1 Χαιρετισµός του Προέδρου του Αντιναρκωτικού Συµβουλίου Κύπρου ρα. Χρύσανθου Γεωργίου στη Συνέντευξη Τύπου του Αντιναρκωτικού Συµβουλίου Κύπρου, 26 Ιουνίου 2013 Έντιµοι κύριοι/ κυρίες βουλευτές, Αγαπητοί συνεργάτες, Αγαπητοί φίλοι και φίλες, Σε συνέλευση της ολοµέλειας του Οργανισµού Ηνωµένων Εθνών το 1978, η 26η του Ιούνη, ανακηρύχθηκε ως Παγκόσµια Ηµέρα κατά των Ναρκωτικών. Η συµβολική αυτή πράξη υπογράµµισε τη σηµασία ενός φαινοµένου που θα ταλάνιζε την ανθρωπότητα ολόκληρη για πολλές δεκαετίες. Η ουσιοεξάρτηση αποτελεί οδυνηρή πραγµατικότητα µε επιπτώσεις που αγγίζουν την ίδια την ύπαρξη της ανθρώπινης ζωής. Η πολύ-παραγοντική φύση του προβλήµατος που έχει τεκµηριωθεί στο διεθνές σκηνικό, αναφέρει ότι τόσο τα αίτια όσο και οι συνέπειες της χρήσης είναι πολύπλευρες και πολυάριθµες και εποµένως χρήζουν ανάλογης πολυθεµατικής, ισόρροπης και ολοκληρωµένης αντιµετώπισης. Το Αντιναρκωτικό Συµβούλιο Κύπρου µαζί µε όλους εσάς σήµερα, τιµά την Παγκόσµια Ηµέρα κατά των Ναρκωτικών, ενώ φέτος επιθυµεί να αναδείξει κατά τη µέρα αυτή, µια ιδιαίτερη διάσταση, αυτή του στίγµατος και των συνεπειών που επιφέρει, αφού τα ουσιοεξαρτηµένα άτοµα αντιµετωπίζονται 1
συχνά µε προκαταλήψεις και στερεότυπα και γίνονται θύµατα διακρίσεων ή κοινωνικού αποκλεισµού. 2 Αγαπητοί συνεργάτες, το στίγµα, είτε αυτό έχει να κάνει µε σωµατικά, διανοητικά, κοινωνικά, πολιτισµικά, φυλετικά ή άλλα χαρακτηριστικά, είναι από µόνο του ένα πολύ δυνατό εµπόδιο, καθοριστικό για την ζωή ενός ατόµου. Για τα άτοµα που αντιµετωπίζουν πρόβληµα χρήσης ουσιών, το κοινωνικό στίγµα που συχνά συνοδεύει τη χρήση, µπορεί να τα αποτρέψει από το να αναγνωρίσουν το πρόβληµά τους και να ζητήσουν βοήθεια, αφού κάτι τέτοιο θα ξεσκέπαζε αυτόµατα την «ταµπέλα» του ναρκοµανή. Τα συναισθήµατα της ντροπής, της ενοχής και της αναξιότητας που προκαλεί ένας στιγµατισµός, µετατρέπονται έτσι σε ένα θεόρατο εµπόδιο προς τη θεραπευτική διαδικασία. Παρόµοια συναισθήµατα βιώνουν και οι οικογένειες των ατόµων µε ουσιοεξάρτηση, προσπαθώντας απεγνωσµένα να κρύψουν το δράµα που ζουν και καταφεύγοντας στη σιωπή. Κυρίες και κύριοι, Για µας στο ΑΣΚ, αλλά θεωρούµε, και για την Κυπριακή κοινωνία ολόκληρη, ηθική προτεραιότητα συνιστά η άρση του στιγµατισµού και του κοινωνικού αποκλεισµού των ουσιοεξαρτηµένων ατόµων. Μια επίπονη και επίµονη διαδικασία που απαιτεί εν πρώτοις µια ενδοσκόπηση. Ένα βαθύ κοίταγµα στον καθρέφτη, του κάθε ενός από µας, που µε τον ένα ή τον άλλο τρόπο, από τη θέση µας σε