ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΣΧΟΛΙΚΑ ΠΡΩΤΑΘΛΗΜΑΤΑ ΣΚΑΚΙ ΑΤΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΤΗΝ ΠΕΝΤΑΕΤΙΑ 2010-201 Εισαγωγή Η ραγδαία αύξηση συμμετοχής των μαθητών στα σχολικά πρωταθλήματα (ομαδικά και ατομικά) τα τελευταία χρόνια οφείλεται σε διάφορους παράγοντες που συσχετίζονται με την προβολή και την ενημέρωση του σκακιού στο ευρύ κοινό i. Οι κυριότεροι παράγοντες εξάπλωσης του αθλήματος είναι: Η προβολή των μεγάλων διακρίσεων του αναπτυξιακού σκακιού την πενταετία 2010-201 από τα μαζικά μέσα ενημέρωσης όπως της Σ. Τσολακίδου (1η στο Παγκόσμιο Κ.1 το 2 0 1 3 ), τ ης Α. Α β ρ αμ ίδ ου (1 η στο Πανευρωπαϊκό Κ.12 το 2012), του Ε. Ιωαννίδη (1ος στο Πανευρωπαϊκό Κ.12 το 2011). Η αποδοχή του σκακιού από ολόκληρη την σχολική κοινότητα - όπως Εκπαιδευτικοί, Σύλλογοι Γονέων & Κηδεμόνων, Σχολικές Επιτροπές Δήμων κ.α. - ως παιδαγωγικό και διδακτικό εργαλείο. Η κοινοποίηση της εγκυκλίου του Υπουργείου Παιδείας μέσω της πρωτοβουλίας της ΕΣΟ που άφορα την ένταξη του σκακιού στο υποχρεωτικό πρόγραμμα του Δημοτικού Σχολείουii. Δρακουλάκος Γ. Δημήτριος Δρ. Φυσικός Σεπτέμβριος 201 Σύνοψη Αυτό το άρθρο αποσκοπεί να αναδείξει τα κύρια χαρακτηριστικά των σχολικών πρωταθλημάτων σκάκι Αττικής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση την π ενταετία 2 0 1 0-2 0 1. Αρχικά π ραγματο π οιήθηκε μια ταξινόμηση των δεδομένων των σχολικών πρωταθλημάτων στην Αττική ανά τομέα, ιδίως της π ροκριματικής φάσης. Η επεξεργασία των δεδομένων πρώτον, ανέδειξε το συνολικό ποσοστό συμμετοχής των μαθητών τόσο στα ομαδικά όσο και στα ατομικά σχολικά πρωταθλήματα και δεύτερον, εκτιμά τον αριθμό συμμετοχής των μαθητών, μέσω μιας α π λής εξομοίωσης, για τα ε π όμενα χρόνια. Επίσης έγινε εφικτή μια συσχέτιση μεταξύ των ομαδικών και ατομικών πρωταθλημάτων μέσω του συντελεστή Σ. Τέλος, εξάγεται το συμπέρασμα ότι, η ήδη υπάρχουσα δομή και οργάνωση των σχολικών πρωταθλημάτων στην Αττική θα είναι ανεπαρκής για τα επόμενα χρόνια λόγω της αυξητικής τάσης των συμμετοχών, ιδίως στην προκριματική φάση των ατομικών σχολικών πρωταθλημάτων. Μακροσκοπικά χαρακτηριστικά. Για να αξιολογηθεί με ακρίβεια η συμμετοχή των μαθητών στα σχολικά πρωταθλήματα Αττικής αρχικά παραθέτονται τα γενικά χαρακτηρίστηκα στο Νομό Αττικήςiii. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει ότι ο συνολικός αριθμός μαθητών για το σχολικό έτος 2013201 της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι 185863 και ότι τα Δημοτικά σχολεία (Δημόσια και Ιδιωτικά) υπερβαίνουν τα 1000!. ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΑΘΗΝΑ ΒΟΡΕΙΑ ΑΘΗΝΑ ΔΥΤΙΚΗ ΑΘΗΝΑ ΝΟΤΙΑ ΑΘΗΝΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ ΔΥΤΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ ΠΕΙΡΑΙΑΣ 2.8 26.093 27.59 23.390 28.58 11.531 26.088 25 157 13 138 172 59 181 ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ 185863 1095 Στο γράφημα 1 φαίνεται η κατανομή των ενεργών σκακιστικών σωματίων στην Αττική ανά τομέα iv. [1]
