ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ Χρ. Παναγιωτακόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστημίου Πατρών
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΛΟΓΙΣΜΙΚΟ ΚΑΙ ΑΜΕΑ www.eduonline.upatras.gr
ΤΠΕ και ΑΜΕΑ Tα Άτομα με Ειδικές Ανάγκες (ΑΜΕΑ) έχουν προβλήματα στην καθημερινότητα μιας παραδοσιακής σχολικής τάξης. Με την υποστήριξη των ΤΠΕ, οι οποίες δημιουργούν συνθήκες εξατομικευμένης μάθησης, μπορούν να επιτευχθούν συγκεκριμένοι μαθησιακοί στόχοι. Η χρήση των ΤΠΕ (ως υποβοηθητικής τεχνολογίας), έχει αποδειχτεί αποτελεσματική σε πολλές περιπτώσεις ατόμων με διαφορετικής μορφής προβλήματα. Οι ΤΠΕ μπορούν να βοηθήσουν τη χρήση κατάλληλου λογισμικού αλλά και κατάλληλου υλικού (assistive technology), τουλάχιστον άτομα με: Μαθησιακές δυσκολίες ή άλλες γνωστικές δυσκολίες Αυτισμό Τύφλωση μερική όραση Κώφωση βαρηκοΐα Κινητικά προβλήματα
Πλεονεκτήματα από τη χρήση Ε.Λ. Το οπτικοακουστικό περιβάλλον του χρησιμοποιούμενου λογισμικού και ενδεχομένως υλικού και η στόχευση των μέσων μεταφοράς της πληροφορίες σε περισσότερες της μιας αισθήσεων. Η δημιουργία αλληλεπιδραστικότητας και η δημιουργία κινήτρου από την ύπαρξη άμεσης ανατροφοδότησης. Η δυνατότητα επανάληψης μιας κατάστασης όσες φορές επιθυμεί ο χρήστης και η προσαρμογή στις προσωπικές ανάγκες του χρήστη - ΑΜΕΑ. Η δυνατότητα προσαρμογής του τεχνολογικού περιβάλλοντος στις ανάγκες του χρήστη ΑΜΕΑ (μέγεθος εικόνας, χρώμα, ήχος). Η δημιουργία συνθηκών δημιουργίας εκ μέρους του χρήστη ΑΜΕΑ και η αίσθηση της επιτυχίας. Η δημιουργία παιγνιωδών μορφών διεπαφής που προσελκύουν τον χρήστη. Η διατήρηση του ενδιαφέροντος για μεγάλη χρονική διάρκεια. Η αύξηση της αυτοπεποίθησης και η αίσθηση της ανεξαρτησίας. Η ανάπτυξη της περιέργειας και της κριτικής σκέψης.
Κατηγορίες ΑΜΕΑ και Ε.Λ. (1#2) Μαθησιακές δυσκολίες, συναισθηματικές διαταραχές, νοητική στέρηση και γνωστικές αναπηρίες: δίνεται έμφαση σε κατάλληλα σχεδιασμένο εκπαιδευτικό λογισμικό, αλλά και σε βίντεο, σε χρήση ειδικών πληκτρολογίων, σε βιβλία με πολυμέσα που είναι αποθηκευμένα σε ψηφιακούς δίσκους, σε λογισμικό μετατροπής κειμένου σε ομιλία, σε σαρωτές λέξεων, σε λογισμικό αναγνώρισης φωνής, σε λογισμικό πρόβλεψης λέξεων, κ.ά. Αυτισμός: δίνεται έμφαση σε ειδικό εκπαιδευτικό λογισμικό με εικόνα, ήχο και κινούμενη εικόνα, το οποίο μπορεί να προσελκύσει και να αποσπάσει την προσοχή, αλλά και σε λογισμικό ελεύθερου περιεχομένου, όπως π.χ. λογισμικό ζωγραφικής. Προβλήματα όρασης: δίνεται κύρια έμφαση σε εκπαιδευτικό λογισμικό με τον ήχο ως κύριο φορέα μεταφοράς πληροφορίας, σε λογισμικό μεγέθυνσης εικόνας, αλλά και σε περιφερειακά με αισθητήρες, σε αναγνώστες κειμένου οθόνης ή σε λογισμικό μετατροπής κειμένου σε ομιλία, σε σαρωτές αναγνώρισης χαρακτήρων + κυκλώματα σύνθεσης φωνής, κ.ά.
