Παραδοτέο 4: Τελική Έκθεση: Προτάσεις μέτρων διατήρησης Επικαιροποιημένα δεδομένα βάσει της Έκθεσης Αξιολόγησης Φωτογραφικό υλικό

Έργο: ΠΑΡΟΧΗ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ 11 ΕΙΔΩΝ ΠΑΝΙΔΑΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΔΗΓΙΑ 92/43/ΕΟΚ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ 6ΕΤΟΥΣ ΕΚΘΕΣΗΣ ΜΕΡΟΣ A: ΑΜΦΙΒΙΑ α/α Είδος Παρ/μα Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ 1 Δενδροβάτραχος Hyla savignyi (Hyla arborea) IV 2 Πράσινος Φρύνος (Pseudepidalea viridis) Bufo viridis IV 3 Λιμνοβάτραχος Pelophylax bedriagae (Rana bedriagae) (ridibunda) V Παραδοτέο 4: Τελική Έκθεση: Προτάσεις μέτρων διατήρησης Επικαιροποιημένα δεδομένα βάσει της Έκθεσης Αξιολόγησης Φωτογραφικό υλικό Αναθέτουσα Αρχή: Τμήμα Περιβάλλοντος Αρ. Διαγωνισμού: ΤΠ 7/2011 Προϋπολογισμός: 23.600,00 Διάρκεια: 2 Ιανουαρίου 2012 2 Απριλίου 2013 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2013

Το παρόν εκπονήθηκε από το ΕΚΒΥ στο πλαίσιο του έργου «Παροχή Υπηρεσιών για την παρακολούθηση 11 ειδών πανίδας σύμφωνα με την Οδηγία 92/43/ΕΟΚ για την ετοιμασία της εξαετούς έκθεσης. ΜΕΡΟΣ A: ΑΜΦΙΒΙΑ». Το έργο χρηματοδοτήθηκε από εθνικούς πόρους. Αναθέτουσα Αρχή ήταν το Τμήμα Περιβάλλοντος του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος της Κύπρου. The present study has been prepared by the Greek Biotope-Wetland Centre (EKBY) in the framework of the project Rendering of services for the monitoring of 11 fauna species under the Directive 92/43/EEC for the elaboration of the National Report. Part A: AMPHIBIANS which has been funded by national funds. Contracting Authority was the Environment Department of the Ministry of Agriculture, Natural Resources and Environment of the Republic of Cyprus. Η πλήρης αναφορά στο παρόν κείμενο είναι: Χατζηχαραλάμπους Έλενα, Ι. Ιωαννίδης και Μαρία Δημάκη (συντονισμός έκδοσης). 2013. Τ.Π. 7/2011. Τελική Έκθεση Αμφίβια: Προτάσεις μέτρων διατήρησης Επικαιροποιημένα δεδομένα βάσει της Έκθεσης Αξιολόγησης Φωτογραφικό υλικό. Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων- Υγροτόπων Τμήμα Περιβάλλοντος. Θέρμη. 45 σελ. This document may be cited as follows: Hadjicharalambous Helena, I. Ioannidis and Maria Dimaki (editors). 2013. DOE 7/2011. Final Report Amphibians: Proposals of conservation measures Updated Data based on evaluation report Photographic material. Greek Biotope-Wetland Centre Department of Environment. Thermi. 45 p. ii

ΚΥΡΙΑ ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Έλενα Χατζηχαραλάμπους (Υπεύθυνη Έργου) Κωνσταντίνος Σωτηρόπουλος (Επικεφαλής Εμπειρογνώμονας) Αποστολάκης Αντώνης (Επεξεργασία γεωγραφικών δεδομένων ) Δημάκη Μαρία (Προτάσεις μέτρων διατήρησης, επικαιροποίηση τυποποιημένων εντύπων, φωτογραφικό υλικό) Ιωαννίδης Γιάννης (Προτάσεις μέτρων διατήρησης, επικαιροποίηση τυποποιημένων εντύπων, φωτογραφικό υλικό) Χατζηιορδάνου Λένα (Επεξεργασία γεωγραφικών δεδομένων) Χρυσοπολίτου Βασιλική (επισκόπηση νομοθεσίας, επεξεργασία προτάσεων και τυποποιημένων εντύπων, οργάνωση φωτογραφικού υλικού) Έλενα Στυλιανοπούλου (Υπεύθυνος συντονιστής του έργου Τμήμα Περιβάλλοντος) iii

iv

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΡΩΝ ΔΙΑΤΉΡΗΣΗΣ...7 Εισαγωγή...9 Οι πρόνοιες της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και της Εθνικής Νομοθεσίας για την προστασία των ειδών...11 Άρθρο 12 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ: περί αυστηρής προστασίας των ζωικών ειδών...11 Άρθρο 16 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ: περί Παρεκκλίσεων από τις διατάξεις των άρθρων 12, 13, 14 και 15...16 Ο περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής Νόμος...17 Τα τρία είδη αμφιβίων Κοινοτικού Ενδιαφέροντος...19 Προτάσεις μέτρων διατήρησης...21 Βιβλιογραφία...29 ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ...31 Επικαιροποίηση της εθνικής βάσης Natura 2000 σύμφωνα με την Έκθεση Αξιολόγησης...33 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ...43 Φωτογραφικό Υλικό...45 v

vi

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΕΤΡΩΝ ΔΙΑΤΉΡΗΣΗΣ 7

8

Εισαγωγή Σύμφωνα με το Άρθρο 2, παράγραφος 2 της Οδηγίας των Οικοτόπων (Οδηγία 92/43/ΕΟΚ) «τα μέτρα τα οποία λαμβάνονται σύμφωνα με την παρούσα οδηγία αποσκοπούν στη διασφάλιση της διατήρησης ή της αποκατάστασης σε Ικανοποιητική Κατάσταση Διατήρησης, των φυσικών οικοτόπων και των άγριων ειδών χλωρίδας και πανίδας Κοινοτικού Ενδιαφέροντος». Ως Κοινοτικού Ενδιαφέροντος ορίζονται τα είδη τα οποία «αναγράφονται ή θα ήταν δυνατό να αναγραφούν στο Παράρτημα ΙΙ ή/και ΙV ή V» (Άρθρο 1, εδάφιο ζ). Οι διατάξεις για την προστασία των ειδών Κοινοτικού Ενδιαφέροντος που αναγράφονται στα Παραρτήματα IV και V της Οδηγίας των Οικοτόπων ορίζονται από τα Άρθρα της 12 έως 16 και αφορούν στο σύνολο της επικράτειας των κρατών μελών. Αυτές οι διατάξεις περιλαμβάνουν μέτρα για τη δημιουργία ενός «συστήματος αυστηρής προστασίας» των ειδών που αναγράφονται στο Παράρτημα IV (Άρθρα 12 και 13 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για τα ζωικά και φυτικά είδη αντίστοιχα), μέτρα που διέπουν την απόσπαση και εκμετάλλευση των ειδών χλωρίδας και πανίδας που αναγράφονται στο Παράρτημα V (Άρθρο 14) και διατάξεις σχετικά με την σύλληψη, θανάτωση και μεταφορά των ειδών που αναγράφονται στα Παραρτήματα IV και V (Άρθρο 15). Οι τυχόν παρεκκλίσεις από τις διατάξεις των ανωτέρω άρθρων διέπονται από το Άρθρο 16 της Οδηγίας. Ενώ το «σύστημα αυστηρής προστασίας» παρέχει, όπως υποδηλώνει το όνομά του, ένα αυστηρό καθεστώς προστασίας για τα είδη του Παραρτήματος IV (Άρθρα 12 και 13), τα είδη που αναγράφονται στο Παράρτημα V μπορούν να τύχουν εκμετάλλευσης, μολονότι η εκμετάλλευσή τους δεν πρέπει να θέτει σε κίνδυνο τον στόχο της Ικανοποιητικής Κατάστασης Διατήρησης τους, με οποιοδήποτε τρόπο. Η Οδηγία, ωστόσο, δεν προσδιορίζει λεπτομερώς τα συγκεκριμένα μέτρα που απαιτούνται για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που απορρέουν από τις διάφορες διατάξεις της, αλλά επιτρέπει στα κράτη μέλη ένα περιθώριο χειρισμών και ευελιξίας. Δηλαδή, ο ορισμός, η υιοθέτηση και η εφαρμογή των μέτρων εμπίπτουν στην αρμοδιότητα και στη διακριτική ευχέρεια των εθνικών αρχών, στο πλαίσιο βεβαίως βασικών απαιτήσεων και προϋποθέσεων. Συνεπώς, η Οδηγία των Οικοτόπων επιτρέπει στα κράτη μέλη να εφαρμόσουν τις διατάξεις της κατά τρόπο αναλογικό και κατάλληλο, μια προσέγγιση που διέπει το σύνολο των διατάξεών της, περιλαμβανομένων των Άρθρων 12 και 16. Το παρόν έγγραφο αφορά σε τρία είδη αμφιβίων Κοινοτικού Ενδιαφέροντος, τα δύο από τα οποία αναγράφονται αποκλειστικά και μόνο στο Παράρτημα IV και στο ένα αποκλειστικά και μόνο στο Παράρτημα V της Οδηγίας. Συνεπώς και τα τρία είδη διέπονται από τις διατάξεις του Άρθρου 12, στο πλαίσιο του γενικού σκοπού της Οδηγίας. Στη βάση των ανωτέρω τα κράτη μέλη θα πρέπει, για καθένα από αυτά τα είδη και αφού αξιολογήσουν την κατάσταση διατήρησής τους με βάση τις καλύτερες διαθέσιμες πληροφορίες, να καθορίσουν τα συγκεκριμένα μέτρα που απαιτούνται για τη διατήρηση της ικανοποιητικής ή την αποκατάσταση της δυσμενούς κατάσταση διατήρησής τους. 9