Γράφημα 3: Ο αριθμός των σχολικών ομάδων στην προκριματική φάση στον Κεντρικό τομέα συναρτήσει των τεσσάρων προηγουμένων σχολικών ετών. Το 1 υποδηλώνει το 2011, έως το που υποδηλώνει το 201. Γ ράφημα 1: Η κατανομή του αριθμού των ενεργών σκακιστικών σωματίων της Αττικής ανά τομέα. Το γράφημα δείχνει την κατανομή των σχολικών ομάδων που συμμετείχαν στα προκριματικά του 201 ανά τομέα. Ομαδικά σχολικά πρωταθλήματα Αττικής. Το γράφημα 2 δείχνει τον αριθμό των σχολικών ομάδων που συμμετείχαν την τελευταία πενταετία στην προκριματική φάση στο Νομό Αττικής. Ο αριθμός των ομάδων σχεδόν τριπλασιάστηκε, από 92 το 2010 έφτασε 272 το 201. Επίσης μια γραμμική εξομοίωση των δεδομένων δείχνει ότι αν συνεχιστεί ο ίδιος ρυθμός αύξησης θα περιμένουμε πάνω 300 σχολικές ομάδες στην Αττική για το 2015 στην προκριματική φάση. Γ ράφημα : Η κατανομή του αριθμού των σχολικών ομάδων στην προκριματική φάση το 201 ανά τομέα. Για το 2013-201 το συνολικό ποσοστό συμμετοχής Δημοτ ικών σ χολ είων σ τα ομαδ ικά σ χολικά πρωταθλήματα ανήλθε στο 12,5% (συμπεριλαμβανομένου δυο ομάδων ανά σχολείο). Tο ποσοστό αυτό αντικατοπτρίζει το μέγεθος της αναγνωσιμότητας και της αποδοχής του αθλήματος του σκακιού μέσα στο σχολικό σύστημα. Η αποδοχή αυτή οφείλεται κυρίως στην δραστηριοποίηση σχολικών φορέων όπως Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων, σχολικές επιτροπές κ.α. να δημιουργήσουν τμήματα μάθησης σκάκι στα Δημοτικά σχολεία με την υποστήριξη των τοπικών σκακιστικών Συλλόγων. Στο γράφημα 5 φαίνεται η κατανομή του ποσοστού συμμετοχής των σχολικών ομάδων που συμμετείχαν στα προκριματικά Αττικής το 201. Διαπιστώνεται ένα αρκετά χαμηλό ποσοστό στην Ανατολική Αττική που πιθανόν οφείλεται στην μεγάλη χωρική διασπορά των σχολείων. Η δημιουργία Γράφημα 2: Ο αριθμός των σχολικών ομάδων στην προκριματική (κίτρινη καμπύλη) και τελική φάση (μπλε καμπύλη) των πέντε προηγουμένων σχολικών ετών. Το 0 υποδηλώνει το 2010, έως το που υποδηλώνει το 201 Επίσης στο γράφημα 2 φαίνεται ότι ο ρυθμός αύξησης συμμετοχών της τελικής φάσης είναι πολύ μικρότερος - 9,2 ομάδες/έτος - διότι οι προκρίσεις αυτορυθμίζονται από την ΕΣΣΝΑ κάθε χρόνο. Στο γράφημα 3 φαίνεται ο ρυθμός αύξησης των σχολικών ομάδων στο Κεντρικό τομέα Αθηνών που είναι η πολυπληθέστερη περιοχή της Ελλάδας με 25 δημοτικά σχολεία και 3.000 μαθητές. [2]
