HIPMIO EPft HHP ι or L

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ / HIPMIO EPft HHP ι or L Η λ / ο (ΖόΉ-12 (Da \ - \ j p O, C" CO'i - H s C = ^ H a «- C = C - f / C - H a COOC- 2 -Hs ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΔΙΔΑΚΤΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΘΗΝΑ

τετράδιο εργαστηρίου χημείας α' γενικού λυκείου

Me απόφαση της ελληνικής κυβερνήσεως τα διδακτικά βιβλία τοίι Δημοτικού, του Γυμνασίου και του Λυκείου τυπώνονται από τον Οργανισμό Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων και διανέμονται δωρεάν.

Υ Π Ο Υ Ρ Γ Ε Ι Ο Ε Θ Ν Ι Κ Η Σ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ Θ Ρ Η Σ Κ Ε Υ Μ Α Τ Ω Ν ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ Στέλιος Αιοδάκης Δημήτρης Γάκης τετράδιο εργαστηρίου χημείας α' γενικού λυκείου ΟΕΔΒ ΑΘΗΝΑ

Επιστημονικός υπεύθυνος - Διεύθυνση Ομάδων Εργασίας: ΣΤΕΛΙΟΣ ΛΙΟΔΑΚΗΣ Ομάδα συγγραφής ΣΤΕΛΙΟΣ. ΛΙΟΔΑΚΗΣ, Δρ. Χημικός, Επίκουρος Καθηγητής ΕΜΠ ΔΗΜΗΤΡΗΣ. ΓΑΚΗΣ, Δρ. Χημικός Μηχανικός, Λέκτορας ΕΜΠ Ομάδα Τεχνικής Υποστήριξης: ΣΤΑΘΗΣ ΣΙΑΝΟΣ Χημικός Μηχανικός Ε Μ Π ΑΝΝΑ Γ ΑΚΗ, φοιτήτρια στη σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ ΗΡΑΚΛΗΣ ΛΓΙΟΒΔΑΣΙΤΗΣ, φοιτητής στη σχολή Χημικών Μηχανικών ΕΜΠ ΒΛΑΣΗΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ, φοιτητής στη σχολή Ηλεκτρολόγων Μηχανικών ΕΜΠ Υπεύθυνος στο Πλαίσιο του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου: ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΜΠΟΜΠΕΤΣΗΣ, Χημικός, M Ed., Ph.D., Σύμβουλος Π Ι.

ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ TH ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΤΕΤΡΑΔΙΟΥ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ Στο τετράδιο των εργαστηριακών ασκήσεων υπάρχουν φύλλα εργασίας στα οποία θα καταχωρηθούν κατάλληλα τα αποτελέσματα και οι όποιες προσωπικές παρατηρήσεις κατά τη διάρκεια του πειράματος. Όπως και αλλού αναφέρθηκε υπάρχουν και κάποιες προκαταρκτικές ερίοτήσεις στις οποίες ο μαθητής πρέπει να είναι σε θέση να απαντήσει, ώστε να αφομοιώσει καλύτερα το πείραμα. Tο τετράδιο λοιπόν περιλαμβάνει: 1. Προκαταρκτικές ερωτήσεις με αντίστοιχο κενό διάστημα για τις απαντήσεις. To φύλλο αυτό μπορεί να κόβεται και να παραδίδεται, αν ζητηθεί, στον επιβλέποντα. 2. Πίνακες όπου αναγράφονται τα αποτελέσματα των μετρήσεcov, όπου βέβαια υπάρχουν ποσοτικές μετρήσεις. Av δεν υπάρχουν αναγράφονται παρατηρήσεις προσωπικές, ποιοτικές, πάνω στα τρέχοντα φαινόμενα. 3. Πίνακες για τυχόν υπολογισμούς και σχετικοί τύποι αν είναι απαραίτητοι. Στον ίδιο χώρο αν χρειαστεί σχολιάζονται τα αποτελέσματα των προηγουμένων μετρήσεων. 4. Ερωτήσεις με τις οποίες επιδιώκεται κατ' αρχήν ο έλεγχος των γνώσεων που αποκτήθηκαν και των στόχων που τέθηκαν. Επίσης ζητούνται συμπεράσματα, λεπτομέρειες στην εκτέλεση του πειράματος, παρουσίαση TCOV αποτελεσμάτων με μορφή γραφικής παράστασης και πιθανόν σχεδίασης συσκευών.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΕΤΡΑΔΊΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΊΟΥ A ' ΛΥΚΕΊΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ 1. Χημικά φαινόμενα 3 1. Χημικά φαινόμενα 3 2. Παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα 2. Παράγοντες που επηρεάζουν την ταχύτητα διάλυσηςδιάλυσης 7 7 3. Πυροχημική ανίχνευση μετάλλων 13 3. Πυροχημική ανίχνευση μετάλλων 13 4. Χημικές αντιδράσεις και ποιοτική ανάλυσηηλεκτρολυτών ιόντων 25 18 4. Ηλεκτρική αγωγιμότητα διαλυμάτων 5. Παρασκευή ορισμένης συγκέντρωσης5. Εύρεσηδιαλύματος ρη διαλυμάτων με χρήση δεικτών 22 Αραίωση διαλυμάτων 31 27 6. Χημικές αντιδράσεις και ποιοτική ανάλυση ιόντων 6. Υπολογισμός Θερμότητας Αντίδρασης 37 7. Παρασκευή διαλύματος ορισμένης συγκέντρωσηςαραίωση διαλυμάτων 7. Ανίχνευση Υδατανθράκων 42 33 8. Παρασκευή Σαπουνιού 45