10

Οι πρόνοιες της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ και της Εθνικής Νομοθεσίας για την προστασία των ειδών Άρθρο 12 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ: περί αυστηρής προστασίας των ζωικών ειδών Άρθρο 12 1. Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα ώστε να θεσπισθεί ένα καθεστώς αυστηρής προστασίας των ζωικών ειδών που αναφέρονται στο σημείο α) του παραρτήματος IV, στην περιοχή φυσική ς κατανομής τους, που να απαγορεύει: α) κάθε μορφή σύλληψης ή θανάτωσης, εκ προθέσεως, δειγμάτων αυτών των ειδών λαμβανομένων στη φύση β) να παρενοχλούνται εκ προθέσεως τα εν λόγω είδη, ιδίως κατά την περίοδο αναπαραγωγής, την περίοδο κατά την οποία τα νεογνά εξαρτώνται από τη μητέρα, τη χειμερία νάρκη και τη μετανάστευση γ) την εκ προθέσεως καταστροφή ή τη συλλογή των αυγών στο φυσικό περιβάλλον δ) τη βλάβη ή καταστροφή των τόπων αναπαραγωγής ή των τόπων ανάπαυσης. 2. Τα κράτη μέλη απαγορεύουν την κατοχή, τη μεταφορά, την πώληση, ή την ανταλλαγή και την προσφορά προς πώληση ή ανταλλαγή των δειγμάτων των ειδών που έχουν συλληφθεί στο φυσικό περιβάλλον, εκτός εκείνων που συλλέγησαν νομίμως πριν από τη θέση σε εφαρμογή της παρούσας οδηγίας. 3. Οι απαγορεύσεις που προβλέπονται στην παράγραφο 1 στοιχεία α) και β) και στην παράγραφο 2 εφαρμόζονται σε όλα τα στάδια της ζωής των ζώων που αναφέρονται στο παρόν άρθρο. 4. Τα κράτη μέλη θεσπίζουν ένα σύστημα συνεχούς παρακολούθησης των τυχαίων συλλήψεων ή θανατώσεων των ειδών της πανίδας που απαριθμούνται στο σημείο α) του παραρτήματος IV. Βάσει των πληροφοριών που συγκεντρώνονται, τα κράτη μέλη αναλαμβάνουν τις απαιτούμενες περαιτέρω έρευνες ή μέτρα διατήρησης ώστε να διασφαλισθεί ότι οι τυχαίες συλλήψεις ή θανατώσεις δεν θα έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στα εν λόγω είδη. Επειδή το ακριβές περιεχόμενο του τύπου των μέτρων που απαιτούνται για την εξασφάλιση του συστήματος αυστηρής προστασίας των ειδών του Παραρτήματος IV (Άρθρο 12) και η ορθή εφαρμογή των διατάξεων περί παρεκκλίσεων (Άρθρο 16) παρουσιάζουν προβλήματα και επιπροσθέτως ορισμένοι τεχνικοί όροι που χρησιμοποιούνται στα εν λόγω άρθρα απαιτούν καλύτερο ορισμό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε το 2007 στην έκδοση σχετικού Εγγράφου Καθοδήγησης (Guidance document). Τα σπουδαιότερα σημεία του εν λόγω Εγγράφου Καθοδήγησης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2007) συνοψίζονται ως ακολούθως: Οι αυστηρές υποχρεώσεις προστασίας που απορρέουν από το Άρθρο 12 πρέπει να ερμηνεύονται υπό το πρίσμα του γενικού στόχου της Οδηγίας (Άρθρο 2), στον οποίο συνεισφέρουν. Επαρκής γνώση των ειδών (εύρος-εξάπλωση, εμφάνιση, βιολογία, οικολογία, απειλές και ευαισθησία, ανάγκες διατήρησης, κ.λπ.) και τακτικός έλεγχος της κατάστασης διατήρησής τους διαχρονικά (όπως απαιτείται από το Άρθρο 11) αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για κάθε ουσιαστική στρατηγική διατήρησης. Τα μέτρα που λαμβάνονται από τα κράτη μέλη κατά την εφαρμογή των διατάξεων της Οδηγίας θα πρέπει να είναι τα ανάλογα και κατάλληλα για τον επιδιωκόμενο στόχο, δηλαδή τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της ικανοποιητικής κατάστασης διατήρησης. Ενδεχομένως να υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα 11

«κατάλληλα» μέτρα δεν είναι υποχρεωτικά βάσει της Οδηγίας. Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι δυνατή η λήψη εθελοντικών μέτρων, ή η προσαρμογή της Οδηγίας και των Παραρτημάτων της. Στην περίπτωση των ειδών που περιλαμβάνονται μόνο στο Παράρτημα IV, το Άρθρο 12 αποτελεί τη βασική διάταξη για την επίτευξη του στόχου διατήρησης του Άρθρου 2. Για τον καθορισμό των μέτρων που απαιτούνται για τη διατήρηση της ικανοποιητικής ή την αποκατάσταση της δυσμενούς κατάσταση διατήρησης θα πρέπει να υιοθετείται μία ανά είδος προσέγγιση (species-by-species approach), υπό το φως του επιδιωκόμενου σκοπού για κάθε είδος και τις ειδικότερες συνθήκες της κάθε περίπτωση, διότι οι επιδιωκόμενοι στόχοι ενδέχεται να διαφέρουν σημαντικά από είδος σε είδος ή και να εξελίσσονται (π.χ. λόγω της καλύτερης επιστημονικής γνώσης). Ωστόσο, η μη λήψη μέτρων επειδή το είδος είναι σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης δεν αποτελεί επιλογή. Ορισμένα μέτρα, αν και σημαντικά ή κατάλληλα για ένα είδος, μπορεί να μην απαιτούνται βάσει των διατάξεων της Οδηγίας, αναλόγως του παραρτήματος στο οποίο αναγράφεται το είδος. Ειδικότερα, τα προληπτικά μέτρα διαχείρισης των ενδιαιτημάτων (αποκατάσταση/βελτίωση κ.λπ.) δεν συνιστούν υποχρέωση βάσει του Άρθρου 12, αν και αποτελούν υποχρέωση δυνάμει του Άρθρου 6. Για παράδειγμα, εάν για ένα είδος πεταλούδας που περιλαμβάνεται μόνο στο Παράρτημα IV(α) είναι απαραίτητη η προληπτική αποκατάσταση του ενδιαιτήματός του (π.χ. διότι έχει σχεδόν εξαφανιστεί και μόνο ένα μεγαλύτερο ενδιαίτημα θα εξασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη επιβίωση του είδους), ένα τέτοιο μέτρο δεν καλύπτεται από το Άρθρο 12. Οι καταστάσεις αυτές πρέπει να αποφεύγονται ή να διορθώνονται σε μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βάση με αναθεώρηση των παραρτημάτων ή της ίδιας της Οδηγίας. Εάν τα μέτρα που απαιτούνται για ένα είδος δεν είναι υποχρεωτικά βάσει της Οδηγίας (π.χ. για είδος το οποίο περιέχεται μόνο στο Παράρτημα IV: ενεργητική αποκατάσταση ενδιαιτήματος, επανεισαγωγή κ.ό.κ.), υπάρχουν δύο δυνατότητες: Το κράτος μέλος εφαρμόζει, εθελοντικά, επαρκή και επαληθεύσιμα μέτρα για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της Ικανοποιητικής Κατάστασης Διατήρησης, η οποία επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσματα της παρακολούθησης. Στην περίπτωση αυτή, τα μέτρα και η παρακολούθηση πρέπει να συνεχίζονται. Το κράτος μέλος δεν εφαρμόζει επαρκή και επαληθεύσιμα μέτρα για τη διατήρηση ή την επίτευξη Ικανοποιητικής Κατάστασης Διατήρησης. Σε αυτή την περίπτωση, αξιολογείται η ανάγκη για περαιτέρω δράση η οποία μπορεί να περιλαμβάνει τροποποίηση των παραρτημάτων της Οδηγίας (π.χ. προσθήκη στο Παράρτημα ΙΙ ενός είδους που περιλαμβάνονται μόνο στο Παράρτημα IV, αναβάθμιση του είδους σε προτεραιότητας). Εάν εκτιμάται ότι η τροποποίηση των παραρτημάτων δεν θα φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα τότε εξετάζονται πιο εκτεταμένες προσαρμογές ή πρόσθετα εργαλεία. Ως επαρκές σύστημα αυστηρής προστασίας των ειδών του Παραρτήματος IV(α) νοείται αυτό που αποτελείται από ένα σύνολο συνεκτικών και συντονισμένων μέτρων προληπτικού χαρακτήρα τα οποία εφαρμόζονται αποτελεσματικά και συμβάλλουν στο στόχο της διατήρησης των ειδών σε μακροπρόθεσμη βάση ή στην αποκατάσταση του πληθυσμού τους. Όμως η πλήρης και αποτελεσματική 12

