ΠΡΟΛΟΓΟΣ Β ΕΚΔΟΣΗΣ... VΙΙ ΠΡΟΛΟΓΟΣ Α ΕΚΔΟΣΗΣ... IX ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...... XVII ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1. Γενικές Παρατηρήσεις.... 1 2. Η Έννοια του Ηλεκτρονικού Εμπορίου... 4 3. Τα Είδη του Ηλεκτρονικού Εμπορίου... 6 4. Η Ηλεκτρονική Ανταλλαγή Εμπορικών Δεδομένων (Οι Συμβάσεις EDI)... 9 5. Ηλεκτρονικό Εμπόριο και Διαδίκτυο... 12 6. Οι Υπηρεσίες του Διαδικτύου... 15 7. Η Οικονομική Διάσταση του Ηλεκτρονικού Εμπορίου... 21 8. Τα Πλεονεκτήματα του Ηλεκτρονικού Εμπορίου για τους Καταναλωτές και τις Επιχειρήσεις...... 24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ 1. Η Παροχή Υπηρεσιών Πρόσβασης στο Διαδίκτυο Σύμφωνα με το Ελληνικό Δίκαιο... 29 2. Το Ζήτημα των «Domain Names»... 31 2.1. Γενικές Παρατηρήσεις/Τεχνικά Στοιχεία... 31 2.2. Η Λειτουργία των Domain Names... 34 2.3. Η Διαχείριση των Domain Names σε Επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης... 40 2.4. Η Διαχείριση των Domain Names σε Διεθνές Επίπεδο... 43 2.5. Η Διαχείριση των Domain Names σε Εθνικό Επίπεδο... 46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ ΤΑ ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΚΥΠΤΟΥΝ ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΟΥ «ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ» Παρατηρήσεις... 53 2. Ζητήματα Δικονομικού Δικαίου / Ο Ρόλος των Διεθνών Οργανισμών... 55 2.1. Ο Καθορισμός της Διεθνούς Δικαιοδοσίας και το Εφαρμοστέο Δίκαιο στα Πλαίσια του Ηλεκτρονικού Εμπορίου... 60 2.1.α. Ο Κανονισμός (ΕΚ) 44/2001 «για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώρι- ση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις»... 61 2.1.β. Ο Καθορισμός της Διεθνούς Δικαιοδοσίας Ειδικά στις Συμβάσεις Καταναλωτών... 65 2.2. Ο Καθορισμός του Εφαρμοστέου Δικαίου στις Συμβατικές Ενοχές / Ο
Κανονισμός Ρώμη Ι... 69 2.2.α. Ο Καθορισμός της Διεθνούς Δικαιοδοσίας Ειδικά στις Συμβάσεις Καταναλωτών κατά τον Κανονισμό Ρώμη Ι... 73 2.3. Το Εφαρμοστέο Δίκαιο σε Ενοχές από Αδικοπραξία / Ο Κανονισμός Ρώμη ΙΙ... 76 3. Ο Ρόλος της Αυτορρύθμισης στο Ηλεκτρονικό Εμπόριο / Λύσεις «Ήπιου Δικαίου» «Soft Law»... 79 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ ΟΙ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ Παρατηρήσεις... 85 2. Η Οδηγία 2000/31/ΕΚ «σχετικά με ορισμένες πτυχές του ηλεκτρονικού εμπορίου στην εσωτερική αγορά» 89 2.1. Γενικές Παρατηρήσεις... 89 2.2. Γενικές Διατάξεις/Στόχος/Πεδίο Εφαρμογής της Οδηγίας... 90 2.3. Οι Βασικές Αρχές επί των Οποίων Εδράζεται η Οδηγία... 94 2.4. Οι Σχετικές με τη Σύναψη των Ηλεκτρονικών Συμβάσεων Διατάξεις της Οδηγίας... 99 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ ΤΟ ΠΔ 131/2003 ΓΙΑ ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ Παρατηρήσεις... 101 1.2. Πεδίο Εφαρμογής του ΠΔ 131/2003... 102 1.3. Τομείς που Εξαιρούνται από την Εφαρμογή του ΠΔ 131/2003... 104 1.4 Τρόπος Ερμηνείας των Διατάξεων του ΠΔ 131/03... 105 1.5. Τα Υποκειμενικά όρια του Πεδίου Εφαρμογής του ΠΔ 131/2003... 106 2. Η Αρχή της Χώρας Προέλευσης και η Εγκατάσταση των Φορέων Παροχής Υπηρεσιών... 107 2.1. Παρεκκλίσεις και Εξαιρέσεις από τον Κανόνα της «Εσωτερικής Αγοράς»... 111 ι) Οι επιτρεπόμενες παρεκκλίσεις από τη ρήτρα Εσωτερικής Αγοράς... 111 ιι) Οι εξαιρέσεις από τη ρήτρα εσωτερικής αγοράς... 112 3. Η Απαγόρευση Επιβολής Προηγούμενης Αδείας... 113 4. Οι Υποχρεώσεις σε Παροχή Πληροφόρησης... 114 5. Η Διαφήμιση στο Διαδίκτυο... 117 5. Παρατηρήσεις... 117 5.2. Οι Ρυθμίσεις του ΠΔ 131/03 για τις Εμπορικές Επικοινωνίες... 122 5.2.α. Η Έννοια της Εμπορικής Επικοινωνίας... 122