1 Εργαστηριακές ασκήσεις A' Λυκείου

ή:

3 Πείραμα 1 Πείραμα 1 ΧΗΜΙΚΑ ΦΑΙΝΌΜΕΝΑ Προκαταρκτικές ερωτήσεις Ημερομηνία Ονοματεπώνυμο Αριθμός θέσης 1. Av η αντίδραση της διάλυσης του Cu στο ΗΝΟ3 είναι: Cu + 4 HNO3 -> Cu(NO3)2 + 2 NO2 T + 2 H2O, μπορείτε να σημειώσετε την μεταβολή στον αριθμό οξείδωσης του χαλκού και του αζώτου; 2. Σημειώσετε την μεταβολή στον αριθμό οξείδωσης του χαλκού στις αντιδράσεις που ακολουθούν και οι οποίες παριστούν τα χημικά φαινόμενα τα οποία επιτελέσατε: Cu(NO3) + 2 NaOH -> Cu(OH)2 + 2 NaNO3 Cu(OH)2 -> CuO + H2O 2 CuO + C Cu + CO2T

Πείραμα 1 3. Παρακάτω δίνεται ένας πίνακας χημικών φαινομένων και δίπλα ένας πίνακας με χημικές εξισώσεις. Βρείτε ποια ανήκει σε ποιο. Χημικά φαινόμενα Χημικέο ε ισώσεια α CH4 + 2Ο2» CO2 +2 H2O 1. Διάλυση Fe σε HCl. 2. Καύση μεθάνιου^η 4. β 6C0 2 + 6 Η 2 0 ^ C6H12O6 3. Φωτοσύνθεση. γ. HCl +NaOH-^ NaCl + H2O 4. Εξουδετέρωση HCl δ. Fe +2 HCl» FeCl-. + Η-> t από NaOH.

Πείραμα 1 Πείραμα 1 ΧΗΜΙΚΑ ΦΑΙΝΌΜΕΝΑ Πειραματικά αποτελέσματα και ερωτήσεις Ημερομηνία ΟνοματεπώνυμοΑριθμός θέσης ΠΙΝΑΚΑΣ1.1 Παρατηρήσεις επί των αντιδράσεων ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ Cu με HNO3 ^ 2 + μ ε NaOH Fe + Cu(NO3) mi= 2 Cu V s NaOH Jll2= Am=

6 Πείραμα 1 Ερωτήσεις 1. To μπλε χρώμα του διαλύματος που πρόκυψε από την διάλυση του Cu οφείλεται στον Cu, στον Cu(NO3)2 ή στα ιόντα Cu2+: 2. Κατά την διάλυση του Cu στο HNO3 παρατηρήσατε έκλυση αερίου ή ατμού; τι χρώμα είχε αυτό; Όταν εμβαπτίστηκε το σιδερένιο καρφί στο διάλυμα του Cu(NO 3 ) 2, μέρος του Fe διαλύθηκε και αντικαταστάθηκε από Cu. Fe+ Cu(NO3)2 > Fe(NO3)2 + C u Συμβουλευτείτε τον πίνακα των σχετικών ατομικών μαζών και πείτε αν το καρφί θα είναι βαρύτερο ή ελαφρότερο μετά. 4. Οι ενώσεις του χαλκού έχουν χαρακτηριστικά χρώματα. Βρείτε τι χρώμα και τι τύπο έχουν δυο ορυκτά του χαλκού με. ονόματα μαλαχίτης και αζουρίτης. 5. Ti είναι η απόχυση και πως αυτή συντομεύει την διήθηση ενός μίγματος υγρού με ίζημα;

