Τι είναι η Τήρηση; Ποια είναι η Σύνθεση

ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΗΙV

Ποια είναι η Σύνθεση Είμαστε μια ομάδα ακτιβιστών, άλλοι οροθετικοί άλλοι όχι. Ένας από τους βασικούς στόχους μας είναι να αποκτήσουν όσοι έχουν διαγνωστεί θετικοί στον HIV τα απαραίτητα εφόδια για να συμμετέχουν ενεργά στις αποφάσεις που αφορούν την υγεία τους, ώστε να εξασφαλίσουν την καλύτερη δυνατή ποιότητα ζωής και να αντιμετωπίσουν τον κοινωνικό αποκλεισμό. Όλοι μπορούμε να κάνουμε κάτι ενάντια στο AIDS, είτε είμαστε οροθετικοί είτε όχι. Το AIDS δεν είναι καταδίκη. είναι πρόκληση για να προχωρήσουμε. Το www.hiv.gr είναι ο πληρέστερος δικτυακός χώρος στα ελληνικά για θέματα που αφορούν τον HIV και τη σεξουαλική υγεία, από τη σκοπιά των ασθενών. Το www.hiv.gr είναι έργο του μη κερδοσκοπικού σωματείου Σύνθεση. Στόχος της Σύνθεσης είναι να προσφέρει έγκυρη ενημέρωση με τρόπο κατανοητό αλλά συγχρόνως αποτελεσματικό και δυναμικό. Τι είναι η Τήρηση; Η τήρηση της αντιρετροϊικής αγωγής είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για να πετύχει η αγωγή που παίρνεις κατά του HIV. Το φυλλάδιο που κρατάς στα χέρια σου εξηγεί γιατί η τήρηση είναι σημαντική και παρέχει μερικές πρακτικές συμβουλές για να την βελτιώσεις. Θα βρεις μια περίληψη στη σελ 29 και ένα γλωσσάρι με τους όρους που χρησιμοποιούνται στη σελ. 30. Αυτό το φυλλάδιο δεν σκοπεύει να αντικαταστήσει τη συζήτηση με τον γιατρό σου και τις συμβουλές του. Παρόλα αυτά, μπορεί να σε βοηθήσει να σκεφτείς τι να ρωτήσεις τον γιατρό σου για τα φάρμακα που παίρνεις. Η Σύνθεση εκδίδει ενημερωτικά φυλλάδια και το περιοδικό 10%. www.10percent.gr Στις στήλες υγείας του 10% θα ενημερωθείτε για πολλά θέματα υγείας όπως: πρωκτικό και στοματικό σεξ, κονδυλώματα, σύφιλη, ηπατίτιδες κ.ά. 3

Τι είναι το COPE; To Πρόγραμμα Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης Ασθενών (COntinous Patient Education Project) είναι μια δράση της EATG. Χρηματοδοτεί τη μετάφραση και παραγωγή πληροφοριακού υλικού για τη θεραπεία του ΗIV καθώς και για θέματα που αφορούν τα άτομα που ζουν με τον HIV. Κάθε μη κυβερνητική οργάνωση που δραστηριοποιείται στην πρόληψη του HIV/AIDS και την ενημέρωση για τη θεραπεία ή άλλα θέματα που αφορούν το HIV/AIDS μπορεί να ζητήσει χρηματοδότηση σχετικών δραστηριοτήτων της μέσω του COPE (cope@eatg.org) ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ Η EATG; H οργάνωση EATG (European AIDS Treatment Group) είναι μια μη κυβερνητική, μη κερδοσκοπική οργάνωση που ιδρύθηκε το 1991. Βασίζεται στη συνεργασία εθελοντών από διάφορα κράτη και ομάδες που ενεργοποιούνται στον τομέα του ΗΙV/AIDS στην Ευρώπη. Στόχος της EATG είναι να εξασφαλίσει την ταχύτερη δυνατή πρόσβαση στα ιατρικά προϊόντα, μηχανήματα και διαγνωστικές εξετάσεις που αποτρέπουν ή θεραπεύουν τη μόλυνση από τον HIV και που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής ατόμων που ζουν με τον HIV ή βρίσκονται σε κίνδυνο να μολυνθούν από αυτόν. Η EATG εστιάζει τις δραστηριότητές της στην ενημέρωση σε θέματα θεραπείας και στην άσκηση πίεσης για τη βελτίωση των θεραπευτικών μεθόδων. Αυτό το φυλλάδιο βασίστηκε στο κείμενο της οργάνωσης ΝΑΜ, μιας βρετανικής μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που ενημερώνει για τον ΗIV. Η μετάφραση/προσαρμογή έγινε με την άδεια της ΝΑΜ. Το πρωτότυπο θα το βρείτε στο www.aidsmap.com. Τήρηση σημαίνει να ακολουθείς κατά γράμμα κάτι, να είσαι πιστός σε κάτι. Η τήρηση των οδηγιών της αντιρετροϊικής αγωγής σημαίνει να παίρνεις όλες τις δόσεις των χαπιών και τον ακριβή αριθμό χαπιών, στη σωστή ώρα και με τον τρόπο που πρέπει, όπως σου έχουν συνταγογραφηθεί από τον γιατρό. Για σωστή τήρηση ακολούθησε τους παρακάτω κανόνες: Να παίρνεις όλα τα φάρμακα του συνδυασμού σου στη σωστή ποσότητα. Να παίρνεις τα χάπια σου στις σωστές ώρες. Αν παίρνεις τα φάρμακά σου όποτε το θυμάσαι είναι πολύ πιθανό να αυξηθεί το ιικό φορτίο σου και έτσι να προκληθεί ανθεκτικότητα του ιού στο φάρμακο. Με άλλα λόγια, το φάρμακο θα αχρηστευτεί. Να παίρνεις την αγωγή σου με φαγητό ή νηστικός σύμφωνα με τις οδηγίες. Μερικά φάρμακα χρειάζεται να λαμβάνονται με φαγητό για να μπορεί το σώμα να τα απορροφήσει. Απεναντίας, άλλα πρέπει να τα παίρνεις με άδειο στομάχι ή σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα πριν ή μετά το φαγητό. Μπορεί να παίζει ρόλο το είδος του φαγητού που θα φας η ποσότητα του λίπους στο φαγητό επηρεάζει την απορρόφηση ορισμένων φαρμάκων. Αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα Λέγοντας «αλληλεπιδράσεις» εννοούμε ότι κάποιο άλλο φάρμακο που παίρνεις μπορεί να επηρεάσει το πόσο καλά απορροφούνται τα φάρμακά σου. Εάν παίρνεις άλλα φάρμακα, άσχετα από τον HIV ή ακόμα και συμπληρώματα διατροφής ή εναλλακτικές θεραπείες, μπορεί αυτά να επηρεάσουν την αντιρετροϊική αγωγή. Επίσης έχε υπόψη σου ότι ορισμένα ναρκωτικά μπορεί να έχουν επικίνδυνη αλληλεπίδραση με τα αντιρετροϊικά σου φάρμακα! Η ΝΑΜ και η EATG δεν έχουν ευθύνη για την ακρίβεια της μετάφραση ή τη σχέση του παρόντος κειμένου με την ελληνική πραγματικότητα.

