ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΝΕΡΟ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΣΥΜΠΟΣΙΟ ΑΙΓΑΙΟ ΝΕΡΟ ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΠΑΡΟΣ 6 7 ΙΟΥΛΙΟΥ 2001 ΕΝΩΣΗ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ - ΕΔΕΥΑ - ΕΙΣΗΓΗΣΗ : ΕΛΕΝΗ ΒΑΡΔΑΚΟΥ

ΕΝΩΣΗ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΥΔΡΕΥΣΗΣ ΑΠΟΧΕΤΕΥΣΗΣ - ΕΔΕΥΑ - Παπακυριαζή 37-43, 412 22 Λάρισα Tηλ. 041-258261, 530250, Fax 041-532347, e-mail:info@edeya.gr Νέο Ταμείο Συνοχής και έργα των ΔΕΥΑ Α. Οριστικό Ταμείο Συνοχής Από το Οριστικό Ταμείο Συνοχής επί συνόλου για το περιβάλλον δεσμεύσεων 1.737.832.407 ευρώ εγκρίθηκαν 71 έργα ΔΕΥΑ με συνολικές δεσμεύσεις 613.239 χιλ. ευρώ ή 35,3% των δεσμεύσεων του τομέα. Με βάση τις εγκρίσεις διακρίνουμε:! 7 έργα ύδρευσης! 22 έργα αποχέτευσης! 14 έργα ύδρευσης και αποχέτευσης! 28 έργα αποχέτευσης και βιολογικών καθαρισμών. Η πορεία των έργων μέχρι και την 11 η Επιτροπή παρακολούθησης ήταν ικανοποιητική. Στη 12 η Επιτροπή η απορρόφηση ήταν 65% δηλ. 5% επιπλέον του μέσου όρου των έργων Περιβάλλοντος. Όμως, μετά τη 12 η Επιτροπή Παρακολούθησης παρουσιάσθηκε κάμψη της πορείας των έργων. Ειδικότερα μεταξύ 12 ης και 13 ης Επιτροπής Παρακολούθησης η απορρόφηση παρουσίασε μικρή απόκλιση δηλ. 2,5%. Συγκεκριμένα στη 13 η Επιτροπή Παρακολούθησης η απορρόφηση ήταν 67,5%. Η κάμψη αυτή οφείλεται στους παρακάτω λόγους: 1. Μεταφορά των έργων των ΔΕΥΑ στις Περιφέρειες και αντίστοιχα στις ΣΑΕΠ των Περιφερειών. Ειδικότερα τα Περιφερειακά Ταμεία αδυνατούν λόγω οργανωτικών και διαχειριστικών προβλημάτων να συνεχίσουν τις πληρωμές με τις ισχύουσες διαδικασίες των ΣΑΕ. 2. Οι εκκρεμότητες της τελικής αποπληρωμής των έργων, αφού η αποπληρωμή τους θα καταβληθεί αφού ολοκληρωθεί το έργο τους 100% και πληρωθεί, οπότε υποβάλλεται η τελική έκθεση με τις αντίστοιχες πληρωμές. Αυτό δημιούργησε μεγάλα προβλήματα ρευστότητας στις ΔΕΥΑ. Παρά ταύτα η συμβολή του Ταμείου Συνοχής στην περιβαλλοντική ανάπτυξη της χώρας μας ήταν ιδιαίτερα σημαντική, αφού τα έργα αυτά αφορούν εξυπηρετούμενο πληθυσμό περίπου 30% του συνολικού της 2

χώρας. Οι δε επιπτώσεις του στην απασχόληση και στην τοπική οικονομία ήταν ιδιαίτερα σημαντικές (υπολογίζουμε νέες θέσεις εργασίας 1-5 ανά έργο). Τα αποτελέσματα της συμβολής του Ταμείου Συνοχής στην προστασία τόσο της δημόσιας υγείας όσο και του περιβάλλοντος θα φανούν την επόμενη δεκαετία. Ενδεικτικά αναφέρουμε την κατασκευή και λειτουργία των βιολογικών καθαρισμών Κέρκυρας, Βέροιας, Κοζάνης, Ρόδου, Σερρών, Πάτρας, Ηρακλείου, Μυτιλήνης, Αγρινίου, Θήβας και Πρέβεζας. Οι εκτιμήσεις μας, χωρίς, βεβαίως, να έχουμε προχωρήσει σε ουσιαστική, αναλυτική, οικονομική και τεχνική αξιολόγηση των επενδύσεων των ΔΕΥΑ μέσω του Τ.