κοινωνικούς και πολιτειακούς θεσµούς, συντηρεί το στίγµα σε όλες του τις εκφάνσεις. Ιδιαίτερα στις µέρες µας, όπου το οικονοµικό πλαίσιο όπως διαµορφώνεται, φαίνεται να κουβαλά µαζί του µέτρα περικοπών που αγγίζουν τη δηµόσια υγεία στο σύνολό της, καλούµαστε ως Πολιτεία και κοινωνία, ως θεσµοί και οργανισµοί να αξιολογήσουµε πολύ προσεκτικά τα δεδοµένα πριν δώσουµε λύσεις στα πολλαπλά προβλήµατα που έρχονται. Και µέσα σε ένα κλίµα όπου όλο και πιο πολλοί άνθρωποι, ιδιαίτερα νέοι άνθρωποι, χάνουν τις δουλειές τους, 2
3 βλέποντας να καταρρέουν ταυτόχρονα όλα γύρω τους, µέσα σ αυτό το κλίµα λοιπόν που αργά αλλά σταθερά οδηγεί τους ανθρώπους στην απελπισία, όπου οξύνονται οι κοινωνικές ανισότητες, σε αυτό το κλίµα όπου ο αγώνας για τα απαραίτητα γίνεται όλο και δυσκολότερος, το στίγµα και η προκατάληψη βρίσκουν εύφορο έδαφος. Έχοντας όλα τα πιο πάνω υπόψη µας και τον Άνθρωπο ως επίκεντρο της φιλοσοφίας µας, εργαζόµαστε σε συνεχή βάση στο Αντιναρκωτικό Συµβούλιο Κύπρου για την κατάρριψη του στίγµατος, έτσι που το φαινόµενο χρήση και εξάρτηση να πάψει να θεωρείται πρόβληµα εγκληµατικότητας και να µεταφερθεί στο σφαίρα της δηµόσιας υγείας. Και πιστεύω, ότι αυτό το έχουµε καταφέρει σε µεγάλο βαθµό, έτσι που τα ουσιοεξαρτηµένα άτοµα να µπορούν σήµερα να ζητούν αυτό που χρειάζονται χωρίς την ντροπή που τα συνόδευε προηγουµένως. Παράλληλα, δουλέψαµε µε τη στήριξη όλων εσάς, για την αναθεώρηση και ουσιαστική ενεργοποίηση του Σχεδίου Παροχής Οικονοµικής Βοήθειας για Επανένταξη των Ατόµων µε Ιστορικό Εξάρτησης, καθιστώντας το πιο ευέλικτο, προσδοκώντας να στηρίξουµε στο µέτρο των δυνατοτήτων µας, τα άτοµα που βρίσκονται στο κατώφλι µιας νέας αρχής. Μιας αρχής, που χωρίς την εξάλειψη της προκατάληψης και την συστράτευση όλης της κοινωνίας, είναι καταδικασµένη να αποτύχει. Στις ίδιες γραµµές, αναδείξαµε την αντικειµενική ενηµέρωση του κοινού από τα ΜΜΕ ως κύρια προτεραιότητα του Αντιναρκωτικού Συµβουλίου Κύπρου, αφού αυτά µπορούν να λειτουργήσουν καταλυτικά ως προς την κατεύθυνση αυτή, µεταφέροντας µηνύµατα µακριά από τα στερεότυπα που όλοι γνωρίζουµε και που µέσα από ένα επαίσχυντο και φτηνό εντυπωσιασµό, µόνο προκατάληψη προκαλούν. Επενδύουµε λοιπόν, στη θετική επίδραση των ΜΜΕ, στη διάχυση µηνυµάτων αλληλεγγύης και κατανόησης, µε πλήρη σεβασµό στην επιστηµονική διαχείριση του θέµατος, στα προσωπικά δεδοµένα των ατόµων και σε ένα δεοντολογικό κώδικα. Τίποτε από όλα όσα ανέφερα δεν θα ήταν εφικτά βέβαια, αν 3