Πείραμα 2 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΔΙΑΛΥΣΗΣ Προκαταρτικές ερωτήσεις Ημερομηνία Ονοματεπώνυμο Αριθμός θέσης 1. Να δώσετε τους ορισμούς: Διαλύτης Διαλυμένη ουσία Διάλυμα Κορεσμένο διάλυμα 2. Από τι εξαρτάται η ταχύτητα διάλυσης ενός στερεού σε υγρό και γιατί; 3. H διαλυτότητα ενός στερεού μπορεί να αυξάνει ή όχι με την αύξηση της θερμοκρασίας. Σε ένα αέριο όμως πια είναι η εξάρτηση;

4. Από την παρακάτω γραφική παράσταση υπολογίστε την διαλυτότητα των NaNO3, NaCl και Co2(SO4)3 στους 20, 60 και 80 C. + j IΠΓ/ / ' N.. N O, Λ Διαλυτότητα / IOO H2O j KΜΟ7 ' / / Ι 1 / / / / / J / ( j Y f KL--" NHCI I Ril (ι'hlj f Coj SO., j t 20 40 60 Θερμοκρασία 0C 80 100

5. Ti επιφάνεια έχει ένας κύβος ακμής 1 cm ; Av αυτός σπάσει σε 1000 κύβους ακμής 0,1 cm ο καθένας ποια είναι η συνολική επιφάνειά τους; 6. Μπορείτε να δώσετε παραδείγματα βιομηχανικών προϊόντων, στα οποία η επιφάνεια επαφής είναι μεγάλη, ώστε να έχουμε μεγάλη ταχύτητα διάλυσης; 7. Όταν θερμαίνεται ένα ποτήρι νερό γύρω στους 60 0 C αρχίζουν και σχηματίζονται μέσα στην μάζα του φυσαλίδες. Αυτές τι εί ναι;

10 Πείραμα 2 ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΔΙΑΛΥΣΗΣ Πειραματικά αποτελέσματα και ερωτήσεις Ημερομηνία ΟνοματεπώνυμοΑριθμός θέσης ' ΠΕΙΡΑΜΑ: Ε π ί δ ρ α σ η της θερμοκρασίας στην ταχύτητα διάλυσης. ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΔΙΑΛΥΣΗΣ αρχική μάζα κάψας τελική μάζα κάψας --0C /100 ml.min αρχική μάζα κάψας τελική μάζα κάψας 0 C /100 ml.min

II 2 ΠΕΙΡΑΜΑ: Ε π ί δ ρ α σ η της ανάδευσης στην ταχύτητα διάλυσης. ΑΝΑΔΕΥΣΗ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΔΙΑΑΥΣΗΣ αρχική μάζα κάψας τελική μάζα κάψας ΟΧΙ /100 ml.min ΝΑΙ /100 ml.min αρχική μάζα κάψας τελική μάζα κάψας 3 ΠΕΙΡΑΜΑ: Ε π ί δ ρ α σ η της επιφάνειας ε π α φ ή ς στερεού στην ταχύτητα διάλυσης. Μ Ο Ρ Φ Η ΖΑΧΑΡΗΣ ΤΑΧΥΤΗΤΑ ΔΙΑΑΥΣΗΣ αρχική μάζα κάψας τελική μάζα κάψας Σκόλη /100 ml.min Κύβοι /100 ml.min αρχική μάζα κάψας τελική μάζα κάψας

12 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Ποια κατά τη γνώμη σας πειραματικά σφάλματα γίνονται κατά τις μετρήσεις της επίδρασης της θερμοκρασίας, στην ταχύτητα διάλυσης και πως μπορούμε να τα αποφύγουμε; 2. Στο πείραμα μελετήθηκε η ανάδευση σαν μία παράμετρος που επηρεάζει την ταχύτητα διάλυσης. Όμως η ανάδευση γίνονταν με μια υάλινη ράβδο και με το "χέρι", βάζοντας έτσι έναν υποκειμενικό παράγοντα. Έχετε να προτείνετε κάποιους άλλους πιο αντικειμενικούς τρόπους; 3. Γιατί η εξάτμιση μέχρι ξηρού πρέπει κανονικά να γίνεται σε αμμόλουτρο ή ατμόλουτρο και όχι με φλόγα; Ti ρόλο παίζει η ύαλος ωρολογίου για την κάλυψη της κάψας; 4. Σχεδιάστε πρόχειρα το μηχανισμό διάλυσης ενός κρυσταλλικού κομματιού ζάχαρης στο νερό. Δώστε έμφαση στην απεικόνιση των τριών ειδών δυνάμεων που υπάρχουν και κανονίζουν τελικά την διάλυση.