Σ, παρά το ό,τι το έχουμε ζητήσει επανειλημμένα από τον Υφυπουργό Εθνικής Οικονομίας κ. Χ. Πάχτα, είναι ότι κυρίως οι μεσαίες και μικρές ΔΕΥΑ αντιμετωπίζουν βραχυχρόνια οικονομικά προβλήματα, πλην όμως το γεγονός αυτό δεν θα οδηγήσει σε αξιόλογη επιβάρυνση του δημόσιου τομέα. Η εξέλιξη δε των ΔΕΥΑ των οποίων τα έργα θα συγχρηματοδοτηθούν από το νέο Ταμείο Συνοχής, δεν θα αποτελέσει επιβάρυνση του δημόσιου τομέα. Η άποψή μας για την ίδια συμμετοχή 16,25 % επί του συνολικού προϋπολογισμού σε συνδυασμό με τα τρέχοντα επιτόκια και με την σωστή τιμολογιακή πολιτική, θα πρέπει να αποτελέσει στοιχείο αξιολόγησης των προτεινομένων επενδύσεων από τη Διαχειριστική Αρχή του ΥΠΕΘΟ για το νέο Ταμείο Συνοχής. Επισημαίνουμε ότι για τα έργα των ΔΕΥΑ καταβλήθηκε και καταβάλλεται ίδια συμμετοχή ύψους 13% επί της συνολικής δέσμευσης ενώ από τα στοιχεία πληρωμών και τις τελικές εκθέσεις που έχει στη διάθεσή της η ΕΔΕΥΑ έχει αυξηθεί κατά πολύ η ίδια συμμετοχή λόγω της αδυναμίας του φυσικού αντικειμένου του έργου να συμπέσει με το εγκεκριμένο οικονομικό αντικείμενο. Ως εκ τούτου μόνο το 35,3% των δεσμεύσεων του τομέα ήταν έργα με ίδια συμμετοχή των ΔΕΥΑ, άρα οι ΔΕΥΑ είναι οι μόνοι φορείς που επιβάλλουν τέλη και εφαρμόζουν την αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», θεμελιώδη αρχή της κοινοτικής περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Β. Νέο Ταμείο Συνοχής Η ΕΔΕΥΑ τον Μάιο του 2000 επέδωσε στο Υφυπουργό Εθνικής Οικονομίας κ. Χ. Πάχτα φάκελο που περιελάμβανε προτάσεις των Δημοτικών Επιχειρήσεων Υδρευσης Αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) και οι οποίες αφορούσαν σε έργα ύδρευσης, αποχέτευσης και επεξεργασίας λυμάτων. Η ΕΔΕΥΑ πρότεινε οι παραπάνω προτάσεις έργων να ενταχθούν για συγχρηματοδότηση στο Ταμείο Συνοχής κατά τη νέα προγραμματική του περίοδο (2000-2006). Η εργασία αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας και καλύπτει τις ανάγκες των ΔΕΥΑ μετά την εφαρμογή του ν. 2539/97 που κατά τομέα ανέρχονται σε : 1. Υδρεύσεις 233.684 εκατ. Δρχ. 2. Αποχετεύσεις 367.585 εκατ. Δρχ. 3. Ε.Ε.Λ. 54.2 εκατ. Δρχ. 3

Γενικό σύνολο 655.469 εκατ. Δρχ. Στην συνέχεια και συγκεκριμένα την 1.2.2001 πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στο ΥΠΕΘΟ με τον Υφυπουργό κ. Πάχτα και με την συμμετοχή τόσο του Δ.