4 δεν ανταποκρινόταν µε τόση θέρµη, η Ένωση Συντακτών Κύπρου, το θεσµοθετηµένο αυτό σώµα των λειτουργών των ΜΜΕ, που αµέσως στάθηκε δίπλα µας και δεσµεύτηκε στις ίδιες αρχές. Έτσι, σήµερα, παρουσιάζουµε µαζί τον Οδηγό καλής πρακτικής για τα ΜΜΕ σε µορφή e-book µε τίτλο «Αντιµετωπίζοντας το στίγµα της εξάρτησης», ο οποίος µαζί µε τη νέα ηλεκτρονική εφαρµογή του ΑΣΚ που επίσης θα παρουσιασθεί σήµερα, και αφορά τα κινητά τύπου Smartphone, θα είναι ζωντανό εργαλείο στα χέρια των λειτουργών των ΜΜΕ για να διευκολύνει το έργο τους. Η προσπάθεια για άµεση, και επιστηµονικά τεκµηριωµένη πληροφόρηση, έχει αναβαθµιστεί παράλληλα και µε την ανανέωση των νέων ιστοσελίδων του ΑΣΚ, αλλά και την διαρκώς ενηµερωµένη σελίδα του στο facebook, µε τρόπο άµεσο και ζωντανό, αγγίζοντας τους επαγγελµατίες, το ευρύ κοινό τον ίδιο το χρήστη και την οικογένειά του. Κυρίες και Κύριοι, Αγαπητοί συνεργάτες, Από τον εκέµβριο του 2010, όπου ανέλαβε καθήκοντα το παρόν διοικητικό συµβούλιο, το ΑΣΚ, µε συστηµατικά και σταθερά βήµατα κατάφερε να συστρατεύσει σε ένα πλατύ κοινωνικό µέτωπο, όλους όσοι εµπλέκονται στον τοµέα αυτό αλλά και να προωθήσει καινοτόµα µέτρα και παρεµβάσεις αξιοποιώντας στο έπακρο τα ήδη περιορισµένα κονδύλια που η Πολιτεία έχει στη διάθεση της και προωθώντας συνέργειες τόσο µεταξύ των κρατικών υπηρεσιών αλλά και µεταξύ του κρατικού και του µη κρατικού τοµέα, µε στόχο την κάλυψη των κενών που παρατηρούνται. Χωρίς να έχουµε εξαντλήσει όσα πρέπει να γίνουν, και µε συµµάχους τους συνεργάτες µας από τον κρατικό και µη τοµέα, ολοκληρώσαµε την Εθνική Στρατηγική για τις παράνοµες ουσίες εξάρτησης και την επιβλαβή χρήση του αλκοόλ 2013-2020, µια στρατηγική που αλλάζει τον τρόπο µε τον οποίο η Πολιτεία αντικρίζει το θέµα της εξάρτησης, αφού αποµακρύνεται από µια 4
5 ουσιοκεντρική προσέγγιση και επικεντρώνεται στους παράγοντες και στις συµπεριφορές που σχετίζονται µε τη χρήση όχι µόνο των παράνοµων ουσιών αλλά και την επιβλαβή χρήση µιας νόµιµης ουσίας. Κατά την ίδια περίοδο, επιτρέψτε µου να αναφέρω ότι µε έντονο αίσθηµα ευθύνης και επαγγελµατισµού, µπορέσαµε να ολοκληρώσουµε µε αξιοπρέπεια και πλήρη συναίνεση, την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα Ναρκωτικά στο πλαίσιο της Κυπριακής Προεδρίας του Συµβουλίου της ΕΕ. Αγαπητοί Φίλοι, µε αίσθηµα ταπεινότητας αλλά και ικανοποίησης για αυτά που έχουν επιτευχτεί, δραττόµαστε της ευκαιρίας σήµερα να αναφέρουµε κάποια επιπλέον σηµαντικά βήµατα που έχουν γίνει: Σε ότι αφορά την πρόσβαση στη