Σχεδιασμός, λειτουργικότητα και ένταξη ενός συστήματος υποστήριξης λήψης αποφάσεων στις διαδικασίες της Πολιτικής Προστασίας: Η εμπειρία του έργου DECIDE Ευάγγελος Μητσάκης, Σωκράτης Μαμαρίκας, Εμμανουήλ Χανιώτάκης, Ηρακλής Στάμος Εθνικό Κέντρο Έρευνας και Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), Ινστιτούτο Βιώσιμης Κινητικότητας και Δικτύων Μεταφορών (ΙΜΕΤ)
Περιεχόμενα Εισαγωγή Μεθοδολογία σχεδιασμού του συστήματος υποστήριξης λήψης αποφάσεων του DECIDE Ανάγκες χρηστών & τελικοί χρήστες Λειτουργίες του συστήματος Συμπεράσματα
Εισαγωγή Ο άνθρωπός καθώς και το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον υφίστανται διαρκώς τις συνέπειες από την εμφάνιση καταστροφικών φαινομένων καθώς και τις επιπτώσεις διαφόρου μεγέθους τεχνολογικών καταστροφών. H κλιματική αλλαγή αναμένεται να συντελέσει τα επόμενα χρόνια καταλυτικά στην αύξηση της συχνότητας και της σφοδρότητας των φυσικών καταστροφών, οδηγώντας σε ολοένα και σοβαρότερες συνέπειες και διαταραχές στον κοινωνικό ιστό και στο περιβάλλον. Ηλεκτρονικά συστήματα και εργαλεία υποστήριξης λήψης αποφάσεων, προσανατολισμένα στις ανάγκες της διαχείρισης καταστροφών και κατά συνέπεια της πολιτικής προστασίας, είναι ικανά να ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα των εμπλεκόμενων φορέων και Υπηρεσιών στη διαχείριση και αντιμετώπιση των φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών και επομένως στη μείωση των επιπτώσεών τους.
Το έργο DECIDE Στόχος Βελτίωση της αποδοτικότητας και των διαχειριστικών ικανοτήτων των Φορέων στα θέματα Πολιτικής Προστασίας για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση φυσικών και ανθρωπογενών καταστροφών. Μέσο Σχεδιασμός και ανάπτυξης ενός Συστήματος Υποστήριξης Λήψης Αποφάσεων (DECIDE Decision Support System), που να είναι σε θέση να διαχειριστεί διάφορες φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές, ώστε να συνεισφέρει στην βελτίωση της αποδοτικότητας των εμπλεκόμενων φορέων σε θέματα οργάνωσης, διαχείρισης και επιχειρησιακής ετοιμότητας.
Διαδικασία σχεδιασμού του Συστήματος Υποστήριξης Λήψης Αποφάσεων Oργανωμένη και ολοκληρωμένη προσέγγιση προσδιορισμού και αποσαφήνισης ζητημάτων που σχετίζονται άμεσα με τον σκοπό που το σύστημα καλείται να εκπληρώσει Υφιστάμενες δομές και επίπεδο του σχεδιασμού, Βιβλιογραφικές επισκοπήσεις, Έρευνες ερωτηματολογίου Άσκηση πολιτικής προστασίας Ρόλοι των φορέων και ακολουθούμενες διαδικασίες Τελικοί χρήστες Ανάγκες των χρηστών, Αλληλεπιδράσεις μεταξύ αυτών Λειτουργίες
Διαδικασία Σχεδιασμού - Ανάγκες Χρήση ενός κοινού GIS μεταξύ των Φορέων, μέσω του οποίου οι Φορείς στα διάφορα επίπεδα της διοίκησης και της αυτοδιοίκησης να είναι σε θέση να εισάγουν δεδομένα τα οποία θα είναι άμεσα προσβάσιμα από τους υπόλοιπους. Κοινή χρήση δεδομένων, τόσο σχετικά με το προσωπικό και τα μέσα που διαθέτουν όσο και με χωρικά δεδομένα τα οποία έχουν μια ευρύτερη χρησιμότητα στις διαδικασίες της πολιτικής προστασίας. Βελτίωση της επικοινωνίας μεταξύ των εμπλεκομένων, στη διαχείριση καταστροφών, Φορέων. Διευκόλυνση της έγκαιρης ειδοποίησης σχετικά με την εμφάνιση ενός καταστροφικού συμβάντος, άμεση διάχυση πληροφοριών σχετικών με αυτό και αξιολόγηση της σοβαρότητας του στα πρώτα στάδια της εμφάνισής του.
