Aρχαια ελληνικη γλωσσα γ' γυμνασιου απαντησεις στα κριτηρια αξιολογησησ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1η ΕΝΟΤΗΤΑ Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας 2η ΕΝΟΤΗΤΑ Θυσία για την πατρίδα 3η ΕΝΟΤΗΤΑ Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία 4η ΕΝΟΤΗΤΑ Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης 5η ΕΝΟΤΗΤΑ Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας 6η ΕΝΟΤΗΤΑ Η μουσική εξημερώνει 7η ΕΝΟΤΗΤΑ Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους 8η ΕΝΟΤΗΤΑ Ένα παράδειγμα σεβασμού προς τους γονείς 9η ΕΝΟΤΗΤΑ Οι νόμοι επισκέπτονται τον Σωκράτη στη φυλακή 10η ΕΝΟΤΗΤΑ Μια τιμητική εξορία 11η ΕΝΟΤΗΤΑ Επικίνδυνες συμμαχίες 12η ΕΝΟΤΗΤΑ Θεϊκές αδυναμίες
Απαντήσεις 1 h Ενότητα Η Ελένη και η καταστροφή της Τροίας Κείμενο: Ἡροδότου, Ἱστορίη 120 (διασκευή). (σχ.βιβλ. σελ. 8-13) οἱ αὑτοῦ υἱεῖς: τα παιδιά του, οι γιοι του. τῶν παρόντων κακῶν: από τις παρούσες συμφορές, από τα τωρινά βάσανα. γνώμην ἀποφαίνομαι: εγώ πιστεύω, κατά τη γνώμη μου. πανωλεθρίᾳ ἀπολόμενοι: αφού καταστραφούν ολοκληρωτικά, με την ολοκληρωτική τους καταστροφή. κινδυνεύειν: να γραφτεί το βʹ πληθ. προσ. του ενεστώτα σε όλες τις εγλίσεις (χωρίς μτχ. και απαρ.). ενεστώτας οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική βʹ πληθυντικό κινδυνεύετε κινδυνεύητε κινδυνεύοιτε κινδυνεύετε 3. Να γραφούν στον άλλο αριθμό: φρενοβλαβής φρενοβλαβεῖς // σώμασι-σώματι // τῇ πόλει ταῖς πόλεσι // τῶν παρόντων τοῦ παρόντος // λέγουσιν-λέγοντι // οἱ Ἕλληνες ὁ Ἕλλην // πανωλεθρίᾳ- πανωλεθρίαις // καταφανές καταφανῆ. Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης Αν η Ελένη βρισκόταν στην Τροία, οι Τρώες θα την έδιναν πίσω στους Έλληνες, βεβαίως είτε με τη θέληση είτε χωρίς τη θέληση του Πάρη. Γιατί βέβαια, δεν ήταν δα και τόσο τρελός ο Πρίαμος, ούτε και οι άλλοι Τρώες, που να ήθελαν να βάζουν σε κίνδυνο τις ζωές και τις δικές τους και των παιδιών τους και την πόλη, για να συζεί ο Πάρης με την Ελένη. χρόνοι οριστική προστακτική ενεστώτας κινδυνεύουσι /πιστεύουσι κινδυνευόντων/ πιστευόντων παρατατικός ἐκινδύνευον /ἐπίστευον - μέλλοντας κινδυνεύσουσι/πιστεύσουσι - αόριστος ἐκινδύνευσαν/ἐπίστευσαν κινδυνευσάντων /πιστευσάντων παρακείμενος κεκινδυνεύκασι(ν)/πεπιστεύκασι(ν) κεκινδυνευκότες-υῖαι-ότα ἔστων/ πεπιστευκότες υῖαι-ότα ἔστων υπερσυντέλικος ἐκεκινδυνεύκεσαν/ἐπεπιστεύκεσαν - 4
3. πλάγιες πτώσεις σώμασι τοῖς τέκνοις τῇ πόλει τοῦ δαιμονίου καταφανὲς γεν. εν. τοῦ σώματος τοῦ τέκνου δοτ. εν. τῷ σώματι τῷ τέκνῳ αιτ. εν. τὸ σῶμα τὸ τέκνον γεν.πληθ. τῶν πόλεων τῶν δαιμονίων τῶν καταφανῶν δοτ. πληθ. ταῖς πόλεσι τοῖς δαιμονίοις τοῖς καταφανέσι αιτ. πληθ. τὰς πόλεις τὰ δαιμόνια τὰ καταφανῆ 4. κινδυνεύειν= αντικ. στο ρ. ἐβούλοντο// Ἑλένῃ= αντικ.στο ρ. συνῴκει // τὴν ἀλήθειαν= αντικ. στη μτχ. λέγουσιν // τοῦ δαιμονίου=υποκ. στη μτχ. παρασκευάζοντος // καταφανές= κατηγορούμενο στο αντικ. τοῦτo. 5. λέγουσιν = συν. επιρρ. εναντιωματική μτχ., με υποκ. τη λ. αὐτοῖς // παρασκευάζοντος = γεν. απόλ. επιρρ. αιτιολογική μτχ., με υποκ. τη λ. τοῦ δαιμονίου. 6. ὁμονοέω-ῶ ὁμόνοια // εὐδαιμονέω-ῶ εὐδαιμονία // εὔπορος εὐπορία // ἄτακτος ἀταξία. 7. συνοικῇ συνοίκηση: Παρά το γεγονός ότι συγκατοικήσαμε τρία κορίτσια από διαφορετικά μέρη του κόσμου, η συνοίκηση ήταν εύκολη, γιατί είχαμε κοινά ενδιαφέροντα. ἀπέδωκεν απόδοση: Ενώ τα δύο χωράφια συνορεύουν, το ένα έχει πολύ μεγαλύτερη απόδοση. ἀπαλλαγεῖεν απαλλακτικός: Βγήκε από τη φυλακή με απαλλακτικό βούλευμα. παρασκευάζοντος παρασκευή: Η παρασκευή αλοιφών είναι μπελάς για τους φαρμακοποιούς. 8. Οι λέξεις του κειμένου που εκφράζουν έντονα συναισθήματα είναι: φρενοβλαβής, ἑκόντος- ἄκοντος, ἀπαλλαγεῖεν, πανωλεθρίᾳ. Άλλα ζητήματα Α. Γραμματικής ἦν = γʹ εν. προσ. παρατ. ορ. του βοηθητικού ρ. εἰμί. εἰσί = γʹ πληθ. προσ. ενεστ. ορ. του βοηθητικού ρ. εἰμί. ενεστώτας εἰμί εἶ ἐστὶ ἐσμέν ἐστὲ εἰσὶ παρατατικός ἦ & ἦν ἦσθα ἦν ἦμεν ἦτε ἦσαν ἦτε-υποτακτική // ἐστί-προστακτική // ἴσθι-προστακτική // εἴημεν-ευκτική// ἐσοίμην-ευκτική // ἔσται-υποτακική// εἰμί-παρατατικός // ἔσομαι-αόριστος//ἔσῃ-μέλλοντας //ἦσθα-παρακείμενος// ἔστε-οριστική//ἐστέ-οριστική. 5