θεραπεία, υπενθυµίζουµε τη γεωγραφική κάλυψη του προγράµµατος φαρµακευτικής υποστήριξης, καθιστώντας την υπηρεσία αυτή προσιτή και προσβάσιµη. Στόχος είναι η άµεση υποστήριξη των χρηστών που διαµένουν στις επαρχίες Λάρνακας, Αµµοχώστου και Πάφου και η ένταξη τους σε θεραπεία ώστε να βελτιωθεί η γενική τους κατάσταση και να περιοριστούν οι κίνδυνοι και τα προβλήµατα που συνδέονται µε τη χρήση ουσιών. Παράλληλα και σε συνδυασµό µε τη φαρµακευτική θεραπεία οι θεραπευόµενοι έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν τις ψυχοκοινωνικές υπηρεσίες των µηκυβερνητικών οµών Απεξάρτησης που εφαρµόζουν θεραπευτικά προγράµµατα σε εξωτερική βάση και βρίσκονται στις πιο πάνω επαρχίες. Στο πεδίο της προσβασιµότητας, και µε τη στήριξη του Υπουργείου Υγείας και συγκεκριµένα των Τµηµάτων Ατυχηµάτων και Επειγόντων Περιστατικών, βρισκόµαστε πολύ κοντά στην ενεργοποίηση ενός πρωτοκόλλου, µέσω του οποίου τα άτοµα τα οποία προσεγγίζουν την υπηρεσία αυτή για πρόβληµα που σχετίζεται έµµεσα ή άµεσα µε τη χρήση νόµιµων ή παράνοµων ουσιών, να τυγχάνουν των αναγκαίων εξετάσεων αλλά και της αρµόζουσας παραποµπής µε τον πιο αποτελεσµατικό τρόπο. 5
6 Η αξιοποίηση των ΜΚΟ, της τεχνογνωσίας αλλά και ευελιξίας που τις χαρακτηρίζει φαίνεται και στη δουλειά που γίνεται στο πεδίο του Στρατού, όπου µε την πλήρη στήριξη του Υπουργείου Άµυνας και του ΓΕΕΦ, το ΑΣΚ µετά από σχετική έρευνα που πρόσφατα έγινε, προωθεί µέτρα και πολιτικές, αποτρεπτικές ως προς τη χρήση παράνοµων αλλά και την επιβλαβή χρήση των νόµιµων ουσιών. Με στόχο τη στήριξη των ατόµων µε ιστορικό χρήσης που βρίσκονται στο στάδιο της επανένταξης, όπως αναφέραµε πιο πάνω, το εξειδικευµένο σχέδιο που διαχειρίζεται το ΑΣΚ, έδωσε κατά το 2012 την ευκαιρία σε13 συνολικά άτοµα µέσω των Θεραπευτικών Προγραµµάτων στα οποία συµµετέχουν, να καλύψουν βασικές ανάγκες όπως η κάλυψη οδοιπορικών, η επαγγελµατική κατάρτιση/εκπαίδευση, τα δίδακτρα σπουδών, η αγορά οικιακού και επαγγελµατικού εξοπλισµού και η µερική κάλυψη ενοικίου, στα πρώτα τους βήµατα επανένταξης. Με άξονα τη φιλοσοφία ότι το ουσιοεξαρτηµένο έχει το δικαίωµα παραποµπής στη θεραπεία αντί της επιβολής ποινής, διευρύνθηκε το πρωτόκολλο µέσω του οποίου παραπέµφθηκαν κατά το 2012, 253 περιπτώσεις ατόµων τα οποία ενδεχοµένως να µην προσέγγιζαν ποτέ ένα θεραπευτικό πρόγραµµα, στα κρατικά θεραπευτικά κέντρα. υστυχώς, δεν µπορούµε να είµαστε το ίδιο ικανοποιηµένοι σε σχέση µε τον «Περί Περίθαλψης και Μεταχείρισης Τοξικοµανών Νόµο» Ν.57(Ι)/92 που στοχεύει στη νοµοθετική ρύθµιση της διαδικασίας παραποµπής ουσιοεξαρτηµένων κατηγορούµενων ή καταδικασθέντων ατόµων, σε θεραπευτικά προγράµµατα. Ευελπιστούµε, ότι η βουλή, θα οριστικοποιήσει σύντοµα τις τροποποιήσεις έτσι που να µπορέσει σύντοµα να εφαρµοσθεί. 6
7 Περαιτέρω, µε γνώµονα την κάλυψη των εξειδικευµένων αναγκών των γυναικών, λειτούργησε µε τη στήριξη του ΥΥ και ΑΣΚ, το πρόγραµµα γυναικών στην Αγία Σκέπη, αναγνωρίζοντας τις ιδιάζουσες συνθήκες που περιβάλλουν την ουσιοεξαρτηµένη γυναίκα και παρέχοντας για πρώτη φορά µια αναγκαία για τις γυναίκες υπηρεσία, η οποία τους επιτρέπει να έχουν δίπλα τους τα παιδιά τους. Σε εποχές δύσκολες όπως αυτή που διανύουµε, οι συνέργειες σε τοπικό αλλά και διεθνές επίπεδο, είναι παραπάνω από καθοριστικής σηµασίας σε ότι αφορά την πλήρη αξιοποίηση πόρων, ανθρώπινων και οικονοµικών. Η εξεύρεση των απαραίτητων πόρων, µπορεί να φαντάζει από δύσκολη έως ανέφικτη, εντούτοις, η ενίσχυση της δικτύωσης και η εγκαθίδρυση συνεργειών, είτε µέσα από άτυπες διαδικασίες, είτε µέσα από θεσµοθετηµένα πρωτόκολλα συνεργασίας που στόχο έχουν να υποβοηθήσουν στην ανάδειξη των δράσεων, στην αναγνώριση των κενών και αδυναµιών και στην πολιτική στήριξη των παρεµβάσεων, παραµένουν πολύτιµα εργαλεία στα χέρια της Πολιτείας, των επαγγελµατιών, αλλά και της κοινωνίας ολόκληρης. Πολύτιµο εργαλείο, είναι και τα ευρωπαϊκά χρηµατοδοτικά προγράµµατα που όπως γνωρίζετε, ως Κύπρος δεν µπορέσαµε να αξιοποιήσουµε στον καλύτερο δυνατόν βαθµό. Φιλοδοξία µας ως ΑΣΚ, είναι να µπορέσουµε να λειτουργούµε συµβουλευτικά αλλά και υποστηρικτικά σε όποιον επιθυµεί να υποβάλει προτάσεις στο πλαίσιο των σχετικών µε το αντικείµενο των εξαρτήσεων προγράµµατα, παρέχοντας ουσιαστική βοήθεια στη διαµόρφωση των προτάσεων έτσι που παράλληλα να υλοποιούνται µέσα από αυτά, δράσεις της Εθνικής Στρατηγικής. Στο σηµείο αυτό, επιτρέψτε µου µια σύντοµη αναφορά στην πρόσφατη υπογραφή του πρωτοκόλλου συνεργασίας µε τον Οργανισµό κατά των Ναρκωτικών της Ελλάδας, του ανώτατου φορέα της Ελληνικής ηµοκρατίας για τα ναρκωτικά, για στενή συνεργασία, µέσα από την οποία θα αντληθούν πολύτιµες γνώσεις για επί µέρους θέµατα, όπως είναι η εξειδικευµένη θεραπεία για τη γυναίκα χρήστη, τα προγράµµατα για έφηβους κλπ. 7
