10133/1/09 REV 1 ΓΣΓ/γλε 1 DG G

Transcript

1 ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ Βρυξέλλες, 29 Mαΐου 2009 (04.06) (OR. en) 10133/1/09 REV 1 SOC 362 ECOFIN 392 ΔΙΑΒΙΒΑΣΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ της : Γραμματείας του Συμβουλίου προς : το Συμβούλιο (Απασχόληση, Κοινωνική Πολιτική, Υγεία και Καταναλωτές Θέμα : Επικαιροποιημένη κοινή αξιολόγηση της Επιτροπής Κοινωνικής Προστασίας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις κοινωνικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και τις πολιτικές αντιμετώπισής της - Κύρια πορίσματα Επισυνάπτεται για τις αντιπροσωπίες, ως πρόσθετο έγγραφο αναφοράς για τη συζήτηση προσανατολισμού που θα διεξαχθεί στο Συμβούλιο (Απασχόληση, Κοινωνική Πολιτική, Υγεία και Καταναλωτές) της 8ης Ιουνίου 2009, τα κύρια πορίσματα της επικαιροποιημένης κοινής αξιολόγησης της Επιτροπής Κοινωνικής Προστασίας και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις κοινωνικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και τις πολιτικές αντιμετώπισής της /1/09 REV 1 ΓΣΓ/γλε 1 DG G EL

2 Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΜΕΝΗ ΑΠΟ ΚΟΙΝΟΥ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΚ ΜΕΡΟΥΣ ΤΗΣ ΕΚΠ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΑΝΤΙΚΤΥΠΟ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ Μετά την εντολή που έλαβαν εκ μέρους του Συμβουλίου, η ΕΚΠ και η Επιτροπή ολοκλήρωσαν από κοινού τον περασμένο Μάρτιο μια πρώτη έκθεση σχετικά με την παρακολούθηση των κοινωνικών επιπτώσεων της κρίσης. Η παρούσα σημείωση υπενθυμίζει τα κύρια πορίσματα της επικαιροποίησης του Μαΐου. Επεξηγεί την έκταση του κοινωνικού αντικτύπου της κρίσης στα κράτη μέλη και συνοψίζει την πλήρη επισκόπηση των αντιδράσεων μέσω εθνικής πολιτικής που παρουσιάζονται στην έκθεση. Η έκθεση βασίζεται στις συνεισφορές των μελών της ΕΚΠ που υποβλήθηκαν έως τις 26 Μαΐου Στη διάγνωση εκφράζονται οι πρόσφατες οικονομικές προβλέψεις της ΕΕ και οι τάσεις της αγοράς εργασίας, καθώς και τα εθνικά δεδομένα που καταδεικνύουν τον κοινωνικό αντίκτυπο της κρίσης, τα οποία συλλέχθηκαν από την υπο-ομάδα για τους δείκτες της ΕΚΠ. Διάγνωση Τα συστήματα κοινωνικής προστασίας και οι πολιτικές κοινωνικής ένταξης έχουν αρχίσει να διαδραματίζουν το ρόλο τους ως αυτόματων οικονομικών σταθεροποιητών και ως αποτελεσματικών μηχανισμών μετριασμού του κοινωνικού αντικτύπου της οικονομικής κάμψης. Ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης στις προηγουμένως υγιείς αγορές εργασίας επιδεινώνεται. Το ποσοστό ανεργίας στην ΕΕ έφθασε στο 8,3% το Μάρτιο του 2009 (18,3% για τους νέους) έναντι 6,8% τον Απρίλιο του Οι νέοι και οι ηλικιωμένοι, οι μετανάστες και οι εθνοτικές μειονότητες, τα άτομα με λίγα προσόντα και εκείνα με βραχυπρόθεσμες συμβάσεις εργασίας επηρεάζονται από την οικονομική κάμψη, αλλά τα αποτελέσματα ποικίλλουν από τη μία χώρα στην άλλη /1/09 REV 1 ΓΣΓ/γλε 2

3 Ο αριθμός των παραληπτών επιδομάτων ανεργίας έχει αυξηθεί περαιτέρω το πρώτο τρίμηνο του 2009 στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, ενώ ο αριθμός των αιτούντων κοινωνική βοήθεια έχει αρχίσει να αυξάνεται σε ορισμένες. Δεδομένου ότι τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας διαδραματίζουν το ρόλο τους ως αυτόματων σταθεροποιητών, οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας προβλέπεται να αυξηθούν. Εντούτοις, η ικανότητα των συστημάτων να αντιμετωπίζουν την αυξανόμενη ζήτηση κοινωνικής ασφάλισης ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των κρατών μελών. Σε μερικές χώρες, ο αριθμός των οικογενειών που αδυνατούν να πληρώσουν την εξυπηρέτηση του ενυπόθηκου δανείου τους ή που αντιμετωπίζουν την ανάκτηση του ακινήτου από τον πιστωτή αυξάνεται γρήγορα. Αναφέρονται επίσης αυξανόμενα ποσοστά υπερχρέωσης και δύσκολη πρόσβαση στην πίστωση για τα επιμέρους άτομα. Τα χρηματοδοτούμενα συνταξιοδοτικά συστήματα αντιμετωπίζουν απότομη πτώση της αξίας των επενδύσεων που υποστηρίζουν τις συνταξιοδοτικές υποχρεώσεις. Πολιτικές αντιδράσεις στα κράτη μέλη Τα κράτη μέλη αντέδρασαν αμέσως στην κρίση με τη λήψη μέτρων σε τέσσερις κύριους τομείς: i) αγορά εργασίας ii) εισοδηματική υποστήριξη iii) μετριασμός του άμεσου αντικτύπου της οικονομικής κρίσης στις οικογένειες iv) επενδύσεις στις κοινωνικές και υγειονομικές υποδομές. Τα κράτη μέλη εξετάζουν επίσης τους τρόπους αντιμετώπισης του μακροπρόθεσμου αντικτύπου που αναμένεται να έχει η κρίση στα σημαντικότερα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης. i) Όσον αφορά τα μέτρα για την αγορά εργασίας, αποδίδεται μεγαλύτερη προσοχή στη διατήρηση των εργαζομένων στην απασχόληση μέσω εύκαμπτων ρυθμίσεων του χρόνου εργασίας, μειώσεων των μη μισθολογικών δαπανών εργασίας, ενισχυμένων προγραμμάτων επιμόρφωσης και μέτρων υποστήριξης της μετάβασης από τη μία θέση εργασίας στην άλλη (ενισχυμένες δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης). Οι ενέργειες για να υποστηριχθεί η ενεργοποίηση και να προωθηθεί η επανένταξη στην αγορά εργασίας περιλαμβάνουν πιο εξατομικευμένα σχέδια υποστήριξης και κατάρτισης που στοχεύουν σε συγκεκριμένες ομάδες εργαζομένων, όπως οι νέοι, ή σε συγκεκριμένους τομείς (τουρισμός, κατασκευές και «πράσινα επαγγέλματα») /1/09 REV 1 ΓΣΓ/γλε 3