13 πείραμα 3 Πείραμα 3 ΠΥΡΟΧΗΜΙΚΗ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΜΕΤΑΛΛΩΝ Προκαταρκτικες ερωτήσεις Ημερομηνία ΟνοματεπώνυμοΑριθμός θέσης 1. To ηλιακό φως είναι "απλό" ή "σύνθετο"; 2. To φάσμα της ακτινοβολίας των στοιχείων, που περιγράφτηκε στη θεωρία, λέγεται φάσμα εκπομπής. Ti θα καλούσατε φάσμα απορρόφησης; 3. Βρείτε από τη βιβλιογραφία τη "θέση" του ορατού φωτός μέσα στο φάσμα της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. To υπεριώδες "φως" έχει μικρότερο ή μεγαλύτερο μήκος κύματος από το ορατό; Ti είναι και πως λειτουργούν οι φανοί ομίχλης των αυτοκινήτων;

14 πείραμα 3 4. Μπορείτε να προτείνετε άλλους τρόπους διέγερσης των ατόμων πλην της φλόγας του λύχνου; Σε ποια θερμοκρασία πιστεύετε ότι φτάνει αυτή; 5. Στην παράσταση : Na + ενέργεια > Na* και Na* > Na + κίτρινο φως Ti συμβολίζει το Na με τον αστερίσκο; Που χρησιμοποιούνται τέτοιες λάμπες νατρίου; 6. Τ α π ε ρ ι β ό η τ α π λ έ ο ν L a s e r ( L i h t A m p l i f i c a t i o n b y S t i m u l a t i o n E m i s s i o n of R a d i a t i o n ) έ χ ο υ ν σ χ έ σ η με το φ α ι ν ό μ ε ν ο π ο υ μελετήθηκε;

15 πείραμα 3 Πείραμα 3 ΠΥΡΟΧΗΜΙΚΗ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΜΕΤΑΑΑΩΝ Πειραματικά αποτελέσματα και ερωτήσεις Ημερομηνία ΟνοματεπώνυμοΑριθμός θέσης ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΠΥΡΟΧΗΜΙΚΩΝ ΜΕΤΡΗΣΕΩΝ ΔΕΙΓΜΑ Na 2 CO 3 NaCl NaNO 3 Li 2 CO 3 CaCl 2 BaCl 2 Sr(NO 3 ) 2 CuSO 4 To «Άγνωστο» περιέχει ιόντα ΧΡΩΜΑ

16 πείραμα 3 Ερωτήσεις 1. Γιατί το σύρμα Pt ή χρωμονικελίνης μετά από κάθε μέτρηση εμβαπτίζεται σε διάλυμα HCl; 2. To πέρασμα ενός ηλεκτρονίου από την στιβάδα M στην N είναι διέγερση ή αποδιέγερση; 3. Βρείτε βιβλιογραφικά τις εικόνες των φασμάτων των στοιχείων Na, Ne, H. 4. Av κατά την παρατήρηση της φλόγας φορούσατε μπλε γυαλιά τι διαφορές πιθανόν θα είχατε; 5. Παίζει ρόλο στο χρώμα της φλόγας η φυσική κατάσταση του δείγματος που φέρνετε στην φλόγα;

17 πείραμα 3 6. H ποσότητα του άλατος που πυρώνεται επηρεάζει το χρώμα της φλόγας; αν όχι ποιον παράγοντα αυτής επηρεάζει;

27 πείραμα 6 Πείραμα 64 ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΟΝΤΩΝ Προκαταρκτικές ερωτήσεις Ημερομηνία ΟνοματεπώνυμοΑριθμός θέσης 1. Ποια ιόντα θα δημιουργηθούν αν σε ποσότητα νερού διαλυθούν NaCl, K2CO3, Al(NO3)3; 2. Γράψτε την ιοντική αντίδραση η οποία αντιπροσωπεύει την μοριακή μορφή: NaOH + HCl > NaCl + H2O 3. Συμπληρώστε τις ιοντικές αντιδράσεις: A+ + Br" -> Zn2+ + OH -> Al(OH)3 + H+

28 πείραμα 6 4. Σε 1OO ml διαλύματος HCl καταβυθίζονται όλα τα χλίυριόντα με διάλυμα ANO3. To ίζημα το οποίο παράγεται, εκπλένεται και ξηραίνεται, ζυγίζει 14,35. Ποια είναι η συγκέντρωση του διαλύματος του HCl εκφρασμένη σε mol-l"1; 5. Από ένα "πίνακα ιζημάτων" βρείτε ποια θειικά άλατα είναι ιζήματα. 6. Ένα "άγνωστο" στερεό είναι ή ANO3 ή Cu(NO3)2. Μπορείτε να προτείνετε μια απλή δοκιμασία για να το ταυτοποιήσετε;

29 πείραμα 6 Πείραμα 64 ΧΗΜΙΚΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΝΑΔΥΣΗ ΙΟΝΤΩΝ Πειραματικά αποτελέσματα και ερωτήσεις Ημερομηνία ΟνοματεπώνυμοΑριθμός θέσης ΠΙΝΑΚΑΣ 6.1 Ανίχνευση Cl ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΙΖΗΜΑΤΟΣ NaCl+ANO3 - > AlCl3+ANO3 ^ HCI+AN0 3 ^ - ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΤΟΥ ΙΖΗΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΧΩΡΑ -

30 ΠΙΝΑΚΑΣ 6.2 πείραμα 6 Ανίχνευση S 0 4 ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΙΖΗΜΑΤΟΣ Ba(NO3)2+ Na2SO4 > Ba(NO 3 ) 2 +H 2 SO 4 - > Π Α Ρ Α Τ Η Ρ Η Σ Ε Ι Σ ΕΠΙ Τ Η Σ Μ Ο Ρ Φ Η Σ ΤΟΥ Ι Ζ Η Μ Α Τ Ο Σ ΚΑΙ ΤΩΝ Α Ν Τ Ι Δ Ρ Α Σ Ε Ω Ν ΠΟΥ ΑΑΜΒΑΝΟΥΝ ΧΩΡΑ ΠΙΝΑΚΑΣ 6.3 Ανίννευση Al j ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΙΖΗΜΑΤΟΣ AlCl 3 +NaOH - > Π Α Ρ Α Τ Η Ρ Η Σ Ε Ι Σ ΕΠΙ Τ Η Σ Μ Ο Ρ Φ Η Σ ΤΟΥ Ι Ζ Η Μ Α Τ Ο Σ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΑΜΒΑΝΟΥΝ ΧΩΡΑ

31 ΠΙΝΑΚΑΣ 6.4 πείραμα 6 Ανίχνευση F e j ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΙΖΗΜΑΤΟΣ FeCl3+ NaOH -» Π Α Ρ Α Τ Η Ρ Η Σ Ε Ι Σ ΕΠΙ Τ Η Σ Μ Ο Ρ Φ Η Σ ΤΟΥ Ι Ζ Η Μ Α Τ Ο Σ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΩΝ ΠΟΥ ΛΑΜΒΑΝΟΥΝ ΧΩΡΑ Ερωτήσεις 1. Ποιο είναι το αντιδραστήριο για την ανίχνευση των A+ ; 2. Όμοια ποιο είναι το αντιδραστήριο για τα ιόντα Ba2+;

32 πείραμα 6 3. Γ να την ποιοτική ανίχνευση όπως είδατε, εκτός από το χρώμα του ιζήματος εξετάζονται και άλλοι παράγοντες. Ποιοι είναι αυτοί; 4. Συμπληρώστε τις αντιδράσεις: FeCl3 +NaOH -> Fe(OH)3 + HCl» FeCl2 + NaOH -> AlCl3 + NaOH -> Al(OH)3+ HCl 5. Με την λογική που είδατε της ποιοτικής ανάλυσης, ποια είναι τα αντιδραστήρια ανίχνευσης H+ και OH"; 6. Μην ξεχνάτε ότι σε ένα διάλυμα συνήθως συνυπάρχουν πολλά ιόντα, κατιόντα και ανιόντα. Ti θα καλούσατε εκλεκτικότητα ενός αντιδραστηρίου;

πείραμα 7 33 Πείραμα 75 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΔΙΑΑΥΜΑΤΟΣ ΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ - ΑΡΑΙΩΣΗ ΔΙΑΛΥΜΑΤΩΝ Προκαταρτικές ερωτήσεις Ημερομηνία ΟνοματεπώνυμοΑριθμός θέσεως1. Στη διάλυση ισχύει ο γενικός κανόνας «το όμοια διαλύουν όμοια» Πώς το καταλαβαίνετε αυτό; Να δώσετε σχετικά παραδείγματα. 2 Να υπολογίσετε την % κβ και το molality του διαλύματος που έχει σχηματιστεί, όπως φαίνεται παρακάτω: 142.1 Na7SO, * 1LH.0 διάλυμα Na2SO4

