέρει μερικές σημαντικές κατευθύνσεις για την ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας, οι οποίες προέκυψαν από αυτές τις συζητήσεις. Η ανάληψη δράσης κρίνεται επιβεβλημένη αυτή τη στιγμή, λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος του προβλήματος και το γεγονός ότι είναι μάλλον απίθανο να μειωθεί καθώς και τις ευκαιρίες που προσφέρει στα κράτη μέλη η επιτυχής ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η παρούσα γνώμη δεν θίγει το ερώτημα σε ποιούς αιτούντες άσυλο πρέπει να παρέχεται προστασία, το οποίο αποτελεί εθνική αρμοδιότητα των κρατών μελών. Αντιθέτως, παρέχει συμβουλές για την χάραξη πολιτικής προς όσους είναι επιφορτισμένοι με την ένταξη στην αγορά εργασίας των προσφύγων που θα παραμείνουν, σεβόμενη ταυτόχρονα τις αρμοδιότητες των κρατών μελών. Πολιτικές κατευθύνσεις Γενικά, τα κράτη μέλη θα πρέπει να προσπαθήσουν να αποφύγουν τα λάθη του παρελθόντος και να αναλάβουν δράση το συντομότερο δυνατό μετά την άφιξη των προσφύγων. Καταστάσεις κατά τις οποίες ειδικευμένοι εργαζόμενοι απασχολούνται σε εργασίες για ανειδίκευτους, ή είναι άεργοι ή άνεργοι, αποτελούν σπατάλη ανθρώπινου κεφαλαίου. Συχνά υπήκοοι τρίτων χωρών με υψηλή ειδίκευση δεν έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν τα προσόντα που έχουν αποκτήσει εκτός ΕΕ. Πρέπει επομένως τα κράτη μέλη να επιδιώξουν την εφαρμογή μιας συστηματικής αξιολόγησης των δεξιοτήτων και, όπου είναι δυνατό, την αναγνώριση των προσόντων. Το «εργαλείο κατάρτισης προφίλ δεξιοτήτων για υπηκόους τρίτων χωρών», που θα παρουσιαστεί τον Ιούνιο 2017 στο πλαίσιο της «Νέας ατζέντας δεξιοτήτων για την Ευρώπη», είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο σε αυτό το πλαίσιο. 1 Συγκεκριμένα, τα τμήματα της κατευθυντήριας γραμμής 7 που αναφέρουν ότι «τα κράτη μέλη θα πρέπει να ενεργοποιούν και να διευκολύνουν αποτελεσματικά αυτούς που μπορούν να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας, προστατεύοντας ταυτόχρονα εκείνους που δεν είναι σε θέση να συμμετέχουν. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να προωθήσουν μια αγορά εργασίας χωρίς αποκλεισμούς, ανοιχτή σε κάθε γυναίκα και άντρα, τη θέσπιση αποτελεσματικών μέτρων κατά των διακρίσεων και την αύξηση απασχολησιμότητας, επενδύοντας σε ανθρώπινο κεφάλαιο.» 9258/17 ΚΑΛ/μκ/ΠΜ 3
Η εκμάθηση της γλώσσας είναι απαραίτητο στοιχείο της ένταξης έρευνες δείχνουν πως η απόκτηση ενδιάμεσου επιπέδου γνώσης της τοπικής γλώσσας διπλασιάζει το ποσοστό απασχόλησης των προσφύγων σε σχέση με εκείνους που βρίσκονται σε αρχάριο επίπεδο. Για τον λόγο αυτό συνιστάται η παροχή γλωσσικής κατάρτισης όσο το δυνατό νωρίτερα, προσαρμοσμένη στην προσωπική κατάσταση, τις δεξιότητες και τα προσόντα του κάθε πρόσφυγα και, όπου είναι δυνατό, συνδυασμένη με πρακτική άσκηση σε εργασιακό χώρο. Η σταδιακή ένταξη των προσφύγων στην αγορά εργασίας τείνει να είναι πολύ αργή μέχρι σήμερα, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα την απώλεια δεξιοτήτων και μια αργή διαδικασία ένταξης συνολικά. Επομένως, οι αρμόδιοι για τη χάραξη πολιτικής θα πρέπει να στοχεύουν στην διευκόλυνση της έγκαιρης