εφαρμογή του Άρθρου 12 απαιτεί τη θέσπιση και εφαρμογή σχετικού νομικού πλαισίου. Τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν σύμφωνα με το Άρθρο 12 οριοθετούνται από το περιεχόμενο των απαγορεύσεων και των άλλων υποχρεώσεων που απορρέουν από αυτό. Κατά συνέπεια, τα μέτρα πρέπει να αφορούν ενέργειες που απειλούν τα είδη (Άρθρο 12 παρ.1 εδάφια α-γ, παρ.2, παρ.4), ή συγκεκριμένα στοιχεία των οικοτόπων τους (άρθρο 12 παρ.1 εδάφιο δ). Είναι ευθύνη των εθνικών αρχών να καθορίσουν τα αναγκαία μέτρα για την εφαρμογή των απαγορεύσεων του Άρθρου 12 και να διασφαλίσουν την αυστηρή προστασία των ζωικών ειδών. Ωστόσο, καθώς η εθνική νομοθεσία πρέπει να εγγυάται την αποτελεσματικότητα του Άρθρου 12, η αυτούσια μεταφορά των απαγορεύσεών του μπορεί να μην είναι επαρκής διότι για τα επιμέρους είδη του Παραρτήματος IV και για κάθε ειδική περίπτωση μπορεί να απαιτούνται διαφορετικά είδη μέτρων. Συνεπώς, για την αποτελεσματική εφαρμογή των απαγορεύσεων του Άρθρου 12 και την εξασφάλιση της αυστηρής προστασίας των ειδών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να καθορίσουν τα μέτρα που είναι αναγκαία και να θεσπίσουν σχετικές διατάξεις με βάση τις ιδιαιτερότητες, τα ειδικά προβλήματα και τις απειλές που αντιμετωπίζουν τα είδη ή ομάδες ειδών. Για ορισμένα είδη και σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να απαιτηθεί η υιοθέτηση και εφαρμογή προληπτικών μέτρων. Τα προληπτικά μέτρα προβλέπουν τις απειλές και τους κινδύνους που ένα είδος μπορεί να αντιμετωπίσει και είναι ιδιαιτέρως σημαντικά για την πρόληψη της υποβάθμισης ή της καταστροφής των τόπων αναπαραγωγής και των τόπων ανάπαυσης των ειδών του Παραρτήματος IV(α). Από τη διατύπωση των Άρθρων 12 και 1(i) και από τον στόχο της «διατήρησης», είναι προφανές ότι τα κράτη μέλη δεσμεύονται από υποχρεώσεις δυνάμει του Άρθρου 12 ακόμη και πριν να έχει επιβεβαιωθεί οποιαδήποτε μείωση του αριθμού των ειδών ή ο κίνδυνος εξαφάνισης των προστατευόμενων ειδών να έχει γίνει πραγματικότητα. Ακόμη και αν ένα είδος βρίσκεται σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης, και είναι πιθανό να διατηρήσει την κατάστασή του στο εγγύς μέλλον, τα κράτη μέλη θα πρέπει να λαμβάνουν προληπτικά μέτρα, ειδικά στην περίπτωση που η υιοθέτηση και εφαρμογή αμιγώς απαγορευτικών μέτρων ενδέχεται να μην μπορεί να εγγυηθεί την αποτελεσματική εφαρμογή του Άρθρου 12. Συνεπώς, τα μέτρα δεν πρέπει να αποκλειστικώς απαγορευτικά, αλλά θα πρέπει επίσης να είναι προληπτικού χαρακτήρα. Προληπτικά μέτρα που συγχρόνως εξασφαλίζουν την αποτελεσματική εφαρμογή των απαγορεύσεων του Άρθρου 12, θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να περιλαμβάνουν: Ενημερωτικές εκστρατείες για την ευαισθητοποίηση του κοινού (γενικού ή στοχευμένου, π.χ. γαιοκτήμονες) αναφορικά με τις απαιτήσεις προστασίας ορισμένων ειδών. Ενσωμάτωση των θεμάτων προστασίας των ειδών στους οικονομικούς τομείς που επιδρούν στα είδη του Παραρτήματος IV (π.χ. γεωργία, δασοκομία) ώστε να αποφεύγονται οι αρνητικές επιπτώσεις ορισμένων πρακτικών χρήσεων γης. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει δράσεις εκπαίδευσης, κώδικες δεοντολογίας, έγγραφα καθοδήγησης, προσαρμογή των δασικών ή γεωργικών σχεδίων, βέλτιστες πρακτικές, διοικητικές διαδικασίες, κ.λπ. 13

Ενεργό πρόληψη πιθανών διαταραχών (π.χ. περιορισμός της πρόσβασης σε σπήλαια νυχτερίδων κατά τη διάρκεια ευαίσθητων περιόδων προς αποφυγή οχλήσεων ή βανδαλισμών). Ελέγχους. Προετοιμασία Εθνικών Σχεδίων Διατήρησης τα οποία να προσδιορίζουν λεπτομερώς τα μέτρα και να παρέχουν πρακτική καθοδήγηση στις αρμόδιες αρχές (τοπικές, περιφερειακές), στις επηρεαζόμενες ομάδες ενδιαφερομένων κ.λπ., για την αποτελεσματική εφαρμογή διατάξεων για συγκεκριμένα είδη. Για τις μόνιμες δραστηριότητες (ongoing activities, π.χ. γεωργία, δασοκομία), η πρόκληση είναι να εφαρμοσθούν οι διατάξεις προστασίας των ειδών του Άρθρου 12 με τα κατάλληλα μέσα, ώστε να αποφεύγονται, κατά κύριο λόγο, οι συγκρούσεις. Η χρήση εργαλείων όπως μέσα σχεδιασμού, κώδικες δεοντολογίας και σαφής πληροφόρηση/καθοδήγηση είναι επιλογές που δυνητικά μπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες διατήρησης, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές απαιτήσεις. Ωστόσο, τα εργαλεία αυτά πρέπει να συνοδεύονται και από ένα νομικό πλαίσιο για την αυστηρή προστασία το οποίο να εξασφαλίζει την επαρκή εφαρμογή σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης. Ενδεικτικά, τα μέτρα αυτά θα πρέπει: α) να αποτελούν μέρος των «αναγκαίων μέτρων» που απαιτούνται σύμφωνα με το Άρθρο 12 για την «θέσπιση και εφαρμογή ενός αποτελεσματικού συστήματος αυστηρής προστασίας», β) να ενσωματώνουν τις απαιτήσεις αυστηρής προστασίας, γ) να προσφέρουν ευελιξία, δηλαδή, αναγνωρίζοντας ότι η απόλυτη προστασία όλων των ατόμων ενός είδους δεν είναι εγγυημένη, να εξασφαλίζουν ότι οποιαδήποτε επιβλαβής δράση λαμβάνει πλήρως υπόψη τις ανάγκες διατήρησης του σχετικού πληθυσμού των ειδών, δ) να έχουν το πλεονέκτημα της δυνητικής προστασίας από ποινική δίωξη του προσώπου που ασκεί τη δραστηριότητα, για όσο τηρεί τα εν λόγω μέτρα, ε) να συνοδεύονται από ένα νομικό πλαίσιο για την αυστηρή προστασία το οποίο να εξασφαλίζει επαρκή εφαρμογή από τις ρυθμιστικές αρχές σε περίπτωση μη συμμόρφωσης (πληρούνται οι νομικές πτυχές του δικαίου), στ) να συμβάλλουν στον καθορισμό των κατάλληλων επιπέδων παρακολούθησης (απαιτείται βάσει του άρθρου 11 του Οδηγίας) και να καθορίζουν πώς αυτά πρέπει να χρηματοδοτηθούν, ζ) να είναι σύμφωνα με το άρθρο 2(3), λαμβανομένων υπόψη των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών απαιτήσεων. Πολλά κράτη μέλη, για να στηρίξουν την εφαρμογή του Άρθρου 12 έχουν χρησιμοποιήσει εθελοντικά μέτρα, όπως αγρο-/δασο- περιβαλλοντικά μέτρα, στο πλαίσιο του κανονισμού για την αγροτική ανάπτυξη. Τα μέτρα αυτά έχουν τη δυνατότητα να συνδυάζουν με επιτυχία την αποτρεπτική προσέγγιση (preventive approach) με την (εθελοντική) προορατική διαχείριση των ενδιαιτημάτων (proactive habitat management). Το Άρθρο 12(1)(α) απαγορεύει κάθε μορφή εκ προθέσεως σύλληψης ή θανάτωσης δειγμάτων ειδών του Παραρτήματος IV(α) στη φύση. Ο όρος «εκ προθέσεως» ερμηνεύεται πέραν της «άμεσης πρόθεσης». Ένα πρόσωπο που 14