Το πόσο θα πετύχει η αντιρετροϊική αγωγή σου (και άρα θα συνεχίσεις να είσαι υγιής) εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από εσένα τον ίδιο και το πόσο καλά την τηρείς. Όταν δεν τηρείς πιστά την αντιρετροϊική αγωγή σου, ελαττώνεται η δράση των φαρμάκων και προκαλείται αύξηση του ιικού φορτίου και μείωση του αριθμού των Τ4 λεμφοκυττάρων. Αυτό σημαίνει ότι σιγά-σιγά θα καταστραφεί το ανοσοποιητικό σου σύστημα, θα αρρωστήσεις και θα μπεις στο νοσοκομείο. Όταν δεν τηρείς καλά την αγωγή σου, ο ιός μπορεί πολύ γρήγορα να γίνει ανθεκτικός στα αντιρετροϊικά φάρμακα, δηλαδή να τα αχρηστέψει. Αυτό μπορεί να περιορίσει σημαντικά τι άλλα φάρμακα θα μπορείς να πάρεις στο μέλλον. Αν ξεχνάς τις δόσεις, αν παίρνεις τις δόσεις σου καθυστερημένα ή νωρίς, αν παίρνεις λάθος δόσεις ή αν παίρνεις ένα φάρμακο με τέτοιο τρόπο που να μην απορροφιέται καλά, ο HIV θα αναπτύξει ανθεκτικότητα στα φάρμακα και θα τα αχρηστέψει. Όταν παραλείπεις ή καθυστερείς δόσεις, τα επίπεδα του φαρμάκου στο αίμα πέφτουν πολύ χαμηλά και άρα ο ιός βρίσκει ευκαιρία να μεταλλαχθεί και να πολλαπλασιαστεί. Αυτό σημαίνει ότι κάποια στελέχη του ιού αποκτούν ανθεκτικότητα στο φάρμακο, επιζούν και γίνονται η πλειοψηφία του HIV στο σώμα σου. Το φυλλάδιο της ΣΥΝΘΕΣΗΣ «Ανθεκτικότητα» περιέχει περισσότερες πληροφορίες για το θέμα αυτό. Το να αναπτύξει ο ιός ανθεκτικότητα έχει σοβαρές συνέπειες, όπως: Η αγωγή σου θα πάψει να έχει αποτέλεσμα και άρα αυξάνεται η πιθανότητα να αρρωστήσεις από τον HIV. Όσο αυξάνεται η ποσότητα του HIV στο αίμα, τόσο πέφτει ο αριθμός των Τ4 λεμφοκυττάρων. Με άλλα λόγια, εξασθενεί το ανοσοποιητικό σου σύστημα. Μπορεί να χρειαστεί να αλλάξεις την αγωγή σου. Η καινούργια μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερα φάρμακα, που ίσως να είναι πιο δύσκολο να πάρεις. Πιθανόν επίσης να έχεις περισσότερες ή νέες παρενέργειες. Μπορεί να ο ιός να γίνει ανθεκτικός και σε άλλα φάρμακα παρόμοια με αυτά που παίρνεις τώρα (φάρμακα που ανήκουν στην ίδια χημική ομάδα). Αυτό ονομάζεται «διασταυρούμενη ανθεκτικότητα». Ο κίνδυνος διασταυρούμενης ανθεκτικότητας διαφέρει από φάρμακο σε φάρμακο. Μπορεί όμως να συμβεί σε όλες τις ομάδες φαρμάκων κατά του HIV. Η αντιρετροϊική αγωγή πετυχαίνει καλύτερα όταν τηρείς την αγωγή σου 100%. Εάν τηρείς την αγωγή σου κάτω από 95% τότε το ιικό φορτίο δεν μειώνεται αρκετά ενώ αντίθετα μειώνεται η αύξηση των Τ4. Αν παίρνεις αγωγή μια φορά την ημέρα, 95% τήρηση σημαίνει να χάνεις μόνο μία δόση τον μήνα. Αν παίρνεις αγωγή δύο φορές την ημέρα, 95% τήρηση σημαίνει να χάνεις το πολύ 3 δόσεις τον μήνα. Αν παίρνεις αγωγή τρεις φορές την ημέρα, 95% τήρηση σημαίνει να χάνεις το πολύ 4 δόσεις τον μήνα. Ωστόσο, πολλοί οροθετικοί δεν καταφέρνουν να πετύχουν τόσο υψηλά επίπεδα τήρησης. Βάλε τα δυνατά σου να χάνεις όσο το δυνατό λιγότερες δόσεις. Και η παραμικρή πτώση των επιπέδων του φαρμάκου δίνει την ευκαιρία στον HIV να γίνει λιγότερο ευαίσθητος στη δράση των φαρμάκων. Πώς να βοηθηθείς στην τήρηση; Είναι πολλοί οι παράγοντες που επηρεάζουν την τήρηση της αγωγής. Η βαρύτητα του καθενός διαφέρει από άτομο σε άτομο. Αυτό σημαίνει πως δεν υπάρχει μία λύση για όλους. Γι αυτόν τον λόγο, πρέπει να αφιερώσεις λίγο χρόνο για να επεξεργαστείς τι σε βοηθάει και τι σε εμποδίζει να τηρείς την αγωγή σου. Μία προσέγγιση είναι να χωρίσεις αυτά τα εμπόδια και τα βοηθήματα σε γενικές κατηγορίες όπως: Ο χαρακτήρας σου και ο τρόπος που ζεις. Ο γιατρός σου και το πόσο σε στηρίζει Η συγκεκριμένη αγωγή σου