και αποτελεσματικής πρόσβασης στην αγορά εργασίας και στην ένταξη τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών. Δεδομένου ότι πολλοί πρόσφυγες γνωρίζουν λιγότερο καλά την τοπική κοινωνία σε σχέση με τους αυτόχθονες, θα πρέπει να τους παρέχονται βασικές πληροφορίες για την κοινωνία της χώρας υποδοχής, καθώς και πληροφορίες για την λειτουργία της αγοράς εργασίας και τους κύριους συνομιλητές τους στη διαδικασία εξεύρεσης εργασίας. Η βελτίωση της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και των επαγγελματικών προσόντων των προσφύγων θα μπορούσε να έχει σημαντικό αντίκτυπο όχι μόνο στις επιδόσεις τους στην αγορά εργασίας, αλλά και στην κοινωνική συμμετοχή και ένταξή τους. Τα κράτη μέλη θα πρέπει λοιπόν να επιδιώξουν την παροχή ευκαιριών για εκπαίδευση και επαγγελματική κατάρτιση και για αναβάθμιση των δεξιοτήτων, μεταξύ άλλων μέσω κατάρτισης κατά την απασχόληση. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίσουν κατάλληλη ισορροπία μεταξύ της υποστήριξης από την κυβέρνηση υποδοχής (και από άλλες συναφείς οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών) αφενός, και των προσπαθειών ένταξης των ίδιων των προσφύγων, αφετέρου, διασφαλίζοντας κίνητρα ένταξης, εκπαίδευσης και εργασίας, και παρέχοντας ταυτόχρονα επαρκή και στοχευμένη υποστήριξη στο πλαίσιο «αμφίδρομης διαδικασίας ένταξης». Θα πρέπει να διασφαλίσουν επίσης την πρόσβαση των προσφύγων σε άλλες σημαντικές βασικές υπηρεσίες όπως η στέγαση, η περίθαλψη και η φροντίδα των παιδιών. Η εμπειρία έχει δείξει ότι οι πρόσφυγες αναλαμβάνουν επαγγέλματα χαμηλής ειδίκευσης ή βραχείας διαρκείας πριν το τέλος της κατάρτισής τους και με τον τρόπο αυτό χάνουν το δικαίωμα υποστήριξης από το οποίο θα μπορούσαν να συνεχίσουν να επωφελούνται. Άλλοι δεν επωφελούνται πλήρως λόγω επαγγελματικών υποχρεώσεων ή υποχρεώσεων φροντίδας των παιδιών. Επομένως, η υποστήριξη της ένταξης θα πρέπει να σχεδιαστεί έτσι ώστε να παρέχει συνέχεια και ευελιξία. 9258/17 ΚΑΛ/μκ/ΠΜ 4
Οι πολιτικές διασποράς στον τομέα της στέγασης στοχεύουν στον περιορισμό της πίεσης που ασκούν οι αιτούντες άσυλο σε συγκεκριμένες περιοχές, αλλά μπορεί να λειτουργήσουν ως εμπόδιο για την ένταξή τους στην αγορά εργασίας. Άρα, τα προγράμματα διασποράς θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη, όσο το δυνατό περισσότερο, στοιχεία που σχετίζονται με την απασχόληση. Οι συζητήσεις της Επιτροπής Απασχόλησης έδειξαν ότι το πρόβλημα της ενσωμάτωσης των προσφύγων είναι πολυσύνθετο και συχνά συνδέεται με διάφορους παράγοντες (για παράδειγμα, τους κοινωνικούς εταίρους και τους εργοδότες του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα). Για να πετύχουν οι πολιτικές ένταξης θα απαιτηθεί κατάλληλος συντονισμός μεταξύ των διάφορων διοικητικών επιπέδων προκειμένου να εξασφαλιστούν ικανοποιητικά αποτελέσματα σε τοπικό επίπεδο. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα διάφορα επίπεδα της διαδικασίας ένταξης (εκμάθηση γλωσσών, αγωγή του πολίτη, κοινωνική πρόνοια, πολιτικές για την απόκτηση δεξιοτήτων, συμμετοχή στην αγορά εργασίας) λειτουργούν σε συνέργεια. 9258/17 ΚΑΛ/μκ/ΠΜ 5