Διαδικασία Σχεδιασμού - Ανάγκες Χαρτογράφηση και απόκτηση άμεσης πρόσβασης, μέσω της προβολής τους σε ηλεκτρονικό χάρτη, σε μία σειρά από χωρικά δεδομένα που σχετίζονται με τις καταστροφές και τη διαχείρισή τους. Ενίσχυση των διαδικασιών σχεδιασμού, μέσω της πρόσβασης σε ενέργειες και δράσεις που πρέπει να επιτελέσουν οι Φορείς. Αποτελεσματική αποτίμηση των καταστροφών και αναγνώριση των αιτιών τους. Ενίσχυση της δυνατότητας απόκρισης, μέσω της παροχής ενδείξεων δρομολόγησης των μέσων (οχημάτων, μηχανημάτων) καθώς και των κυκλοφοριακών συνθηκών.
Διαδικασία σχεδιασμού του συστήματος - Ποιοι είναι οι τελικοί χρήστες Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, έχει ως αποστολή στο επίπεδο της χώρας, το σχεδιασμό, την οργάνωση και το συντονισμό δράσεων για την πρόληψη, την ετοιμότητα, την αντιμετώπιση και την αποκατάσταση των καταστροφών και των συνεπειών τους. Οι Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, με τις Διευθύνσεις Πολιτικής Προστασίας, έχουν εποπτικό και γενικό κατευθυντήριο ρόλο σε διαπεριφερειακό επίπεδο ως αποκεντρωμένη κρατική οντότητα. Οι Περιφέρειες, μέσω της Διεύθυνσης Πολιτικής Προστασίας που διαθέτουν, ενεργοποιούνται επιχειρησιακά κινητοποιώντας τα μέσα και τους ανθρώπους που διαθέτουν (τόσο οι ίδιες όσο και οι τεχνικές υπηρεσίες των Περιφερειών και των Περιφερειακών Ενοτήτων).
Διαδικασία σχεδιασμού - Τελικοί χρήστες Οι Δήμοι, ως δομή της αυτοδιοίκησης στο τοπικό επίπεδο, έχουν βασικές αρμοδιότητες πολιτικής προστασίας μέσα στα διοικητικά τους όρια. Το Πυροσβεστικό Σώμα αποτελεί τον επιχειρησιακό βραχίονα της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας. Η δράση του εκτείνεται στον κατασταλτικό τομέα και γενικότερα την αντιμετώπιση των καταστροφών και των συνεπειών τους. Η Αστυνομία αναλαμβάνει δράσεις ειδοποίησης και ενημέρωσης των φορέων, καθώς και της λήψης μέτρων τάξης, και ασφάλειας των πολιτών στις περιοχές που επηρεάζονται από τα καταστροφικά φαινόμενα.
Διαδικασία Σχεδιασμού - Τελικοί χρήστες Αποκεντρωμένες Διοικήσεις Γ.Γ.Π.Π. Γενικός Γραμματέας Διευθύνσεις/ Τμήματα Γενικός Γραμματέας Περιφερειακές διοικήσεις και διοικήσεις νομών Κέντρο Επιχειρήσεων Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας Διευθύνσεις Δασών/ Υδάτων Περιφερειάρχης Δήμαρχος Αντιπεριφερειάρχης Πυροσβεστικό Σώμα Αστυνομία Δήμοι Περιφέρειες Αντιδήμαρχος Διεύθυνση Π.Π, με τα τμήματα των Π.Ε. Γραφείο Π.Π. Περιφερειακές διοικήσεις και διοικήσεις νομών Τεχνικές Υπηρεσίες Διεύθυνση Τ.Ε και Διευθύνσεις Τ.Ε των ΠΕ.