Παράγοντες που επηρεάζουν το πόσο καλά τηρείς την αγωγή σου Ο καθένας μπορεί να περάσει δύσκολες περιόδους με την τήρηση της αγωγής του. Παρακάτω ακολουθούν κάποιοι παράγοντες που επηρεάζουν το πόσο καλά τηρείς την αντιρετροϊική αγωγή σου: Να συμμετέχεις ενεργά στις αποφάσεις που αφορούν την αγωγή σου Κανείς δεν ξέρει με απόλυτη ακρίβεια πότε είναι η καλύτερη στιγμή για να ξεκινήσεις αντιρετροϊική αγωγή. Παρόλα αυτά, αν συνεργάζεσαι καλά με τον γιατρό που σε παρακολουθεί και συμμέτεχεις ενεργά στην απόφαση του πότε και με τι να ξεκινήσεις την αγωγή, έχεις περισσότερες πιθανότητες να την τηρήσεις σωστά. Παρομοίως, αν έχεις καταλάβει καλά γιατί είναι ανάγκη να πάρεις φάρμακα, ποια θα είναι τα οφέλη αν ξεκινήσεις αγωγή και πώς τα θετικά του να πάρεις φάρμακα είναι περισσότερα από τον κίνδυνο των παρενεργειών, είναι επίσης πιο πιθανό να την τηρήσεις σωστά. Η γνώμη που έχεις για την αντιρετροϊική αγωγή σου Αν κατανοήσεις καλά γιατί χρειάζεται να πάρεις αντιρετροϊική αγωγή και πώς αυτή θα σε βοηθήσει να παραμείνεις υγιής, είναι πολύ πιο πιθανό να την τηρήσεις καλύτερα. Αντιθέτως, εάν φοβάσαι να την ξεκινήσεις, θεωρείς ότι θα σου κάνει κακό ή ότι βάζεις χημικά μέσα σου, είναι πιο πιθανό να μην την τηρείς σωστά. Αν σκέφτεσαι να σταματήσεις τα φάρμακα επειδή πιστεύεις ότι είναι δεν αποτελεσματικά ή σε ανησυχούν οι παρενέργειες, πρέπει πρώτα να βεβαιωθείς ότι οι σκέψεις σου και οι ανησυχίες σου έχουν βάση. Τα άλλα φυλλάδια της ΣΥΝΘΕΣΗΣ σε αυτή τη σειρά και η ιστοσελίδα www.hiv.gr θα σου δώσουν χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την αγωγή και τις τυχόν παρενέργειες. Πρέπει επίσης πάντα να συζητάς οποιεσδήποτε αμφιβολίες για την αγωγή σου και την υγεία σου με τον γιατρό σου. Δεν πρέπει ποτέ και με τίποτα να σταματήσεις ή να τροποποιήσεις την αγωγή σου, έστω και για λίγες μέρες, χωρίς να ζητήσεις πρώτα ιατρική συμβουλή. Κατάθλιψη και προβλήματα ψυχικής υγείας Αν έχεις κατάθλιψη, θα αντιμετωπίσεις προβλήματα με την τήρηση. Αν πάσχεις από κατάθλιψη και αισθάνεσαι ότι δεν έχεις κουράγιο να ξεκινήσεις αντιρετροϊική αγωγή και να την τηρήσεις σωστά, τότε είναι καλύτερα να περιμένεις μέχρι να αισθανθείς πιο έτοιμος. Παρομοίως, αν βλέπεις ότι η κατάθλιψή σου έχει επιπτώσεις στην τήρηση (ξεχνάς δόσεις, δεν σε νοιάζει αν τις παίρνεις ή όχι κτλ), είναι σημαντικό να ζητήσεις βοήθεια από κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας (σύμβουλο, ψυχολόγο) και να πάρεις φάρμακα για την κατάθλιψη. Η κατάθλιψη σε ανθρώπους με HIV είναι συνηθισμένο πρόβλημα. Το καλό είναι ότι υπάρχουν αποτελεσματικά φάρμακα για την κατάθλιψη που είναι εξίσου αποτελεσματικά και σε ανθρώπους με HIV. Έλλειψη χρημάτων και προβλήματα στέγης Η οικονομική στενότητα, τα προβλήματα στέγης και τα αισθήματα απομόνωσης και μοναξιάς μπορεί να επηρεάσουν το πόσο καλά τηρείς την αγωγή σου. Το να πιέζεσαι οικονομικά μερικές φορές σημαίνει ότι δεν τρως τα τρόφιμα που απαιτεί η συνταγή του γιατρού σου. Συζήτα με τον γιατρό σου ή με τη «Σύνθεση» και το «Κέντρο Ζωής» σχετικά με τα επιδόματα. Ενδεχομένως η μονάδα σου να έχει κάποιο κοινωνικό λειτουργό που μπορεί επίσης να βοηθήσει ή να σου συστήσει κάποιον που θα μπορούσε να σε βοηθήσει. Ένας άλλος τρόπος για να βοηθηθείς να παίρνεις σωστά τα φάρμακά σου είναι να ζητήσεις υποστήριξη από τους φίλους ή την οικογένειά σου όταν αυτό είναι εφικτό.