Σ. της ΕΔΕΥΑ όσο και του Γεν. Γραμματέα του Υπουργείου κ. Θέου. Τον Απρίλιο του 2001 εκδόθηκε εγκύκλιος (11930/ΔΔ και ΠΚΠ 788) που αφορά στο πλαίσιο εφαρμογής και τις διαδικασίες υλοποίησης των έργων περιβάλλοντος του Ταμείου Συνοχής(2000-2006) και τα γενικά και ειδικά κριτήρια επιλεξιμότητας. Σύμφωνα με την εγκύκλιο τα έργα περιβάλλοντος διακρίνονται σε μεγάλα έργα υπερτοπικής σημασίας και μικρότερα έργα τοπικής σημασίας. Από τη συνολική κοινοτική συνδρομή, 850 εκ. ΕΥΡΩ θα διατεθούν για τα μεγάλα έργα υπερτοπικής σημασίας και 700 εκ. ΕΥΡΩ για μικρότερα έργα τοπικής σημασίας. Τελικώς για έργα τοπικής σημασίας που θα προταθούν από τις υπηρεσίες διαχείρισης των ΠΕΠ για συγχρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής η διαθέσιμη κοινοτική συμμετοχή ανέρχεται σε 500 εκ. ΕΥΡΩ δηλ. 170 δις δρχ. περίπου και αντιστοιχεί σε προϋπολογισμό 227,2 δις περίπου. Από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι η διαθέσιμη κοινοτική συνδρομή για τα έργα των ΔΕΥΑ θα είναι μικρότερη από 170 δις, αφού με το παραπάνω ποσό θα συγχρηματοδοτηθούν και έργα Δήμων, καθώς και έργα στερεών αποβλήτων. Επομένως, το συμπέρασμα που συνάγεται είναι ότι οι διαθέσιμοι πόροι για τις ΔΕΥΑ από το νέο Ταμείο Συνοχής είναι περιορισμένοι αν λάβουμε υπόψη μας ότι οι ανάγκες των ΔΕΥΑ για έργα είναι περίπου της τάξης των 655 δις με βάση την καταγραφή που έκανε η ΕΔΕΥΑ. Η ΕΔΕΥΑ θεωρεί ότι σε κάθε περίπτωση οι διαθέσιμοι πόροι για τις ΔΕΥΑ από το νέο Ταμείο Συνοχής δεν θα πρέπει σε καμιά περίπτωση να υπολείπονται των πόρων που διατέθηκαν για έργα των ΔΕΥΑ από το πρώτο Ταμείο Συνοχής (1993-1999) δηλ. 220 έως 230 δις. Όπως ήδη επισημάναμε μόνο το 35,3% των δεσμεύσεων του τομέα(πρώτο Ταμείο Συνοχής) ήταν έργα με ίδια συμμετοχή των ΔΕΥΑ, δηλαδή έργα φορέων που επιβάλλουν τέλη, και συνεπώς εφαρμόζεται στις ΔΕΥΑ η αρχή : «ο ρυπαίνων πληρώνει», ενώ σε άλλους φορείς δεν εφαρμόζεται καθόλου η παραπάνω αρχή και ως εκ τούτου τα λοιπά πλην των ΔΕΥΑ έργα επιβάρυναν το Ελληνικό Π.Δ.Ε με 50 δις δρχ., ποσό το οποίο θα ήταν δυνατόν να διατεθεί μέσω του Π.Δ.Ε για τη χρηματοδότηση έργων ΔΕΥΑ. Τα δε έργα του ΥΠΕΧΩΔΕ που αφορούν στην ΕΥΔΑΠ:( ύδρευση Αθήνας και Ψυττάλεια) και ΕΥΑΘ, καθώς και τα φράγματα Γαδουρά και Αποσελέμη χρηματοδοτήθηκαν με 100% επιχορήγηση (80 % του Τ.Σ και 20% του Π.Δ.Ε). Η ΕΔΕΥΑ θεωρεί ότι το ίδιο ποσοστό δεσμεύσεων για έργα ΔΕΥΑ επιβάλλεται να ισχύσει και για το νέο Τ.Σ. Επομένως, η κοινοτική συνδρομή για τα έργα των ΔΕΥΑ δεν θα πρέπει να είναι μικρότερη των 186 δις περίπου. Επιπλέον, θα ήταν δυνατόν ποσό ύψους 47 δις που αντιστοιχεί σε 4