Ανάπτυξη του Συστήματος - Γενικές αρχές DSS που βασίζεται σε εφαρμογή GIS διαδικτύου (Web-GIS), επιτρέποντας την ευκολότερη διάχυση των πληροφοριών που έχουν χωρική διάσταση σε πραγματικό χρόνο και σε πολλούς χρήστες Μπορεί να βρει εφαρμογή σε όλες τις φάσεις της πολιτικής προστασίας Απευθύνεται σε φορείς πολιτικής προστασίας (Κεντρικά και Αποκεντρωμένα Όργανα, επιχειρησιακούς φορείς) Παρέχει τη δυνατότητα εισαγωγής/επεξεργασίας/προβολής γεωχωρικών δεδομένων που σχετίζονται με τα καταστροφικά φαινόμενα και τη διαχείρισή τους Εστιάζει κυρίως στην εισαγωγή και αποθήκευση δεδομένων Είναι ανοιχτού κώδικα και αρχιτεκτονικής, προσφέροντας δυνατότητες παραμετροποίησης και επέκτασης
Ανάπτυξη του Συστήματος - Λειτουργίες Διαχείριση χρηστών, Αναφορά συμβάντων, ειδοποίηση και επικοινωνία, Χαρακτηρισμός καταχωρημένων συμβάντων ως σημαντικών και αποθήκευσή τους σε βάση δεδομένων (με ταυτόχρονη συμπλήρωση πεδίων), Προβολή σε χάρτη περιοχών ευθύνης, σημαντικών υποδομών και άλλων χρήσιμων στοιχείων, Εισαγωγή σε χάρτη σημαντικών δεδομένων για την πολιτική προστασία και κοινή χρήση τους μεταξύ των φορέων, Προβολή καιρικών και κλιματικών δεδομένων, Εισαγωγή και κοινή χρήση εγγράφων που σχετίζονται με τη διαχείριση καταστροφών και την πολιτική προστασία Υπόδειξη ενεργειών και δράσεων πολιτικής προστασίας Δρομολόγηση μέσων Προβολή κυκλοφοριακών συνθηκών σε πραγματικό χρόνο
Διαχείριση χρηστών Προβολή δεδομένων Χρήστης n1 Φορέας n Διαχειριστής Χρήστης nm Χρήστης Β1 Φορέας b Διαχειριστής Χρήστης bm Χρήστης a1 Φορέας a Διαχειριστής Χρήστης am Προβολή και επεξεργασία δεδομένων Αρχικός χρήστης εγγράφεται στο σύστημα και εισάγει τον Φορέα που αντιπροσωπεύει (γίνεται διαχειριστής του Φορέα) Προσδιορίζει στο σύστημα τους υπολοίπους χρήστες που εντάσσονται στον φορέα του και οι οποίοι ανήκουν σε Διευθύνσεις και Τμήματα του Φορέα.
Αναφορά και ειδοποίηση συμβάντων - Καταχώρηση καταστροφών Σημείωση και υπόδειξη σε ηλεκτρονικό χάρτη της θέσης των καταστροφικών συμβάντων Ενημέρωση υπηρεσιών/επαφών του ίδιου φορέα και άλλων φορέων για τη θέση του συμβάντος και τα χαρακτηριστικά του με email και sms Εισαγωγή και αποστολή εικόνων σχετικών με το συμβάν Συγκέντρωση των σχετικών με το συμβάν αναφορών σε κοινό χάρτη με στόχο την αρχική εκτίμηση και αξιολόγηση της κατάστασης Καταχώρηση συμβάντων σε βάση δεδομένων καταστροφών, συμπληρώνοντας σχετικά πεδία (Φάκελος καταστροφής - Ξενοκράτης )
Εισαγωγή & επεξεργασία χωρικών δεδομένων, χρήσιμων για την πολιτική προστασία Εισαγωγή δεδομένων που είναι σημαντικά για την πολιτική προστασία, όπως οι χώροι καταφυγής, οι θέσεις των αναχωμάτων σε ποταμούς, οι θέσεις των ιρλανδικών διαβάσεων. Επισήμανση εισαγωγή από την πλευρά του χρήστη των κρίσιμων σημείων, όπως αυτών που συνήθως πλημμυρίζουν ή των ζωνών σε περιαστικά δάση στις οποίες μπορεί να επιβληθεί απαγόρευση κυκλοφορίας Δυνατότητα άμεσης πρόσβασης σε αυτά από άλλους χρήστες του ίδιου φορέα και άλλων φορέων