Αρνητικές επιπτώσεις στην τήρηση προκαλούν επίσης το να είσαι άστεγος ή με προβλήματα στέγης, τα ναρκωτικά και η κατανάλωση αλκοόλ. Παρόλα αυτά, δεν θα πρέπει να καταλήξεις στο συμπέρασμα ότι επειδή έχεις και άλλα προβλήματα στην ζωή σου εκτός από τον HIV, δεν θα είσαι ικανός να παίρνεις την αγωγή σου σωστά. Να έχεις υπόψη ότι οι πολλές οικογενειακές υποχρεώσεις μπορεί επίσης να επηρεάσουν το πόσο καλά τηρείς την αγωγή σου, καθώς μπορεί να έχεις άγχος να φροντίζεις άλλους περισσότερο από εσένα. Δες παρακάτω το κεφάλαιο για τις έγκυες και τα παιδιά (σελ. 15). Στήριξη όταν ξεκινάς ή αλλάζεις αγωγή Αν κατανοήσεις γιατί παίρνεις αντιρετροϊική αγωγή και γιατί η τήρηση είναι σημαντική προκειμένου να μην αποτύχει η αγωγή σου και να μην εμφανίσει ο ιός ανθεκτικότητα, τότε είναι πιο πιθανό να έχεις μεγαλύτερη επιτυχία στην τήρηση. Όταν πρωτοξεκινάς να παίρνεις αντιρετροϊική αγωγή ζήτα γραπτές οδηγίες για την αγωγή σου: κάθε πότε πρέπει να παίρνεις ποιο φάρμακο και με τι περιορισμούς. Αυτό θα σε βοηθήσει να θυμάσαι τι σου είπε ο γιατρός σου. Η ιστοσελίδα της ΣΥΝΘΕΣΗΣ www.hiv.gr έχει πληροφορίες για τα φάρμακά σου. Οι παρενέργειες μπορεί να είναι σοβαρό πρόβλημα όταν ξεκινάς την αγωγή, αλλά στα περισσότερα άτομα εξαφανίζονται σε μικρό χρονικό διάστημα. Οι παρενέργειες μπορεί να περιλαμβάνουν στομαχικές και εντερικές διαταραχές, αίσθημα αδυναμίας (κομμάρες), άσχημα όνειρα, ζαλάδες κτλ. Φρόντισε να ενημερωθείς πριν ξεκινήσεις την αγωγή εάν η αγωγή σου είναι πιθανό να έχει παρενέργειες που μπορεί να επηρεάσουν την καθημερινή σου ζωή, τη φροντίδα των παιδιών ή τη δουλειά σου έτσι ώστε να σχεδιάσεις το πώς θα τις αντιμετωπίσεις. Η ιστοσελίδα της ΣΥΝΘΕΣΗΣ www.hiv.gr έχει πληροφορίες για τις πιθανές παρενέργειες. Ποτέ μη διακόψεις μόνος σου την αγωγή εξαιτίας των παρενεργειών. Συζήτα το πρώτα με τον γιατρό σου. Υπάρχουν λύσεις για την αντιμετώπισή τους. Τήρηση και στήριξη από τη Μονάδα σου Η τήρηση της αντιρετροϊικής αγωγής μπορεί να είναι δύσκολη. Γι αυτό ο γιατρός θα πρέπει να είναι έτοιμος να συζητήσει μαζί σου οποιοδήποτε πρόβλημα έχεις και να συνεργαστείτε προκειμένου να βρεθεί μια λύση. Όσο πιο γρήγορα ζητήσεις βοήθεια αν έχεις προβλήματα τήρησης, τόσο το καλύτερο. Όταν ξεκινάς ή αλλάζεις αγωγή πρέπει να καταλάβεις: Γιατί σου δίνεται αυτή η αγωγή. Πόσο συχνά θα πρέπει να την παίρνεις. Πόσο καιρό θα πρέπει να την παίρνεις. Αν υπάρχουν διατροφικοί περιορισμοί. Αν μπορεί να έχεις παρενέργειες και πώς να τις αντιμετωπίσεις (και πού να πας σε περίπτωση επείγοντος). Πού μπορείς να ζητήσεις βοήθεια και οδηγίες στη Μονάδα (κατά τη διάρκεια εργάσιμων ωρών, τη νύχτα ή τα Σαββατοκύριακα). Το να παίρνεις αντιρετροϊική αγωγή είναι δέσμευση για όλη σου τη ζωή. Κατά συνέπεια, είναι πιθανόν να χρειαστείς ψυχολογική υποστήριξη σε συνεχή βάση ή σε τακτά χρονικά διαστήματα. Πρέπει να έχεις την άνεση να συζητάς για την τήρηση σου με κάποιον ειδικό. Ειδικοί της ψυχικής υγείας όπως σύμβουλοι, ψυχολόγοι και ψυχίατροι μπορούν να σε βοηθήσουν και να σε στηρίξουν, αν αισθάνεσαι ότι η κατάσταση της ψυχικής σου υγείας δημιουργεί προβλήματα στην τήρηση.

Όσον αφορά κάποια άλλα φάρμακα (τα νουκλεοσιδικά ανάλογα, μη νουκλεοσιδικά ανάλογα, efavirenz [Sustiva] και nevirapine [Viramune] και το νουκλεοτιδικό ανάλογο tenofovir [Viread]), έχεις περιθώριο να τα παίρνεις μια-δυο ώρες νωρίτερα (ή αργότερα) χωρίς να βάζεις την αγωγή σε κίνδυνο. Η αγωγή και ο τρόπος ζωής σου Ο πιο σίγουρος τρόπος για να παίρνεις την αντιρετροϊική αγωγή σου σωστά είναι να ταιριάζει με τον τρόπο ζωής που κάνεις. Γι αυτό, οι αποφάσεις που παίρνονται για την αγωγή σου πρέπει να αφορούν εσένα ειδικά, με βάση τις δικές σου προσωπικές ιδιαιτερότητες. Πρέπει να λάβεις υπόψη σου όχι μόνο το ιατρικό σου ιστορικό από προηγούμενες αγωγές, αλλά επίσης το εργασιακό σου πρόγραμμα και ωράριο, τις ανάγκες σου και τις προτιμήσεις σου για το πόσο συχνά παίρνεις τα φάρμακά σου, τις πιθανότητες να έχεις παρενέργειες και επικίνδυνες αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα. Το να συνειδητοποιήσεις πριν ξεκινήσεις την αγωγή τις ανάγκες και τους περιορισμούς που δημιουργεί ο τρόπος που ζεις, σημαίνει καλύτερη τήρηση αργότερα. Καθυστερημένες Δόσεις Το να παίρνεις