περισσότερων σκακιστικών συλλόγων ή σκακιστικών εκδηλώσεων πιθανόν θα βοηθήσει σημαντικά τη διάδοση του σκακιού στην περιοχή αυτή. Γράφημα 7: Ο αριθμός συμμετοχών της προκριματικής φάσης των ατομικών σχολικών π ρωταθλημάτων στον Πειραιά ανά σχολική τάξη την τετραετία 2011-201. Στο γράφημα 8 φαίνεται η κατανομή του αριθμού των μαθητών που συμμετείχαν στα προκριματικά των ατομικών σχολικών πρωταθλημάτων το 201 ανά τομέα. Στα δεδομένα δεν συμπεριλήφθησαν τα διαδημοτικά πρωταθλήματα που πραγματοποιήθηκαν στην Αττική το 201. Γρά φημα 5: Κατανομή του ποσοστού συμμετοχής των Δημοτικών σχολείων ανά τομέα στην προκριματική φάση για το 201. Ατομικά σχολικά πρωταθλήματα Αττικής. Στο γράφημα 6 φαίνεται ο αριθμός των μαθητών που συμμετείχαν την τελευταία τετραετία στην προκριματική φάση των ατομικών πρωταθλημάτων στον Κεντρικό τομέα Αθηνών και στον Πειραιά από το 2011 έως 201. Ο αριθμός συμμέτοχων σχεδόν υπερδιπλασιάστηκε, από 286 συμμέτοχες στο Κεντρικό τομέα και 112 στο Πειραιά το 2011 έφτασε σε 56 και 311 συμμετοχές αντίστοιχα το 201. ράφημα 8: Η κατανομή του αριθμού συμμετοχών της προκριματικής φάσης Αττικής το 201 ανά τομέα. Διαπιστώνεται, και στα ατομικά πρωταθλήματα, ο χαμηλός αριθμός συμμέτοχης μαθητών στην Ανατολική Αττική σε σύγκριση με το συνολικό αριθμό των μαθητών (βλέπε πίνακα) και το συγκριτικά υψηλό ποσοστό συμμετοχής μαθητών τους δήμους της Νότιας και Βόρειας Αθήνας. Ο συνολικός αριθμός συμμετοχών και των επτά τομέων Αττικής για το 201 ήταν 2509 με συνολικό ποσοστό συμμετοχής 1,3 % (βλέπε πίνακα). Γράφημα 6: Ο αριθμός των συμμετοχών της προκριματικής φάσης στο Κεντρικό τομέα (κίτρινη καμπύλη) και στον Πειραιά (μ π λε καμ π ύλη) συναρτήσει των τεσσάρων προηγούμενων σχολικών ετών. Το 1 υποδηλώνει το 2011, έως το που υποδηλώνει το 201 Συντελεστής Συσχέτισης Σχολικού Σκακιού. Η κατανομή συμμέτοχης μαθητών ανά σχολική τάξη της τελευταίας τετραετίας στο Πειραιά φαίνεται στο γράφημα 7. Διαπιστώνεται μια συστηματική αύξηση συμμέτοχων ιδίως στις μικρές τάξεις (Α,Β, Δημοτικού). Στα δεδομένα, τα νήπια συμπεριελήφθησαν στην πρώτη δημοτικού. Προσπαθώντας να οριοθετηθεί μια συσχέτιση μεταξύ ομαδικών και ατομικών σχολικών πρωταθλημάτων ορίστηκε ο Συντελεστής Συσχέτισης Σχολικού Σκακιού (Σ) που δίνεται από τον παρακάτω απλό τύπο: [3]
No Nα Σ =100 Μ Όπου No 2010 201 ανέδειξε τα παρακάτω βασικά χαρακτηριστικά: Ο τριπλασιασμός μαθητών του Δημοτικού στα σχολικά πρωταθλήματα (Ομαδικά / Ατομικά) στην Αττική την τελευταία πενταετία αναδεικνύει την καθολική αποδοχή και ενεργοποίηση της σχολικής κοινότητας για το άθλημα του σκακιού. Το συνολικό ποσοστό συμμετοχής Δημοτικών σχολείων το 201 στα ομαδικά σχολικά πρωταθλήματα Αττικής ανήλθε στο 12,5 % με ρυθμό αύξησης 5 ομάδες/έτος για τις επόμενες σχολικές χρόνιες. Το συνολικό ποσοστό συμμετοχής μαθητών του Δημοτικού το 201 στα ατομικά σχολικά πρωταθλήματα Αττικής ανήλθε στο 1,3% με ρυθμό αύξησης