34 πείραμα 7 2. Να υπολογίσετε την % βάρος κατ' όγκο,νν/v, και την Molarity του διαλύματος που έχει σχηματιστεί, όπως φαίνεται παρακάτω: _ένδειξη1ί_ Vrasfi 142,1 Na2SO4 σε ογκομετρική= 1L διαλύματος φίάλπ NifeSO4

35 πείραμα 7 Πείραμα 75 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΔΙΑΛΥΜΑΤΟΣ ΟΡΙΣΜΕΝΗΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗΣ - ΑΡΑΙΩΣΗ ΔΙΑΛΥΜΑΤΩΝ Πειραματικά αποτελέσματα και ερωτήσεις Ημερομηνία ΟνοματεπώνυμοΑριθμός θέσεως- 1 ΠΕΙΡΑΜΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΔΙΑΛΥΜΑΤΟΣ - ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ. ΔΙΑΛΥΜΑ CuSO4 O, IM CuSO4 0,05Μ Μ ά ζ α μέσου ζύγισης π. χ. χαρτί Μ ά ζ α αντιδραστηρίου Μ ά ζ α ογκομετρικής φιάλης Μ ά ζ α διαλύματος& ογκομετρικής φιάλης Μ ά ζ α διαλύματος Μάζα αντιδραστηρίου& μέσου ζύγισης Ό γ κ ο ς διαλύματος θερμοκρασία διαλύματος ml 0 C ml 0 C

πείραμα 7 36 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΔΙΑΛΥΜΑΤΟΣ - ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ ΔΙΑΛΥΜΑ ι CuSO4 Ο,ΙΜ πυκνότητα διαλύματος: /ml, μοριακή κατά βάρος συγκέντρωση(πιο lality) % κατά βάρος: m, w/w: % κατ' όγκο: w/v : CuSO4 0,05Μ /ml m w/w W /V 2 ΠΕΙΡΑΜΑ ΔΙΑΛΥΜΑ CuS04 O, IM Ό γ κ ο ς π υ κ ν ο ύ διαλύματος ml Μ ά ζ α πυκνού διαλύματος CuS04 0,05Μ ml Θερμοκρασία αραιού διαλύματος 0 Ό γ κ ο ς αραιού διαλύματος ml ml Ό γ κ ο ς ν ε ρ ο ύ που προσθέσαμε ml ml Θερμοκρασία πυκνού διαλύματος 0 C C - - - 0 0 C C

37 πείραμα 7 1m ΔΙΑΛΥΜΑ I0 2ο πυκνότητα διαλύματος: /ml, μοριακή κατά βάρος σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ η ( π ι ο lality) % κατά βάρος: m, % κατ' όγκο: -w/w: W/V ; /ml m w/w w/v

38 πείραμα 7 ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ 1. Ποια από τα παρακάτω μεγέθη επηρεάζονται από τη θερμοκρασία και γιατί; α) molality. β) πυκνότητα διαλύματος.. γ) διαλυτότητα. ε) ρη διαλύματος. 2. Πόσα ml (5, IM NaOH θα πρέπει να αραιωθούν σε 1,00 L με νερό, ώστε να σχηματιστεί διάλυμα 5,0 IO"3 M ΝαΟΗ;

3 Πείραμα 1 Πείραμα 16 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΕΡΜΟΤΗΤΑΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΗΣ Προκαταρτικές ερωτήσεις Ημερομηνία: Ονοματεπώνυμο: Αριθμός θέσης: 1. Να γράψετε τις χημικές εξισώσεις υπό μοριακή και ιοντική μορφή, των παρακάτω αντιδράσεων: α) νιτρικό οξύ + υδροξείδιο του νατρίου β) οξικό οξύ + υδροξείδιο του ασβεστίου γ) φωσφορικό οξύ + καυστικό κάλιο 2. Η τιμή της ΔΗ εξουδετέρωσης του νιτρικού οξέος με υδροξείδιο του βαρίου είναι -116,4 kj ανά mol Ba(OH)2 στους 298 Κ. Να υπολογιστεί το ποσό της θερμότητας που εκλύεται αν αναμιχθούν 50 ml 0,5Μ ΗΝ0 3 με 50 ml 0,5 Μ Ba(OH)2.