Εισαγωγή / Επεξεργασία / Προβολή Μηχανημάτων - Μέσων Εισαγωγή της θέσης των μηχανημάτων που διαθέτουν οι φορείς σε χάρτη Αναλυτική καταγραφή και εισαγωγή των χαρακτηριστικών των μηχανημάτων Τροποποίηση των χαρακτηριστικών των υφιστάμενων μηχανημάτων/μέσων και εισαγωγή νέων τύπων Εποπτεία των μηχανημάτων που διαθέτει ο φορέας. Συμβολή στη σύνταξη των μνημονίων ενεργειών
Προβολή και εισαγωγή ενεργειών και δράσεων πολιτικής προστασίας Προβολή, με κωδικοποιημένο τρόπο, των ενεργειών και των δράσεων πολιτικής προστασίας που περιγράφονται στις εγκυκλίους της Γενικής Γραμματείας Αναζήτηση ενεργειών και δράσεων, βάσει προκαθορισμένων κριτηρίων. Δυνατότητα συμπλήρωσης/διόρθωσης των υφιστάμενων και εισαγωγής νέων για περιπτώσεις καταστροφών που δεν περιλαμβάνονται
Εισαγωγή και κοινή χρήση εγγράφων Δυνατότητα εισαγωγής και κοινής χρήσης εγγράφων σχετικών με την πολιτική προστασία και τη διαχείριση καταστροφών (σχέδια, εγκύκλιοι, μνημόνια ενεργειών κλπ). Καταχώρηση εγγράφων σε αποθετήριο κοινά προσβάσιμο από όλους τους εγγεγραμμένους χρήστες ή σε αποθετήριο που συγκεντρώνει αποκλειστικά τα έγγραφα του κάθε φορέα.
Μετεωρολογικές προγνώσεις Παροχή μέσω του συστήματος μετεωρολογικών προγνώσεων για διάφορες πόλεις της Δυτικής Μακεδονίας, της Κεντρικής Μακεδονίας και της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης που εκδίδει η ΕΜΥ, με ορίζοντα 72ώρου.
Άλλες λειτουργίες Δρομολόγηση μέσων Προβολή κυκλοφοριακών συνθηκών Εναέρια επισκόπηση Ζωντανή εικόνα καταστροφών από Drones
Συμπεράσματα Η ένταξη ενός συστήματος υποστήριξης λήψης αποφάσεων στις διαδικασίες της πολιτικής προστασίας προϋποθέτει: την αναγνώριση των ρόλων των φορέων στη διαδικασία του σχεδιασμού, τη συνειδητοποίηση των ευρύτερων αναγκών, την αναγνώριση και μελέτη των βέλτιστων πρακτικών και αντίστοιχων συστημάτων, τον προσδιορισμό των ρόλων των Φορέων τον τελικό σχεδιασμό του συστήματος βάσει των συνεργειών και των διαδικασιών που αναπτύσσονται κατά τη διαχείριση των καταστροφών την ανάληψη της διαχείρισης του συστήματος από κάποιο φορέα της κεντρικής ή της περιφερειακής διοίκησης που θα εξασφαλίζει τη λειτουργία του και θα μελετά τις δυνατότητες επέκτασής του
Συμπεράσματα Ως βήματα επέκτασης του συστήματος προκρίνονται: Η συμπλήρωση των υφιστάμενων λειτουργιών με άλλες εκτίμησης-αξιολόγησης κινδύνου. Η συνεργασία της πλατφόρμας με συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης (π.χ. για έντονα καιρικά φαινόμενα), Η εναρμόνιση του συστήματος με τις βάσεις δεδομένων ιστορικών καταστροφών που χρησιμοποιούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο
Σας ευχαριστώ! Τελικές εκδηλώσεις του έργου DECIDE 29 & 30 Ιουνίου 2016, στο Αμύνταιο Φλώρινας Τεχνικές εκθέσεις και περαιτέρω πληροφορίες διαθέσιμες στο www.decide-project.eu