περίπου 00 μαθητές/έτος για τις επόμενες σχολικές χρονιές. Ορίστηκε ο Συντελεστής Συσχέτισης Σχολικού Σκακιού (Σ) μεταξύ ομαδικών και ατομικών σχολικών πρωταθλημάτων που για την Αττική το 201 ανήλθε στο 5 %. είναι ο συνολικός αριθμός των συμμετεχόντων σχολικών ομάδων στα ομαδικά πρωταθλήματα, Nα είναι ο συνολικός αριθμός συμμετεχόντων μαθητών στα ατομικά πρωταθλήματα Μ και είναι η μεση τιμη του αριθμου των παικτων που έχουν στην σύνθεση τους οι σχολικές ομάδες. Για παράδειγμα στα σχολικά πρωταθλήματα του 201 N o =270 Μ =5, με N α =2509 (βλέπε γράφημα 2) και (βλέπε γράφημα 8) ο Συντελεστής Συσχέτισης Σχολικού Σκακιού ισούται με Σ =5. Αυτό σημαίνει μακροσκοπικά ότι οι μισοί από τους μαθητές που συμμετείχαν στα ατομικά, συμμετείχαν και στα ομαδικά πρωταθλήματα. Στο γράφημα 9 φαίνεται η κατανομή του συντελεστή Σ Τα συμπεράσματα/προτάσεις που εξάγονται από αυτή την στατιστική ανάλυση είναι: Η υπάρχουσα δομή και οργάνωση θα είναι εντελώς ανεπαρκής για να διαχειριστεί τα μελλοντικά σχολικά πρωταθλήματα στους περισσότερους τομείς της Αττικής λόγω του αυξητικού ρυθμού συμμετοχών. Για την αναβάθμιση του Σχολικού Σκακιού επιβάλλεται να πραγματοποιηθεί μια ολοκληρωμένη πανελλαδική στατιστική έρευνα για το σχολικό σκάκι, που θα βοηθήσει την ΕΣΟ και τις Σκακιστικές Ενώσεις ιδίως των μεγάλων πόλεων να σχεδιάσουν, εκτός των άλλων, τη δομή των μελλοντικών σχολικών πρωταθλημάτων. Το πλαίσιο που θα σχεδιάσει η ΕΣΟ τα σχολικά πρωταθλήματα - ενόψει της ένταξης του σκακιού ως μάθημα στα Δημοτικά σχολείαπρέπει να έ χε ι κα ι χα ρα κτηρι σ τι κά Π α ν ε λ λην ί ο υ Διαγωνισμού. Ένας ήδη υπάρχων πολυπληθής μαθητικός διαγωνισμός που πιθανόν μπορεί η ΕΣΟ να αντλήσει ιδέες είναι ο Πανελλήνιος Διαγωνισμός Μαθηματικών της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείαςv, επειδή ο σχεδιασμός του - κυρίως το χρονοδιάγραμμα του - είναι στους επτά τομείς της Αττικής το 201. Αξιοσημείωτο είναι η μεγάλη τιμή του συντελεστή Σ =90 στα Δημοτικά σχολεία Πειραιά. Πιθανόν ο παράγοντας της κοινωνικής συνοχής των μαθητών και των σχολικών φορέων να επιδρούν στην αύξηση του συντελεστή Σ. ράφημα 9: Η κατανομή του συντελεστή Σ της προκριματικής φάσης Αττικής ανά τομέα το 201. Συμπεράσματα και προτάσεις. Η ταξινόμηση των δεδομένων των σχολικών πρωταθλημάτων Αττικής στα Δημοτικά την πενταετία []
προσαρμοσμένος στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αναφορές [5]
i Προσωπικές συζητήσεις με τον FST/GM Σ. Γρίβα. ii http://www.chessfed.gr/archives/3719 Ιστοσελίδα της Ελληνικής Σκακιστικής Ομοσπονδίας. iii www.minedu.gov.gr/ Ιστοσελίδα του Υπουργείου Παιδείας. iv http://www.essnachess.gr/ Ιστοσελίδα της ΕΣΣΝΑ v http://www.hms.gr/ Ιστοσελίδα της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας.