Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ 1940-41

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ 1940-41 KΕΦΑΛΑΙΟ 1 Eισαγωγή...4 KΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ιστορικό & Οργάνωση της Ελληνικής Αεροπορίας μέχρι το 1940... 8 KΕΦΑΛΑΙΟ 3 Προμήθειες Αεροσκαφών της Ελληνικής Αεροπορίας... 18 KΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αεροσκαφών Ελληνικής Αεροπορίας... 26 KΕΦΑΛΑΙΟ 5 Ιστορικό και οργάνωση της Ιταλικής Αεροπορίας... 42 KΕΦΑΛΑΙΟ 6 Ιδιαίτερα χαρακτηριστικά αεροσκαφών της Ιταλικής Αεροπορίας... 48 KΕΦΑΛΑΙΟ 7 Η εξέλιξη των επιχειρήσεων μεταξύ Αεροποριών Ελλάδας και Ιταλίας... 56 KΕΦΑΛΑΙΟ 8 Η Βρετανική συμμετοχή... 74 KΕΦΑΛΑΙΟ 9 Η Γερμανική εισβολή... 82 KΕΦΑΛΑΙΟ 10 Συμπεράσματα και απολογισμός... 88 KΕΦΑΛΑΙΟ 11 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ... 98 Ο Επισμηναγός Χαρίτων Χαρούσης είναι εν ενεργεία Ιπτάμενος Αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1968. Εισήλθε στη Σχολή Ικάρων το 1987 και αποφοίτησε το 1991. Έκτοτε τοποθετήθηκε σε διάφορες Μοίρες αεροσκαφών και επιτελικές θέσεις στο ΑΤΑ/ΕΚΑΕ και το ΓΕΑ. Έχει συνολική πτητική εμπειρία περισσότερες από 2000 ώρες πτήσης σε μαχητικά RF-4E Phantom II, μεταγωγικά C-47 Dakota και πυροσβεστικά CL-415 Canadair, με τα οποία πετάει και την παρούσα χρονική περίοδο. Συγγραφέας: Χαρίτων Χαρούσης. Εκδότης - Διευθυντής: Γιώργος Ν. Χριστογιαννάκης, Εξώφυλλο: Παύλος Γερμίδης. (Ένα ελληνικό PZL P.24 καταρρίπτει ένα ιταλικό FIAT CR 42 πάνω από τα βουνά της Πίνδου) Aτελιέ: Γιάννης Γιαννακόπουλος. Γιώργος Σαμπάνης. Διαχωρισμοί: Σωτήρης Σεργιάννης. Γραμματεία: Μαρία Γαβριελάτου, Διεκπεραίωση: Γιάννης Χάρης, Υπεύθυνος Διανομής: Νίκος Παναγόπουλος. Διάθεση - Διανομή: αργος Α.Ε. Πρακτορείο διανομής Τύπου, Ιερά Οδός 150, 12242 Αιγάλεω Μια τριμηνιαία έκδοση της Αμυντικησ Γραμμησ επε, Λεωφόρος Μεσογείων 10, Αμπελόκηποι 11527, Αθήνα, τηλ.: (210) 7716390, 7714199, 7717357, fax: (210) 7717357 Υπεύθυνος Σύμφωνα με το Νόμο: Γιώργος Ν. Χριστογιαννάκης Απαγορεύεται σε οποιονδήποτε η αναδημοσίευση άρθρων, αποσπασμάτων, ή άλλου υλικού χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 Εισαγωγή και Γεωπολιτικό Σκηνικό Η Εποποιία των Ελλήνων στην αρχή του Β Παγκόσμιου Πολέμου έχει καταγραφεί αναλυτικά από όλες τις πλευρές που ιστορικά έχουν εμπλακεί άμεσα ή έμμεσα στην Ελληνο - Ιταλική σύρραξη του 1940-41. Ο χαρακτηρισμός αυτός είναι σε άμεση συνάφεια με τρία επιμέρους αντικειμενικά γνωρίσματα των αντιπάλων της Ελλάδας, απέναντι στα οποία η χώρα μας αντιστάθηκε, παρά τις προς το αντίθετο προσδοκίες των ισχυρών της εποχής: Yπεροπλία αντιπάλων, πολιτικό παρασκήνιο, γεωστρατηγικές ισορροπίες και επιδιώξεις των υπερδυνάμεων. Είναι γνωστή η ψυχρή αλήθεια των αριθμών, η οποία έφερε τις Ιταλικές ένοπλες δυνάμεις να υπερέχουν σε αναλογίες της τάξης του 8:1 ή και 10:1 στους περισσότερους κρίσιμους παράγοντες ισχύος. Παράλληλα η Ιταλία, ως μία από τις τεχνολογικά προηγμένες υπερδυνάμεις της εποχής, διατηρούσε χαρακτηριστικό τεχνολογικό προβάδισμα, το οποίο σαφώς και απέφερε και τακτικές καινοτομίες, τις οποίες οι ελληνικές δυνάμεις καλούντο να αντιμετωπίσουν (π.χ. άρματα μάχης, σύγχρονα θωρηκτά, αεροσκάφη τεχνολογίας αιχμής). Πέρα από την απλή παράθεση παραγόντων που ανήκουν στη σφαίρα της τακτικής και των επιχειρήσεων, και εξετάζοντας τις γενεσιουργούς αιτίες του πολέμου αυτού, διαπιστώνουμε το ιστορικά αποδεδειγμένο γεγονός της μεγάλης γεωστρατηγικής αξίας της χώρας μας. Από τη μία η ανάγκη του τότε φασιστικού ιταλικού καθεστώτος για διεθνείς επιτυχίες, μέσα από τις ιμπεριλιαστικές του διακυρήξεις, συνέπλεε με το γενικότερο συμφέρον του Άξονα για την εξασφάλιση του από την πλευρά της Ελλάδας, η οποία γεωγραφικά μπορούσε κάλλιστα να αποδειχθεί μαλακό υπογάστριο στα πλευρά των Γερμανικών δυνάμεων τόσο λόγω γειτνίασης με τα πετρελαιοφόρα κοιτάσματα της Ρουμανίας, όσο και κατά την προέλασή τους στη Ρωσία. Με βάση αυτά τα συμπεράσματα, ήταν αναμενόμενες οι πολιτικές πιέσεις τόσο των Βρετανών όσο και των Γερμανών προς το καθεστώς Μεταξά, πιέσεις οι οποίες κινήθηκαν σε όλο το φάσμα μεταξύ απειλών και υποσχέσεων, σε μια προσπάθεια φινλανδοποίησης της Ελλάδας, στα πρότυπα του Α Παγκόσμιου Πολέμου. Ταυτόχρονα οι Ιταλοί έδειχναν ξεκάθαρα και λιγότερο διπλωματικά τις προθέσεις τους, τορπιλίζοντας το εύδρομο ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ

2 1 1. Χαρακτηριστικοί της αποφασιστικότητας που κατέκλυζε τη χώρα ήταν οι τίτλοι των εφημερίδων της εποχής. 2. Ο Ιταλός δικτάτορας Μπενίτο Μουσσολίνι σε έναν από τους πύρινους δημόσιους λόγους του. Η απόδοση των «ΕΛΛΗ» στην Τήνο, το δεκαπενταύγουστο του 1940. Τελικά η Ελλάδα κατάφερε να αντισταθεί επί οκτώ μήνες στη σφοδρή επίθεση Ιταλών και Γερμανών. Το μικρό Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα (ΒΕΣ), το οποίο διατέθηκε από τους Βρετανούς, αποδείχθηκε ανεπαρκές, τακτικά μη αποδοτικό και πολιτικά μοιραίο, καθώς απέσυρε κάθε πρόσχημα των Γερμανών για επέμβαση στα Βαλκάνια. Το αποτέλεσμα είναι πλέον γνωστό και ιστορικά τεκμηριωμένο: Η Ελλάδα κατακτήθηκε για 3,5 χρόνια, οι Ιταλοί ταπεινώθηκαν παρά το γεγονός ότι μπήκαν νικητές στην Ελλάδα, μετά την κύκλωση του Ελληνικού Στρατού στην Αλβανία, οι Βρετανοί αποχώρησαν με φθορές που δεν είχαν την πολυτέλεια να υποστούν και οι Γερμανοί μπήκαν σε μια περιπέτεια που τους καθυστέρησε πέντε βδομάδες από την προγραμματισμένη εισβολή τους στη Σοβιετική Ένωση. Πέντε βδομάδες που όπως αποδείχθηκε στις στέπες της Ρωσίας και της Ουκρανίας δεν είχαν την πολυτέλεια να χάσουν. Πολλοί θεωρούν την άποψη αυτή υπερβολική, όμως ακόμα και μια απλή ανάγνωση της παγκόσμιας ιστορίας δείχνει ότι αυτή δεν ήταν η πρώτη περίπτωση που οι Έλληνες ανέτρεψαν τα αναμενόμενα και έφεραν σε δεινή θέση υπερδυνάμεις. Απλά αυτή είναι η πιο πρόσφατη περίπτωση Εξετάζοντας συνοπτικά τα εσωτερικά δρώμενα στη χώρα, είναι φανερό ότι η τότε πολιτική και στρατιωτική ηγεσία (Μεταξάς Παπάγος) είχαν ασφαλώς τη διορατικότητα να εκτιμήσουν τις επερχόμενες εξελίξεις που θα ταλάνιζαν τον κόσμο με τη μορφή ενός Παγκόσμιου Πολέμου. Πέρα από την όποια πολιτική κατάσταση επικρατούσε στην Ελλάδα της εποχής εκείνης, παραμένει φανερή η ιδιαίτερη ικανότητα του Μεταξά να αντιλαμβάνεται τις γεωστρατηγικές και στρατιωτικές προεκτάσεις των όσων θα ακολουθούσαν. Ο βασικός συντελεστής νικηφόρων σχεδιασμών που οδήγησαν τον Ελληνικό Στρατό στις επιτυχίες του 1912-13 στους Βαλκανικούς Πολέμους και το 1919-1920 στη Μικρά Ασία, προσπάθησε να θωρακίσει κατά το δυνατό τη χώρα από κάθε 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Εισαγωγή και Γεωπολιτικό Σκηνικό δυνητικό αντίπαλο, παρά τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε το κράτος αλλά και ο λαός. Προς τη μεριά της Βουλγαρίας κατασκεύασε την περίφημη αλυσίδα οχυρών, γνωστή ως «Γραμμή Μεταξά», η οποία αποδείχτηκε ως η αποτελεσματικότερη κάθε άλλης οχυρωματικής γραμμής της ίδιας εποχής, όπως απέδειξαν τα γεγονότα. Τους Ιταλούς, σκόπευε να τους αντιμετωπίσει με πρόχειρες οχυρώσεις και τις κατάλληλες τακτικές κινήσεις των χερσαίων δυνάμεων, στα πλαίσια του επιτελικού σχεδίου με τον 1 Η Ελλάδα κατακτήθηκε για 3,5 χρόνια, οι Ιταλοί ταπεινώθηκαν παρά το γεγονός ότι μπήκαν νικητές στην Ελλάδα, μετά την κύκλωση του Ελληνικού Στρατού στην Αλβανία, οι Βρετανοί αποχώρησαν με φθορές που δεν είχαν την πολυτέλεια να υποστούν και οι Γερμανοί μπήκαν σε μια περιπέτεια που τους καθυστέρησε πέντε βδομάδες από την προγραμματισμένη εισβολή τους στη Σοβιετική Ένωση. κωδικό ΙΒ, το οποίο ονομάστηκε έτσι από τα αρχικά των δυνητικών αντιπάλων της Ελλάδας την εποχή εκείνη, δηλαδή την Ιταλία και τη Βουλγαρία (Ι-Β). Παράλληλα, επιχειρήθηκε ένα σημαντικό πρόγραμμα επανεξοπλισμού των ενόπλων δυνάμεων της χώρας, το οποίο συντελέστηκε σε μεγάλο βαθμό, με δεδομένη μάλιστα τη δυστοκία στην απόκτηση σύγχρονων οπλικών συστημάτων, καθώς όλες οι χώρες που κατασκεύαζαν όπλα ετοιμάζονταν για πόλεμο. Ιδιαίτερα στον εξειδικευμένο τομέα της αεροπορίας, οι δυσκολίες αυτές ήταν ακόμα μεγαλύτερες, αναγκάζοντας τη χώρα μας, να εισέλθει στον πόλεμο με μια αεροπορία μικρή σε μέγεθος και με παλαιά και απαρχαιωμένα αεροπλάνα στο μεγαλύτερο σύνολό τους. Η περίοδος που θα εξεταστεί περιλαμβάνει την προετοιμασία, οργάνωση, μέσα και δυνατότητες των αεροποριών Ελλάδας και Ιταλίας πριν αρχίσει η μεταξύ τους αντιπαράθεση. Ακολούθως, θα γίνει αναφορά στις σημαντικότερες επιχειρησιακές πτυχές του αεροπορικού πολέμου, στον οποίο σταδιακά είχαν εμπλοκή βρετανικές και γερμανικές δυνάμεις. Τα κείμενα συνοδεύονται από συνοπτικούς πίνακες με συγκρίσεις και απαριθμήσεις δυνάμεων, ενώ υπάρχουν επίσης και ξεχωριστοί πίνακες που αναφέρονται αναλυτικά στα κυριότερα χαρακτηριστικά όλων των αεροσκαφών που χρησιμοποίησαν οι αεροπορίες της Ελλάδας και της Ιταλίας στη μεταξύ τους ένοπλη σύγκρουση. Το χρονικό διάστημα στο οποίο θα προχωρήσει η ανάλυση είναι αυτό που περιλαμβάνει την κατάληψη της ηπειρωτικής Ελλάδας, χωρίς τη Μάχη της Κρήτης, που έλαβε χώρα τρεις εβδομάδες αργότερα. Στο χρονικό αυτό διάστημα η Ελληνική Βασιλική Αεροπορία (συνοπτικά ΕΒΑ στη συνέχεια του κειμένου) είχε πάψει να υφίσταται, ενώ η παρουσία της βρετανικής RAF είχε καταστεί συμβολική, με ελάχιστα αεροπλάνα στην Κρήτη. Για όλους αυτούς που πολέμησαν μέσα σ αυτό τον κυκεώνα α/φών και τόσο δύσκολων μα απαραίτητων αποστολών, είναι δύσκολο να καταγράψει κανείς συνοπτικά το έργο τους, τα μέσα που χρησιμοποίησαν, τις δραστηριότητές τους αλλά και τις ιστορικές τους καταβολές, που όπως θα διαπιστώσετε στο ανά χείρας βιβλίο, δεν αποτελούν καθόλου ευκαταφρόνητη πραγματικότητα. Το ανά χείρας βιβλίο έχει δύο στόχους, που αποτελούν ταυτόχρονα και τα γενεσιουργά της αίτια: Από τη μία, να αποτεθεί φόρος τιμής προς όλους όσους συνεισέφεραν και σε όσους συνεχίζουν να το κάνουν, στην εκπλήρωση αυτού του αέναου κύκλου προσφοράς της Πολεμικής Αεροπορίας στην Ελλάδα. Από την άλλη, είναι ένας τρόπος να γίνει ευρύτερα γνωστό το έργο και η συνεισφορά της Αεροπορίας μας στο Έπος των παππούδων μας, μέσα από την απτή βεβαιότητα που προσφέρει η φωτογραφία και το κείμενο. «Τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι» ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ

1 1 1. Ενδεικτικές αναφορές στις αεροπορίες Ελλάδας και Ιταλίας από την επιθεώρηση ισορροπίας δυνάμεων JANES ALL THE WORLDS AIRCRAFT έκδοσης του έτους 1940. Η αναφορά στην Ελλάδα (πάνω αριστερά) σε σύγκριση με τις έξι σελίδες που αφιερώνει η επιθεώρηση στην Ιταλική Αεροπορία (πάνω) είναι και διά γυμνού οφθαλμού χαώδης. 1ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 Ιστορικό & Οργάνωση της Ελληνικής Αεροπορίας μέχρι το 1940 Η Ελλάδα ήταν ένας από τους πρώτους χρήστες του αεροπλάνου ως πολεμικού μέσου σε παγκόσμιο επίπεδο. Μάλιστα, προηγήθηκαν ελάχιστα οι Ιταλοί σε επιχειρήσεις στη Λιβύη το 1911, πριν ο Yπολοχαγός Καμπέρος, πρωτεργάτης της Ελληνικής Στρατιωτικής Αεροπορίας, εκτελέσει την πρώτη πολεμική αεροπορική αποστολή για τα ελληνικά εθνόσημα, τον Οκτώβριο του 1912. Παρέμειναν θρυλικές για την εποχή τους οι επιχειρήσεις των ελληνικών αεροπλάνων κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους. Ο μικρός όγκος των τότε αεροπορικών δυνάμεων των εμπόλεμων χωρών και το ανύπαρκτο ουσιαστικά δόγμα επιχειρησιακής αξιοποίησης του αεροπλάνου ως πολεμικού μέσου, είχαν οδηγήσει τις περισσότερες χώρες στην ένταξη των αεροσκαφών σε ιδιαίτερες μονάδες στα πλαίσια των κλάδων των ενόπλων τους δυνάμεων. Αυτές στελεχώνονταν από προσωπικό του όπλου στο οποίο εντάσσονταν οι αεροπορικές μονάδες και του οποίου υποστήριζαν τις επιχειρήσεις, δηλαδή εντάσσονταν είτε στο Στρατό Ξηράς, είτε στο Πολεμικό Ναυτικό. Παράλληλα υιοθετούσαν διαφορετική αεροπορική νοοτροπία, άμεσα συνυφασμένη με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του όπλου προέλευσης τους. Με το μοντέλο αυτό πολέμησαν τα ελληνικά αεροσκάφη στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και στις επιχειρήσεις στη Μικρά Ασία. Αυτή η παρατεταμένη επιχειρησιακή δράση, μαζί με την οικονομική στενότητα που επέφερε η μακροχρόνια εμπλοκή της χώρας σε διάφορους πολέμους, έφεραν το αεροπορικό δυναμικό σε μια θέση υστέρησης από πλευράς υλικού, το οποίο κατέστη απαρχαιωμένο και απαξιωμένο σε μεγάλο βαθμό. Η προσπάθεια αναστροφής της κατάστασης αυτής άρχισε το 1925, όταν άρχισαν να αναζητούνται οι απαραίτητοι οικονομικοί πόροι. Παράλληλα ακολουθείτο το γαλλικό σύστημα εκπαίδευσης, καθώς η Γαλλία ήταν μέχρι τότε ο βασικότερος προμηθευτής των περισσότερων ελληνικών αεροπλάνων. Η κατάτμηση της δύναμης αυτής μεταξύ Στρατού Ξηράς και Πολεμικού Ναυτικού, μέσω των ομόλογων Yπουργείων της εποχής, είχε καταστήσει το αεροπορικό όπλο σε απλό αποδέκτη αποστολών υποστήριξης τους (κυρίως τακτικής αναγνώρισης, συνδέσμου και ελαφρού βομβαρδισμού). Παράλληλα, κάθε όπλο εφάρμοζε τα δικά του ποιοτικά πρότυπα εκπαίδευσης και επιχειρησιακής αξιοποίησης, χρησιμοποιώντας την αεροπορική του δύναμη χωρίς να εξαρτάται από άλλους παράγοντες και υποχρεώσεις επιτελικής συνεργασίας. Το φαινομενικά ελκυστικό αυτό πρότυπο αφαιρούσε από την αεροπορική δύναμη κάθε έννοια τυποποίησης, εφαρμογής ενιαίου δόγματος, συγκέντρωσης δυνάμεων, ενοποίησης απαιτήσεων εκπαίδευσης και συντήρησης και ουσιαστικά μεγάλο μέρος της αποτελεσματικότητάς της, κυρίως λόγω οργάνωσης και συμφερόντων συντεχνιακού τύπου μεταξύ των επιτελείων. Το μοντέλο αυτό απείχε πολύ από τα σημερινά μοντέλα διακλαδικής συνεργασίας, εφαρμοζόταν ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ

2 1 3 1 μάλιστα σε παγκόσμιο επίπεδο, ακόμα και από χώρες με τεράστιο δυναμικό και παγκόσμια συμφέροντα, όπως π.χ. οι Η.Π.Α. Τελικώς, το Δεκέμβριο του 1929 ιδρύθηκε το Yπουργείο Αεροπορίας από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ένθερμο υποστηρικτή της ιδέας του αεροπορικού όπλου. Ο έμπειρος αυτός πολιτικός, είχε τη δυνατότητα να διακρίνει ότι το αεροπλάνο, ως «όπλο των αδυνάτων», όπως το χαρακτήριζε, θα μεταλλασσόταν σύντομα σε μέγιστο πολλαπλασιαστή ισχύος αλλά και απαραίτητο μέσο για την άμυνα κάθε χώρας που ήθελε να θωρακιστεί αμυντικά με αποτελεσματικότητα. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του αεροπορικού όπλου, που συνοψίζονται στις ιδιότητες ταχύτητα, ευκαμψία και μάζα πυρός, είχαν ήδη γίνει αντιληπτά κατά τις τελευταίες συρράξεις. Ο αεροπόρος και μετέπειτα Yπουργός Αεροπορίας Αλέξανδρος Ζάννας, είχε εντοπίσει έγκαιρα τα παραπάνω χαρακτηριστικά, και εργάστηκε προς αυτή την κατεύθυνση. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν και όλες οι γειτονικές χώρες (Βουλγαρία, Τουρκία, Γιουγκοσλαβία και φυσικά η πανίσχυρη Ιταλία), κάνοντας την ανάγκη αναδιοργάνωσης της Αεροπορίας ακόμα πιο επιτακτική. Από το 1930 άρχισε ουσιαστικά η οργάνωση της Πολεμικής Αεροπορίας ως τρίτου κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας. Για το σκοπό αυτό διενεργήθηκε μεταξύ των ετών 1935 1937 έρανος, ο οποίος είχε 1. Σχηματισμός PZL P.24 υπερίπταται της Ακρόπολης των Αθηνών κατά τη διάρκεια εορτασμού Εθνικής επετείου. 2. Έλληνες αεροπόροι μαζί με τον Αρχηγό της Αεροπορίας Διώξεως, Εμμανουήλ Κελαϊδή. 3. Τελετή θεμελίωσης αεροδρομίου Χασανίου (Ελληνικό) το 1938. αρκετή επιτυχία, συγκεντρώνοντας μεγάλα ποσά αλλά και 4 αεροσκάφη από δωρεές. Η οργάνωση αυτή περιλάμβανε νέα οργανωτική δομή και κατανομή του αεροπορικού δυναμικού μεταξύ των τριών όπλων, με αποτέλεσμα ο Στρατός και το Ναυτικό να κρατήσουν στον επιχειρησιακό τους έλεγχο αυτά ακριβώς τα αεροσκάφη που εξυπηρετούσαν τις εξειδικευμένες ανάγκες και το δόγμα επιχειρήσεών τους, ενώ η Αεροπορία θα αναλάμβανε τις αποστολές που υπαγόρευε (και ακόμα προβλέπει) το δόγμα αεροπορικών επιχειρήσεων. Μετά από αυτά το αεροπορικό δυναμικό οργανώθηκε επιχειρησιακά και σύμφωνα με το γενικό σχέδιο επιστράτευσης. Την περίοδο του Πολέμου Yπουργός ήταν ο Πέτρος Οικονομάκος, ενώ κατόπιν ανέλαβε ο Πρωθυπουργός Αλέξανδρος Κορυζής. Αρχηγός ΓΕΑ διετέλεσε ο Yποπτέραρχος Τσαρπαλής Βασίλειος ενώ οι Σμήναρχοι Τήλιος Στέργιος και Μοσχοβίνος Χρήστος είχαν την αρχηγεία των ΑΔΑΣ και ΑΔΑΝ αντίστοιχα. Παρακάτω σημειώνονται οι έδρες των Μονάδων κατά την έναρξη του Πολέμου και κατόπιν οι κυριότερες βάσεις τους κατά την εξέλιξη των επιχειρήσεων, χωρίς αυτό να είναι απόλυτο, λόγω των συχνών μετα- 2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ιστορικό & Οργάνωση της Ελληνικής Αεροπορίας μέχρι το 1940 κινήσεων ολόκληρων Μοιρών ή Σμηνών σε προωθημένα αεροδρόμια για λίγες ημέρες και για συγκεκριμένες αποστολές: 1. Δυνάμεις υπαγόμενες στην Ανωτέρα Διοίκηση Αεροπορίας Στρατού (ΑΔΑΣ) α) Διοίκηση Αεροπορίας Στρατιωτικής Συνεργασίας (ΔΑΣΣ), η οποία αποτελούσε τμήμα του Γενικού Στρατηγείου και ήταν άμεσο όργανο του Αρχιστρατήγου, αναλαμβάνοντας κυρίως αποστολές αναγνώρισης / παρατήρησης, στρατιωτικού ταχυδρομείου και συνδέσμου: 1η Μοίρα Παρατηρήσεως, ενταγμένη στο Α Σώμα Στρατού, με αεροσκάφη Breguet 19 (Περιγιάλι Κορινθίας) η οποία και ανέλαβε μετά από δύο μήνες πολέμου καθαρά εκπαιδευτικό έργο, μετά την απόσυρση του τύπου από τις επιχειρήσεις της πρώτης γραμμής. 2η Μοίρα Παρατηρήσεως, ενταγμένη στο B Σώμα Στρατού, με αεροσκάφη Breguet 19 (Λάρισα και Πετράνες Κοζάνης). 2828 Ανεξάρτητο Σμήνος Παρατηρήσεως, ενταγμένο στην VIII Μεραρχία (Ήπειρος), με αεροσκάφη Breguet 19 (Ήπειρος, Δεκέλεια και Τανάγρα). 3η Μοίρα Παρατηρήσεως, ενταγμένη στο Γ Σώμα Στρατού με τα 3/1 και 3/2 Σμήνη του ΤΣΔΜ (Τμήμα Στρατιάς Δυτικής Μακεδονίας) με αεροσκάφη Henschel Hs-126 (αεροδρόμια Λεμπέτ Θεσσαλονίκης και Κούκλαινας Βεροίας). 4η Μοίρα Παρατηρήσεως (Αμυγδαλεώνας Καβάλας και αργότερα Γιδάς, Κούκλαινα Βεροίας και Φλώρινα) με αεροσκάφη Potez 25. Διέθετε το 4/1 Σμήνος, ενταγμένο στο Δ Σώμα Στρατού, και το 4/2 Σμήνος, ενταγμένο στην Ομάδα Μεραρχιών. β) Διοίκηση Αεροπορίας Βομβαρδισμού (ΔΑΒ) με Διοικητή το Σμήναρχο Καζάκο Κων/νο, η οποία και ανέλαβε το κύριο βάρος των αποστολών βομβαρδισμού: 31η Μοίρα Βομβαρδισμού με αεροσκάφη Potez 633 (αρχικά Θριάσιο, κατόπιν Νιάματα Λάρισας) 32η Μοίρα Βομβαρδισμού με αεροσκάφη Blenheim Mk IV (αρχικά Θριάσιο, κατόπιν αεροδρόμιο Καζακλάρ Λάρισας) 33η Μοίρα Βομβαρδισμού με αεροσκάφη Fairey Battle Mk I (αρχικά Θριάσιο, κατόπιν Ν. Αγχίαλος Βόλου) γ)διοίκηση Αεροπορίας Διώξεως (ΔΑΔ) με Διοικητή τον Αντισμήναρχο Εμμανουήλ Κελαϊδή, η οποία υπαγόταν στην ΑΔΑΣ: 21η Μοίρα Διώξεως με αεροσκάφη PZL-24 (αρχικά Σέδες, κατόπιν Βοεβόδας Τρικάλων) 22η Μοίρα Διώξεως με αεροσκάφη PZL-24 (αρχικά Σέδες, κατόπιν αεροδρόμιο Μεγάλης Μίκρας Θεσσαλονίκης) 23η Μοίρα Διώξεως με αεροσκάφη PZL-24 (αρχικά Σέδες, κατόπιν Αμπελώνας Λάρισας) 24η Μοίρα Διώξεως με αεροσκάφη Bloch MB-151 (Θριάσιο), η οποία ήταν οργανωμένη απ ευθείας στο Yπουργείο Αεροπορίας αλλά με την έναρξη των επιχειρήσεων υπήχθη στην ΑΔΑΣ / ΔΑΔ και έδρασε για ένα διάστημα από το αεροδρόμιο Σέδες. 2. Δυνάμεις υπαγόμενες στην Ανωτέρα Διοίκηση Αεροπορίας Ναυτικού (ΑΔΑΝ), υπό τον Αρχηγό Στόλου: 11η Μοίρα Ναυτικής Συνεργασίας με αεροσκάφη Fairey IIIF (Βαλτούδι, στο Τρίκερι Μαγνησίας) 12η Μοίρα Ναυτικής Συνεργασίας με αεροσκάφη Dornier Do-22Kg (αρχικά Παλαιό Φάληρο, κατόπιν Παλούκια Σαλαμίνας). 13η Μοίρα Ναυτικής Συνεργασίας με αεροσκάφη Avro Anson Mk I (αρχικά σε δύο Σμήνη στα αεροδρόμια Άραξου και Αλμυρού, κατόπιν στην Ελευσίνα). Αεροπορική Βάση Φαλήρου. 2 3. Δυνάμεις υπαγόμενες στο Yπουργείο Αεροπορίας, οι οποίες είχαν ουσιαστικό ρόλο στην υποστήριξη των επιχειρήσεων, κυρίως σε θέματα επισκευών, εφοδιασμού και εκπαίδευσης. Αεροπορική Βάση Τατοϊου (Δεκέλεια) Αεροπορική Βάση Θριασίου (Ελευσίνα) Σχολές Γενικής Εκπαίδευσης Ειδικοτήτων Εκπαιδευτικό Κέντρο Ιπταμένων Αεροπορικό Κέντρο Εκπαιδεύσεως Σχολές Αεροπορίας Κεντρικό Εργοστάσιο Αεροπλάνων (ΚΕΑ) Γενικές Αποθήκες Yλικού Αεροπορίας (ΓΑYΑ) Συνοπτικά κατά την έναρξη των επιχειρήσεων 10 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ

1 3 υπήρχαν συνολικά 158 α/φη όλων των τύπων ενταγμένα στις παραπάνω Μονάδες, από τα οποία φέρονται να ήταν εν ενεργεία τα 128. Αναλυτικά υπήρχαν διαθέσιμα τα εξής αεροσκάφη ανά ρόλο: Αεροσκάφη Στρατιωτικής Συνεργασίας 18 Breguet 19 (9 σε επισκευή) 15 Potez 25 16 Henschel Hs126 Αεροσκάφη Βομβαρδισμού 11 Potez 63 (3 σε επισκευή) 12 Blenheim (1 σε επισκευή) 12 Fairey Battle I (2 σε επισκευή) Αεροσκάφη Διώξεως 1. Τελετή παράδοσης των δύο Gladiators MkI το 1938, δωρεά του Ομογενή Σαρπάκη. Τα αεροσκάφη ονομάστηκαν «ΣΑΡ- ΠΑΚΗΣ» και «ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ ΘΗΡΑ». 2. Τελετή θεμελίωσης του Αεροδρομίου Ελευσίνας το 1938, παρουσία του Ιωάννη Μεταξά. 3. Καταδιωκτικό PZL P.24 στην Ελευσίνα πριν από τον πόλεμο. Το αεροσκάφος δεν έχει ακόμα εξοπλιστεί. 35 PZL-24 (7 έως 12 σε επισκευή) 9 Bloch MB-151 (πιθανώς 3 σε επισκευή) Αεροσκάφη Ναυτικής Συνεργασίας 9 Fairey IIIF 12 Dornier Do-22ΚG 9 AVRO ANSON Mk I 2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ιστορικό & Οργάνωση της Ελληνικής Αεροπορίας μέχρι το 1940 ΠΙΝΑΚΑΣ 2-1: ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟ ΔYΝΑΜΙΚΟ (28-10-1940) ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ ΔΙΩΞΕΩΣ ΤYΠΟΣ ΠΛΗΘΟΣ ΣΧΟΛΙΑ Bloch MB-151 9 Σύγχρονα, με μηχανικά προβλήματα 35 PZL-24 35 Αξιόμαχα, ξεπερασμένης σχεδίασης Gloster Gladiator I 2 Διπλάνα, αξιόμαχα Avia B534 2 Διπλάνα απαρχαιωμένα Avia BH-33E 4 Διπλάνα απαρχαιωμένα ΣYΝΟΛΟ 52 ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ ΒΟΜΒΑΡΔΙΣΜΟY ΤYΠΟΣ ΠΛΗΘΟΣ ΣΧΟΛΙΑ Potez 63 11 