συμμετοχή 16,25% (στα έργα ύψους 289 δις δηλ. στα λοιπά έργα) να καταβληθεί μέσω του Π.Δ.Ε σε περισσότερα έργα ΔΕΥΑ και το ποσό αυτό να καταβληθεί από τους μεγάλους φορείς ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ. Στα παραπάνω συνηγορεί και το γεγονός ότι η εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» είναι υποχρεωτική για όλους τους χρηματοδοτούμενους φορείς με βάση τον νέο Κανονισμό της Ε.Ε 1264/99 για το Τ.Σ., και επομένως εφόσον ο χρηματοδοτούμενος φορέας δεν επιβάλλει τέλη σχετικά με την εφαρμογή της αρχής αυτής ένα έργο δεν πρέπει να συγχρηματοδοτείται από την Ε.Ε. Σε αντίθετη περίπτωση θα έχουμε καταστρατήγηση των επιταγών του νέου θεσμικού πλαισίου για το Τ.Σ. το οποίο θα πρέπει να σημειωθεί ότι για την νέα προγραμματική περίοδο θα είναι ιδιαιτέρως αυστηρό. Επίσης, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η υποχρέωση της Ελλάδας να συμμορφωθεί προς την Οδηγία 91/271 και την Οδηγία 2000/60 για τα νερά με βάση τις οποίες οι ανάγκες των ΔΕΥΑ αγγίζουν τα 395 δις περίπου. Από όλα τα παραπάνω προκύπτει ότι οι προς τις ΔΕΥΑ διαθέσιμες δεσμεύσεις θα πρέπει να είναι 230 δις τουλάχιστον. Επιπλέον, και για την ολοκλήρωση των επενδύσεων του τομέα θα πρέπει να ενισχυθεί η ένταξη των έργων αποχέτευσης των μικρών Δήμων στα Π.Ε.Π. και η χρηματοδότηση των έργων ύδρευσης μέσω του ΕΠΤΑ. Όσον αφορά στην εγκύκλιο που προαναφέραμε για το πλαίσιο εφαρμογής και τις διαδικασίες υλοποίησης των έργων περιβάλλοντος των έργων περιβάλλοντος του Ταμείου Συνοχής, τα αιτήματα συνδρομής από τις ΔΕΥΑ που υποβλήθηκαν στις Υπηρεσίες Διαχείρισης των Περιφερειών δεν έχουν κατά ενιαίο τρόπο αντιμετώπιση και εξέταση σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται για γενικά και ειδικά κριτήρια. Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να τονίσουμε ότι τα συμπεράσματα της αξιολόγησης των οικονομικών δεικτών της κοινωνικοοικονομικής μελέτης σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα της Περιβαλλοντικής Έρευνας, θα πρέπει να αποσκοπούν στην διαμόρφωση εναλλακτικών διαχειριστικών προτάσεων για τη ΔΕΥΑ η οποία προτείνει την συγκεκριμένη επένδυση. Δηλαδή επιλογή των διαχειριστικών εκείνων μέτρων (πρόταση επένδυσης) που θα έχει το μικρότερο κόστος και την μεγαλύτερη κοινωνικοοικονομική αποδοτικότητα καθώς και περιβαλλοντική αποτελεσματικότητα. Θα πρέπει να λεχθεί ότι σημαντικό τμήμα του κόστους επωμίζονται, καταναλωτές χρήστες και μελλοντικές γενιές. Εδώ η οικονομική ανάλυση της χρήσης του νερού που σήμερα έρχεται με την οδηγία πλαίσιο 2000/60 της Ε.Ε, για τον τομέα της πολιτικής των υδάτων να επιβληθεί μέσω της υιοθέτησης της αρχής «Ο ρυπαίνων πληρώνει», εφαρμόζεται από αρκετά χρόνια με κύριο στόχο της την προσέγγιση μιας δίκαιης και ορθολογικής τιμολογιακής πολιτικής ώστε να επιτυγχάνεται ανάκτηση του κόστους των υπηρεσιών ύδατος συμπεριλαμβανομένου κα τμήματος του κόστους της κατασκευής των έργων ύδρευσης αποχέτευσης και εγκατάστασης επεξεργασίας λυμάτων Ήδη, έχουν υποβληθεί οι αιτήσεις συνδρομής αρκετών ΔΕΥΑ στις