8 Μέχρι σήµερα, πετύχαµε µια ουσιαστική, ολιστική αναδιοργάνωση του τρόπου παροχής φροντίδας στα εξαρτηµένα άτοµα, µε σεβασµό πρώτα και πάνω από όλα στην αξιοπρέπειά τους, στην αναγνώριση της εξάρτησης ως προβλήµατος υγείας που χρήζει συστηµατικής και πολύπλευρης θεραπείας. Και παρά τις αντίξοες σηµερινές συνθήκες, οι οποίες φαίνεται να θέτουν υπό αµφισβήτηση ακόµη και αυτούς τους απαραίτητους πολιτειακούς θεσµούς και βασικές για την κοινωνία υπηρεσίες, το Αντιναρκωτικό Συµβούλιο Κύπρου, παραµένει σταθερό στη δέσµευση του και στις ευθύνες που η Πολιτεία αυτή του ανέθεσε. Για να µπορέσει να γίνει αυτό και να είναι το ανεξάρτητο αυτό σώµα, συνεπές σε αυτό που η Πολιτεία το έταξε, θεωρούµε υποχρέωση µας να υπερασπισθούµε µε σθένος έναν προϋπολογισµό που κρατά στη ζωή, όχι µόνο το ίδιο το ΑΣΚ, αλλά και τις δεκάδες προγράµµατα πρόληψης και θεραπείας που βρίσκονται καθηµερινά στο πλάι των ουσιοεξαρτηµένων ατόµων, προσφέροντας υπηρεσίες βασισµένες στις βέλτιστες πρακτικές. Παράλληλα, θα στηρίξουµε µε κάθε τρόπο τη συνέχιση παροχής υπηρεσιών δηµόσιας υγείας που θεωρούµε ότι δεν πρέπει να λειτουργούν στη βάση του κέρδους. εν πρέπει να µας διαφεύγουν οι εµπειρίες άλλων χωρών π.χ. της Ελλάδας, όπου το κόστος συντήρησης από την κοινωνία, ενός εξαρτηµένου ατόµου, εκτιµήθηκε στα 136 ευρώ την µέρα, ενώ το αντίστοιχο κόστος στη θεραπεία ήταν µεταξύ 22-29 ευρώ. Λίγο πιο µακριά, στο Ηνωµένο Βασίλειο, η θεραπεία για τα ναρκωτικά αξιολογήθηκε ως οικονοµικά αποτελεσµατική καθώς οδήγησε το εθνικό σύστηµα υγείας σε εξοικονόµηση πάνω από 230 εκ. ευρώ για το έτος 2010-2011 και απέτρεψε 100 θανάτους. Αγαπητοί Συνεργάτες, Σήµερα, όπως ανέφερα και προηγουµένως, το Αντιναρκωτικό Συµβούλιο εγκαινιάζει µια νέα ιδιαίτερα σηµαντική συνεργασία. ίπλα µου, αλλά και στο πλευρό του ΑΣΚ, βρίσκεται η Ένωση Συντακτών Κύπρου, που µε µεγάλη προθυµία και θέρµη ανταποκρίθηκε στο κάλεσµά µας. Με τη δική της συµβολή, 8
9 ελπίζουµε ότι τόσο ο Οδηγός όσο και η εφαρµογή που θα παρουσιασθεί στη συνέχεια από την κυρία Ιωάννα Γιασεµή, Προϊστάµενη του Τµήµατος Πολιτικής του ΑΣΚ την οποία θερµά ευχαριστούµε, θα είναι χρήσιµα εργαλεία για τους Λειτουργούς των ΜΜΕ, τους οποίους καλούµε ξανά να είναι σε άµεση και αµφίδροµη επικοινωνία µαζί µας, συµβάλλοντας µε το δικό τους τρόπο στην προσπάθεια αυτή. Επιτρέψτε µου τελειώνοντας, να εκφράσω εκ µέρους του Αντιναρκωτικού Συµβουλίου, τις θερµές µας ευχαριστίες σε όλους όσοι εργάζονται καθηµερινά και αθόρυβα πλάι-πλάι σε όσους τους χρειάζονται συµβάλλοντας καθηµερινά µε κόπο, υποµονή και επιµονή στο δύσκολο αυτό εγχείρηµα της αντιµετώπισης της ουσιοεξάρτησης. Ο λόγος τώρα, στον κύριο Αντώνη Μακρίδη Πρόεδρο της Ένωσης Συντακτών για να µας πει 2 λόγια. 9