εύλογα αναμένεται να γνωρίζει ότι η πράξη του κατά πάσα πιθανότητα θα οδηγήσει σε μια παράβαση εναντίον ενός είδους, αλλά προτίθεται να διαπράξει την πράξη ή αποδέχεται το αποτέλεσμα της πράξης του, διαπράττει αδίκημα. Η σωστή ενημέρωση και καθοδήγηση από τις αρμόδιες αρχές, θεωρούνται κατάλληλα μέσα για την εφαρμογή αυτής της διάταξης. Η όχληση μπορεί να έχει άμεσο αρνητικό αποτέλεσμα χωρίς κατ ανάγκη να επηρεάζει άμεσα τη σωματική ακεραιότητα ενός είδους. Η όχληση είναι επιβλαβής για ένα προστατευμένο είδος π.χ. μειώνοντας τις πιθανότητες επιβίωσης, αναπαραγωγικής επιτυχίας ή αναπαραγωγικής ικανότητας. Πρέπει να υιοθετείται μία «ανά είδος» προσέγγιση καθώς διαφορετικά είδη θα αντιδράσουν διαφορετικά σε εν δυνάμει οχλούσες δραστηριότητες. Οι περίοδοι αναπαραγωγής, χειμερίας νάρκης και μετανάστευσης των ειδών θεωρούνται ως ιδιαίτερα κρίσιμες. Λόγω των οικολογικών, βιολογικών και συμπεριφορικών διαφορών μεταξύ των ειδών οι περίοδοι αυτές πρέπει να ορίζονται ακολουθώντας μία «ανά είδος» προσέγγιση. Το γεγονός ότι η λέξη «εκ προθέσεως» δεν χρησιμοποιείται στο Άρθρο 12(1)(δ) υπογραμμίζει τη σημασία της προληπτικής δράσης των κρατών μελών για την αποφυγή κάθε πιθανής υποβάθμισης ή καταστροφής που προκαλείται από τον άνθρωπο. Περιπτώσεις υποβάθμισης ή καταστροφής που απορρέουν από φυσικά αίτια (π.χ. φυσικές καταστροφές) ή προκαλούνται από απρόβλεπτα γεγονότα, δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 12(1)(δ). Η κατάσταση είναι διαφορετική για τα είδη με ευρεία εξάπλωση (wide-ranging species) και αυτό αναγνωρίζεται από το Άρθρο 4(1) της Οδηγίας το οποίο προνοεί ώστε στο Δίκτυο Natura 2000 να περιληφθούν οι τόποι «της φυσικής κατανομής αυτών των ειδών, οι οποίοι παρουσιάζουν τα ουσιώδη φυσικά ή βιολογικά στοιχεία για τη ζωή ή την αναπαραγωγή τους». Υπό το πνεύμα του Άρθρου 4(1) είναι σκόπιμος ο περιορισμός του ορισμού των θέσεων αναπαραγωγής και ανάπαυσης σε τοποθεσίες σαφώς οριοθετημένες (π.χ. τόποι κουρνιάσματος νυχτερίδων, θέσεις ανάπαυσης της βίδρας). Συμπερασματικά, οι τόποι αναπαραγωγής και οι τόποι ανάπαυσης πρέπει να προστατεύονται αυστηρά, επειδή είναι καθοριστικής σημασίας για τον κύκλο ζωής των ζωικών ειδών και αποτελούν ζωτικής σημασίας τμήματα του συνόλου του βιοτόπου τους. Συνεπώς, το Άρθρο 12(1)(δ) αποσκοπεί στη διασφάλιση της διατήρησης της οικολογικής λειτουργικότητάς αυτών των τόπων, εξασφαλίζοντας ότι θα συνεχίσουν να παρέχουν τα στοιχεία που απαιτούνται για την επιτυχή ανάπαυση και αναπαραγωγή ενός είδους. Η προστασία ισχύει για όλο το έτος, αν οι εν λόγω τόποι χρησιμοποιούνται σε τακτική βάση από το είδος. Στην περίπτωση έργων και δραστηριοτήτων με πιθανές επιπτώσεις στις τοποθεσίες/θέσεις αναπαραγωγής και ανάπαυσης των ειδών, τα μέτρα πρέπει να εξασφαλίζουν τη συνεχή οικολογική λειτουργικότητα αυτών των θέσεων και να έχουν το χαρακτήρα μέτρων άμβλυνσης (δηλαδή, μέτρων που ελαχιστοποιούν ή εξουδετερώνουν τις αρνητικές επιπτώσεις). Μπορούν όμως να υιοθετούνται και μέτρα για την ενεργό βελτίωση ή διαχείρισή τους. 15

Άρθρο 16 της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ: περί Παρεκκλίσεων από τις διατάξεις των άρθρων 12, 13, 14 και 15 Άρθρο 16 1. Τα κράτη μέλη, υπό τον όρο ότι δεν υπάρχει άλλη αποτελεσματική λύση και ότι η παρέκκλιση δεν παραβλάπτει τη διατήρηση, σε ικανοποιητική κατάσταση διατήρησης, των πληθυσμών των συγκεκριμένων ειδών στην περιοχή της φυσικής του κατανομής, μπορούν να παρεκκλίνουν από τις διατάξεις των άρθρων 12, 13, 14 και 15 στοιχεία α) και β): α) για να προστατεύσουν την άγρια πανίδα και χλωρίδα και να διατηρήσουν τους φυσικούς οικοτόπους β) για να προλάβουν σοβαρές ζημίες, ιδίως των καλλιεργειών, της κτηνοτροφίας, των δασών, των πληθυσμών ιχθύων και των υδάτων και ιδιοκτησιών άλλης μορφής γ) για λόγους δημόσιας υγείας και ασφαλείας ή για άλλους επιτακτικούς λόγους προέχοντος δημοσίου συμφέροντος, συμπεριλαμβανομένων τυχόν λόγων κοινωνικού ήοικονομικού χαρακτήρα και ευεργετικών συνεπειών πρωταρχικής σημασίας για το περιβάλλον δ) για εκπαιδευτικούς και ερευνητικούς λόγους, για λόγους αποκατάστασης πληθυσμών και επανεισαγωγής των εν λόγω ειδών και για επιχειρήσεις αναπαραγωγής που απαιτούνται για τους σκοπούς αυτούς, συμπεριλαμβανομένης της τεχνητής αναπαραγωγής των φυτών ε) για να επιτρέψουν, υπό όρους αυστηρά ελεγχόμενους, την επιλεκτική και ποσοτικά περιορισμένη σύλληψη ή κράτηση περιορισμένου αριθμού, προσδιορισμένου από τις αρμόδιες εθνικές αρχές, μερικών δειγμάτων των ειδών που αναφέρει το παράρτημα IV. 2. Τα κράτη μέλη αποστέλλουν στην Επιτροπή κάθε δύο χρόνια μια έκθεση, συντεταγμένη σύμφωνα με το υπόδειγμα που καταρτίζει η επιτροπή, για τις παρεκκλίσεις που παραχωρήθηκαν δυνάμει της παραγράφου 1. Η Επιτροπήανακοινώνει τη γνώμη της για αυτές τις παρεκκλίσεις μέσα σε δώδεκα μήνες το πολύ από την παραλαβή των εκθέσεων και ενημερώνει την επιτροπή. 3. Οι πληροφορίες πρέπει να περιλαμβάνουν: α) τα είδη τα οποία αφορούν οι παρεκκλίσεις και τους λόγους της παρέκκλισης, περιλαμβανομένης της φύσεως του κινδύνου, ενδεχομένως δε και τις εναλλακτικές λύσεις που δεν έγιναν δεκτές και τα επιστημονικά δεδομένα που χρησιμοποιήθηκαν β) τα μέσα, τα συστήματα ήτις μεθόδους σύλληψης ή θανάτωσης ζωικών ειδών που επετράπησαν και τους λόγους της χρησιμοποίησής τους γ) το χρόνο και τον τόπο παροχής αυτών των παρεκκλίσεων δ) την αρχήτην αρμόδια να δηλώνει και να ελέγχει ότι οι απαιτούμενοι όροι τηρούνται και να αποφασίζει ποια μέσα, δομές και μέθοδοι επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν, μέσα σε ποια όρια και από ποιες υπηρεσίες και ποιοι είναι οι επιφορτισμένοι με την εκτέλεση ε) τα χρησιμοποιούμενα μέτρα ελέγχου και τα αποτελέσματά τους. Τα σπουδαιότερα σημεία του Εγγράφου Καθοδήγησης για την ορθή εφαρμογή των Άρθρων 12 και 16 της Οδηγίας των Οικοτόπων (Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2007) συνοψίζονται ως ακολούθως: Όσο τηρούνται οι επιμέρους προϋποθέσεις για τον καθορισμό των μέτρων και οι διεργασίες ελέγχονται και παρακολουθούνται από τις αρμόδιες αρχές, δεν υπάρχει ανάγκη για προσφυγή στο Άρθρο 16. Το Άρθρο 16 ορίζει τρεις προϋποθέσεις για τη χορήγηση παρέκκλισης: α) να συντρέχουν ένας ή περισσότεροι από τους λόγους που απαριθμούνται στο Άρθρο 16(1)(α-ε), 16

