Το γκέτο της Βαρσοβίας Οι Γερμανοί θεωρούσαν ότι τα γκέτο ήταν μια προσωρινή λύση για να απομακρύνουν και να απομονώσουν τους Εβραίους, ενώ παράλληλα τα ηγετικά στελέχη των Ναζί στο Βερολίνο σχεδίαζαν τις επόμενές τους ενέργειες, ούτως ώστε να απομακρύνουν τελειωτικά τον Εβραϊκό πληθυσμό. Υποχρέωσαν όλους τους Εβραίους κατοίκους να μεταφερθούν σε μια περιοχή αποκομμένη από την υπόλοιπη πόλη, τον Νοέμβριο του 1940. Το γκέτο περιφράχτηκε με τείχος ύψους 3 μέτρων, στην κορυφή του οποίου είχε τοποθετηθεί αγκαθωτό συρματόπλεγμα και βρισκόταν υπό στενή φρούρηση. Ο πληθυσμός του γκέτο, που αυξήθηκε με την έλευση Εβραίων από κοντινές πόλεις, αριθμούσε πάνω από 400000 άτομα. Υπήρχε μία γέφυρα, η οποία ένωνε τους δύο συνοικισμούς του γκέτο, έτσι ώστε να αποτραπεί από στους Εβραίους, να κυκλοφορούν σε δρόμους που δεν ανήκαν σ αυτό. Πριν από την περίφραξή του, στις λιγοστές εισόδους και εξόδους του γκέτο, υπήρχε έλεγχος. Παρά την επιφανειακή ομαλότητα που υπήρχε στην αρχή, λόγω έλλειψης τροφής και ανεπαρκούς στέγασης, σύντομα αποδείχτηκε ότι η ζωή ήταν καθετί άλλο παρά ομαλή.
Τα προβλήματα Οι άνθρωποι λιμοκτονούσαν. Ο σκοπός των Γερμανών ήταν οι εγκλωβισμένοι να εξασθενήσουν και να πεθάνουν, γι αυτό και τους επέτρεπαν να φάνε μόνο συγκεκριμένες, πολύ μικρές όμως, ποσότητες τροφής. Οι μερίδες φαγητού που είχαν οριστεί από τους Γερμανούς ήταν ανεπαρκείς για τη συντήρησή τους. Μερικοί εγκλωβισμένοι διέθεταν κάποια χρήματα και αγόραζαν τροφή που μεταφερόταν στο γκέτο κρυφά και ουσιαστικά παράνομα. Οι περισσότεροι άνθρωποι ήταν αναγκασμένοι να ζητιανεύουν ή να κλέβουν για να επιβιώσουν. Οι ασθένειες μεταδίδονταν με ταχείς ρυθμούς, λόγω του υπερπληθυσμού των γκέτο και της επικρατούσας ανθυγιεινής. Εκτίθονταν σε ασθένειες εύκολα, λόγω της πείνας και της έκθεσής τους στο ψύχος. Δεν υπήρχε καύσιμη ύλη για θέρμανση και πολλοί δεν είχαν την κατάλληλη ένδυση. Από το 1940 έως τα μέσα του 1942, 83000 Εβραίοι πέθαναν στο γκέτο, λόγω υποσιτισμού και ασθενειών. Αρκετά άτομα αυτοκτόνησαν για να αποφύγουν τη βασανιστική ζωή τους.
Gerda Weissmann Klein Περιγράφει τον εορτασμό των γενεθλίων της στο γκέτο του Bielsko [Συνέντευξη: 1990] «Η μητέρα μου αποφάσισε να διοργανώσει ένα πάρτι για εμένα. Και, ε... μόλις βίωσα κάτι καταπληκτικό, πριν από λίγες μέρες είχα τα γενέθλιά μου, τα εξηκοστά πέμπτα. Και μια φίλη μου, που τώρα ζει στο Ντιτρόιτ, γνώρισε τον ε... τον σύζυγό μου και τα παιδιά μου που είχαν διοργανώσει για εμένα ένα πάρτι και ήρθε στο πάρτι μου και βρισκόταν τώρα στην Αριζόνα και ήταν κι εκείνη παρούσα στο τότε πάρτι γενεθλίων. Το πάρτι ήταν αρκετά επίσημο, καθώς η μητέρα μου είχε λίγη βρώμη και έφτιαξε κάτι υπέροχα κουλουράκια, τα οποία όλοι ορκιζόμασταν ότι ήταν σαν να είχαν μέσα ξηρούς καρπούς. Και είχα ένα πάρτι γενεθλίων που στέφτηκε από ένα απίστευτο γεγονός. Μου έκαναν δώρο ένα πορτοκάλι. Πάντα λάτρευα τα πορτοκάλια. Πολύ αργότερα έμαθα ότι η μητέρα μου είχε βγει από το γκέτο και είχε πουλήσει ένα δαχτυλίδι με διαμάντια και πέρλες για να μου αγοράσει αυτό το πορτοκάλι. Ήταν το τελευταίο δώρο γενεθλίων που μου έκαναν οι γονείς μου.»