4 Πείραμα 1 3. Η διάλυση του καυστικού νάτριου είναι εξώθερμη, ενώ η διάλυση του χλωριούχου νατρίου ενδόθερμη. Πώς ερμηνεύετε αυτό; Να γίνει διαγραμματική απεικόνιση της μεταβολής ενέργειας (ενθαλπίας) πριν και μετά τη διάλυση. 4. Η θερμότητα της αντίδρασης Na 2 C0 3.10H 2 0->Na 2 C0 3.H 2 0 + 9Η 2 0 είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί πειραματικά. Προ τείνετε σειρά πειραμάτων για τον έμμεσο προσδιορισμό της.

5 Πείραμα 1 Πείραμα 16 Α-. ι ΜΙ. '.Λ " * * ΐ ΐ.. 1 ^ ^ * ^ Ρ 4 * ' ".. 'ι ". ~ Πειραματικά αποτελέσματα και ερωτήσεις Ημερομηνία Ονοματεπώνυμο Αριθμός θέσης ΜΕΤΡΗΣΕΙΣ ΜΕΤΡΗΣΗ (ml) 1 ΑΝΤΙΔΡΩΝ ( C) Τ\ 2 ΑΝΤΙΔΡΩΝ (ml) ( C) 1 Η2Ο NaOH(s) 2 - HC1 0,5Μ NaOH(s) 3 HC1 0,5Μ - NaOH 0,5M Τ2 ( C) AT

Πείραμα 1 ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ 1 ΠΕΙΡΑΜΑ: α) Θερμότητα που απορροφά το διάλυμα: cal β) Θερμότητα που απορροφά η κωνική φιάλη: cal γ) Συνολική θερμότητα που απορροφάται: δ) Ποσότητα NaOH : cal mol ε) Θερμότητα διάλυσης: cal/mol NaOH 2 ΠΕΙΡΑΜΑ: α) Θερμότητα που απορροφά το διάλυμα: cal β) Θερμότητα που απορροφά η κωνική φιάλη: cal γ) Συνολική θερμότητα που απορροφάται: cal δ) Ποσότητα NaOH: -mol mol, ποσότηταηο:- ε) Θερμότητα εξουδετέρωσης: cal/ mol NaOH στ) Mi εξουδετέρωσης, ΔΗ2: Kcal/mol NaOH

Πείραμα 1 3 ΠΕΙΡΑΜΑ: α) Θερμότητα που απορροφά το διάλυμα: cal β) Θερμότητα που απορροφά η κωνική φιάλη: γ) Συνολική θερμότητα που απορροφάται: δ) Ποσότητα NaOH : cal cal mol, ποσότητα HC1: ε) Θερμότητα εξουδετέρωσης: cal/ mol NaOH στ) AH εξουδετέρωσης, AHy. Kcal/ mol NaOH mol Ερωτήσεις 1. α) Να συγκριθούν οι τιμές των ΔΗ2 με το άθροισμα ΔΗι+ΔΗ) και να ερμηνεύσετε τη σχέση που έχουν μεταξύ τους. β) Αν αντί για 2 χρησιμοποιηθούν 10 ΝαΟΗ ποιες πιστεύετε θα είναι οι επιπτώσεις στον υπολογισμό του ΔΗι και γιατί;

16 Πείραμα 5 Πείραμα 75 ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ Προκαταρκτικές ερωτήσεις Ημερομηνία: Ονοματεπώνυμο:. Αριθμός θέσης:... 1. Να αναφέρετε ποια από τα απλά σάκχαρα είναι αναγόμενα και συνεπώς αντιδρούν θετικά με τα παραπάνω αντιδραστήρια του πειράματος. 2. Στο ιόν A(NH3)2+, ποιος είναι ο αριθμός οξείδωσης του A; 3. Συμπληρώστε την αντίδραση: CHOH CH=0 + CU(OH)2->-CHOH-COOH + + ΗζΟ 4. Είναι δυνατόν η αντίδραση με το αντιδραστήριο Fehlin να γίνεται σε όξινο περιβάλλον; Αν όχι, γιατί;

17 Πείραμα 5 Πείραμα 57 ΑΝΙΧΝΕΥΣΗ ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΩΝ Πειραματικά αποτελέσματα και ερωτήσεις Ημερομηνία: Ονοματεπώνυμο:. Αριθμός θέσης:... ΠΙΝΑΚΑΣ 5.1 Παρατηρήσεις επί των αντιδράσεων. ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ Tollens με α. γλυκόζη β. φρουκτόζη γ. ζαχαρη συμπεράσματα ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