υπηρεσίες διαχείρισης των Περιφερειών συνοδευόμενες σε ορισμένες περιπτώσεις με τις αναγκαίες περιβαλλοντικές αδειοδοτήσεις, πλην όμως από τις πληροφορίες που έχουμε δεν αντιμετωπίζονται κατά ενιαίο τρόπο και δεν αξιολογούνται σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην εγκύκλιο του ΥΠΕΘΟ γενικά και ειδικά κριτήρια. Τέλος, αναφέρουμε και το θέμα των περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων συμπεριλαμβανομένων και των βεβαιώσεων Natura για τις 5

οποίες παρατηρήθηκε μεγάλη καθυστέρηση υποβολής των σχετικών φακέλων προς το ΥΠΕΧΩΔΕ το οποίο θα πρέπει να σημειώσουμε ότι βελτίωσε αρκετά τις διαδικασίες έκδοσης των αδειοδοτήσεων. Η αξιολόγηση των προτάσεων των φορέων θα πρέπει να βασίζεται στην πληρότητα, την ωριμότητα και σκοπιμότητα του έργου. Ειδικότερα θα πρέπει να περιλαμβάνει : Α. Αίτηση συνδρομής " Συνοπτική περιγραφή έργου " Μελέτες προμελέτες κλπ. " Χάρτες με την χωροθέτηση του έργου, οριζοντιογραφία. " Συνοδευτικές μελέτες αν απαιτείται π.χ υδρογεωλογική. Β. Μελέτη τεχνικοοικονομικής σκοπιμότητας - Οικονομική ανάλυση " Χρηματοοικονομική ανάλυση " περιγραφή της μεθοδολογίας (με ειδική αναφορά στις υποθέσεις εργασίας που έχουν γίνει) " τον οικονομικό χρόνο ζωής του έργου " το κεφαλαιουχικό κόστος του έργου " τα τυχόν έσοδα που αποφέρει (κατά την προβλεπόμενη οικονομική ζωή του έργου) " το κόστος λειτουργίας και συντήρησης κατά τη διάρκεια του χρόνου ζωής του έργου " ανάλυση των προεξοφλημένων ταμειακών ροών (DCF) " ανάλυση ευαισθησίας (περιλαμβανομένου του ρίσκου και των αβεβαιοτήτων) Οικονομική ανάλυση : Όλες οι αιτήσεις θα πρέπει να συνοδεύονται από ανάλυση ωφελειών - κόστους ή από άλλη ποσοτική οικονομική ανάλυση όπως ανάλυση κόστους αποτελεσματικότητας. Στην περίπτωση της ανάλυσης ωφελειών κόστους πρέπει να περιλαμβάνονται τα εξής : " περιγραφή της μεθοδολογίας " εναλλακτικές δυνατότητες που εξετάστηκαν " άμεσο και έμμεσο κόστος και επιπτώσεις στο στάδιο κατασκευής " άμεσο και έμμεσο κόστος και επιπτώσεις στο στάδιο της λειτουργίας " βασικές παραδοχές που έγιναν κατά την αποτίμηση του κόστους και των ωφελειών " εκτίμηση του κόστους και των ωφελειών που δεν μπορούν να προσδιοριστούν ποσοτικά " ή να αποτιμηθούν πλήρως " αποτελέσματα της ανάλυσης εκπεφρασμένα σε Δείκτες εσωτερικής ανταποδοτικότητας " (ΔΕΑ), σε Καθαρή παρούσα αξία (ΚΠΑ) ή λόγο ωφελειών -κόστους (Ω/Κ) " εκτίμηση του ρίσκου, και των αβεβαιοτήτων (εκτιμώμενη επίδραση επί των αποτελεσμάτων των μεταβολών στις βασικές παραμέτρους) " συμπεράσματα 6

Γ. Βεβαιώσεις NATURA 2000 " Περιβαλλοντικές μελέτες, αδειοδοτήσεις " Απαλλαγές εκπόνησης περιβαλλοντικής μελέτης " Απόφαση έγκρισης περιβαλλοντικών όρων. 7