Κατηγορίες ΑΜΕΑ και Ε.Λ. (2#2) Προβλήματα ακοής: δίνεται έμφαση σε εκπαιδευτικό λογισμικό με εικόνα και κινούμενη εικόνα ως φορέων μεταφοράς πληροφορίας, αλλά και σε συστήματα ενισχυτών ήχου (FM), σε υποτιτλισμό τμημάτων εικόνας σε αντικατάσταση των ηχητικών μηνυμάτων, σε περιφερειακά γραφικού ανασχηματισμού ήχων, κ.ά. Κινητικά προβλήματα: δίνεται έμφαση σε θέματα ευκολίας χρήσης αλλά και σε συνοδευτικό ειδικό υλικό (hardware), όπως κύκλωμα σύνθεσης φωνής, ή άλλο, το οποίο επιτρέπει την εύκολη επικοινωνία χρήστη - υπολογιστή.
Ενσωμάτωση Θεωριών Μάθησης Η Θεωρία Μάθησης που συχνά συναντά κανείς σε εκπαιδευτικό λογισμικό (κλειστού τύπου) προοριζόμενο για ΑΜΕΑ, είναι οι Θεωρίες της Συμπεριφοράς. Οι Θεωρίες της Συμπεριφοράς απαιτούν τη μικρότερη επεξεργασία πληροφορίας προκειμένου να ανταποκριθεί το παιδί στο χειρισμό και στην πλοήγησή του στο λογισμικό. Δεν αποκλείεται όμως, η χρήση άλλων θεωριών μάθησης. Οι έρευνες για την επίδραση εκπαιδευτικού λογισμικού σε ΑΜΕΑ είναι ελάχιστες.
Αναφορές & Πηγές Βοσνιάδου, Σ. (2006). Παιδιά, Σχολεία και Υπολογιστές. Αθήνα: Gutenberg - Δαρδανός. Κουστουράκης Γ. & Παναγιωτακόπουλος Χ. (2010). Οδεύοντας προς το νέο σχολείο των Τ.Π.Ε. - Μια διεπιστημονική προσέγγιση. Πρακτικά 7ου Πανελλήνιου Συνεδρίου με Διεθνή Συμμετοχή «Οι ΤΠΕ στην Εκπαίδευση», σελ. 581-592. Μικρόπουλος, Α. (2000). Εκπαιδευτικό λογισμικό. Θέματα σχεδίασης και αξιολόγησης λογισμικού υπερμέσων. Αθήνα: Κλειδάριθμος. Μικρόπουλος, Α. (2006). Ο υπολογιστής ως γνωστικό εργαλείο. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα. Παναγιωτακόπουλος, Χ. (2013). Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών: Μία συνολική θεώρηση. Αθήνα: Εκδόσεις ΙΩΝ. Παναγιωτακόπουλος, Χ. (2013). Εισαγωγή στην Επιστήμη των Η/Υ: Μία γνωριμία με τους υπολογιστές μέσα από την ιστορική τους εξέλιξη. Αθήνα: Εκδόσεις ΙΩΝ. Παναγιωτακόπουλος, Χ. Πιερρακέας, Χ., Πιντέλας, Π. (2003). Το Εκπαιδευτικό Λογισμικό και η Αξιολόγησή του. Αθήνα: Μεταίχμιο. Παναγιωτακόπουλος, Χ. Πιερρακέας, Χ., Πιντέλας, Π. (2005). Σχεδίαση Εκπαιδευτικού Λογισμικού. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Παναγιωτακόπουλος Χ. & Λαμπροπούλου Β. (2003). Τεχνολογίες Πληροφορίας - Επικοινωνίας και Εκπαίδευση Κωφών Μαθητών. Επιστήμες Αγωγής, 1, 39-50. Χατζηκακού Κ., Λαμπροπούλου Β. & Παναγιωτακόπουλος Χ. (2008). Η χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση κωφών/βαρηκόων: Αξιολογώντας τις ανάγκες των εκπαιδευτικών. Πρακτικά 6ου Πανελληνίου Συνεδρίου με Διεθνή Συμμετοχή - Οι Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση, Λευκωσία, Πανεπιστήμιο Κύπρου, σελ. 429-436. Λογισμικό ΥΠΕΠΘ: www.e-yliko.gr Ψηφιακό αποθετήριο εκπαιδευτικών σεναρίων: www.eduonline.upatras.gr
ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗΣ ΕΙΣΗΓΗΤΗΣ Χρ. Παναγιωτακόπουλος Αναπληρωτής Καθηγητής Π.Τ.Δ.Ε. Πανεπιστημίου Πατρών