Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών Νομική Σχολή ΠΜΣ-Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Μάθημα: Ο.Ν.Ε Διδάσκων: Μ.Περάκης Όνομα: Παπαγιάννη Σοφία Ο Κανονισμός 1175/2011 1. Εισαγωγή Η δημιουργία της ΟΝΕ με τη συνθήκη του Μάαστριχτ, έθεσε σε κίνηση τις μακρόσυρτες διαδικασίες για την εισαγωγή του ενιαίου νομίσματος σε 19 μέχρι σήμερα κράτη μέλη της Ένωσης, τα οποία και αποτελούν την ευρωζώνη. Οι τελικές ρυθμίσεις για την ΟΝΕ πρόβλεψαν τελικά «το συντονισμό» της οικονομικής πολιτικής των κρατών μελών της ευρωζώνης και «την κοινοτικοποίηση» της νομισματικής πολιτικής. Η οικονομική πολιτική εδράζεται στην αρχή «της οικονομίας της ανοιχτής αγοράς με ελεύθερο ανταγωνισμό» χωρίς όμως να παραβλέπεται «η κοινωνική οικονομία της αγοράς», δηλαδή η κοινωνική διάσταση της ανοιχτής αγοράς. Η διατήρηση των κριτηρίων της σύγκλησης των οικονομιών που συμφωνήθηκε με τη συνθήκη του Μάαστριχτ (πρωτίστως δημοσιονομικό έλλειμμα κάτω του 3% και δημόσιο χρέος κάτω του 60%) επιβεβαιώθηκε με το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης που αποφασίστηκε το 1997. Το όλο σύστημα λειτουργεί σε γενικές γραμμές ως εξής: το Συμβούλιο καταρτίζει σχέδια γενικών προσανατολισμών των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών, τα κράτη μέλη υποβάλλουν στην Επιτροπή αντίστοιχα προγράμματα σταθερότητας, τα οποία αν κριθεί ότι δεν ανταποκρίνονται στις προβλεπόμενες απαιτήσεις, καλούνται τα κράτη μέλη να τα αναπροσαρμόσουν. Στην Επιτροπή ανατίθενται κρίσιμες ελεγκτικές αρμοδιότητες. Η οικονομική κρίση όμως που ξέσπασε μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers και η απειλή να καταρρεύσει ολόκληρο το σύστημα της ευρωζώνης οδήγησε στη λήψη περαιτέρω μέτρων για τη δημοσιονομική πειθαρχία και την τήρηση των συμφωνηθέντων. Προς ενίσχυση της εποπτείας των κρατών μελών της ευρωζώνης αποφασίστηκε το 2011 επιπρόσθετα η λήψη 6 μέτρων (Sixpack) ένα εκ των οποίων ήταν και ο Κανονισμός 1175/2011.
[2] 2. Η βασική φιλοσοφία του Κανονισμού Ο Κανονισμό τροποποιεί τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1466/97 του Συμβουλίου για την ενίσχυση της εποπτείας της δημοσιονομικής κατάστασης και την εποπτεία και το συντονισμό των οικονομικών πολιτικών. Τροποποιεί δηλαδή το συγκεκριμένο Κανονισμό ο οποίος ως γνωστόν μαζί με τον Κανονισμό 1467/97 διαμόρφωσαν αρχικά το γνωστό Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Στο πλαίσιο των νέων ρυθμίσεων του Κανονισμού το Συμβούλιο ασκεί την πολυμερή εποπτεία του ως ένα αναπόσπαστο μέρος του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για το συντονισμό της οικονομικής πολιτικής των κρατών μελών τόσο εκείνων χωρίς αλλά και εκείνων με παρέκκλιση. Στο παρελθόν τα όργανα της Ένωσης συζητούσαν τις οικονομικές πολιτικές την άνοιξη και εξέταζαν τις δημοσιονομικές πολιτικές χωριστά το φθινόπωρο. Επιβάλλονταν ως εκ τούτου όλα τα θέματα να συζητούνται από κοινού με αποτέλεσμα στην έννοια της οικονομικής εποπτείας να περιλαμβάνονται και τα θέματα των μακροοικονομικών ανισορροπιών και του χρηματοπιστωτικού τομέα. Κατά συνέπεια το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου συζητά πλέον στη βάση εκθέσεων της Επιτροπής το σύνολο των θεμάτων (δημοσιονομικά, μακροοικονομικά, δομικά) και προτείνει συγκεκριμένες συστάσεις πολιτικής για κάθε κράτος μέλος. Το Συμβούλιο υιοθετεί τις συστάσεις αυτές και τις απευθύνει στα κράτη μέλη, τα οποία και διαμορφώνουν τα σχέδια των εθνικών τους προϋπολογισμών (εθνικό εξάμηνο). Αποτυχία των κρατών μελών να δράσουν αντίστοιχα μπορεί να οδηγήσει σε πρόσθετες συστάσεις για λήψη ειδικών μέτρων, μία προειδοποίηση της Επιτροπής σύμφωνα με το αρθ. 121 παργ. 4 ΣΛΕΕ ή τη λήψη μέτρων σύμφωνα με τους Κανονισμούς 1467/97 1176/2011. 3. Οι κυριότερες ρυθμίσεις του Κανονισμού Ειδικότερα ο Κανονισμός καθορίζει τους κανόνες που διέπουν το περιεχόμενο, την υποβολή, την εξέταση και την παρακολούθηση των προγραμμάτων σταθερότητας και των προγραμμάτων σύγκλισης στο πλαίσιο της πολυμερούς εποπτείας από το Συμβούλιο και την Επιτροπή ώστε να αποτρέπεται εγκαίρως η εμφάνιση υπερβολικών δημόσιων ελλειμμάτων και να ενισχύεται η εποπτεία και ο συντονισμός των οικονομικών πολιτικών, υποστηρίζοντας με αυτόν τον τρόπο την επίτευξη των στόχων της Ένωσης για την α- νάπτυξη και την απασχόληση (αρθ. 1 Κανονισμού.). Τα προγράμματα σταθερότητας υποβάλλονται ετησίως τον Απρίλιο, κατά προτίμηση έως τα μέσα του μήνα και όχι αργότερα από την 30ή Απριλίου (αρθ. 4 Κανονισμού). Κατά τον Κανονισμό, το βελτιωμένο πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης θα πρέπει να βασίζεται σε διάφορες αλληλοσυνδεόμενες και συνεκτικές πολιτικές για βιώσιμη ανάπτυξη και απασχόληση, ο έλεγχος των οποίων θα διεξάγεται σε ένα Ευρωπαϊκό Εξάμηνο ενισχυμένης συνεργασίας των οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών (Ευρωπαϊκό Εξάμηνο) (αρθ. 2 Κανονισμού). Επιπλέον με τον Κανονισμό εισάγονται ρυθμίσεις που αποβλέπουν σε ένα αποτελεσματικό πλαίσιο για την πρόληψη και τη διόρθωση υπερβολικού δημόσιου ελλείμματος (σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης), σε ένα ισχυρό πλαίσιο για την πρόληψη και τη διόρθωση μακροοικονομικών ανισορροπιών, σε ελάχιστες απαιτήσεις για τα εθνικά δημοσιονομικά πλαίσια, και σε μια ενισχυμένη ρύθμιση και εποπτεία της χρηματοπιστωτικής αγοράς, συμπεριλαμβανομένης της μακροπροληπτικής εποπτείας από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Συστημικού Κινδύνου (αρθ. 2-α του Κανονισμού).
[3] Η ενίσχυση της οικονομικής διακυβέρνησης περιλαμβάνει στενότερη και πιο έγκαιρη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των εθνικών κοινοβουλίων (αρθ. 2-α παργ. 4 Κανονισμού), ενώ η Επιτροπή διαδραματίζει ισχυρότερο ρόλο στη διαδικασία ενισχυμένης εποπτείας, όσον αφορά τις αξιολογήσεις του κάθε κράτους μέλους, την παρακολούθηση, τις αποστολές επιτοπίως, τις συστάσεις και τις έγκαιρες προειδοποιήσεις (π.χ. αρθ. 2-α παργ. 3 αλλά και αρθ. 11 Κανονισμού). Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, ο κύκλος εποπτείας και συντονισμού της πολιτικής αρχίζει στις αρχές του έτους με οριζόντια επανεξέταση στο πλαίσιο της οποίας το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με βάση τη συμβολή της Επιτροπής και του Συμβουλίου, προσδιορίζει τις κύριες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η Ένωση και το ευρώ και παρέχει στρατηγική καθοδήγηση για τις πολιτικές. Προβλέπεται συζήτηση και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην αρχή του ετήσιου κύκλου εποπτείας, εγκαίρως πριν από τη συζήτηση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Τα κράτη μέλη οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη την οριζόντια καθοδήγηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στην κατάρτιση των προγραμμάτων σταθερότητας ή σύγκλισης και των εθνικών μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων τους. ΤΗ τήρηση του μεσοπρόθεσμου στόχου (αρθ. 5 Κανονισμού) αναφορικά με τις δημοσιονομικές θέσεις ήθα πρέπει να παρέχει στα κράτη μέλη ένα περιθώριο ασφαλείας σχετικά με την τιμή αναφοράς του 3 % του ΑΕΠ προκειμένου να εξασφαλίσουν βιώσιμα δημόσια οικονομικά ή ταχεία πρόοδο προς τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών, αφήνοντας συγχρόνως τα αναγκαία περιθώρια δημοσιονομικών ελιγμών, λαμβανομένων ιδίως υπόψη των αναγκών για δημόσιες επενδύσεις. Ο μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός στόχος θα πρέπει να αναπροσαρμόζεται τακτικά σύμφωνα με από κοινού συμπεφωνημένη μεθοδολογία που θα εκφράζει δεόντως τους κινδύνους των άμεσων και έμμεσων υποχρεώσεων για τα δημόσια οικονομικά, όπως έχουν ενσωματωθεί στους στόχους του ΣΣΑ. Η υποχρέωση επίτευξης και διατήρησης του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου θα πρέπει να υλοποιηθεί με τον καθορισμό των αρχών για την πορεία προσαρμογής προς την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου στόχου. Οι αρχές για την επίτευξη και διατήρηση του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου διασφαλίζουν μεταξύ άλλων ότι τα έκτακτα έσοδα, συγκεκριμένα τα έσοδα που υπερβαίνουν τα συνήθως αναμενόμενα από την οικονομική ανάπτυξη, θα διοχετεύονται στη μείωση του χρέους. Προσωρινή απόκλιση από την πορεία προσαρμογής προς επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου πρέπει να επιτρέπεται για να διευκολυνθεί η οικονομική ανάκαμψη, εάν οφείλεται σε ασυνήθεις περιστάσεις που εκφεύγουν του ελέγχου του συγκεκριμένου κράτους μέλους και έχουν σημαντική επίπτωση στη δημοσιονομική κατάσταση της ευρύτερης δημόσιας διοίκησής του ή σε περίπτωση σοβαρής επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας στη ζώνη του ευρώ ή την Ένωση συνολικά, εφόσον κάτι τέτοιο δεν θέτει σε κίνδυνο τη μεσοπρόθεσμη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών, ώστε να διευκολυνθεί η ανάκαμψη. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί εν προκειμένω στις μεταρρυθμίσεις των συνταξιοδοτικών συστημάτων. Σε περίπτωση σημαντικής απόκλισης από την πορεία προσαρμογής για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου, η Επιτροπή απευθύνει προειδοποίηση στο οικείο κράτος μέλος, την οποία θα ακολουθήσει, εντός μηνός, εξέταση της κατάστασης από το Συμβούλιο και σύσταση για τα απαραίτητα μέτρα προσαρμογής. Η σύσταση θα πρέπει να ορίζει προθεσμία πέντε μηνών για την αντιμετώπιση της απόκλισης. Το κράτος μέλος πρέπει να υποβάλει έκθεση στο Συμβούλιο σχετικά με τις ενέργειες στις ο- ποίες προέβη. Αν το κράτος μέλος δεν αναλάβει την κατάλληλη δράση μέσα στην προθεσμία που έχει θέσει το Συμβούλιο, τότε το Συμβούλιο θα πρέπει να εκδώσει απόφαση διά της οποίας θα διαπιστώνεται ότι δεν ανελήφθη ουσιαστική δράση και να υποβάλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. ( Η εξουσία έγκρισης μεμονωμένων αποφάσεων που διαπιστώνουν μη συμμόρφωση με τις συστάσεις 2που εκδίδει το Συμβούλιο, βάσει του άρθρου 121, παράγραφος 4 της ΣΛΕΕ, με σκοπό τον ορισμό μέ- πολιτικής όταν ένα κράτος μέλος αποκλίνει σημαντικά από την πορεία προσαρμογής για 4τρων την
)επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου, μεταβιβάζεται στο Συμβούλιο. ( Για να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση με το πλαίσιο δημοσιονομικής εποπτείας της Ένωσης για τα 2κράτη μέλη με νόμισμα το ευρώ, θεσπίζεται ειδικός μηχανισμός επιβολής βάσει του άρθρου 136 της 5ΣΛΕΕ όταν παρατηρείται σημαντική απόκλιση από την πορεία προσαρμογής προς επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού ) στόχου. [4] Τέλος και προκειμένου να διασφαλίζεται ότι η πολυμερής εποπτεία βασίζεται σε σωστές και ανεξάρτητες στατιστικές, τα κράτη μέλη εξασφαλίζουν την επαγγελματική ανεξαρτησία των εθνικών στατιστικών αρχών (αρθ. 1 α του Κανονισμού). 4. Ειδικά για το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο Ειδικά ως προς το ευρωπαϊκό εξάμηνο, αυτό σχεδιάστηκε προκειμένου να εξασφαλιστεί ο συντονισμός των πολιτικών, οι οικονομικές προτεραιότητες και η μακροοικονομική και δημοσιονομική εποπτεία των κρατών μελών. Όλες σχεδόν οι διαδικασίες λαμβάνουν χώρα το πρώτο εξάμηνο κάθε έτους - εξ ου και η ονομασία του και μέσω της εν λόγω διαδικασίας τα κράτη μέλη ευθυγραμμίζουν τις δημοσιονομικές και οικονομικές του πολιτικές προς τους μεσομακροπρόθεσμους στρατηγικούς στόχους που έχουν συμφωνηθεί σε επίπεδο Ένωσης. Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο αποσκοπεί: Στη διασφάλιση υγιών δημόσιων οικονομικών Στην προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και Στην αποτροπή μακροοικονομικών ανισορροπιών. Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο ακολουθεί τα παρακάτω χρονοδιάγραμμα: Οκτώβριος: τα κράτη μέλη της ζώνης του ευρώ υποβάλλουν στην Επιτροπή σχέδια προϋπολογισμού για το επόμενο έτος. Αν ένα σχέδιο προϋπολογισμού δεν ευθυγραμμίζεται με τους Μεσοπρόθεσμους Δημοσιονομικούς Στόχους, όπως αυτοί καθορίζονται στα Προγράμματα Σταθερότητας και Σύγκλισης ενός κράτους μέλους, η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει την τροποποίησή του. Νοέμβριος: Η Επιτροπή εκδίδει γνώμη για τα σχέδιο αυτά και αξιολογεί κατά πόσον πληρούν τις απαιτήσεις του ΣΣΑ. Το Νοέμβριο γίνεται επίσης η έκδοση της Ετήσιας Επισκόπησης για την Ανάπτυξη (ΕΕΑ). Στο έγγραφο αυτό καθορίζονται οι προτεραιότητες της ΕΕ με στόχο την τόνωση της ανάπτυξης και της απασχόλησης, Ταυτόχρονα η Επιτροπή δημοσιεύει την Έκθεση του Μηχανισμού Επαγρύπνησης. Δεκέμβριος: Τα κράτη μέλη της ευρωζώνης εγκρίνουν τους ετήσιους προϋπολογισμούς τους, λαμβάνοντας υπόψη τις συμβουλές της Επιτροπής και τις γνώμες των υπουργών Οικονομικών. Φεβρουάριος/Μάρτιος: Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και οι αρμόδιοι υπουργοί των κρατών μελών της ΕΕ (απασχόλησης, οικονομικών και οικονομίας και ανταγωνιστικότητας) που συνέρχονται στο πλαίσιο του Συμβουλίου συζητούν την ΕΕΑ. Η Επιτροπή δημοσιεύει οικονομικές προτεραιότητες για την ΕΕ, με βάση την ΕΕΑ. Αυτήν περίπου την περίοδο η Επιτροπή δημοσιεύει Εμπεριστατωμένες Επισκοπήσεις των κρατών μελών με δυνητικές ανισορροπίες, όπως έχουν προσδιοριστεί στο πλαίσιο της Έκθεσης Μηχανισμού Επαγρύπνησης. Απρίλιος: Τα κράτη μέλη υποβάλλουν τα Προγράμματα Σταθερότητας ή Σύγκλισης (μεσοπρόθεσμα σχέδια προϋπολογισμού) και τα Εθνικά τους Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων (οικονομικά σχέδια), τα οποία θα πρέπει να ευθυγραμμίζονται με όλες τις προηγούμενες συστάσεις της ΕΕ. Τα Προγράμματα αυτά υποβάλλονται ταυτόχρονα, προτού εγκρίνουν οι κυβερνήσεις τους εθνικούς τους προϋπολογισμούς για το επόμενο έτος. Επιπλέον, τον Απρίλιο η Eurostat δημοσιεύει επαληθευμένα στοιχεία του προηγούμενου έτους σχετικά με το χρέος και το έλλειμμα, με βάση τα οποία ελέγχεται αν τα κράτη μέλη εκπληρώνουν τους δημοσιονομικούς τους στόχους.
[5] Μάιος: Η Επιτροπή προτείνει Ειδικές αν Χώρα Συστάσεις (ΕΧΣ), οι οποίες περιλαμβάνουν προσαρμοσμένες συμβουλές πολιτικής προς τα κράτη μέλη με βάση τις προτεραιότητες που προσδιορίζονται στην ΕΕΑ, καθώς και πληροφορίες για τα σχέδια που παρέλαβε τον Απρίλιο, Τον Μάιο δημοσιεύει επίσης τις Εαρινές Οικονομικές Προβλέψεις της. Ιούνιος/Ιούλιος: Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προσυπογράφει τις ΕΧΣ και οι αρμόδιοι υπουργοί που συνέρχονται στο πλαίσιο του Συμβουλίου τις συζητούν και τις εγκρίνουν περί τα μέσα Ιουλίου. 5. Βιβλιογραφία Βιβλιογραφικά το παραπάνω σημείωμα στηρίχθηκε στα βιβλία των: 1. Γκόρτζος Χρήστος, Ευρωπαϊκό Νομισματικό Δίκαιο, τόμος πρώτος, εκδ. Αντ.Ν.Σάκκουλα, 2004. 1. Παπαγιάννη Δονάτου, Ευρωπαϊκό Δίκαιο 5 η εκδ. Νομική Βιβλιοθήκη, 2016 2. Πλιάκου Αστέρη, Το Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Νομική Βιβλιοθήκη, 2012 1. Και σε μια σειρά εκθέσεων της Επιτροπής όπως π.χ. COM (2014) 902 τελ. η έκθεση των πέντε προέδρων: Σχέδιο για την ενίσχυση της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης της 1 ης Ιουλίου 2015