Β. Συντακτικού συμμίσγοιεν: τοῖς Ἕλλησιν, δοτική, μονόπτωτο // ἀπέδωκεν ἄν: αὐτήν -άμεσο, Μενελάῳ-έμμεσο, αιτιατική και δοτική, δίπτωτο // ἀπαλλαγεῖεν: τῶν κακῶν, γενική, μονόπτωτο. Γ. Λεξιλογικά-ετυμολογικά σύν +γράφω (ουσ.) συγγραφεύς // φιλέω-ῶ +ἄνθρωπος (ουσ.) φιλάνθρωπος // ἀ + ψεύδομαι (επίθ.) ἀψευδής // ὑπό +ἅλμη (επιθ.) υφάλμυρος. Δ. Περιεχομένου Για δύο λόγους ο μύθος της ωραίας Ελένης έλκει το ενδιαφέρον των δημιουργών: ο πρώτος σχετίζεται με τα δύο στοιχεία του μύθου που αποτελούν και τις δύο βασικές εκφάνσεις (=εκδηλώσεις, εκφράσεις, τρόπους παρουσίας) της ζωής, τον έρωτα, που ταυτίζεται με τη ζωή, και την κατάληξη της ζωής, το θάνατο. Ο δεύτερος λόγος σχετίζεται με το φαινόμενο του πολέμου ως γεγονότος που προκαλείται από τον άνθρωπο και τον οδηγεί στην αυτοκαταστροφή. Είναι φανερό ότι ο μύθος της ωραίας Ελένης γίνεται αφορμή για να τεθούν πολλά ερωτήματα (υπαρξιακά, κοινωνικά, πολιτικά, φιλοσοφικά) σχετικά με την αξία της ζωής και με τον τρόπο που ο άνθρωπος δέχεται, αντιμετωπίζει, χειρίζεται ή διαχειρίζεται τη ζωή του σε όλα τα επίπεδα, από τις προσωπικές σχέσεις ως τις κοινωνικές και τις διεθνείς. 6
Απαντήσεις 2 h Ενότητα Θυσία για την πατρίδα Α. Κείμενο: Λυσίας, Ἐπιτάφιος τοῖς Κορινθίων βοηθοίς 79-81 (σχ. βιβλ.σελ. 14-21) επίθετο συγκριτικός δοτική πληθυντικού συγκριτκός αιτιατική πληθυντικού καλός καλλίοσι καλλίονας - καλλίους μέγας μείζοσι μείζονας -μείζους εὐδαίμων εὐδαιμονεστέροις εὐδαιμονεστέρους κακός κακίοσι /χείροσι κακίονας-κακίους & χείρονας -χείρους θνητός - - ἀθάνατος - - ἰσχυρός ἰσχυροτέροις ἰσχυροτέρους ὀχυρός ὀχυρωτέροις ὀχυρωτέρους οἵτινες: ονομ. πληθ., αρσ. γεν., της αναφ. αντων. ὅστις, ἥτις, ὅ,τι οἵ: ονομ. πληθ. αρσ. γεν., της αναφ. αντων. ὅς, ἥ, ὅ. πληθυντικός οἵτινες ὧντινων οἷστισι (ν) οὕστινας οἵ ὧν οἷς οὕς οὐδ ἀναμείναντες τὸν αὐτόματον θάνατον: χωρίς να περιμένουν το φυσικό θάνατο. πενθοῦνται μὲν διὰ τὴν φύσιν ὡς θνητοί: πενθούνται εξαιτίας της θνητής τους φύσης / τους πενθούμε σαν θνητούς αξαιτίας της φύσης. 3. θάπτονται δημοσίᾳ: ενταφιάζονται με δημόσια δαπάνη/κηδεύονται με δαπάνη του δήμου. 4. καὶ ἀγῶνες τίθενται ἐπ αὐτοῖς: και αθλοθετούνται αγώνες προς τιμήν τους. 7
5. θετικός: ἀξίους συγκριτικός: ἀξιωτέρους υπερθετικός: ἀξιωτάτους. 6. φύσιν - φύσεις 7. δημοσίᾳ: επιρρηματική δοτική, φανερώνει τρόπο. 8. οἵτινες: υποκείμενο στα ρ. ἔτυχον, κατέλιπον. Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης Και γι αυτό βέβαια αγέραστη η μνήμη τους (θα μείνει) και αξιοζήλευτες (θα είναι) από όλους τους ανθρώπους οι εκδηλώσεις εκτίμησης. Αυτοί (οι πεσόντες) πενθούνται βέβαια εξαιτίας της φύσης γιατί είναι θνητοί, όμως εξυμνούνται εξαιτίας της αρετής γιατί έγιναν αθάνατοι. Και γι αυτό κηδεύονται με δημόσια δαπάνη κι αγώνες θεσπίζονται στο όνομά τους, δύναμης σώματος, σοφίας και πλούτου, γιατί σ αυτούς που σκοτώθηκαν στον πόλεμο αξίζουν ίδιες τιμές με τους αθάνατους. κινδυνεύσαντες: να γίνει χρονική αντικατάσταση. ενεστώτας μέλλοντας αόριστος παρακείμενος κινδυνεύοντες κινδυνεύσοντες κινδυνεύσαντες κεκινδυνευκότες 3. συγκριτικός: γεν.: καλλίονος θανάτου / δοτ.: καλλίονι θανάτῳ / αιτ.: καλλίονα & καλλίω θάνατον. 4. κινδυνεύσαντες: συνημμένη,επιρρηματική χρονική μετοχή. 5. οὕτω: επιρρ. προσδ. του τρόπου στο ρ. ἐτελεύτησαν // διὰ τὴν φύσιν: εμπρ.επιρρ. προσδ. της αιτίας// δημοσίᾳ: επιρρ. προσδ. του τρόπου, δοτικοφανές επίρρρημα. 6. ἀναμένω > αναμονή // κινδυνεύω> κίνδυνος // ἐπιτρέπω> επιτροπή // ἐκλέγω> εκλογή. 7. ευδαιμονία > εὐδαιμονεστάτους // θέση > τίθενται // εκτίμηση > τιμᾶσθαι // εγκατάλειψη> κατέλιπον. 8. Στο κείμενο ο Λυσίας με τη φράση «κρεῖττον εἶναι γενέσθαι» υποστηρίζει ότι από τους ανθρώπους αυτοί που άξιζε να γεννηθούν και να ζήσουν είναι όλοι όσοι τώρα κηδεύονται ως ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για την πατρίδα. Είναι σαν να λέει ότι αξίζουν να ζουν όσοι ξέρουν να πεθαίνουν. Και αιτιολογεί τη σκέψη του αναφερόμενος στη φυσική αντινομία που χαρακτηρίζει τη ζωή του ανθρώπου: να είναι ένα πλάσμα υλικό, φθαρτό και θνητό και, παρόλα αυτά, με τις αποφάσεις, τα έργα του και το νοηματοδοτημένο θάνατο να ξεπερνά την υλικότητά του ώστε να παραμένει στο ιδεατό πλέον επίπεδο, αθάνατος. 8
Άλλα Α. Γραμματικής α) αόριστος υποτακτική ευκτική κινδυνεύσω κινδυνεύσῃς κινδυνεύσῃ κινδυνεύσωμεν κινδυνεύσητε κινδυνεύσωσι κινδυνεύσαιμι κινδυνεύσαις κινδυνεύσαι κινδυνεύσαιμεν κινδυνεύσαιτε κινδυνεύσαιεν β) μεγίστων: θετ. =μεγάλων /συγκρ.=μειζόνων // ἐκλεξάμενοι: συγκρ. μᾶλλον ἐκλεξάμενοι / υπερθ.=μάλιστα ἐκλεξάμενοι. α) κινδυνεύσαντες κινδυνεύσας // ἐπιτρέψαντες - ἐπιτρέψας // ἐκλεξάμενοι-ἐκλέξας β) μᾶλλον κινδυνεύσαντες /μάλιστα κινδυνεύσαντες // μᾶλλον ἐπιτρέψαντες /μάλιστα ἐπιτρέψαντες // μᾶλλον ἐκλεξάμενοι / μάλιστα ἐκλεξάμενοι. 3. επίθετο υπερθετικός ἀθάνατοι - ἀξίους ἀξιωτάτους κρεῖττον κράτιστα θνητῶν - 4. α) αἱ εὐδαίμονες, τῶν εὐδαιμόνων, ταῖς εὐδαίμοσι, τὰς εὐδαίμονας, ὦ εὐδαίμονες, β) εὐδαιμόνως, εὐδαιμονέστερον, εὐδαιμονέστατα. Β. Συντακτικού ἡγεῖσθαι - τούτους // τιμᾶσθαι -τοὺς τετελευτηκότας, τοὺς ἀθανάτους // κρεῖττον εἶναι -γενέσθαι // γενέσθαι -ενν. τούτους από το τούτοις. Oι μετοχές ἀναμείναντες και ἐκλεξάμενοι συνδέονται παρατακτικά, με τον αντιθετικό σύνδεσμο ἀλλά. 3. τούτους: αντικείμενο στο ρ. ἡγεῖσθαι, το ρ. συντάσσεται με αιτιατική. Γ. Λεξιλογικά ετυμολογικά ἡγ ε ῖσ θα ι> ηγέτης, καθηγητής / Παρουσιάστηκαν και υπέγραψαν πρακτικό παρουσίασης όλοι οι μόνιμοι καθηγητές του σχολείου // ἐκλεξάμενοι >εκλογή, εκλέκτορες / Οι εκλογές είναι το θεμέλιο της Δημοκρατίας. πενθοῦνται > πένθος, πένθιμος / Την ώρα της περιφοράς του νεκρού παιζόταν το πένθιμο εμβατήριο// τίθενται > θέμα, έκθεση / Θα επισκεφθούμε μια έκθεση ζωγραφικής. 3. γενέσθαι > όντως, γεγονός / Μας πρόλαβαν τα γεγονότα, γιατί όντως φτάσαμε πολύ αργά // κατέλιπον > διάλειμμα, εγκατάλειψη / Η εγκατάλειψή της από τον άντρα της αντί να την καταβά- 9
λει την ώθησε στη δημιουργικότητα. 4. ἐργάζομαι > ἐργασία, ἐργάτης // ὁράω-ῶ > ὅρασις, ὅραμα // ἀμείβω > ἀμοιβή,ἀμοιβός // φυλάττω > φυλακή. Δ. Περιεχομένου Η επανάληψη του επιθέτου «ἀθάνατος», σε συνδυασμό με τον υπερθετικό βαθμό των επιθέτων με τα οποία χαρακτηρίζονται οι πεσόντες, δίνει στο λόγο του ρήτορα ένα τόνο μεγαλοπρέπειας, ανάλογης με το μέγεθος της θυσίας. Μέσα σε αυτή την επίσημη ατμόσφαιρα η επανάληψη της λέξης «ἀθάνατος» επικυρώνει την αθανασία τους και την αιώνια μνήμη, νικώντας τα συναισθήματα πόνου και οδύνης των συγγενών τους. Για το ρήτορα τα στοιχεία που ορίζουν τον πεσόντα υπέρ της πατρίδος ως τον ευτυχέστερο άνθρωπο είναι: α) το προσόν του ήρωα να είναι άνθρωπος με ιδανικά (ὑπὲρ μεγίστων καὶ καλλίστων) και να αγωνίζεται γι αυτά (κινδυνεύσαντες), β) η ψυχονοητική δύναμή του να ορίζει τη μορφή και το περιεχόμενο του θανάτου του, άρα να ορίζει το νόημα της ζωής του (ἐκλεξάμενοι τὸν κάλλιστον), γ) η επίγνωσή του ότι η πράξη του όχι μόνο θα ωφελήσει την κοινωνία, αλλά και θα αναγνωριστεί ζηλευτά (ζηλωταὶ ὑπό πάντων ἀνθρώπων αἱ τιμαί), δ) η κατάκτηση της αθανασίας με την αναγνώριση της μεγίστης σπουδαιότητας της πράξης του και ε) η δυνατότητα του ήρωα να υπερβεί τη βιολογικότητά του (θνητῶν σωμάτων), να πάει αντίθετα στο ένστικτο της σωτηρίας και επιβίωσης, με τη δύναμη της θέλησης και του νου, περνώντας έτσι στη σφαίρα του θεϊκού (ἀθάνατον μνήμην κατέλιπον). 10
Απαντήσεις 3 h Ενότητα Η κατοχή της εξουσίας δεν εγγυάται την ευτυχία (σχ. βιβλ. σελ.22--29) α) και β). οριστική υποτακτική ευκτική προστακτική τιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς τιμᾶτε τιμῶσι ὁρᾷς τιμῷτε τιμῷεν ὁρῷς τιμᾶτε τιμώντων ὅρα ευκτική ὁρῷμι, ὁρῷς, ὁρῷ, ὁρῷμεν, ὁρῷτε, ὁρῷεν Θετικός: πολλά κτήματα / ταχέως και ταχύ // συγκριτικός: πλείονα και πλείω κτήματα / θᾶττον // υπερθετικός: πλεῖστα κτήματα / τάχιστα. Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ. Ούτε βέβαια κάτι από αυτά που επιθυμεί ο τύραννος πραγματοποιείται γρηγορότερα από ό,τι για έναν απλό πολίτη. χῶραι πλείονες και πλείους, χωρῶν πλειόνων, χώραις πλείοσι, χώρας πλείονας και πλείους, χῶραι πλείονες και πλείους. 3. οἰκίας: αντικ. στο ρ. ἐπιθυμεῖ / τῷ ἀριθμῷ: επιρρηματική δοτική της αναφοράς. 4. ἕτερος > ἑτερότης // πόλις> πολίτης. 11
Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης Εἰ δὲ σὺ οἴει ὡς πλείω ἔχων τῶν ἰδιωτῶν κτήματα δαπανήματα ἢ τῷ ἰδιώτῃ. Ούτε βέβαια αποκτά ο τύραννος κάτι από όσα επιθυμεί γρηγορότερα από τον απλό πολίτη. Γιατί ο απλός πολίτης σπίτι ή χωράφι ή οικιακό δούλο επιθυμεί, ο τύραννος όμως ή πόλεις ή μεγάλη έκταση ή λιμάνια ή ισχυρές ακροπόλεις. Και θα συναντήσεις φτωχούς όχι τόσο λίγους από τους απλούς πολίτες, όσο πολλούς από τους τυράννους. Γιατί ούτε τα πολλά ούτε τα λίγα κρίνονται με βάση τον αριθμό, αλλά με βάση τη χρησιμότητα. παρατατικός μέλλοντας ἠνίων ἠνίας ἠνία ἠνιῶμεν ἠνιᾶτε ἠνίων ἀνιάσω ἀνιάσεις ἀνιάσει ἀνιάσομεν ἀνιάσετε ἀνιάσουσι 3. πλείω > πολλά // κρείττονες> ἀγαθοί // ἥττους > μικρούς. 4. ἑτέρων = επιθ. π. στο τυράννων // ἀνταγωνιστάς = κτγρμν. στο τούτους // ὧν = αντικ. στο ρ. ἐπιθυμεῖ // λιμένων = αντικ. στο ρ. επιθυμεῖ //ἱκανά = αντικ. στη μτχ. τὰ ὑπερβάλλοντα. 5. Διὰ τοῦτο = επιρρ. εμπρ. π. της αιτίας // οὕτως = επιρρ. π. του τρόπου // ἔχων = κτγρμκ μτχ. στο ρ. φαίνηται // θᾶττον = επιρρ. π. του τρόπου // τῶν τυράννων=γεν. διαιρ. στο πολλούς. 6. εὐγενής> εὐγένεια // ἱκανός > ἱκανότης // ἀναγκαῖος > ἀναγκαιότης // βαρύς> βάρος, βαρύτης. 7. ἡγεῖται > ηγέτης, καθηγητής // γίγνεται > γόνος, γονιός // ἐπιθυμεῖ > επιθυμία, προθυμία // τὰ ὑπερβάλλοντα > υπερβολή, προσβολή. 8. Σύμφωνα με το κείμενο εκείνο που ορίζει την ευτυχία του τυράννου είναι το κατά πόσο πλεονεκτεί σε αγαθά (εξουσία, οικονομική δύναμη, τόπος κυριαρχίας, πολεμική ετοιμότητα) σε σύγκριση με τους άλλους τυράννους. Άλλα ζητήματα Α. Γραμματικής φαινοίμην φαίνοιο φαίνοιτο φαινοίμεθα φαίνοισθε φαίνοιντο κρινοίμην κρίνοιο κρίνοιτο κρινοίμεθα κρίνοισθε κρίνοιντο 12
3. ὁ ἔχων- ἡ ἔχουσα τὸ ἔχον και τοῦ ἔχοντος-τῆς ἐχούσης-τοῦ ἒχοντος. πλάγιες πτώσεις ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός γενική ἰδιώτου // χρήσεως ἰδιωτῶν // χρήσεων δοτική ἰδιώτῃ // χρήσει ἰδιώταις // χρήσεσι αιτιατική ἰδιώτην // χρῆσιν ἰδιώτας // χρήσεις Β. Συντακτικού πλείω = επιθ. π. στη λ. κτήματα // ἔχων = συν. επιρρ. αιτιολ. μτχ. // τῶν ἰδιωτῶν = γεν. συγκρ. // κτήματα = αντικ. στη μτχ. ἔχων. τὰ πολλὰ = υποκ. στο ρ.// κρίνεται = ρ., αττική σύνταξη. Γ. Λεξιλογικά-ετυμολογικά α) ἔχων > κατέχω, κατοχή //ὄψει (ὁράω-ῶ)> κάτοψη, όραση. β) Στην Κατοχή ο κόσμος πέθαινε από την πείνα // Η όραση είναι μία από τις αισθήσεις. Δ. Περιεχομένου Η απαξίωση των πολιτών από τον τύραννο οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο τύραννος δε σέβεται την κοινωνία που κυβερνά, τη θεωρεί άνευ αξίας και έτσι στην πραγματικότητα αυτοανακηρύσσεται άρχοντας αναξίων. Ο σεβασμός του τυράννου προς τους άλλους, έστω και ανταγωνιστές, τυράννους φανερώνει την ακόρεστη δίψα του για δύναμη και προβολή, ματαιοδοξία που δεν ικανοποιείται ποτέ. 13
Απαντήσεις 4 h Ενότητα Τα πλεονεκτήματα της ειρήνης (σχ. βιβλ. σελ.30-37) Οριστική οἰκῶ οἰκεῖς οἰκεῖ οἰκοῦμεν οἰκεῖτε οἰκοῦσι Ενεστώτας Ευκτική ποιῶ οἰκοῖμι ποιεῖς οἰκοῖς ποιεῖ οἰκοῖ ποιοῦμεν οἰκοῖμεν ποιεῖτε οἰκοῖτε ποιοῦσι οἰκοῖεν ποιοῖμι ποιοῖς ποιοῖ ποιοῖμεν ποιοῖτε ποιοῖεν εὐδοκιμεῖν, ποιεῖν // εὐδοκιμοῦν, ποιοῦν. 3. ἀσφαλέστερον, ἀσφαλέστατα. Ενεστώτας εὐδοκιμῶ εὐδοκιμῇς εὐδοκιμῇ εὐδοκιμῶμεν εὐδοκιμῆτε εὐδοκιμῶσι Υποτακτική ποιῶμαι ποιῇ ποιῆται ποιώμεθα ποιῆσθε ποιῶνται 14
ᾤκουν ᾤκεις ᾤκει ᾠκοῦμεν ᾠκεῖτε ᾤκουν Παρατατικός ἐπεχείρουν ἐπεχείρεις ἐπεχείρει ἐπεχειροῦμεν ἐπεχειρεῖτε ἐπεχείρουν 3. πένητας, πενεστάτους. Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης Ἆρ οὖν ἂν ἐξαρκέσειεν ἀλλὰ πεπεισμένους. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Αν όμως συνάψουμε ειρήνη με μεγάλη ασφάλεια θα ζήσουμε στην πόλη μας, αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και από τη διχόνοια και καθημερινά θα γινόμαστε πιο εύποροι, χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και στη θάλασσα ταξιδεύοντας και με άλλα επαγγέλματα ασχολούμενοι, τα οποία μέχρι τώρα εξαιτίας του πολέμου έχουν εκλείψει. ἡγῶμαι, ἡγῇ, ἡγῆται, ἡγώμεθα, ἡγῆσθε, ἡγῶνται. οἰκῶ, οἰκῇς, οἰκῇ, οἰκῶμεν, οἰκῆτε, οἰκῶσι (ν). ἐγώ=υποκ, στο ρ. / ἡγοῦμαι=ρ./ τὴν πόλιν= υποκ. στο απαρ. (ετεροπροσωπία) / εὐδαιμονήσειν= ειδ. απαρ. αντικ. στο ρ. συνημμένη επιρρ. χρον. μτχ. οἰκέω ῶ >οἰκητός / λέγω >λεκτέος /ποιέω-ῶ > ποιητέος /μένω> μενετός. απαλλαγή, συναλλαγή // γεωργία, γεωργικός. Οι αρνητικές συνέπειες του πολέμου για την Αθήνα είναι: α) η ανασφαλής ζωή, β) η στέρηση του πλούτου, γ) εσωτερική πολιτική αναταραχή, δ) στέρηση της εκτίμησης από τους υπόλοιπους Έλληνες. Άλλα ζητήματα Γραμματικής ἐγώ, ἐμοῦ -μου, ἐμοί μοι,ἐμέ με, ἡμεῖς, ἡμῶν, ἡμῖν, ἡμᾶς. ἥ, ἧς, ᾗ,ἥν, αἵ, ὧν, αἷς, ἅς. λαμβάνουσα, λαμβανούσης, λαμβανούσῃ, λαμβάνουσαν, λαμβάνουσα, λαμβάνουσαι, λαμβανουσῶν, λαμβανούσαις, λαμβανούσας, λαμβάνουσαι. 3. ποιέω -ῶ, ἐποίουν, ποιήσω, ἐποίησα, πεποίηκα, ἐπεποιήκειν. 4. θετ.: τὸ μέγα, συγκρ.: τὸ μεῖζον, υπερθ.: τὸ μέγιστον. 5. ἀναγκάζω, ἠνάγκαζον, ἀναγκάσω, ἠνάγκασα, ἠνάγκακα, ἠναγκάκειν. 15
Συντακτικού 3. εὐπορώτεροι = κατηγορ. στο ενν. υποκ. ἡμεῖς / πενεστέρους = κατηγορ. στο ενν. αντικ. ἡμᾶς / μεστήν = κατηγ. στη λ. πόλιν. κινδύνους = αντικ. στο ὑπομένειν /ὑπομένειν = τελ. απαρ. αντικ. στο ρ. ἠνάγκασεν. λαμβάνουσαν = κατηγορηματική μετοχή, εξαρτάται από το ρ. ὀψόμεθα που είναι ρήμα αισθήσεως / γιγνομένην = όπως και η μτχ. λαμβάνουσαν. Οι δύο μετοχές συνδέονται παρατακτικά με τα μὲν και δέ. Λεξιλογικά- ετυμολογικά βαίνω > βατός / βάλλω > βλητός / λύω > λυτός /θνῄσκω> θνητός. φεύγω- φυγάς // νέμομαι- νομάς // μείγνυμαι μιγάς //στέγω στεγανός // ἐρίζω - ἐριστικός // μιμνήσκομαι μνήμων// δράω-ῶ - δραστήριος. Περιεχομένου Τα αγαθά που θα απολαύσουν οι Αθηναίοι αν συνάψουν ειρήνη θα είναι, σύμφωνα με το ρήτορα, τα εξής: θα ζουν στη πόλη τους με αίσθημα ασφάλειας, θα αναπτυχθούν οικονομικά, θα ασχοληθούν και πάλι με τη γεωργία και το θαλάσσιο εμπόριο και θα ξαναζωντανέψουν τα επαγγέλματα που είχαν χαθεί εξαιτίας του πολέμου, η πόλη τους θα γεμίσει από ξένους και μέτοικους. Το σπουδαιότερο όμως είναι ότι πολλές πόλεις αυτόβουλα πλέον θα τους προσεγγίσουν για να συνάψουν συμμαχία μαζί τους κι όχι κάτω από συνθήκες πίεσης. 16
Απαντήσεις 5 h Ενότητα Η ισονομία των πολιτών εγγύηση της δημοκρατίας (σχ. βιβλ. σελ. 38-43) Ολιγόλεπτο Κριτ ήριο Αξιολόγησης α. βεβαιοῖς βεβαιούτω 3. ἐβεβαίουν 4. βεβαιοῖ 5. βεβαιοίμεθα 6. βεβαιούσθων 7. βεβαιοῦσθε 8. βεβαιοῖ. β. σωματικός, τυχερός, νόμιμος, δίκαιος, κύκνειος, ὡραῖος, σπουδαῖος, πένθιμος. υποτακτική ενεστ. ευκτική ενεστ. προστακτική ενεστ. ἀξιῶ ἀξιοῖμι - ἀξιοῖς ἀξιοῖς ἀξίου ἀξιοῖ ἀξιοῖ ἀξιούτω ἀξιῶμεν ἀξιοῖμεν - ἀξιῶτε ἀξιοῖτε ἀξιοῦτε ἀξιῶσι (ν) ἀξιοῖεν ἀξιούντων Θετικός: τὰ δίκαια / πένης // Συγκριτικός: τὰ δικαιότερα /πενέστερος // Υπερθετικός: τὰ δικαιότατα / πενέστατος. 17
Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης Ἔστι δὲ δικαστῶν νοῦν ἐχόντων τῶν σωμάτων τῶν ὑμετέρων κείμενον. Και κανένας από σας αυτό λαμβάνοντας υπόψη, ότι δηλαδή είμαι ένας φτωχός λαϊκός άνθρωπος, ας μη θεωρεί σωστό να με απαλλάξει από το πρόστιμο. Γιατί δεν είναι δίκαιο να επιβάλλετε μικρότερες ποινές υποστηρίζοντας τους απλούς ανθρώπους παρά τους επιφανείς, ούτε να θεωρείτε υποδεέστερους τους οικονομικά ασθενείς από αυτούς που κατέχουν πολλά. Ενεστώτας Προστακτικής - ἀξίου ἀξιούτω - ἀξιοῦτε ἀξιούντων Αόριστος Προστακτικής - ἀξίωσον ἀξιωσάτω - ἀξιώσατε ἀξιωσάντων 3. Ενεστώτας Οριστικής ἀφαιρῶ ἀφαιρεῖς ἀφαιρεῖ ἀφαιροῦμεν ἀφαιρεῖτε ἀφαιροῦσι (ν) ποιοῦμαι ποιῇ ή εῖ ποιεῖται ποιούμεθα ποιεῖσθε ποιοῦνται 4. ἀφαιρεῖν = τελ. απαρ. αντικ. στο ρ. ἀξιούτω // ποιεῖσθαι= τελ. απαρ. υποκ. στο ρ. (απρόσωπη έκφραση) δίκαιον (ἐστί). 5. τὰ δίκαια= σύστοιχο αντικ. στη μτχ. ψηφιζομένους // πολλὰ= σύστοιχο αντικ. στη μτχ. κεκτημένους. 6. πόλις > πολιτικός // νόμος > νόμιμος// σῶμα > σωματικός. 7. ψηφίδα, ψηφοθηρία, καταψηφίζω, ψηφοφόρος. 8. Οι δικαστές ταυτίζονται με τη δικαιοσύνη γιατί είναι τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει την ευθύνη να την απονέμουν προς όφελος της κοινωνίας. Εάν οι δικαστές δικάζουν με μεροληψία, καταργούν το σκοπό για τον οποίο ανέλαβαν το καθήκον του δικαστή, άρα καταργούν τον εαυτό τους. 18
Απαντήσεις 6 h Ενότητα Η μουσική εξημερώνει (σχ. βιβλ. σελ. 44-51) Μανθάνω: μανθάνειν- μαθεῖν // ἐξάγω: ἐξάγειν - ἐξαγαγεῖν // τυγχάνω: τυγχάνειν τυχεῖν // ἔρχομαι: ἔρχεσθαι, ἰέναι - ἐλθεῖν. α) γυναιξί, β) παίδων. ἔτυχες // κατήγαγες // ἔπεσες // ἔδραμες. τόλμη> τολμάω-ῶ // φονεύς > φονεύω // ποικίλος > ποικίλλω // ἀπειλή > ἀπειλέω-ῶ. Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης Μουσικὴν [ ] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν. Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά από νήπια συνηθίζουν στο να τραγουδούν, σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς, ύμνους και παιάνες, που με αυτούς τους τοπικούς ήρωες και θεούς εξυμνούν. Έπειτα με μεγάλη άμιλλα συμμετέχουν σε χορούς κάθε χρόνο με συνοδεία αυλητών του Διονύσου στα θέατρα. ἥρωες -ἡρώων -ἥρωσι -ἥρωας -ἥρωες // τρυφή - τρυφῆς-τρυφῇ-τρυφήν-τρυφή // ἤθη - ἠθῶν- ἤθεσι-ἤθη -ἤθη. 3. α) μανθάνω παρεισάγω β) μαθεῖν παρεισαγαγεῖν. 4. οἱ παῖδες =υποκ. ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) // ᾄδειν= τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο ρ. ἐθίζονται // ἐθίζονται=ρ. 5. ταῦτα = αντικ. στο απαρ. παρεισαγαγεῖν // δοκοῦσιν =ρ. // οἱ πάλαι= υποκ. ρήματος και απαρεμφάτου (ταυτοπροσωπία) // παρεισαγαγεῖν= ειδικό απαρ. αντικ. στο ρ. δοκοῦσιν. 6. ὄφελος> ὀφελέω-ῶ // παῖδες> παίζω // νόμους> νομίζω // ὕμνους> ὑμνέω-ῶ. 7. 8. χορός, χορεύω,χορευτικός, χοροδιδάσκαλος. Το γεγονός ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό και ότι δεν μπορούσε κανείς μαθητής να απαλλαγεί από αυτό είναι πολύ εντυπωσιακό. Δείχνει ότι οι Αρκάδες είχαν κατα- 19
νοήσει την αξία της μουσικής για τη σωματική και την ψυχική ευεξία (=υγεία, θαλερότητα, καλή φυσική κατάσταση). Το γεγονός συνεπώς ότι οι Αρκάδες είχαν το μάθημα της μουσικής υποχρεωτικό φανερώνει και την ευφυΐα των Αρκάδων και το πρωτοποριακό πνεύμα που τους διέκρινε. Άλλα ζητήματα Α. Γραμματικής ὑμνοῖμι, ὑμνοῖς, ὑμνοῖ, ὑμνοῖμεν. ὑμνοῖτε, ὑμνοῖεν // ἡγοίμην, ἡγοῖο, ἡγοῖτο, ἡγοίμεθα, ἡγοῖσθε, ἡγοῖντο. υποτακτική: μανθάνω, μανθάνῃς, μανθάνῃ, μανθάνωμεν, μανθάνητε, μανθάνωσι προστακτική: μάνθανε, μανθανέτω, μανθάνετε, μανθανόντων. 3. θεωροῦντες, θεωρούντων, θεωροῦσι, θεωροῦντας, θεωροῦντες // περιέχων, περιέχοντος, περιέχοντι, περιέχοντα, περιέχων. 4. συγκριτικός: πλείονι, αἰσχίονι // υπερθετικός: πλείστῃ, αἰσχίστῳ 5. Ενικός αριθμός πληθυντικός αριθμός ἡ πλείων αἱ πλείονες - πλείους τῆς πλείονος τῶν πλειόνων τῇ πλείονι ταῖς πλείοσι τὴν πλείονα πλείω τὰς πλείονας πλείους ὦ πλεῖον ὦ πλείονες - πλείους 6. συγκριτικός βαθμός: τὸ ἐπιπονώτερον τὸ μᾶλλον ἐπίπονον / υπερθετικός βαθμός: τὸ ἐπιπονώτατον τὸ μάλιστα ἐπίπονον. Β. Συντακτικού ἐκ νηπίων = επιρρ. εμπρ. προσδ. του χρόνου // τοὺς ὕμνους: = αντικ. στο απαρ. ᾄδειν. οἷς = επιρρ. δοτ. του μέσου // ἥρωας = αντικ. στο ρ. ὑμνοῦσι //πολλῇ = επιθ. προσδ. στη λ. φιλοτιμίᾳ. 3. ἀρνηθῆναι: τοὺς παῖδας είναι εννοούμενο υποκείμενο // μὴ γινώσκειν είναι το αντικείμενο. 4. ὁμολογοῦντες = συν. επιρρ. μτχ. υποθετική // θεωροῦντες = συν. επιρρ. μτχ. αιτιολογική. Γ. Λεξιλογικά ετυμολογικά χορός, χορευτής, χορικός, χόρευμα, χορηγός, χοροδιδάσκαλος είναι λ. της α.ε. Από τις λέξεις χορός, χορευτής, χορικός, χόρευμα, χορηγός, χοροδιδάσκαλος μέχρι σήμερα έχουν διατηρηθεί με αυτούσιο νόημα όλες, εκτός μιας από τις σημασίες της λ. χορηγός (=αυτός που σέρνει το χορό, ο πρώτος του χορού) και τη λ. χόρευμα (=χορευτική κίνηση, χορός). α) Μετά την παράσταση οι χορευτές ήταν πολύ κουρασμένοι, β) Για πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις χορηγοί επικοινωνίας γίνονται ραδιοφωνικοί ή τηλεοπτικοί σταθμοί, γ) Στη διάρκεια της πρεμιέρας η χορογράφος διαπίστωσε ότι ορισμένα από τα μέλη του θιάσου είχαν αλλάξει τα βήματα της χορογραφίας. 3. ἀφαιρετέος = αυτός που πρέπει να αφαιρεθεί // διδακτέος =αυτός που πρέπει να διδαχθεί. 4. ἱκέτης ἱκετεύω // δόξα δοξάζω // βαρύς βαρύνω // ἔρις ἐρίζω. 20
Δ. Περιεχομένου 3. Οι Αρκάδες για να κάνουν τα παιδιά να αγαπήσουν τη μουσική, είχαν φροντίσει να τους εμφυσήσουν το αίσθημα της άμιλλας για το μάθημα αυτό. Επειδή η μουσική ήταν το πρωτεύον μάθημα, η καλή επίδοση στο χορό έδινε στον καλό μαθητή τον καλύτερο βαθμό, δηλαδή το σεβασμό και την αναγνώριση (πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι). Το σύγχρονο ελληνικό σχολείο μυεί το μαθητή στη μουσική με αντιφατικό τρόπο. Από τη μία πλευρά εξαναγκάζει τους μαθητές να μάθουν την ιστορία της παγκόσμιας και της ελληνικής μουσικής, από την άλλη όμως δεν δίνει τα κίνητρα (διδασκαλία οργάνου π.χ.) ούτε παρέχει τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες (αίθουσες μουσικής, μουσικά όργανα, δωρεάν παρακολούθηση συναυλιών, χοροδραμάτων κλπ.) για ευρύτερη και βαθύτερη μουσική μόρφωση. Οι δύο ώρες ανά εβδομάδα και εκτός σχολικού ωραρίου που διατίθενται για τις μαθητικές χορωδίες, χωρίς εκμάθηση σολφέζ και μαθημάτων φωνητικής, είναι αντικίνητρο και για τους καθηγητές της μουσικής σε όποια σχολεία υπάρχουν αλλά και για τους μαθητές. Παρηγορητικό στοιχείο αποτελεί ένας σχετικά νέος θεσμός, ο θεσμός του Μουσικού Σχολείου. Η απάντηση στο ερώτημα προϋποθέτει τον ορισμό της διασκέδασης και της ψυχαγωγίας. Διασκεδάζω σημαίνει διασκορπίζω, απομακρύνω τα βάρη, τα περιττά, τις σκέψεις, ενώ ψυχαγωγούμαι σημαίνει κάνω για τον εαυτό μου αυτό που ευχαριστεί την ψυχή και το νου μου, αυτό που μου παρέχει ένα αίσθημα αισθητικής και συναισθηματικής πληρότητας. Από τους δύο ορισμούς γίνεται κατάδηλο ότι η μουσική ικανοποιεί και τις δύο ανάγκες του ανθρώπου. Το τραγούδι, η ακρόαση μουσικής, ο χορός, στον οποίο παρακινεί η χορευτική μουσική, γίνονται βάλσαμο για τον κουρασμένο άνθρωπο, ελαφρύνουν το νου από τη μέριμνα της επιβίωσης, προσφέρουν ένα δρόμο απομάκρυνσης της δυσθυμίας και της ψυχικής κατάπτωσης. Κι ενώ η μουσική είναι το παυσίπονο για τις λύπες της ζωής και το μόχθο της καθημερινότητας, μπορεί, παράλληλα με την καλλιέργεια και τη συστηματική εκμάθησή της, να γίνει ψυχαγωγός, το μέσο δηλαδή με το οποίο ο άνθρωπος έρχεται σε επαφή και κατανοεί τη θεϊκή του φύση. 21
Απαντήσεις 7 h Ενότητα Η επιστήμη στην υπηρεσία της άμυνας του κράτους (σχ. βιβλ. σελ. 52) μέλλ.: ἀμυνοῦμαι, ἀμυνεῖ, ἀμυνεῖται, ἀμυνούμεθα, ἀμυνεῖσθε, ἀμυνοῦνται αόρ.: ἠμυνάμην, ἠμύνω, ἠμύνατο, ἠμυνάμεθα, ἠμύνασθε, ἠμύναντο συγκρ.:χείρ πλείων, χειρός πλείονος, χειρί πλείονι, χεῖρα πλείονα-πλείω, χείρ πλεῖον/πλέον χεῖρες πλείονες & πλείους, χειρῶν πλειόνων, χερσί πλείοσι, χεῖρας πλείονας & πλείους, χεῖρες πλείονες & πλείους. α) ε.φ. οριστ. μέλλ.: ἀμυνῶ, ἀμυνεῖς,ἀμυνεῖ, ἀμυνοῦμεν, ἀμυνεῖτε, ἀμυνοῦσι / ε.φ. ευκτ. μέλλ.: ἀμυνοῖμι, ἀμυνοῖς, ἀμυνοῖ, ἀμυνοῖμεν, ἀμυνοῖτε, ἀμυνοῖεν. ναῦς, νεώς, νηί, ναῦν, ναῦ /νῆες, νεῶν, ναυσί(ν), ναῦς, νῆες. Ωριαίο Κριτήριο Αξιολόγησης Καὶ μέντοι καὶ Ἀρχιμήδης, καὶ μετὰ τῆς παρασκευῆς ὁ δημιουργός. 3. Όταν θαύμασε ο Ιέρων και ζήτησε στην πράξη να επιδείξει το πρόβλημα και να αποδείξει ότι κάτι από τα μεγάλα μετακινείται από μικρή δύναμη, ο Αρχιμήδης φορτηγό τρικάταρτο καράβι που με μεγάλο κόπο και με πολλά χέρια τράβηξαν στη στεριά και αφού του έβαλε και πολλούς ανθρώπους και το συνηθισμένο φορτίο, ο ίδιος από μακριά καθισμένος, χωρίς βιασύνη, αλλά ήρεμα με το χέρι του τραβώντας την άκρη του σχοινιού από ένα σύστημα τροχαλιών, το τράβηξε προς το μέρος του, ομαλά, χωρίς δυσκολία, σαν να έπλεε στη θάλασσα. ἀμυνομένῳ -ἀμυνουμένῳ-ἀμύναντι. ταύτην = αιτ. εν. θηλ. της δεικτικής αντωνυμίας οὗτος, αὕτη, τοῦτο // τινά = αιτ. εν. θηλ. της αό- 22