τα φάρμακά σου καθυστερημένα είναι εξίσου κακό όσο και το να μην τα παίρνεις καθόλου, αφού μ αυτόν τον τρόπο μπορεί ο HIV να γίνει ανθεκτικός σε κάποια ή σε όλα τα φάρμακα που παίρνεις. Το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να προσπαθείς να παίρνεις όλες σου τις δόσεις στη σωστή ώρα και με το σωστό τρόπο, αν και οι περισσότεροι άνθρωποι, πιθανότατα, θα πάρουν τα φάρμακά τους καθυστερημένα κάποια στιγμή. Αν αυτό συμβαίνει πολύ σποραδικά ίσως να μην κάνει μεγάλη διαφορά στην επιτυχία της αγωγής σου. Αντιθέτως, αν παίρνεις τα φάρμακά σου πολύ καθυστερημένα αρκετά συχνά, αυτό θα επιτρέψει στον HIV να γίνει ανθεκτικός. Κάποια αντιρετροϊικά φάρμακα, ειδικά οι αναστολείς πρωτεάσης, απορροφώνται από το σώμα πιο γρήγορα σε σχέση με άλλα. Αυτό σημαίνει ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό να τα παίρνεις την ακριβή ώρα. Διαφορετικά η ποσότητα του φαρμάκου στο σώμα σου δεν θα είναι αρκετή για να περιορίσει τον HIV. Αντιθέτως, για κάποια άλλα φάρμακα είναι πάρα πολύ σημαντικό να τηρείς όσον το δυνατόν κατά γράμμα τις ακριβείς ώρες των δόσεων. Τα φάρμακα που απαιτούν αυστηρούς χρόνους στις δόσεις είναι οι αναστολείς πρωτεάσης, ειδικότερα τα indinavir (Crixivan), saquinavir (Fortovase) και nelfinavir (Viracept). Αν ο τρόπος ζωής σου σε δυσκολεύει να τηρείς ένα αυστηρό πρόγραμμα δόσεων τότε μίλησε με τον γιατρό σου για αυτό το θέμα. Ίσως να υπάρχει δυνατότητα να αλλάξεις συνδυασμό και να πάρεις κάποιον που απαιτεί λιγότερο αυστηρό πρόγραμμα. Οι βραδινές έξοδοι, τα ταξίδια ή οτιδήποτε διαταράζει την καθημερινή σου ρουτίνα μπορεί να σε δυσκολέψει να παίρνεις τα φάρμακά σου στην ακριβή ώρα. Αν ξέρεις ότι για κάποιο λόγο θα διακοπεί η κανονική καθημερινή δοσολογία, τότε προσπάθησε να φτιάξεις ένα πλάνο που θα εξασφαλίζει ότι θα παίρνεις την αγωγή σου όσον το δυνατόν πιο κοντά στην κανονική ώρα. Για παράδειγμα, μπορείς να παίρνεις μαζί σου τα χάπια και ένα μπουκάλι νερό. Αν χρειάζεται να τα πάρεις με φαγητό μπορείς να έχεις μια σοκολάτα ή κάτι άλλο πρόχειρο για να φας. Έτσι θα μπορείς να παίρνεις τα φάρμακά σου χωρίς να διακόπτεις την οποιαδήποτε δραστηριότητά σου, άλλα ούτε την κανονικότητα της αγωγής σου. Ενδεχομένως να σε βοηθήσει να ζητήσεις από φίλους που είναι μαζί σου και ξέρουν ότι παίρνεις φάρμακα να σου θυμίσουν να τα πάρεις αλλά μην βασίζεσαι σε αυτούς. Αν το ξεχνάς εσύ που είναι δικό σου θέμα, μπορεί να το ξεχάσουν και αυτοί. Επίσης βοηθάει το να φυλάς κάποιες παραπανίσιες δόσεις σε μέρη που θα είσαι όταν θα χρειαστεί να πάρεις τα φάρμακά σου, όπως στη δουλειά, σε φιλικά ή σε συγγενικά σπίτια, στην τσάντα σου, στο παλτό σου. Θυμήσου όμως να κρατάς τα φάρμακα μακριά από παιδιά και να αποφεύγεις τις υψηλές θερμοκρασίες (π.χ. μέσα στο αυτοκίνητο).

Σήμερα είναι εφικτό να παίρνεις ένα κοκτέιλ φαρμάκων που συνδυάζει τις τρεις πιο σημαντικές κατηγορίες αντιρετροϊικών φαρμάκων, όλα σε μία δόση ή δύο δόσεις την ημέρα. Αν ξεκινάς τώρα για πρώτη φορά αντιρετροϊική αγωγή και δεν έχεις ήδη ανθεκτικότητα σε κάποιο φάρμακο, μάλλον δεν πρόκειται να παίρνεις φάρμακα πάνω από δύο φορές την ημέρα. Μερικά φάρμακα θέτουν περιορισμούς που μπορεί επίσης να επηρεάσουν το πόσο καλά τηρείς τις δόσεις, λόγου χάρη το αν χρειάζεται να τα παίρνεις με ή χωρίς φαγητό. Αν νομίζεις ότι θα σου δημιουργήσει πρόβλημα κάτι τέτοιο, συζήτα το με τον γιατρό σου. Οι παρενέργειες είναι από τις πιο κοινές αιτίες για να ξεχάσεις κάποια δόση. Κάποιες παρενέργειες και αλληλεπιδράσεις είναι πιο πιθανό να εμφανιστούν με ορισμένες αγωγές και συγκεκριμένα φάρμακα. Οι παρενέργειες μπορεί να σου δημιουργήσουν πρακτικά προβλήματα, για παράδειγμα να έχεις τάση για εμετό ή ναυτία και έτσι να σε κάνουν να παραλείψεις κάποια δόση ή να σε εξαντλήσουν τόσο πολύ που να σε πάρει ο ύπνος και να ξεχάσεις να πάρεις τη δόση σου. Ορισμένα αντιρετροϊικά φάρμακα μπορεί να αλληλεπιδράσουν είτε με φάρμακα που παίρνεις για άλλους λόγους είτε με ναρκωτικά. Πρέπει οπωσδήποτε να αναφέρεις στον γιατρό σου τι άλλα φάρμακα παίρνεις. Να τον ενημερώσεις ακόμη και για τα εναλλακτικά / ομοιοπαθητικά φάρμακα, γιατί κάποια από αυτά μπορεί να ακυρώσουν την αντιρετροϊική αγωγή. Αν κάνεις χρήση ναρκωτικών, μίλα με τον γιατρό σου. Οι περισσότεροι γιατροί που είναι ειδικοί στον HIV είναι αρκετά άνετοι στο να συζητήσουν για τη χρήση ναρκωτικών και να σε βοηθήσουν να βρεις μια πιο ασφαλή αγωγή που θα μπορείς να χρησιμοποιείς παράλληλα. Ξέχασα μια δόση! Αν ξεχάσεις μια δόση χαπιών, να τα πάρεις αμέσως μόλις το θυμηθείς και μετά συνέχισε με το κανονικό σου πρόγραμμα δόσεων. Αν ξεχάσεις μία δόση, δεν πρέπει να πάρεις διπλή δόση για να εξισορροπήσεις τη χαμένη! Για παράδειγμα, αν ήταν να πάρεις τα χάπια σου στις 8 και το θυμήθηκες στις 10 ή στις 12, πάρ τα έστω και καθυστερημένα, αλλά όχι σε διπλάσια δόση. Να ξέρεις ότι ορισμένα φάρμακα αποβάλλονται από το σώμα πιο αργά από άλλα. Αυτό σημαίνει ότι για μερικά φάρμακα είναι δυνατό να πάρεις μία δόση μία ή δύο ώρες μετά ενώ για άλλα είναι σημαντικό να τα παίρνεις σε πολύ ακριβή χρονικά διαστήματα. Αριθμός χαπιών Ορισμένοι άνθρωποι δυσκολεύονται να παίρνουν μεγάλο αριθμό χαπιών, αν και είναι θέμα συνήθειας. Αν έχεις επιλογή, είναι μάλλον καλύτερο να επιλέξεις τον απλούστερο συνδυασμό. Απλούστερος για σένα μπορεί να σημαίνει λίγα χάπια ή λίγες δόσεις. Παρόλα αυτά, αρκετοί άνθρωποι δυσκολεύονται με την τήρηση ακόμη και όταν παίρνουν αγωγές που θεωρούνται απλές, με λίγες δόσεις ή χάπια. Όπως είπαμε, ακόμη και οι υποτιθέμενες «εύκολες» αντιρετροϊικές αγωγές πρέπει να ταιριάζουν με την καθημερινότητά σου. Αν αντιμετωπίζεις δυσκολία στο να ακολουθήσεις την αντιρετροϊική αγωγή σου, τότε πες το στον γιατρό σου. Έγκυες και παιδιά Στις έγκυες έχει παρατηρηθεί χαμηλός βαθμός τήρησης. Αυτό μπορεί να οφείλεται στον φόβο τους για το τι επιπτώσεις μπορεί να έχει η φαρμακευτική αγωγή στο έμβρυο. Αν είσαι έγκυος και σε ανησυχούν οι συνέπειες που μπορεί να έχει η αγωγή σου στο μωρό, συζήτησε με τον γιατρό σου. Η αντιρετροϊική αγωγή είναι πάρα πολύ αποτελεσματική στο να αποφύγεις να μεταδώσει τον ΗIV στο μωρό μου, αλλά μόνο αν την τηρείς ευλαβικά. Κάποιες γυναίκες μετά τη γέννα έχουν διαφορετική καθημερινή ρουτίνα και καινούριες προτεραιότητες. Πρέπει να είσαι προετοιμασμένη γι αυτό, για να είσαι σίγουρη ότι εκτός από την υγεία του παιδιού σου θα φροντίζεις και τη δική σου. Αυτό σημαίνει το να παίρνεις την αντιρετροϊική αγωγή σου. Το παιδί σου σε χρειάζεται γερή. Τα παιδιά μπορεί να έχουν ειδικά ζητήματα όσον αφορά την τήρηση της αγωγής. Τα παιδιά δεν είναι όλα ίδια και οι ηλικιακές διαφορές επηρεάζουν την τήρηση. Οι διατροφικοί περιορισμοί είναι μια μεγάλη δυσκολία για τα νεογνά και τα μικρά παιδιά. Για ένα παιδί σχολικής ηλικίας, η τήρηση μιας αγωγής που απαιτεί να παίρνει φάρμακα στο σχολείο είναι δύσκολη, αφού μπορεί να οδηγήσει στην αποκάλυψη της οροθετικότητάς του. Η κατάποση χαπιών και η δυσάρεστη γεύση σιροπιών μπορεί να έχει αρνητικά αποτελέσματα στην τήρηση σε άτομα οποιασδήποτε ηλικίας, πολύ περισσότερο δε στα παιδιά

Ο πιο συνηθισμένος λόγος που παραλείπει κανείς μια δόση φαρμάκου είναι να ξεχαστεί. Αν ξεχνάς να πάρεις τα φάρμακά σου, μην τα βάζεις με τον εαυτό σου, αλλά προσπάθησε να καταλάβεις τι ήταν αυτό που σε έκανε να τα ξεχάσεις. Αν ξεχνάς συχνά δόσεις, τότε συζήτησε το με τον γιατρό σου. Ίσως είναι δυνατό να φτιάξει ένα πιο εύκολο πρόγραμμα ή να πάρεις έναν πιο βολικό συνδυασμό. Ακόμα κι αν δε γίνεται κάτι τέτοιο, το να συζητήσεις τους προβληματισμούς σου με τον γιατρό σου μπορεί να σου δώσει την υποστήριξη που χρειάζεσαι για να διαχειριστείς καλύτερα την αγωγή σου. Εξασκήσου από πριν Κάποιους τους βοηθά να εξασκηθούν στο πώς να παίρνουν φάρμακα πριν ξεκινήσουν την αντιρετροϊική αγωγή. Για εξάσκηση μπορεί να πάρεις καραμέλες ή πολυβιταμίνες επί μερικές βδομάδες, στις ίδιες ποσότητες και την ίδια ώρα που θα έπρεπε να παίρνεις την αντιρετροϊική αγωγή σου, καθώς επίσης και με τους ίδιους διατροφικούς περιορισμούς. Αυτή η εξάσκηση σε βάζει στο πρόγραμμα χωρίς να βάζεις την αγωγή σου σε κίνδυνο. Κράτα ημερολόγιο Όταν πρωταρχίζεις έναν καινούριο συνδυασμό μπορεί να μπερδεύεις ποια χάπια πρέπει να πάρεις, πότε, τι ώρα να φας ή τι φαγητό να αποφύγεις. Για να αποφύγεις αυτό το μπέρδεμα, φτιάξε ένα γραπτό ημερήσιο πρόγραμμα με τετραγωνάκια όπου θα σημειώνεις ότι πήρες κάθε δόση. Φύλαξη και μεταφορά των χαπιών Στα φαρμακεία θα βρεις κουτάκια με χωρίσματα όπου μπορείς να βάλεις όλες τις δόσεις της εβδομάδας και να ξέρεις ανά πάσα στιγμή τι πήρες και τι όχι. Όμως προσοχή! Μερικά χάπια καταστρέφονται αν δεν διατηρηθούν όπως πρέπει. Το μπουκαλάκι του indinavir, για παράδειγμα, περιέχει μεταλλικά τοιχώματα που διατηρούν τις μαλακές του κάψουλες ξηρές και τις εμποδίζουν από το να λιώσουν από την υγρασία. Κάποιοι άνθρωποι φυλάνε δόσεις στα διάφορα μέρη όπου μπορεί να βρίσκονται την ώρα που θα πρέπει να πάρουν τα χάπια, π.