18-21 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 1943 ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΣΥΝΑΝΤΟΥΝ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ Πολλοί Εβραίοι στα γκέτο της Aνατολικής Ευρώπης προσπάθησαν να προβάλουν αντίσταση κατά των Γερμανών και να οπλιστούν με λαθραία και αυτοσχέδια όπλα. Όταν οι Γερμανοί άρχισαν ξανά τους εκτοπισμούς από το γκέτο της Βαρσοβίας περίμεναν ότι θα πραγματοποιούνταν ομαλά. Αυτή τη φορά όμως συνάντησαν αντίσταση από την ZOB (την Εβραϊκή Οργάνωση Μαχητών). Οι συλλήψεις νωρίς το πρωί βρήκαν την οργάνωση ZOB απροετοίμαστη, έτσι μεμονωμένα άτομα κατέβηκαν στους δρόμους για να αντισταθούν στους Γερμανούς, ενώ άλλοι υποχώρησαν σε κρυψώνες που είχαν ήδη προετοιμάσει. Οι μαχητές του γκέτο της Βαρσοβίας άνοιξαν πυρ εναντίον Γερμανών στρατιωτών, ενώ αυτοί προσπαθούσαν να συλλάβουν κι άλλους κατοίκους του γκέτο για να τους εκτοπίσουν. Οι μαχητές χρησιμοποιούσαν ένα μικρό απόθεμα όπλων που είχαν φέρει κρυφά στο γκέτο. Μετά από μερικές ημέρες τα στρατεύματα υποχώρησαν.
Οι Γερμανοί εξεπλάγησαν από την απρόσμενη αυτή αντίσταση. Σε αντίποινα στις 21 Ιανουαρίου σφάγιασαν 1000 Εβραίους στην κεντρική πλατεία, ωστόσο ανέστειλαν τους εκτοπισμούς. Οι Γερμανοί κατόρθωσαν να εκτοπίσουν ή να δολοφονήσουν 5000-6500 Εβραίους.
Οι Εβραίοι του γκέτο, ενθαρρυμένοι από τα αποτελέσματα των αντιστασιακών ενεργειών, σχεδιάζουν και προετοιμάζονται για μια γενικευμένη εξέγερση. Δύο ήταν οι αντιστασιακές οργανώσεις που κατέλαβαν τον έλεγχο του γκέτο, η ZZW (Εβραϊκή Στρατιωτική Ένωση) και η ZOB. Έτσι, καταστρώνονται στρατηγικές, χτίζονται υπόγεια καταφύγια και τούνελ και κατασκευάζονται περάσματα από στέγη σε στέγη. Κατασκεύασαν δεκάδες θέσεις μάχης και εκτέλεσαν άτομα που συνεργάζονταν με τους Γερμανούς, ανάμεσα στους οποίους Εβραίους αστυνομικούς του γκέτο, μέλη της υποστηριζόμενης από τους Γερμανούς οργάνωσης Zagiew και πράκτορες της Γκεστάπο. Η ZOB έφτιαξε μια φυλακή όπου κρατούνταν και εκτελούνταν προδότες και συνεργάτες των Γερμανών.