18 Πείραμα 5 ΠΙΝΑΚΑΣ5.2 Παοατηοήσειο επί των αντιδράσεων. ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Fehlin με α. γλυκόζη β. φρουκτόζη - Υ- ζάχαρη συμπεράσματα Ερωτήσεις 1. Στην δοκιμασία με το υγρό του Fehlin το διάλυμα πρέπει να θερμαίνεται αρκετά; Για ποιο λόγο; 2. Τα δύο διαλύματα από τα οποία δημιουργείται το αντιδραστήριο του Fehlin, φυλάσσονται ξεχωριστά και αναμιγνύονται λίγο πριν την χρήση τους. Γιατί; 3. Συμπληρώστε την αντίδραση: CH2(OH) -CH(0H)-CH(0H)-CH(0H)-CH(0H)-CH=0 + AN0 3 + ΝΗ, + Η-,0 4. Το αντιδραστήριο του Fehlin χρησιμοποιείται πολύ από τα εργαστήρια οινολογίας. Γιατί και σε ποια φάση;

19 Πείραμα 6 Πείραμα 68 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΑΠΟΥΝΙΟΥ Προκαταρκτικές ερωτήσεις Ημερομηνία: Ονοματεπώνυμο: Αριθμός θέσης: 1. Το λάδι ως γνωστόν δεν διαλύεται στο νερό. Τι θα συνέβαινε λοιπόν αν αντί αιθανόλης χρησιμοποιείτο νερό στην πρώτη φάση; 2. Συμπληρώστε τις αντιδράσεις: RCOOH + ΚΟΗ -> RCOOH + Ca(OH)2 -> RCOOR + ΚΟΗ -> 3. Τι είναι η εξαλάτωση και σε δυο γραμμές εξηγήστε το που στηρίζεται αυτό το φαινόμενο. 4. To CnH35COONa έχει απορρυπαντικές ιδιότητες είναι δηλαδή σαπούνι. To CH3COONa γιατί δεν είναι;

20 Πείραμα 6 Πείραμα 68 ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΣΑΠΟΥΝΙΟΥ Πειραματικά αποτελέσματα και ερωτήσεις Ημερομηνία: Ονοματεπώνυμο: Αριθμός θέσης: BΠΙΝΑΚΑΣ B 6.1HΠαρατηρήσεις επί των αντιδράσεων. ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ σαπωνοποίηση εξαλάτωση -

Πείραμα 6 21 Π Ι Ν Α Κ Α Σ 6.2 Υπολογισμός απόδοσης αντίδρασης. αρχική μάζα ελαίου: μάζα σαπουνιού (θεωρητικό ποσό): προκύπτει με βάση τη χημική εξίσωση μάζα σαπουνιού (πρακτικό ποσό): η απόδοση της αντίδρασης είναι:

22 Πείραμα 6 Ερωτήσεις 1. Γ ιατί στην φάση της έκπλυσης οι οδηγίες μιλούν για την ελάχιστη δυνατή ποσότητα νερού; Τι επιδιώκεται με την έκπλυση αυτή; 2. Σε ποια φάση της πειραματικής διαδικασίας φαίνεται ότι η διαλυτότητα του σάπωνα αυξάνει αυξανομένης της θερμό κρασίας; 3. Παλαιότερα αντί NaOH ή ΚΟΗ χρησιμοποιούσαν στάχτη από το κάψιμο των ξύλων. Ήταν αυτό δικαιολογημένο μέχρι κάποιο σημείο; 4. Γ ιατί με την χρήση του οινοπνεύματος ως διαλύτη μειώνεται πολύ ο χρόνος της σαπωνοποίησης;

Σχετικές Ατομικές Μάζες ορισμένων στοιχείων (για υπολογισμούς) Άζωτο Ανθρακας Αργίλιο Αργυρος Ασβέστιο Βάριο Βρώμιο Θείο Ιώδιο Κάλιο Κασσίτερος Μαγγάνιο Μαγνήσιο Μόλυβδος Νάτριο Νικέλιο Οξυγόνο Πυρίτιο Σίδηρος Υδράργυρος Υδρογόνο Φθόριο Φωσφόρος Χαλκός Χλώριο Χρ(φ»ο Ψευδάργυρος N C Al A Ca Ba Br S 1 K Sn Mn M Pb Na Ni O Si Fe H H F P Cu Cl Cr Zn 14 12 27 108 40 137 80 32 127 39 119 55 24 207 23 59 16 28 56 201 1 19 31 63,5 35,5 52 65