χ. σπίτια φίλων, στην τσάντα τους, στο αυτοκίνητο. Βεβαιώσου όμως ότι αποθηκεύεις τα φάρμακα σε ασφαλές μέρος μακριά από παιδιά και θυμήσου ότι υψηλές θερμοκρασίες μπορεί να βλάψουν τα περισσότερα τα φάρμακα. Προσοχή! Το καλοκαίρι οι θερμοκρασίες μέσα στο αυτοκίνητο φτάνουν τους 60 βαθμούς που είναι καταστροφικές για τα χάπια. Το να φύγεις μακριά για λίγο ή για διακοπές μπορεί να επηρεάσει την τήρησή σου. Μπορεί να ξεχαστείς ταξιδεύοντας και να χάσεις μια δόση, ειδικότερα αν ταξιδεύεις μακριά και υπάρχει διαφορά ώρας. Θα πρέπει να προσπαθήσεις και να εξασφαλίσεις ότι θα παίρνεις τα φάρμακά σου στα ίδια χρονικά διαστήματα. Αν αλλάζεις ώρες πετώντας, μην παραμένεις κολλημένος στο παλιό σου ημερήσιο πρόγραμμα. Θα πρέπει να κρατάς το 8ωρο, 12ωρο ή 24ωρο ανάμεσα στις δόσεις. Βάλε το ξυπνητήρι του κινητού σου να σου το θυμίσει. Αν η διαφορά ώρας είναι μεγάλη και σκοπεύεις να μείνεις αρκετό διάστημα στη νέα χώρα, θα πρέπει να προσαρμόσεις τις δόσεις στη νέα πραγματικότητα. Πάρε το φάρμακο μια ώρα νωρίτερα κάθε μέρα μέχρι να φτάσεις τελικά σε ένα λογικό ωράριο που θα σε βολεύει. Θα πρέπει επίσης να ταξιδεύεις πάντα με τα φάρμακά σου στη χειραποσκευή σου γιατί έτσι είναι λιγότερο πιθανό να τα χάσεις και να μείνεις σε όλο σου το ταξίδι χωρίς φάρμακα. Μερικές χώρες απαγορεύουν την είσοδο σε οροθετικούς. Ενημερώσου πριν ξεκινήσεις. Το να παίρνεις τα φάρμακά σου εκτός σπιτιού έχει τον επιπλέον κίνδυνο να τα δουν άνθρωποι που δεν γνωρίζουν ή δεν θέλεις να γνωρίζουν ότι είσαι οροθετικός. Σχεδίασε από πριν το πώς θα το κάνεις. Μια απλή λύση, λόγου χάρη, είναι το να πας κάποια στιγμή στην τουαλέτα και να πάρεις τα χάπια σου ή το να έχεις ένα ποτήρι/μπουκάλι νερό δίπλα από το κρεβάτι σου ώστε να πάρεις τα φάρμακά σου χωρίς να δώσεις εξηγήσεις. Για να πάρεις μαζί σου έξω από το σπίτι μία-δύο δόσεις από τα χάπια σου, μπορείς να τα αποθηκεύεις μέσα σε ειδικές θήκες φαρμάκων (προμηθεύεσαι από το φαρμακείο) ή σε θήκες φακών επαφής. Αν βγεις έξω για clubbing ή σε ραντεβού και υπάρχει πιθανότητα να μη γυρίσεις σπίτι πριν την επόμενη δόση ή δόσεις, τότε πάρε μαζί σου αρκετά χάπια ώστε να σου φτάσουν. Επίσης αν βγεις για βράδυ και σκοπεύεις να πιεις αλκοόλ ή να πάρεις ουσίες που μπορεί να επηρεάσουν τη μνήμη σου, τότε προσπάθησε να σχεδιάσεις εξαρχής πώς θα το αντιμετωπίσεις. Βάλε το ξυπνητήρι στο κινητό σου. Αν ανησυχείς για πιθανές αλληλεπιδράσεις μεταξύ της αντιρετροϊικής αγωγής και των ναρκωτικών, τότε μίλησε με τον γιατρό σου. Θα σου δώσει οδηγίες για ασφαλή μείωση των αλληλεπιδράσεων. Ποτέ μην παραλείπεις δόσεις!

Ποτέ μη σταματάς την αγωγή σου χωρίς να μιλήσεις πρώτα με τον γιατρό σου! Το να σταματήσεις την αγωγή σου σε βάζει σε κίνδυνο και γι αυτό πρέπει να μιλήσεις με τον γιατρό σου σχετικά. Ο γιατρός σου θα σου συστήσει τακτική παρακολούθηση για να μην πέσουν τα T4 λεμφοκύτταρα (δηλαδή η ανοσία σου) σε επικίνδυνα επίπεδα και αναπτύξεις AIDS. Γιατί είναι επικίνδυνο να διακόψεις την αγωγή σου; Αν διακόψεις την αγωγή σου, τα Τ4 μπορούν να πέσουν στο επίπεδο που ήταν πριν την αγωγή, ανεξάρτητα από το πόσο ψηλά είναι αυτή τη στιγμή. Μπορεί μάλιστα να συνεχίσουν να πέφτουν σε ακόμη πιο χαμηλά επίπεδα. Αν ήδη είχες AIDS πριν ξεκινήσεις να παίρνεις αντιρετροϊική αγωγή, αν τη σταματήσεις κινδυνεύεις 5 φορές περισσότερο τα Τ4 σου να πέσουν κάτω από 200 κύτταρα (που είναι το όριο κινδύνου για ανάπτυξη ασθενειών που σχετίζονται με το AIDS) σε σύγκριση με κάποιον που ξεκίνησε την αγωγή πριν εμφανίσει AIDS. Αν σταματήσεις την αγωγή έχοντας Τ4 κάτω από 200, κινδυνεύεις να αναπτύξεις AIDS άμεσα. Γι αυτό πρέπει να συζητήσεις με το γιατρό σου αν χρειάζεται να πάρεις φάρμακα για την πρόληψη λοιμώξεων πριν ακόμη σταματήσεις την αντιρετροϊική αγωγή. Αν παίρνεις φάρμακα όπως τα efacirenz, 