4 ii) Τα περισσότερα κράτη μέλη ενισχύουν την υποστήριξη του εισοδήματος των ατόμων μέσω διάφορων μέτρων, όπως η αύξηση του επιπέδου ελάχιστου εισοδήματος ή ελάχιστου μισθού, η παράταση της κάλυψης ή της διάρκειας των επιδομάτων ανεργίας, η ενίσχυση άλλων κοινωνικών παροχών, η καθιέρωση φορολογικών επιστροφών ή φορολογικών απαλλαγών για συγκεκριμένες ομάδες. Οι εφάπαξ πληρωμές χρησιμοποιούνται επίσης από τα κράτη μέλη για να ανακουφίσουν προσωρινά την κατάσταση των πλέον ευάλωτων οικογενειών. iii) Τα κράτη μέλη επιδιώκουν επίσης να αποφύγουν και να μειώσουν τις συνέπειες της οικονομικής κρίσης στα άτομα και στις οικογένειες. Λαμβάνουν μέτρα για την προστασία των κατόχων υποθηκών από τις ανακτήσεις των ακινήτων (π.χ. επαναδιαπραγμάτευση των υποθηκών για τους ανέργους), για την αντιμετώπιση της υπερχρέωσης, ή για τη δημιουργία κινήτρων για τις τράπεζες ώστε να παρέχουν πρόσβαση στην πίστωση στα επιμέρους άτομα, και μάλιστα σε εκείνα που έχουν χαμηλό εισόδημα. iv) Όλο και περισσότερα κράτη μέλη προωθούν τις επενδύσεις στις κοινωνικές και υγειονομικές υποδομές (όπως νοσοκομεία, ιατρεία γενικής ιατρικής, βρεφικοί σταθμοί, σχολεία, πανεπιστήμια, υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας και υποδομές μακροχρόνιας φροντίδας, κοινωνική στέγαση, κ.λπ.) με σκοπό να προωθηθεί ο τομέας των κατασκευών και να προκύψει ζήτηση για εργαζομένους, βελτιώνοντας παράλληλα την πρόσβαση στις κοινωνικές υπηρεσίες. Είναι ακόμη πάρα πολύ νωρίς για να εντοπιστούν οι συνέπειες για τους μελλοντικούς συνταξιούχους από την πτώση της λογιστικής αξίας των στοιχείων του ενεργητικού των χρηματοδοτούμενων συνταξιοδοτικών συστημάτων. Οι σημερινοί συνταξιούχοι μπορεί να θιγούν μέσω τιμαριθμικής προσαρμογής των παροχών με τη χορήγηση μειωμένων παροχών. Η συρρίκνωση των οικονομιών που επηρεάζει τα εισοδήματα από την εργασία, καθώς και τα φορολογικά έσοδα, αρχίζει να δημιουργεί δυσκολίες για ορισμένα κράτη μέλη όσον αφορά τη διατήρηση ενός προγραμματισμένου ρυθμού στην ανάπτυξη χρηματοδοτούμενων συνταξιοδοτικών συστημάτων. Μέχρι σήμερα, τα διανεμητικά συνταξιοδοτικά συστήματα και τα διανεμητικά συστήματα υγειονομικής περίθαλψης έχουν επηρεαστεί μόνο σε ορισμένα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες. Τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν επανεξετάσει την ικανότητά τους να ελέγχουν εκ του πλησίον τον κοινωνικό αντίκτυπο της κρίσης. Μερικά βασίζονται στα υφιστάμενα εργαλεία κεντρικού ελέγχου με την εισαγωγή πιο επίκαιρων δεικτών, ενώ άλλα έχουν καθιερώσει ειδικά εργαλεία ελέγχου, μεταξύ των οποίων νέες έρευνες. * * * 10133/1/09 REV 1 ΓΣΓ/γλε 4

5 Γενικά, τα περισσότερα κράτη μέλη επιβεβαιώνουν εκ νέου τις δεσμεύσεις που ανέλαβαν πρόσφατα σύμφωνα με τις εκθέσεις τους εθνικής στρατηγικής για την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ένταξη. Τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν την ανάγκη να εξασφαλίσουν ότι τα βραχυπρόθεσμα μέτρα που λαμβάνουν για την αντιμετώπιση της κρίσης είναι σύμφωνα με τους μακροπρόθεσμους κοινωνικούς στόχους συνοχής και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για τις οποίες έχουν αναλάβει δέσμευση. Ο συντονισμός των εθνικών μέτρων σε επίπεδο ΕΕ κινητοποιώντας όλα τα διαθέσιμα μέσα, μεταξύ των οποίων οι κοινοτικοί πόροι, μπορεί να ενισχύσει αυτές τις μακροπρόθεσμες δεσμεύσεις. Μπορεί επίσης να βοηθήσει στην ένταξη των στρατηγικών οικονομικής, απασχολησιακής και κοινωνικής συνοχής στα πλαίσια των σχεδίων ανάκαμψης /1/09 REV 1 ΓΣΓ/γλε 5