β) να μην υπάρχει ικανοποιητική εναλλακτική λύση γ) να εξασφαλίζεται ότι η παρέκκλιση δεν απειλεί τη διατήρηση των πληθυσμών σε ευνοϊκή κατάσταση διατήρησης. Πριν εξεταστούν η δεύτερη και τρίτη προϋπόθεση πρέπει να ισχύει σε πρακτικό επίπεδο η πρώτη προϋπόθεση. Δηλαδή δεν έχει νόημα η εξέταση του ζητήματος των ικανοποιητικών εναλλακτικών λύσεων και των επιπτώσεων στην κατάσταση διατήρησης, εάν οι ενέργειες που αφορούν στην παρέκκλιση δεν εμπίπτουν στο Άρθρο 16(1)(α-ε). Όσο λιγότερο ευνοϊκή είναι η κατάσταση διατήρησης και οι τάσεις της, τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα να δικαιολογηθεί η παροχή παρεκκλίσεων, εκτός από εξαιρετικές περιστάσεις. Το τελικό αποτέλεσμα της παρέκκλισης θα πρέπει να είναι ουδέτερο ή θετικό για ένα είδος και σε καμία περίπτωση αρνητικό. Αντισταθμιστικά μέτρα μπορεί, υπό ορισμένες συνθήκες, να χρησιμοποιηθούν για την αντιστάθμιση των επιπτώσεων της παρέκκλισης στους τόπους αναπαραγωγής και ανάπαυσης, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να υποκαθιστούν ή να περιθωριοποιούν οποιαδήποτε από τις ανωτέρω τρεις βασικές προϋποθέσεις. Τα σχέδια διατήρησης των ειδών δεν είναι υποχρεωτικά αλλά συνιστούνται ως εργαλεία για να αποδείξουν, μεταξύ άλλων, ότι οι παρεκκλίσεις που παρέχονται για ορισμένα είδη είναι σύμφωνες με τους στόχους της Οδηγίας. Ο περί Προστασίας και Διαχείρισης της Φύσης και της Άγριας Ζωής Νόμος Η Οδηγία των Οικοτόπων ενσωματώθηκε στο θεσμικό πλαίσιο της Κύπρου με τον Ν. 153(1) του 2003 και τον τροποποιητικό του Ν. 131(Ι) του 2006. Το Άρθρο 12 της Οδηγίας ενσωματώθηκε στο Κεφάλαιο Β «Προστασία ειδών κοινοτικού και τοπικού ενδιαφέροντος» και συγκεκριμένα στις διατάξεις των Άρθρων 21, 22 και 23, ενώ επιπλέον διατάξεις για την προστασία των ειδών Κοινοτικού Ενδιαφέροντος του Παραρτήματος IV της Οδηγίας περιλαμβάνονται Άρθρο 25 αναφορικά με την σύλληψη, θανάτωση και μεταφορά των ειδών, στο Άρθρο 29 αναφορικά με την επανεισαγωγή των ειδών και στο Άρθρο 42 αναφορικά με την έκδοση κανονισμών για τον καθορισμό τυχόν επιπρόσθετων ερευνών και μέτρων διατήρησης. Οι πρόνοιες περί παρεκκλίσεων του Άρθρου 16 της Οδηγίας διέπονται από το Άρθρο 26 του Ν. 153(1)/2003. Οι ανωτέρω επισημάνσεις αναφορικά με την εφαρμογή των Άρθρων 12 και 16 που παρέχονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή βάσει σχετικού Εγγράφου Καθοδήγησης (Ευρωπαϊκή Επιτροπή 2007) και τα Άρθρα 21 έως 23 του Ν. 153(1)/2003 αποτέλεσαν το πλαίσιο για τον καθορισμό των μέτρων που απαιτούνται για την αυστηρή προστασία των τριών ειδών αμφιβίων Κοινοτικού Ενδιαφέροντος που απαντούν στην Κύπρου. 17

18

Τα τρία είδη αμφιβίων Κοινοτικού Ενδιαφέροντος Αναλυτικές πληροφορίες για τα τρία είδη αμφιβίων Κοινοτικού Ενδιαφέροντος που απαντούν στην Κύπρο περιλαμβάνονται στη έκθεση των Χατζηχαραλάμπους, Δημάκη και Ιωαννίδης (2012), στο Σχέδιο Παρακολούθησης (Χατζηχαραλάμπους, Ιωαννίδης και Δημάκη 2012) και στα έντυπα αξιολόγησης της κατάστασης διατήρησης των εν λόγω ειδών που ετοιμάστηκαν για την περίοδο 2007-2012. Οι πληροφορίες που περιλαμβάνονται στα ανωτέρω αποτελούν προϊόν επεξεργασίας και συνδυασμού υφιστάμενων δεδομένων (βιβλιογραφικών και αδημοσίευτων της περιόδου αναφοράς 2007-2012), με δεδομένα πεδίου τα οποία συλλέχθηκαν κατά το έτος 2012. Η κατάσταση διατήρησης των τριών ειδών αμφιβίων εκτιμήθηκε ως Ικανοποιητική (Favourable). Κοινά γνωρίσματά τους αποτελούν το μεγάλο εύρος της εξάπλωσής τους (εκτείνεται σχεδόν σε ολόκληρο το νησί), η ποικιλία των ενδιαιτημάτων που χρησιμοποιούν κατά τη χερσαία φάση του βιολογικού τους κύκλου, οι ικανοποιητικοί πληθυσμοί τους, αλλά και οι πιέσεις και απειλές που αντιμετωπίζουν, όπως και οι ενδεχόμενοι κίνδυνοι από τη συρρίκνωση του ενδιαιτήματος αναπαραγωγής. Το ευρύ φάσμα ενδιαιτημάτων που χρησιμοποιούν κατά την χερσαία φάση, βρίσκεται σε επάρκεια (χωρίς ενδείξεις μείωσης) και με καλή ποιότητα κατάλληλη για την μακροπρόθεσμη επιβίωση των ειδών. Το ενδιαίτημα αναπαραγωγής τους δυνητικά αποτελεί περιοριστικό παράγοντα διότι κατά τα ξηρά έτη παρατηρείται μείωση των διαθέσιμων επιφανειακών υδάτων ιδίως στα κατάντι χειμάρρων/ρυακιών λόγω της παρουσίας των πολλών φραγμάτων στο νησί. Από την άλλη η παρουσία των φραγμάτων αποτελεί μία ασφαλή εναλλακτική για την αναπαραγωγή τους κατά τα ξηρά έτη και πιθανόν συμβάλει ουσιαστικά στην διαφύλαξη των πληθυσμών. Οι πιέσεις και απειλές που αντιμετωπίζουν πηγάζουν από τη ρύπανση των επιφανειακών υδάτων κυρίως από τα αγροχημικά, τις παρεμβάσεις στην υδραυλική των υγροτόπων, τη διαχείριση της υδρόβιας/παρόχθιας βλάστησης για σκοπούς αποστράγγισης, τον ανταγωνισμό/θήρευση με ξενικά/ εισαγόμενα είδη κυρίως ψαριών του γλυκού νερού- και την τυχαία θανάτωση στο οδικό δίκτυο. Η αποξήρανση υγροτόπων θεωρείται υψηλής έντασης πίεση/απειλή ενώ οι υπόλοιπες εκτιμούνται ως χαμηλής έως μέτριας έντασης. Γενικώς εκτιμάται ότι η παρούσα ένταση των πιέσεων δεν θέτει σε κίνδυνο της επιβίωσή τους μακροπρόθεσμα. 19

20

Προτάσεις μέτρων διατήρησης Στο πλαίσιο που ορίζουν αφενός το Άρθρο 12 για την αυστηρή προστασία των ειδών του Παραρτήματος IV της Οδηγίας των Οικοτόπων και αφετέρου ο Ν. 153(1)/2003 και λαμβάνοντας υπόψη ότι τα τρία είδη αμφιβίων βρίσκονται σε Ικανοποιητική Κατάσταση Διατήρησης, με μέγεθος πληθυσμού το οποίο κυμαίνεται εντός των ορίων του Ικανοποιητικού Πληθυσμού Αναφοράς κάθε είδους, στην παρούσα φάση δεν κρίνεται επιβεβλημένη η εφαρμογή επιπλέον θεσμικών μέτρων διατήρησης. Εκτιμάται ότι η εφαρμογή των σχετικών διατάξεων της Εθνικής Νομοθεσίας σε συνδυασμό και με την εποπτεία της κατάστασης διατήρησης των ειδών, όπως αυτή περιγράφεται στο οικείο Σχέδιο Παρακολούθησης, είναι ικανές να εξασφαλίσουν την αυστηρή προστασία των τριών ειδών αμφιβίων. Μολονότι η παρούσα ένταση των πιέσεων δεν θέτει σε κίνδυνο την μακροπρόθεσμη επιβίωση των τριών ειδών αμφιβίων στην Κύπρο και με δεδομένη την απουσία επαρκούς χρονοσειράς δεδομένων για τους πληθυσμούς των ειδών, για λόγους πρόληψης προτείνεται να δοθεί έμφαση στα ακόλουθα μέτρα, στο πλαίσιο του προγράμματος μέτρων που θα υιοθετηθεί για άλλα είδη ζώων (π.χ. ερπετά, ψάρια) του Παραρτήματος ΙΙ της Οδηγίας που απαντούν στην Κύπρο, ή σε συνδυασμό με αυτό: Καθιέρωση συστήματος συνεχούς παρακολούθησης τυχαίων συλλήψεων ή θανατώσεων των ειδών πανίδας Κοινοτικού Ενδιαφέροντος, δυνάμει των προνοιών του Άρθρου 22 του Ν. 153(1)/2003. Ενσωμάτωση των προνοιών περί αυστηρής προστασίας των ειδών, του Ν. 153(1)/2003, σε επιμέρους τομεακές πολιτικές στο πλαίσιο των οποίων ασκούνται δραστηριότητες οι οποίες μπορούν να αποτρέψουν τη διατήρηση της υφιστάμενης καλής κατάστασης των τριών ειδών αμφιβίων. Ενίσχυση της περιβαλλοντικής ενημέρωσης, εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης του κοινού. Ενίσχυση της επόπτευσης στην επικράτεια. Ενεργά μέτρα διατήρησης που αφορούν την διαχείριση της υδροπεριόδου των φυσικών και τεχνητών υγροτόπων και τον έλεγχο των πληθυσμών ξενικών ειδών ψαριών. Τα ανωτέρω εξειδικεύονται περαιτέρω ως ακολούθως: ΜΕΤΡΟ 1. ΤΙΤΛΟΣ: Καθιέρωση συστήματος συνεχούς παρακολούθησης τυχαίων συλλήψεων ή θανατώσεων των ειδών πανίδας Κοινοτικού Ενδιαφέροντος. ΣΚΟΠΟΙ: Να διασφαλισθεί ότι οι τυχαίες συλλήψεις ή θανατώσεις των τριών ειδών αμφιβίων δεν διαταράσσουν την καλή κατάσταση διατήρησης τους. ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ: Εφαρμόζεται στην επικράτεια δειγματοληπτικά. ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ: Στην Κύπρο επισημαίνεται ιδιαίτερα η έλλειψη ικανοποιητικών δεδομένων καταγραφής και παρακολούθησης στοιχείων βιοποικιλότητας Κοινοτικού και εθνικού ενδιαφέροντος. Το μέτρο θα συμβάλει στον εμπλουτισμό των δεδομένων για τα τρία είδη αμφιβίων, στον εντοπισμό τυχόν πρόσθετων πηγών απειλών και πιέσεων και στην έγκαιρη αντιμετώπισή τους. 21