4. 5. ριστης αντωνυμίας τίς, τίς, τί. ἐμβαλών = ὁ Ἀρχιμήδης // καθήμενος = ὁ Ἀρχιμήδης // σείων = ὁ Ἀρχιμήδης// ἐκπλαγείς = ὁ Ἰέρων // συννοήσας = ὁ Ἰέρων. ἐξαγαγεῖν = τελ. απαρ.αντικ. στη μτχ. δεηθέντος // τὸ πρόβλημα = αντικ. στο απαρ. ἐξαγαγεῖν // δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν, συνδέονται μεταξύ τους παρατακτικά με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί. 6. Οι λέξεις που δημιουργούν σύνδεση είναι οι συμπλεκτικοί σύνδεσμοι τέ- καὶ και η σύνδεση είναι παρατακτική. 7. α) τριάρμενον τρία //νεωλκηθεῖσαν ναῦς // πολυσπάστου πολύς // ἐμβαλών ἐ ν β) κλιτές λέξεις: ναῦς, πολύς. 8. 9. ἔχω+μῦθος = ἐχέμυθος // ναῦς +σταθμός = ναύσταθμος // πείθω + ἡνία =πειθήνιος // γῆ +πονῶ =γεωπόνος. Το σύγχρονο άνθρωπο που επιθυμεί την παγκόσμια ειρήνη εντυπωσιάζει το γεγονός ότι ο Ιέρων έσπευσε να εκμεταλλευτεί (ή και να αξιοποιήσει) τις γνώσεις του Αρχιμήδη υπέρ του πολέμου, παραγγέλλοντας πολεμικά μηχανήματα. Η απόφαση του Ιέρωνα ίσως για τα χρόνια εκείνα να ήταν η πιο φυσική, αφού οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονταν μεταξύ τους και, το σπουδαιότερο, ο κόσμος και οι Συρακούσες ειδικότερα απειλούνταν από το ρωμαϊκό επεκτατισμό. Ωστόσο το γεγονός αυτό δεν παύει να προκαλεί ερωτηματικά σχετικά με τη φύση του ανθρώπου που αν και έχει πάθει τόσα πολλά από τους πολέμους δε σταματά να τους προκαλεί και να υποφέρει από αυτούς. Άλλα ζητήματα Α. Γραμματικής εἶπεν: ευκτ.: εἴποιμι, εἴποις, εἴποι, εἴποιμεν, εἴποιτε, εἴποιεν // προστ.: εἰπέ, εἰπέτω, εἴπετε, εἰπόντων. θαυμάσαντος: θαυμάζοντος, θαυμασομένου, θαυμάσαντος, τεθαυμακότος. 3. ἐξαγαγεῖν: ἐξάγειν, ἐξάξειν,ἐξαγαγεῖν, ἐξηχέναι. 4. πόνῳ μεγάλῳ: συγκρ.: πόνῳ μείζονι / υπερθ.:πόνῳ μεγίστῳ. 5. ὁλκὰς τριάρμενος, ὁλκάδος τριαρμένου, ὁλκάδι τριαρμένῳ, ὁλκάδα τριάρμενον, ὁλκὰς τριάρμενε - ὁλκάδες τριάρμενοι, ὁλκάδων τριαρμένων, ὁλκάσι τριαρμένοις, ὁλκάδας τριαρμένους, ὁλκάδες τριάρμενοι. 6. ἐμβαλών: ευκτική α) μέλλοντας: ἐμβαλοῖμι, ἐμβαλοῖς, ἐμβαλοῖ, ἐμβαλοῖμεν, ἐμβαλοῖτε, ἐμβαλοῖεν β) αόριστος: ἐμβάλοιμι, ἐμβάλοις, ἐμβάλοι, ἐμβάλοιμεν, ἐμβάλοιτε, ἐμβάλοιεν. 7. ἐμβάλλων, ἐμβαλῶν, ἐμβαλών, ἐμβεβληκώς. Β. Συντακτικού συγγενής = κατηγορούμενο στο υποκ. της μτχ. ὤν // νεανιευσάμενος = συνημμένη επιρρηματική μτχ, χρονική // γῆν = αντικ. στο ρ. εἶχεν. φίλος = κατηγορούμενο στο υποκ της μτχ. ὤν // τῇ δυνάμει = επιρρηματική δοτ. του μέσου // ταύτην = αντικ. στο ρ. ἐκίνησεν ἄν. 23
3. ἐξαγαγεῖν = τελ. απαρ. αντικ. στη μτχ. δεηθέντος // δεῖξαι = όμοια συντακτική θέση με το ἐξαγαγεῖν, συνδέονται με τον συμπλεκτικό σύνδεσμο καί // κινούμενον = κατηγορηματική μτχ. εξαρτάται από το απαρ. δεῖξαι. 4. Μηχανήματα = αντικ. στο ρ. κατασκευάσῃ // βιώσας = συνημμένη επιρρηματική μτχ. αιτιολογική // ἡ παρασκευή = υποκ. στο ρ. ὑπῆρχε. Γ. Λεξιλογικά-ετυμολογικά ἐξαγαγεῖν: εισαγωγή, οχηματαγωγό, αγωγιμότητα, παραγωγός, παραγωγός. 3. χειρί: χειραψία, χειραγώγηση, χειραφέτηση, χειρόκτιο, αχειροποίητος. τον έχω στο χέρι, είναι το δεξί μου χέρι: Από τότε που ήρθαν σε μένα τα έγγραφα με τα πλαστά τιμολόγια, τον έχω στο χέρι // Με βοηθάει πάρα πολύ, είναι πια το δεξί μου χέρι. 4. ναυπηγός = ναῦς + πήγνυμι // ναύσταθμος = ναῦς + σταθμός // νηοψία = ναῦς + ὄψις (θ. οψ-του ρ. ὁράω-ῶ) // νηολόγιο = ναῦς + λέγω // ναυτολόγος = ναύτης + λέγω. Δ. Περιεχομένου Ο φράσεις αυτές φανερώνουν έναν άνθρωπο που ενθουσιάζεται και εξωτερικεύει τα συναισθήματά του, έναν άνθρωπο πηγαίο και ειλικρινή. Ο Αρχιμήδης σύμφωνα με την περιγραφή του Πλουτάρχου ήταν ένας ήρεμος άνθρωπος με μεγάλη αυτοπεποίθηση και πίστη στις εφευρέσεις του. Ο Ιέρων ενώ ήταν ειρηνόφιλος ήταν αναγκασμένος να θωρακίσει την πόλη έναντι των εξωτερικών απειλών και κυρίως του ρωμαϊκού επεκτατισμού. Το γεγονός δείχνει ότι ανέκαθεν αυτοί που ωθούν τα κράτη στον εξοπλιστικό ανταγωνισμό είναι όλοι όσοι έχουν επεκτατικές βλέψεις και προκαλούν πολέμους. 24