3TC ή nevirapine, τα οποία χρειάζονται μέρες μέχρι να απομακρυνθούν εντελώς από το σώμα, διατρέχεις κίνδυνο να αναπτύξεις ανθεκτικότητα κατά τη διάρκεια της διακοπής. Όσο καιρό η ποσότητα του φαρμάκου ελαττώνεται σταδιακά μέσα στο σώμα σου, ο ιός μπορεί να βρει την ευκαιρία να μεταλλαχτεί και να εμφανίσει ανθεκτικότητα. Αυτό σημαίνει ότι αν ξαναξεκινήσεις αγωγή με το ίδιο φάρμακο, μπορεί να μη δρα πια. Το να κάνεις ένα διάλειμμα στην αγωγή σου μπορεί να φαίνεται ενδιαφέρον, ειδικά αν δυσκολεύεσαι με την τήρησή της ή αντιμετωπίζεις σοβαρές παρενέργειες. Δυστυχώς, όμως, δεν είναι όμως πάντοτε εφικτό το να κάνεις διάλειμμα. Αν έχεις προβλήματα με τη λήψη των αντιρετροϊικών φαρμάκων ή με παρενέργειες, πρέπει να το συζητήσεις με τον γιατρό σου. Ο γιατρός σου ίσως σε βοηθήσει να λύσεις αυτά τα προβλήματα χωρίς να χρειάζεται να σταματήσεις την αγωγή. Ποτέ δεν πρέπει να διακόψεις την αγωγή σου αν δεν το συζητήσεις πρώτα με τον γιατρό σου. Κάποιες φορές, όταν αλλάζεις αγωγή σού προτείνεται να κάνεις ένα διάλειμμα προτού ξεκινήσεις τον καινούργιο συνδυασμό φαρμάκων. Κατά τη διάρκεια αυτού του διαλείμματος θα πρέπει να παρακολουθείσαι πολύ συχνότερα. Επίσης, αν έχεις κάποια λοίμωξη όπως ηπατίτιδα μπορεί να χρειαστεί να σταματήσεις την αντιρετροϊική αγωγή λόγο πιθανών αλληλεπιδράσεων και παρενεργειών. Ο γιατρός σου θα σου πει αν ανήκεις σε αυτή την περίπτωση. Προσπέρασε τις δυσκολίες Για ορισμένα άτομα, το μέγεθος, το σχήμα ή η υφή του φαρμάκου που παίρνουν μπορεί να είναι πρόβλημα. Πάντα ανάφερε τα προβλήματα στον γιατρό σου. Το φάρμακο μπορεί να κυκλοφορεί και σε άλλη μορφή πιο εύκολη να πάρεις. Ένα ημερολόγιο, ένας πίνακας ή οι υπενθυμίσεις και τα ξυπνητήρια του κινητού που θα σου θυμίζουν να παίρνεις τα φάρμακά σου θα σε βοηθήσουν στην τήρηση.

Αγωγή: Ένας συνδυασμός φαρμάκων και ο τρόπος που λαμβάνονται. Περίληψη Τήρηση σημαίνει να παίρνεις τα χάπια σου, στις δόσεις που σου έχει πει ο γιατρός σου, στη σωστή ώρα, στη σωστή ποσότητα και με το σωστό τρόπο. Το να ξεχνάς δόσεις ή το να μην παίρνεις σωστά τις δόσεις σου μπορεί να κάνει τον HIV ανθεκτικό στα φάρμακα. Αυτό σημαίνει ότι η αγωγή σου θα αποτύχει και θα μειωθούν οι επιλογές φαρμάκων που θα μπορείς να πάρεις στο μέλλον. Το να παίρνεις τα φάρμακά σου πολύ καθυστερημένα ή πολύ νωρίς είναι εξίσου επικίνδυνο όσο το να μην τα παίρνεις καθόλου. Απαιτείται ένα υψηλό επίπεδο τήρησης της αντιρετροϊικής αγωγής σου προκειμένου να δράσει αποτελεσματικά. Ο στόχος σου πρέπει να είναι να παίρνεις όλες τις δόσεις. Η τήρηση είναι μια διαδικασία και περιλαμβάνει εσένα, τον γιατρό σου και άλλους επαγγελματίες υγείας (ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό). Η τήρηση θα γίνει πιο εύκολη αν καταφέρεις να την εντάξεις στην καθημερινότητά σου. Αναστολείς της πρωτεάσης: Οικογένεια αντιρετροϊικών που στοχεύουν στο πρωτεασικό ένζυμο. Περιλαμβάνει τα amprenavir, atazanavir, indinavir, lopinavir, ritonavir, saquinavir, nelfinavir. Ανθεκτικότητα: Η ικανότητα του HIV να συνηθίζει σε ένα φάρμακο με αποτέλεσμα το φάρμακο να μην επιδρά πάνω του. Αυτό γίνεται επειδή ο ιός μεταλλάσσεται. Αντιικό: Ένα φάρμακο κατά των ιών. Αντιρετροϊικά: Ουσίες που δρουν κατά των ρετροϊών όπως ο HIV. Διασταυρούμενη ανθεκτικότητα: Όταν ο HIV αναπτύξει ανθεκτικότητα σε ένα φάρμακο μπορεί να είναι ταυτόχρονα ανθεκτικός και σε άλλα φάρμακα της ίδιας χημικής κατηγορίας. Δόση: Η ακριβής ποσότητα του φαρμάκου που πρέπει να λαμβάνεται κάθε φορά. HAART (Αντιρετροϊική αγωγή υψηλής δραστικότητας): Ένας όρος για την συνδυασμένη αγωγή από τρία ή περισσότερα φάρμακα. Επίσης: θεραπεία κοκτέιλ. NNRTI: Μη νουκλεοσιδικός αναστολέας της αντίστροφης μεταγραφάσης, η οικογένεια των αντιρετροϊικών που περιλαμβάνουν το efavirenz, nevirapine και delavirdine T4: Πολύ σημαντικά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, στα οποία μπαίνει ο HIV και τα καταστρέφει. Ο αριθμός των Τ4 κυττάρων αντικατοπτρίζει σε γενικές γραμμές την κατάσταση του ανοσοποιητικού συστήματος. Τήρηση: Η διαδικασία του να παίρνεις μια αγωγή ακριβώς σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού. Χρόνια πάθηση: Μια πάθηση που διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα (αντίθετο: οξεία πάθηση).