Τελευταία δράση 19 Απριλίου Στις 19 Απριλίου 1943 γερμανικά στρατεύματα και η αστυνομία μπήκαν στο γκέτο, για να εκτοπίσουν τους εναπομείναντες κατοίκους του, σηματοδοτώντας την έναρξη της εξέγερσης του γκέτο της Βαρσοβίας. 750 μαχητές συγκρούστηκαν με τους βαριά οπλισμένους και άριστα εκπαιδευμένους Γερμανούς. Μετά από ένα μήνα συγκρούσεων, οι Γερμανοί ανατίναξαν τη Μεγάλη Συναγωγή στη Βαρσοβία, γεγονός που σηματοδότησε το τέλος της εξέγερσης και την καταστροφή του γκέτο. Στις 19 Απριλίου 1943, οι Γερμανοί υπό τον στρατηγό των SS Juergen Stroop, άρχισαν την τελική καταστροφή του γκέτο και τον εκτοπισμό των εναπομεινάντων Εβραίων. Ο πληθυσμός του γκέτο, ωστόσο, δεν εμφανίστηκε για εκτοπισμό. Αντίθετα, οι ένοπλες οργανώσεις του γκέτο είχαν ταμπουρωθεί σε κτίρια και καταφύγια, έτοιμες να αντισταθούν στους Γερμανούς. Μετά από τρεις ημέρες, οι γερμανικές δυνάμεις άρχισαν να πυρπολούν το γκέτο, το ένα κτίριο μετά το άλλο, για να αναγκάσουν τους Εβραίους να εγκαταλείψουν τις κρυψώνες τους. Η αντίσταση συνεχίζεται επί εβδομάδες, καθώς οι Γερμανοί μετατρέπουν το γκέτο σε σωρό ερειπίων.
Ο Juergen Stroop (τρίτος από τα αριστερά), διοικητής των SS στο γκέτο της Βαρσοβίας. Πυρπόληση κτιρίων από τους Γερμανούς.
16 ΜΑΙΟΥ 1943 ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΓΚΕΤΟ, ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ Τελικά, η εξέγερση τερματίζεται στις 16 Μαΐου μετά την ισχυρή αντίσταση διάρκειας ενός μηνός των μαχητών του γκέτο. Οι Γερμανοί είχαν καταφέρει να καταβάλουν κάθε αντίσταση. Γερμανοί στρατιώτες συλλαμβάνουν Εβραίους, που κρύβονταν σε μια αποθήκη, κατά την εξέγερση στο γκέτο της Βαρσοβίας. Βαρσοβία, Πολωνία, Απρίλιος-Μάιος 1943.
Μολονότι μετά τους εκτοπισμούς του Ιανουαρίου του 1943 στο γκέτο είχαν απομείνει μόλις 50000 Εβραίοι περίπου, ο στρατηγός Stroop αναφέρει ότι μετά την καταστροφή του γκέτο συνελήφθησαν 56065 Εβραίοι. Από αυτούς 7000 εκτοπίστηκαν στο στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα, ενώ οι υπόλοιποι μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας και στο στρατόπεδο εξόντωσης Μαϊντάνεκ. Μερικοί από τους αντιστασιακούς κατόρθωσαν να δραπετεύσουν από το γκέτο και να ενταχθούν σε ομάδες παρτιζάνων στα δάση γύρω από τη Βαρσοβία.
Εκτοπισμός Εβραίων από το Γκέτο της Βαρσοβίας Ομάδα Εβραίων ανταρτών στα δάση γύρω από τη Βαρσοβία.
Σήμερα, οι απόγονοι των ανθρώπων αυτών, αλλά και κάθε ένας από εμάς που θέλει να λέγεται άνθρωπος, διατηρεί τις σκληρές μνήμες άσβηστες. Η ιστορική μνήμη είναι σημαντικό να διατηρηθεί, για να υπενθυμίζει στην ανθρωπότητα ότι η απειλή ενός πολέμου είναι πάντα επίκαιρη και κρέμεται ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια μας. Η διαφύλαξη της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πρέπει να αποτελεί πρωταρχικό στόχο του κάθε ανθρώπου. Εμπνευσμένη από το μνημείο της εξέγερσης του γκέτο της Βαρσοβίας, μια αξιόλογη ομάδα ηθοποιών του Ισραήλ, η ORTO-DA παρουσιάζει σε διάφορες χώρες το έργο «Stones», καθιστώντας γνωστή την τραγική αυτή πτυχή της ανθρώπινης ιστορίας.