Σύμφωνα δε με το εδάφιο 2 του Άρθρου 22 «Με βάση τα αποτελέσματα του συστήματος συνεχούς παρακολούθησης, που αναφέρεται στο εδάφιο (1), το Υπουργικό Συμβούλιο δύναται, με βάση πρόταση του Υπουργού, η οποία υποβάλλεται μετά από γραπτή γνωμοδότηση της Επιστημονικής Επιτροπής, να καθορίσει, με κανονισμούς, τις αναγκαίες επιπρόσθετες έρευνες ή μέτρα διατήρησης, ούτως ώστε να διασφαλιστεί ότι οι εν λόγω τυχαίες συλλήψεις ή θανατώσεις δεν έχουν αρνητικές επιπτώσεις στα εν λόγω είδη κοινοτικού ενδιαφέροντος». ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Τυχαίες συλλήψεις και θανατώσεις αμφιβίων συμβαίνουν στο πλαίσιο ποικίλων δραστηριοτήτων. Ενδεικτικά αναφέρονται οι αγροτικές δραστηριότητες (π.χ. χρήση γεωργικών φαρμάκων ή παγίδων για την αντιμετώπιση εντόμων), η κίνηση οχημάτων στο οδικό δίκτυο κ.λπ. Το μέτρο αφορά στη οργάνωση και λειτουργία ενός δικτύου καταγραφής και αναφοράς των περιστατικών τυχαίας θανάτωσης, ενταγμένων στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων παρακολούθησης των ειδών. ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ: Δυνάμει των προνοιών του Άρθρου 22 του Ν. 153(1)/2003 ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ: Μία φορά ανά έτος ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ: Αριθμός αναφορών/ περιστατικών ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: 1 ανθρωπομήνας ανά έτος ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ: Υψηλή ΜΕΤΡΟ 2. ΤΙΤΛΟΣ: Ενσωμάτωση των προνοιών περί αυστηρής προστασίας των ειδών, του Ν. 153(1)/2003, σε επιμέρους τομεακές πολιτικές. ΣΚΟΠΟΙ: Διασφάλιση της ενσωμάτωσης των αναγκών διατήρησης της ποικιλότητας των αμφιβίων στις τομεακές πολιτικές. ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ: Εφαρμόζεται στην επικράτεια. ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ: Η ανθρωπότητα επωφελήθηκε από την ανάπτυξη των τελευταίων δεκαετιών, η οποία ωστόσο συνοδεύτηκε από υποβάθμιση της βιοποικιλότητας. Η απώλεια βιοποικιλότητας προκαλεί προβληματισμό, όχι μόνο λόγω της εγγενούς αξίας της, αλλά και επειδή συνεπάγεται υποβάθμιση των υπηρεσιών που παρέχουν τα φυσικά συστήματα. Καθώς η βιοποικιλότητα αποτελεί τη βάση για την ανταγωνιστικότητα, την ανάπτυξη, την απασχόληση και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, αναπόφευκτα, οι ανησυχίες για τη βιοποικιλότητα συνδέονται άμεσα με τον προβληματισμό για την αειφόρο ανάπτυξη. Στο πλαίσιο αυτό, η προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας δεν μπορεί να είναι αποτελεσματική χωρίς ενσωμάτωση στα διάφορα επίπεδα σχεδιασμού, προγραμματισμού και πολιτικών ((τομεακά, περιφερειακά, τοπικά). ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Το μέτρο αφορά στην ενσωμάτωση των προνοιών των Άρθρων 21, 22, 23, 25, 29 και 42 του Ν. 153(1)/2003 στα διάφορα επίπεδα σχεδιασμού και προγραμματισμού επιμέρους τομέων ανάπτυξης. Κρίνεται σκόπιμο να δοθεί προτεραιότητα στους εξής τομείς: α) Αγροτικός (γεωργία, κτηνοτροφία) β) Δασικός, γ) Τουρισμός, δ) Μεταφορές (οδικές και άλλες χερσαίες υποδομές και υπηρεσίες), ε) Βιομηχανία (εξόρυξη μεταποίηση), στ) Ενέργεια, ζ) Επικοινωνία. Κατά τον σχεδιασμό, προγραμματισμό και την υλοποίηση των τομεακών πολιτικών, θα πρέπει 22

να διασφαλίζεται, από τους αρμόδιους φορείς, ότι αυτές αναπτύσσονται σε συμβατότητα με τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και ότι λαμβάνονται, κάθε φορά, υπόψη οι ανάγκες διατήρησής της. Επιπροσθέτως θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για την ανάπτυξη και εφαρμογή κανόνων καλής πρακτικής. ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ: Δυνάμει των προνοιών του Άρθρου 22 του Ν. 153(1)/2003 ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ: 2 έτη ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ: Αριθμός επιμέρους τομεακών πολιτικών στις οποίες έχουν ενσωματωθεί οι πρόνοιες περί αυστηρής προστασίας των ειδών, του Ν. 153(1)/2003 ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: 12 ανθρωπομήνες ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ: Υψηλή ΜΕΤΡΟ 3. ΤΙΤΛΟΣ: Ενίσχυση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού ΣΚΟΠΟΣ: Η ενίσχυση της περιβαλλοντικής συνείδησης και η καλλιέργεια θετικής στάσης για τα αμφίβια γενικότερα. ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ: Εφαρμόζεται στην επικράτεια. ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ: Η ύψωση του επιπέδου ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της κυπριακής κοινωνίας αναφορικά με τη σημασία των αμφιβίων στη διατήρηση της υγείας των οικοσυστημάτων, θα συμβάλει καθοριστικά στη διατήρηση της καλής κατάστασης των ειδών. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Υλοποίηση δράσεων οι οποίες θα περιλαμβάνουν κατ ελάχιστον τις ακόλουθες ενέργειες: - Διοργάνωση ημερίδων, σε τοπικό επίπεδο, παρουσίασης του Δικτύου NATURA 2000. Οι εν λόγω ημερίδες είναι σκόπιμο να απευθύνονται σε όλες τις εμπλεκόμενες κοινωνικές ομάδες και να έχουν ως στόχο: α) την παρουσίαση και αποσαφήνιση των ωφελειών και των δεσμεύσεων που απορρέουν από το Δίκτυο NATURA 2000, β) την παρουσίαση των αμφιβίων της Κύπρου και των ιδιαίτερων γνωρισμάτων τους, αλλά και των πιθανών ωφελειών για τις τοπικές κοινωνίες από τη διατήρηση των ειδών. - Διοργάνωση θεματικών συναντήσεων. Οι συναντήσεις αυτές θα έχουν ως αντικείμενο την επικοινωνία της προόδου εφαρμογής τυχόν ειδικών μέτρων για τη διατήρηση των αμφιβίων (είτε συνολικά, είτε συγκεκριμένων ειδών), προκειμένου να εξασφαλίζεται η απαιτούμενη κοινωνική συναίνεση. Ειδικότερα, κατά την κρίση και διακριτική ευχέρεια του Τμήματος Περιβάλλοντος και των συναρμόδιων στην προστασία και διατήρηση των αμφιβίων, θα οργανώνονται θεματικές συναντήσεις στις οποίες θα καλούνται να μετάσχουν οι κοινωνικές ομάδες που επηρεάζουν ή επηρεάζονται από την εφαρμογή του μέτρου που θα αποτελεί το θέμα της κάθε συνάντησης. Σκοπός της θεματικής συνάντησης κάθε μέτρου, θα είναι τόσο η επίτευξη της απαιτούμενης συναίνεσης στην περίπτωση που υπάρχουν ενστάσεις και 23