5.2.β. Οι Υποχρεωτικά Παρεχόμενες Πληροφορίες... 124 5.3. Το Πρόβλημα της μη Ζητηθείσας Εμπορικής Επικοινωνίας / Οι Σχετικές Ρυθμίσεις της Οδηγίας 2000/31/ΕΚ «για το Ηλεκτρονικό Εμπόριο» και της Οδηγίας 2002/58/ΕΚ «για την Προστασία της Ιδιωτικής Ζωής στις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες»... 128 5.4. Οι Ρυθμίσεις του Άρθρου 6 ΠΔ 131/2003 για τη μη Ζητηθείσα Εμπορική Επικοινωνία...... 132 5.5. Οι Ρυθμίσεις του Ν. 2251/94 για τη μη ζητηθείσα ηλεκτρονική επικοινωνία... 132 5.6. Τα Νομοθετικά Κατοχυρωμένα Επαγγέλματα... 137 6. Η Σύναψη των «on Line» Συμβάσεων... 140 6. Παρατηρήσεις... 140 6.2. Η Υποχρέωση Άρσης των Εμποδίων για την Κατάρτιση Ηλεκτρονικών Συμβάσεων...... 142 6.3. Η Παροχή Πληροφοριών σε Προσυμβατικό Στάδιο... 144 6.4. Παραγγελία.... 147 7. Η Ευθύνη των Μεσαζόντων Φορέων Παροχής Υπηρεσιών... 151 7. Παρατηρήσεις... 151 7.2. Η Απλή Μετάδοση Πληροφοριών... 153 7.3. Η Αποθήκευση σε Κρυφή Μνήμη... 155 7.4. Φιλοξενία.... 157 7.5. Απουσία Γενικής Υποχρέωσης Ελέγχου... 158 8. Εφαρμογή/Κώδικες Δεοντολογίας και Εξώδικος Διακανονισμός των Διαφορών... 160 8.1. Οι Κώδικες Δεοντολογίας... 160 8.2. Ο Εξώδικος Διακανονισμός των Διαφορών... 161 8.2.α. Γενικές Παρατηρήσεις... 161 8.2.β. Η Ηλεκτρονική Επίλυση Διαφορών / Οι Πρόσφατες Πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 166 8.3. Ο Εξώδικος Διακανονισμός των Διαφορών σύμφωνα με την Οδηγία 2001/31/ΕΚ και το ΠΔ 131/2003... 172 8.4. Μέσα Έννομης Προστασίας... 175 8.5. Συνεργασία.... 177
8.6. Κυρώσεις..... 177 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ ΟΙ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΥΠΟΓΡΑΦΕΣ Παρατηρήσεις... 179 2. Η Έννοια της Ηλεκτρονικής Υπογραφής... 183 3. Κρυπτογραφία και Δημιουργία της Ηλεκτρονικής Υπογραφής... 185 3.1. Οι Εφαρμογές της Κρυπτογράφησης... 186 3.1.α. Η Έγκρυψη ή Κρυπτοθέτηση... 186 3.1.β. Η Ηλεκτρονική Υπογραφή... 188 3.1.β.i. Τα Συμμετρικά Κρυπτογραφικά Συστήματα... 188 3.1.β.ii. Τα Ασύμμετρα Κρυπτογραφικά Συστήματα... 189 3.2. Η Ψηφιακή Υπογραφή... 191 3.3. Άλλες τεχνικές ηλεκτρονικών υπογραφών / Η «βιομετρική Υπογραφή»... 192 4. Οι Υπηρεσίες Πιστοποίησης: «Οι Έμπιστες Τρίτες Οντότητες»... 195 5. Η Οδηγία 1999/93/ΕΚ «σχετικά με ένα κοινό πλαίσιο για ηλεκτρονικές υπογραφές»... 197 6. Το ΠΔ 150/2001 για την Προσαρμογή στην Οδηγία 99/93/ΕΚ για τις Ηλεκτρονικές Υπογραφές... 202 6. Παρατηρήσεις... 202 6.2. Οι Νομοθετικοί Ορισμοί των Ηλεκτρονικών και των Προηγμένων Ηλεκτρονικών Υπογραφών... 203 6.3. Οι Έννομες Συνέπειες των Ηλεκτρονικών Υπογραφών... 206 6.3.α. Οι Έννομες Συνέπειες των Προηγμένων Ηλεκτρονικών Υπογραφών... 206 6.3.β. Οι Έννομες Συνέπειες των Λοιπών Μορφών Ηλεκτρονικών Υπο γραφών...... 211 6.4. Η Ευθύνη των Παρόχων Πιστοποίησης... 214 6.5. Η Προστασία των Προσωπικών Δεδομένων... 217 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΗ - ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ 1. Κοινοτικό Δίκαιο Προστασίας του Καταναλωτή... 219 2. Το Ελληνικό Δίκαιο Προστασίας των Καταναλωτών... 222 2.1. Οι Γενικοί Όροι Συναλλαγών... 225
2.2. Οι εξ Αποστάσεως Συμβάσεις... 229 2.2.α. Πεδίο Εφαρμογής... 232 2.2.β. Οι Υποχρεώσεις Πληροφόρησης του Καταναλωτή κατά το Προσυμ- βατικό Στάδιο... 233 2.2.γ. Οι Τυπικές Απαιτήσεις Ενημέρωσης/Η Γραπτή Επιβεβαίωση των Πληροφοριών κατά το Συμβατικό Στάδιο... 235 2.2.δ. Το Δικαίωμα Υπαναχώρησης... 237 2.2.ε. Οι Υποχρεώσεις του Προμηθευτή και του Καταναλωτή σε Περίπτωση Υπαναχώρησης... 240 2.2.στ. Άλλα δικαιώματα του καταναλωτή... 242 2.2.ζ. Παροχή μη παραγγελθέντων... 243 2.2.η. Εγγραφή των προμηθευτών από απόσταση σε Γενικό Εμπορικό Μητρώο (Γ.Ε.Μ.Η)... 243 2.3. Η Εμπορία από Απόσταση Χρηματοοικονομικών Υπηρεσιών... 244 2.3.α. Έννοια και Πεδίο Εφαρμογής... 244 2.3.β. Η Υποχρέωση Πληροφόρησης του Καταναλωτή κατά το Προσυμ- βατικό Στάδιο... 246 2.3.γ. Οι έννομες συνέπειες της παράβασης ενημέρωσης του καταναλωτή... 247 2.3.δ. Οι έννομες συνέπειες της παράβασης ενημέρωσης του καταναλωτή... 247 2.4. Πώληση Καταναλωτικών Αγαθών και Εγγυήσεις... 249 2.5. Η Ευθύνη του Παραγωγού Ελαττωματικών Προϊόντων... 251 2.6. Η Ευθύνη του Παρέχοντος Υπηρεσίες... 252 2.7. Η Διαφήμιση... 254 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΒΔΟΜΟ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΑΤΟΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ Παρατηρήσεις... 265 2. Η Επίταση του Προβλήματος στα Πλαίσια της Σύγχρονης Κοινωνίας της Πληροφορίας... 271 2.α. Οι «Προσωπικές Πληροφορίες» των Καταναλωτών στο Διαδίκτυο και το Ηλεκτρονικό Εμπόριο 276 2.β. Η Περίπτωση του Άμεσου Μάρκετινγκ και της Άμεσης Διαφήμισης... 280 2.γ. Οι Σχετικές με την Προστασία Προσωπικών Δεδομένων Ρυθμίσεις / Μια Πρώτη Προσέγγιση 282 3. Η Γενικότερη Προβληματική στις Νομοθετικές Πρωτοβουλίες για την Προστασία του Ατόμου από την Επεξεργασία Δεδομένων Προσωπικού
Χαρακτήρα...... 284 4. Οι Πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης... 286 5. Η Προστασία Προσωπικών Δεδομένων στο Ελληνικό Δίκαιο... 295 5.1. Ο Ν. 2472/97 «για την Προστασία του Ατόμου από την Επεξεργασία Δε- δομένων Προσωπικού Χαρακτήρα»... 298 5.1.α. Το Αντικείμενο και οι Βασικοί Ορισμοί του Νόμου / Οι Προϋποθέσεις της Νομιμότητας Επεξεργασίας των Δεδομένων... 298 5.1.β. Oι Γενικές Αρχές Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων... 284 5.1.γ. Προϋποθέσεις Νομιμότητας Επεξεργασίας των (Απλών) Δεδομένων... 286 5.1.δ. Η Επεξεργασία των Ευαίσθητων Προσωπικών Δεδομένων... 288 5.1.ε. Τα Δικαιώματα του Υποκειμένου των Δεδομένων... 314 5.1.στ. Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα... 317 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ Το ΠΔ 130/2003 για την προσαρμογή στην Οδηγία 2000/31 σχετικά με ορισμένες πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου, στην εσωτερική αγορά... 325 Το ΠΔ 150/2001 για την προσαρμογή στην Οδηγία 1999/93/ΕΚ σχετικά με το κοινοτικό πλαίσιο για ηλεκτρονικές υπογραφές 337 Ο Ν. 2251/1994 για την προστασία των καταναλωτών... 347 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ελληνική...... 425 Ξενόγλωσση...... 435