διαφωνίες, όσο και η ενημέρωση των κοινωνικών ομάδων για την πορεία και την πρόοδο στην υλοποίηση του μέτρου. - Παραγωγή ενημερωτικού υλικού. Το ενημερωτικό υλικό θα είναι κατ ελάχιστον δίγλωσσο (π.χ. ελληνική, αγγλική) και διαθέσιμο σε ηλεκτρονική ή και έντυπη μορφή. Το περιεχόμενο του θα εστιάζει στα ακόλουθα: α) προβολής της ομάδας των αμφιβίων εν γένει, αλλά και μεμονωμένων ειδών ιδιαίτερης σημασίας, β) προβολή ορισμένων περιοχών και των ειδικών γνωρισμάτων τους ως προς την ερπετοπανίδα που φιλοξενούν, γ) παρουσίαση ειδικών ζητημάτων (π.χ. εκπαίδευση στην αναγνώριση και στον χειρισμό ειδών, μονοπάτια και διαδρομές). - Δράσεις δημοσιοποίησης στον τύπο. Σύνταξη και αποστολή Δελτίων Τύπων (ένα πριν και ένα μετά από κάθε εκδήλωση), συγγραφή και δημοσίευση άρθρων, παροχή συνεντεύξεων και πληροφοριών στα τοπικά ΜΜΕ (έντυπα και ηλεκτρονικά). Στόχος των δράσεων δημοσιοποίησης είναι η προβολή της ομάδας των αμφιβίων εν γένει, μεμονωμένων ειδών ιδιαίτερης σημασίας, των μέτρων που εφαρμόζονται για την προστασία του, καθώς και η ύψωση του επιπέδου πληροφόρησης του ευρέως κοινού. ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ: Για την υλοποίηση του μέτρου θα πρέπει να συνταχθούν οι προδιαγραφές εκπόνησης του υλικού και να γίνουν οι απαιτούμενες ενέργειες για την ανάθεση της υλοποίησής του με βάση τις διαδικασίες του Τμήματος Περιβάλλοντος. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ: 5 έτη ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ: 1. Αριθμός ενεργειών ενημέρωσης/ ευαισθητοποίησης, 2. Αριθμός αποδεκτών ενημερωτικού υλικού. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: 10.000 ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ: Υψηλή ΜΕΤΡΟ 4 ΤΙΤΛΟΣ: Ενίσχυση επόπτευσης / φύλαξης στην επικράτεια. ΣΚΟΠΟΣ: Η εποπτεία της εφαρμογής της Εθνικής και Ευρωπαϊκής νομοθεσίας αναφορικά με την αυστηρή προστασία των ειδών και η αποτροπή μη σύννομων ενεργειών, σε συνδυασμό με την εποπτεία της εφαρμογής τυχόν μέτρων διαχείρισης σε περιοχές Natura, αγροπεριβαλλοντικών μέτρων και των κανόνων ορθής γεωργικής πρακτικής. ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ: Εφαρμόζεται στην επικράτεια. ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ: Σύμφωνα με το υφιστάμενο καθεστώς, η φύλαξη και επόπτευση ασκείται από το προσωπικό των συναρμόδιων Τμημάτων και Υπηρεσιών του Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος και του Υπουργείου Εσωτερικών (π.χ. Τμήματα Περιβάλλοντος, Δασών, Γεωργίας, Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών, Ταμείο Θήρας). Ωστόσο η άρτια εφαρμογή της Εθνικής και Ευρωπαϊκής νομοθεσίας καθιστούν αναγκαία την καλύτερη οργάνωση και ενίσχυση της επόπτευσης/φύλαξης πέραν των ορίων των περιοχών του Δικτύου Natura 2000. 24

Ενδεικτικά επισημαίνονται ορισμένες από τις ανθρώπινες δραστηριότητες οι οποίες επιβάλλουν την ενίσχυση της επόπτευσης/φύλαξης όπως: η ανεξέλεγκτη πρόσβαση οχημάτων από και προς όλη την έκταση περιοχών του Δικτύου Natura 2000, η παράνομη απόθεση υλικών και απορριμμάτων, η ανάγκη ρύθμισης της ελεύθερης βόσκησης αιγοπροβάτων, η εισαγωγή ξενικών ειδών και θηρευτών, οι παρεμβάσεις/υποβάθμιση της βλάστησης κατά μήκος των ρεμάτων, η καταστροφή φωτοφρακτών κ.λπ. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Το μέτρο αφορά στην σύσταση μικτών κλιμακίων των συναρμόδιων Τμημάτων και Υπηρεσιών. Τα κλιμάκια αυτά θα είναι επιφορτισμένα με την πραγματοποίηση ελέγχων, σε εβδομαδιαία βάση, σε ορισμένο αριθμό περιοχών του Δικτύου Natura 2000 και στις περιβάλλουσες εκτάσεις. Ενδεχόμενα ευρήματα θα αποτυπώνονται σε «εκθέσεις ελέγχου» οι οποίες θα αποσκοπούν στην πραγματοποίηση των κατάλληλων ενεργειών αποτροπής ενδεχόμενης επιβάρυνσης της κατάστασης των ειδών και των ενδιαιτημάτων τους. ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ: Για την υλοποίηση του μέτρου απαιτείται στενή συνεργασία των συναρμόδιων Τμημάτων και Υπηρεσιών, τόσο σε επίπεδο σχεδιασμού/ προγραμματισμού της επόπτευσης στην επικράτεια, όσο και σε επίπεδο υλοποίησης. Σε περίπτωση που παρουσιαστεί ανάγκη για νέο προσωπικό θα πρέπει να πραγματοποιηθεί θεωρητική εκπαίδευση αναφορικά με τις αρμοδιότητες τους και το οικείο νομικό πλαίσιο καθώς και πρακτική εκπαίδευση για τον τρόπο εργασίας και την εφαρμογή ορισμένων μέτρων διαχείρισης. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ: 5 έτη ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ: Τριμηνιαίες εκθέσεις αποτελεσμάτων. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: Αναλόγως του τρόπου εφαρμογής. Η τυχόν ανάγκη για πρόσληψη και εκπαίδευση προσωπικού εξαρτάται από τη στελέχωση των εμπλεκόμενων φορέων με κατάλληλο μόνιμο προσωπικό και τη διαθεσιμότητά του. ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ: Υψηλή ΜΕΤΡΟ 5 ΤΙΤΛΟΣ: Μελέτη διαχείρισης της υδροπεριόδου των φυσικών και τεχνητών υγροτόπων (π.χ. φραγμάτων) ΣΚΟΠΟΙ: - Η διατήρηση της ποικιλότητας και των πληθυσμών των αμφιβίων, αλλά και ευρύτερα της βιοποικιλότητας των υγροτόπων. - Η διατήρηση των υδατικών και υγροτοπικών πόρων της περιοχής, των λειτουργιών και των αξιών τους. ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ: Όλοι οι φυσικοί υγροτόποι και φράγματα, με προτεραιότητα σε αυτά που βρίσκονται εντός των περιοχών του δικτύου NATURA 2000. ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ: Για τη διατήρηση της οικολογικής αξίας και των σπουδαίων γνωρισμάτων των υγροτόπων (φυσικών ή τεχνητών), πρωταρχικής σημασίας είναι η συνετή διαχείριση της υδροπεριόδου τους βάσει της δέουσας τεκμηρίωσης. Επισημαίνεται ότι ειδικά για τα αμφίβια είναι πολύ σημαντικό να διατηρείται νερό στις λίμνες τουλάχιστον κατά την χειμερινή και εαρινή περίοδο και 25

έως την ολοκλήρωση της μεταμόρφωσης των γυρίνων που τους επιτρέπει την απομάκρυνση τους από το νερό. Επίσης, υπερβολική, άσκοπη και κακόβουλη χρήση των υδάτων, προκαλεί επιπτώσεις στα οικοσυστήματα των ειδών αμφιβίων και ερπετών. Ιδιαίτερης προσοχής πρέπει να τύχει το θέμα της οικολογικής παροχής στα ποτάμια/ρέματα κατάντη των φραγμάτων. Η ύπαρξη νερού στα ρέματα διευρύνει το αναπαραγωγικό ενδιαίτημα των αμφιβίων εφόσον όμως το νερό διατηρείται έως την ολοκλήρωση της μεταμόρφωσης του μεγαλύτερου μέρους των πληθυσμών των γυρίνων. Κατά τα ξηρά έτη όμως, η οικολογική παροχή ενδέχεται να μην είναι εφικτό να διατηρηθεί και επιπλέον να θέτει και σε κίνδυνο την αξία της λίμνης του φράγματος ως αναπαραγωγικού ενδιαιτήματος. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Το μέτρο αφορά στην εκπόνηση και εφαρμογή μελέτης διαχείρισης της υδροπεριόδου φυσικών υγροτόπων και φραγμάτων, από το Τμήμα Αναπτύξεως των Υδάτων. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην παροχή νερού κατάντη των φραγμάτων. Η εν λόγω μελέτη θα πρέπει να περιλαμβάνει: Υδρολογική μελέτη της λεκάνης απορροής από την οποία θα προκύψουν: o Ποσοτικοποίηση (διαχρονικά), των συνιστωσών του υδατικού ισοζυγίου της λίμνης. o Τοπογραφική αποτύπωση και προσδιορισμός (διαχρονικά) της υδροπεριόδου. o Καθορισμός της ανώτατης στάθμης για την αντιπλημμυρική προστασία των γειτνιαζόντων οικισμών, όπου αυτό είναι απαραίτητο. Διενέργεια αναλύσεων ποιότητας δειγμάτων επιφανειακού νερού. Η συχνότητα θα πρέπει να είναι κάθε 15 ημέρες στο πρώτο έτος, και σε αραιότερα διαστήματα στη συνέχεια. Ελάχιστες παράμετροι οι οποίες θα πρέπει να παρακολουθούνται είναι το ph, το διαλυμένο οξυγόνο (DO), η ηλεκτρική αγωγιμότητα (ECw). Ποσοτικοποίηση σε μηνιαία βάση, των αναγκών σε νερό των γεωργικών εκτάσεων οι οποίες αρδεύονται ή δύνανται να αρδευτούν από τα ύδατα εκτροπής. Ποσοτικοποίηση σε μηνιαία βάση, των αναγκών σε νερό του οικοσυστήματος των λιμνών. Διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη για τον καθορισμό: α) της υδροπεριόδου των υγροτόπων και β) των ποσοτήτων νερού οι οποίες θα διατίθενται για άρδευση των παρακείμενων εκτάσεων. Εντοπισμός, περιγραφή και κοστολόγηση τεχνικών έργων για την επίτευξη και διαφύλαξη της υδροπεριόδου των λιμνών, καθώς και για ενδεχόμενη αντιπλημμυρική προστασία των γειτνιαζόντων οικισμών. ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ: Θα πρέπει να συνταχθούν οι προδιαγραφές εκπόνησης της μελέτης με βάση τις διαδικασίες του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων και να εκπονηθεί και να υλοποιηθεί η μελέτη. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ: 1 έτος για την εκπόνηση της μελέτης ανά περιοχή. 1 έτος για την υλοποίηση τυχόν τεχνικών έργων που θα υποδείξει η μελέτη ανά περιοχή. ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ: 1.Αριθμός Μελετών Διαχείρισης της Υδροπεριόδου, 2. Αριθμός τεχνικών έργων. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: Κόστος 12 ανθρωπομηνών Χ αριθμό μελετών + κόστος τυχόν τεχνικών έργων που προσδιορίζεται από κάθε μελέτη. 26

ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ: Υψηλή. ΜΕΤΡΟ 6 ΤΙΤΛΟΣ: Έλεγχος πληθυσμών ξενικών ειδών ψαριών και εκκαθάριση/μείωση πληθυσμών κυπρινοειδών και άλλων ξενικών ειδών. Σκοπός: Η διατήρηση ή και αύξηση των πληθυσμών των αμφιβίων. ΠΕΡΙΟΧΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ: Όλοι οι φυσικοί υγροτόποι και φράγματα, με προτεραιότητα σε αυτά που βρίσκονται εντός των περιοχών του δικτύου NATURA 2000 (ενδεικτικά έχουν αναφερθεί προβλήματα στη Λίμνη Παραλιμνίου, φράγμα Ξυλιάτου). ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ: Τα κυπρινοειδή είναι ξενικά είδη στην Κύπρο και έχουν εισαχθεί σε λίμνες όπως στο φράγμα του Ξυλιάτου και στο μεγάλο λιμνίο της Λίμνης Παραλιμνίου κλπ. Τα είδη που έχουν εισαχθεί είναι το Κουνουπόψαρο Gambusia affinis και τα είδη των κυπρίνων Cyprinus carpio και Rutilus rutilus. Επίσης, άλλα ξενικά είδη ψαριών του γλυκού νερού που έχουν εισαχθεί, είναι η Ιριδίζουσα Πέστροφα Oncorhynchus mykiss, η πέρκα του είδους Micropterus salmoides και του είδους Perca fluciatilis, ακόμα και το καρκινοειδές Procambarus clarkii. Τα ψάρια αυτά ανακατεύοντας τη βλάστηση και το ίζημα στον πυθμένα και καταναλώνοντας αυγά αμφιβίων δημιουργούν προβλήματα στους πληθυσμούς τους. Σύμφωνα με τη Blosat (2008) στο φράγμα του Ξυλιάτου μετά την εισαγωγή του ειδών αυτών, ο Λιμνοβάτραχος, Pelophylax bedriagae εξαφανίστηκε το 2005. ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ: Το μέτρο αφορά σε πρώτη φάση καταγραφή από το Τμήμα Αλιείας και Θαλασσίων Ερευνών για την ύπαρξη και το μέγεθος πληθυσμών κυπρινοειδών και άλλων ξενικών ειδών ψαριών και καρκινοειδών στην Κύπρο. Κατόπιν θα πρέπει να διαπιστωθεί εάν σε κάποιες από αυτές τις περιοχές δημιουργείται πρόβλημα για την επιβίωση των αμφιβίων και άλλων ειδών της πανίδας. Σε περίπτωση εντοπισμού σημαντικού προβλήματος απαιτείται η απομάκρυνση των ψαριών από αυτές τις περιοχές ή η διερεύνηση εναλλακτικών για δημιουργία θέσεων αναπαραγωγής των αμφιβίων. Η απομάκρυνση ή η μείωση των πληθυσμών μπορεί να επιτευχθεί με μία από τις ακόλουθες μεθόδους : Ηλεκτραλιεία Χρήση διχτύων Αποξήρανση Η ηλεκτραλιεία σε νερά με περιορισμένη ορατότητα, δεν αναμένεται να είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική, ενώ η χρήση διχτύων με κατάλληλη επιλογή ματιού, παρότι σε πληθυσμούς ενιαίου μεγέθους μπορεί να είναι αρκετά αποτελεσματικά, ενέχουν κινδύνους θανάτωσης και άλλων ειδών της πανίδας. Η αποξήρανση περί το τέλος της ξηρής περιόδου είναι η πιο αποτελεσματική λύση καθώς σε περίπτωσης άντλησης του νερού πρέπει να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα (φίλτρο) και να υπάρχει συνεχής παρακολούθηση ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος θανάτωσης άλλων ειδών της πανίδας από την αντλία. Σε κάθε περίπτωση η μέθοδος αυτή μπορεί να εφαρμοστεί μόνο σε μικρού σχετικά μεγέθους υδατοσυλλογές. Σε κάθε περίπτωση για την λήψη της απόφασης συνεκτιμώνται τα προβλήματα που ενδεχομένως θα παρουσιαστούν, κυρίως στους πληθυσμούς αυτοχθόνων ειδών, με τα μακροχρόνια οφέλη από την εξάλειψη ενός χρόνιου προβλήματος. 27

ΩΡΙΜΟΤΗΤΑ: Το μέτρο δεν είναι ώριμο για άμεση εφαρμογή. Θα πρέπει να τεκμηριωθεί η παρουσία, η σύνθεση και το μέγεθος των πληθυσμών ξενικών ειδών ψαριών στους υγροτόπους, κατά προτεραιότητα στις περιοχές του δικτύου Νatura 2000. Προκειμένου να καταστεί δυνατή οποιαδήποτε παρέμβαση ενδεχομένως να προαπαιτείται η επίλυση ειδικών θεμάτων π.χ. νομικής φύσεως, ιδιοκτησιακού καθεστώτως κ.ό.κ. ΧΡΟΝΟΔΙΑΓΡΑΜΜΑ: 2 έτη. ΔΕΙΚΤΕΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ: Αριθμός παρεμβάσεων. ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ: Θα καθοριστεί ανάλογα με τις απαιτούμενες παρεμβάσεις. ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑ: Μεσαία 28

Βιβλιογραφία Cox RL, Underwood EC (2011) The Importance of Conserving Biodiversity Outside of Protected Areas in Mediterranean Ecosystems. PLoS ONE 6(1): e14508. doi:10.1371/journal.pone.0014508. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/pmc3017544/pdf/pone.0014508.pdf. European Commission. 2007. Guidance document on the strict protection of animal species of Community interest under the Habitats Directive 92/43/EEC. Final version. 88 p. European Commission. 2012. Commission note on setting conservation objectives for natura 2000 sites. European Commission. 2007. Guidance document on the strict protection of animal species of Community interest under the Habitats Directive 92/43/EEC. 88 p. http://ec.europa.eu/environment/nature/conservation/species/guidance/index_en.ht m Fehérvári, P., Solt, S., Palatitz, P., Barna, K., Ágoston, A., Gergely, J., Nagy, A., Nagy, K., Harnos, A. (2012), Allocating active conservation measures using species distribution models: a case study of red-footed falcon breeding site management in the Carpathian Basin. Animal Conservation, 15: 648 657. doi: 10.1111/j.1469-1795.2012.00559.x GAME, E. T., KAREIVA, P. and POSSINGHAM, H. P. (2013), Six Common Mistakes in Conservation Priority Setting. Conservation Biology. doi: 10.1111/cobi.12051. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/cobi.12051/abstract. Wilson, K. A., Carwardine, J. and Possingham, H. P. (2009), Setting Conservation Priorities. Annals of the New York Academy of Sciences, 1162: 237 264. doi: 10.1111/j.1749-6632.2009.04149.x. http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1749-6632.2009.04149.x/abstract Wilson KA, Underwood EC, Morrison SA, Klausmeyer KR, Murdoch WW, Reyers B, Wardell-Johnson G, Marquet PA, Rundel PW, McBride MF, Pressey RL, Bode M, Hoekstra JM, Andelman S, Looker M, Rondinini C, Kareiva P, Shaw MR, Possingham HP. 2007. Conserving biodiversity efficiently: what to do, where, and when. PLoS Biol. 2007 Sep;5(9):e223. PMID: 17713985. [PubMed - indexed for MEDLINE] http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/pmc1950771/pdf/pbio.0050223.pdf. Wilson KA, Underwood EC, Morrison SA, Klausmeyer KR, Murdoch WW, Reyers B, Wardell-Johnson G, Marquet PA, Rundel PW, McBride MF, Pressey RL, Bode M, Hoekstra JM, Andelman S, Looker M, Rondinini C, Kareiva P, Shaw MR, Possingham HP. 2007. Conserving biodiversity efficiently: what to do, where, and when. PLoS Biol. 2007 Sep;5(9):e223. PMID: 17713985. [PubMed - indexed for MEDLINE] http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/pmc1950771/pdf/pbio.0050223.pdf. Χατζηχαραλάμπους Έλενα, Δημάκη Μαρία και Ιωαννίδης Ι. (συντονισμός έκδοσης). 2012. Αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης των ειδών αμφιβίων κοινοτικού ενδιαφέροντος Hyla savignyi, Bufo viridis και Rana bedriagae, βάσει βιβλιογραφικών και άλλων δεδομένων. Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων- Υγροτόπων Τμήμα Περιβάλλοντος. Θέρμη. 27 σελ. + 3 Χάρτες + 2 Παραρτήματα. 29