Σύγχρονης σχεδίασης Blenheim 12 Σύγχρονα, ανεπαρκώς εξοπλισμένα Fairey Battle I 12 Αξιόμαχα, ξεπερασμένης σχεδίασης ΣYΝΟΛΟ 35 ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΣYΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤYΠΟΣ ΠΛΗΘΟΣ ΣΧΟΛΙΑ Henschel Hs126 16 Σύγχρονης σχεδίασης Breguet 19 18 Διπλάνα, απαρχαιωμένα Potez 25 17 Διπλάνα, απαρχαιωμένα ΣYΝΟΛΟ 51 ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ ΝΑYΤΙΚΗΣ ΣYΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤYΠΟΣ ΠΛΗΘΟΣ ΣΧΟΛΙΑ Fairey IIIF 9 Yδροπλάνα, απαρχαιωμένα Dornier Do22ΚG 12 Yδροπλάνα, έξι μετατράπηκαν αργότερα σε βομβαρδιστικά Avro Anson Mk I 9 Αξιόμαχα Hawker Horsley II 6 Απαρχαιωμένα διπλάνα ΣYΝΟΛΟ 36 ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ ΕΚΠΑΙΔΕYΤΙΚΑ ΤYΠΟΣ ΠΛΗΘΟΣ ΣΧΟΛΙΑ Avro 621 Tutor 20 Διπλάνα Εκπαιδευτικά Avro 626 22 Διπλάνα Εκπαιδευτικά ΣYΝΟΛΟ 42 ΑΕΡΟΣΚΑΦΗ ΜΕΤΑΓΩΓΙΚΑ (Επιταγμένα πολιτικά επιβατικά) ΤYΠΟΣ ΠΛΗΘΟΣ ΣΧΟΛΙΑ Jungers Ju-52/3m 3 Σύγχρονης σχεδίασης Jungers G24he 4 Αξιόμαχα ΣYΝΟΛΟ 7 Επίσης, όπως προκύπτει από τις πηγές, η ΕΒΑ φέρεται να χρησιμοποίησε και τα παρακάτω αεροσκάφη, τα οποία διέθετε στην κατοχή της κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων, ανεβάζοντας το σύνολο των διαθέσιμων αεροσκαφών σε 221, τα περισσότερα εκ των οποίων ήταν απαρχαιωμένα αεροσκάφη στρατιωτικής ή ναυτικής συνεργασίας ή εκπαιδευτικά που τελικά χρησιμοποιήθηκαν σε αποστολές στρατιωτικής συνεργασίας και συνδέσμου αλλά πολύ σύντομα αποσύρθηκαν, όπως άλλωστε και τα Breguet 19 και Potez 25. Σε αυτά περιλαμβάνονται επίσης 7 πολύτιμα μεταγωγικά με σημαντικές δυνατότητες: 6 απαρχαιωμένα Avia B534 & Β.Η. 33 σε αποστολές διώξεως / επιχειρησιακής εκπαίδευσης. Τα Β354 ήταν δωρεά του ομογενή Κουταρρέλη από τον Αύγουστο του 1936. Τα Avia Β534 είχαν ενσωματωθεί στην 24η Μοίρα Διώξεως. 2 Gloster Gladiator MkI, επίσης σε αποστολές διώξεως, δωρεά του ομογενή Σαρπάκη τον Ιανουάριο του 1938, ενσωματωμένα στην 21η Μοίρα. 6 απαρχαιωμένα διπλάνα βομβαρδιστικά Hawker Horsley σε αποστολές Ναυτικής Συνεργασίας. 20 Avro 621 Tutor Biplane Trainers σε αποστολές εκπαίδευσης και παρατήρησης. 22 Avro 626 Biplane Trainers σε αποστολές εκπαίδευσης και παρατήρησης. 3 Μεταγωγικά Jungers Ju-52/3m, προερχόμενα από την πολιτική αεροπορία. 4 Μεταγωγικά Jungers G24he, προερχόμενα επίσης από την πολιτική αεροπορία της χώρας. Πάντως το υλικό πρώτης γραμμής περιοριζόταν στο θεωρητικό αριθμό των 116 αεροσκαφών και αφορούσε τους τύπους PZL-24, Bloch MB-151, Blenheim Mk IV, Battle Mk I, Potez 633 και Henschel Hs-126 και τα ναυτικής συνεργασίας Do-22 και Avro Anson. Η πραγματική διαθεσιμότητα των σχετικά σύγχρονων ή απλά αξιόμαχων με τα μέτρα του αντιπάλου αεροσκαφών της ΕΒΑ, έδινε έναν καθόλου αισιόδοξο αριθμό 95 εν ενεργεία αξιόμαχων αεροσκαφών για όλων των ειδών τις αποστολές κατά την έναρξη των επιχειρήσεων, μόνο για τους παραπάνω αξιόμαχους τύπους ή 74 αν εξαιρεθούν τα αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας, που είχαν ιδιαίτερη αποστολή, μακριά από το κυρίως μέτωπο στην Αλβανία. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος αυτών των αεροσκαφών αποτελούσαν νέες παραλαβές και ως εκ τούτου υπήρχαν στις τάξεις της ΕΒΑ περίπου ένα χρόνο, διάστημα μικρό προκειμένου να αφομοιωθούν πλήρως τα χαρακτηριστικά τους από το προσωπικό αλλά και να ενταχθούν παραγωγικά σε ένα αποτελεσματικό δόγμα επιχειρήσεων. Ως προς την οργάνωση των Μονάδων της ΕΒΑ, το βασικότερο ήταν το επίπεδο της Μοίρας, η οποία, 12 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ

Διάγραμμα του δικτύου επιτήρησης αέρος - θαλάσσης (ΠΗΓΗ ΔΙΣ/ΓΕΣ). όπως προκύπτει από τα παραπάνω στοιχεία αλλά και τις παραγγελίες που δεν εκτελέστηκαν, αντιστοιχούσε σε 12 αεροσκάφη, παρόμοια με τις βρετανικές και γερμανικές μοίρες και ελάχιστα ισχυρότερη από την αντίστοιχη ιταλική μοίρα (9 αεροσκάφη). Δεν υπήρχαν πάντως δυνατότητες για μεγαλύτερους σχηματισμούς (Πτέρυγα, Σμηναρχία), αν και πολλές φορές διάφορες Μοίρες επιχειρούσαν από το ίδιο αεροδρόμιο, γεγονός περισσότερο τυχαίο και όχι ενταγμένο στα πλαίσια της συνδυασμένης επιχειρησιακής αξιοποίησης των αεροσκαφών. Στην πορεία των επιχειρήσεων εμφανίστηκαν μικτοί σχηματισμοί μικρού μεγέθους, συνήθως βομβαρδιστικά δύο ή τριών τύπων που είχαν μια στοιχειώδη συνοδεία μέχρι το μέτωπο (λόγω περιορισμένης εμβέλειας των ελληνικών καταδιωκτικών) και κατόπιν επιχειρούσαν στο εχθρικό έδαφος. Επίσης, από το 1941 υπήρξαν κοινές περιπτώσεις δράσης PZL-24 και Gladiator, σε μια προσπάθεια τοπικής και χρονικής υπε- 2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ιστορικό & Οργάνωση της Ελληνικής Αεροπορίας μέχρι το 1940 ΠΙΝΑΚΑΣ 2-2: ΑΝΤΙΑΕΡΟΠΟΡΙΚΟ ΠYΡΟΒΟΛΙΚΟ ΕΛΛΑΔΑΣ ΤYΠΟΣ ΔΙΑΜΕΤΡΗΜΑ ΠΛΗΘΟΣ ΣΧΟΛΙΑ Κrupp (Γερμανία) 88mm 39 Βαρέα Vickers (Μ. Βρετανία) 80mm 4 Βαρέα Γερμανικά 37mm 57 Μέσου ύψους- βαρέος κιλλίβαντα Γερμανικά 20mm 55 Μέσου ύψους- βαρέος κιλλίβαντα Γερμανικά 20mm 52 Μέσου ύψους -ελαφρού κιλλίβαντα Horchkiss (Γαλλία) 13,2mm 32 Βαρέα Πολυβόλα, διατέθηκαν και ως αντιαρματικά Sainr Etienne 7,7mm 176 Πολυβόλα ροχής με ταυτόχρονη δράση του συνόλου των διαθέσιμων αεροσκαφών διώξεως, προσπάθεια που συχνά έφερε καλά αποτελέσματα. Το δυναμικό αεροσκαφών, το οποίο διέθετε συνολικά η ΕΒΑ με την έναρξη του πολέμου, φαίνεται αναλυτικά στον πίνακα «2-1». Με τη σταδιακή εξέλιξη των επιχειρήσεων η ΕΒΑ κατάφερε να αποκτήσει και το ακόλουθο υλικό, ενισχυόμενη κατά 32 αξιόμαχα αεροσκάφη : 22 συνολικά Gloster Gladiator MkIΙ σε αποστολές Διώξεως, τα οποία παραδόθηκαν σταδιακά και έδρασαν με την 21η Μοίρα Διώξεως από το Δεκέμβριο του 1940. 6 Blenheim Mk I που δόθηκαν στην 32η Μοίρα Βομβαρδισμού για αναπλήρωση απωλειών. Ένα ιταλικό Savoia Marchetti SM-79, λάφυρο της κατάληψης των αεροδρομίων Κορυτσάς και Αργυροκάστρου από τον Ελληνικό Στρατό. Δύο εκπαιδευτικά Jungers Jungmann και ένα στρατιωτικής συνεργασίας Fieseler Fi-156 της Γιουγκοσλαβικής Αεροπορίας. Επίσης, Βρετανικές Μοίρες έδρασαν εξορμώντας από ελληνικά και αιγυπτιακά αεροδρόμια, μέχρι και το πέρας της Μάχης της Κρήτης, το ζήτημα όμως αυτό θα εξεταστεί παρακάτω σε ξεχωριστό κεφάλαιο. ΑΕΡΑΜYΝΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Παράλληλα με τις αγορές αεροσκαφών η χώρα είχε εξοπλιστεί στο μέτρο του δυνατού και με αρκετά αντιαεροπορικά όπλα, τα οποία διατίθεντο κυρίως για την κάλυψη των μεγάλων αστικών κέντρων (π.χ. Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Λάρισα, Βόλος), τα οποία ούτως ή άλλως συγκέντρωναν μεγάλο μέρος του πληθυσμού και το σύνολο των ελάχιστων βιομηχανικών υποδομών και των μεγάλων λιμανιών της χώρας. Τα όπλα αυτά ήταν κατανεμημένα στα Σώματα Στρατού αλλά και Μονάδες του Ναυτικού και της Αεροπορίας, εξετάζονται όμως συνολικά, καθώς η αποστολή τους ήταν κοινή, άσχετα αν τα περισσότερα ήταν στα χέρια του Στρατού Ξηράς. Προκειμένου να εκτελέσει την αποστολή της η Αεράμυνα οργανώθηκε σε δύο τομείς: Ενεργός Αεράμυνα, η οποία διέθετε τα αντιαεροπορικά όπλα και διάφορα μέσα υποστήριξης της βολής, όπως αντιαεροπορικούς προβολείς και συσκευές εντοπισμού των αεροσκαφών με βάση των παραγόμενο από αυτά ήχο. Παθητική Αεράμυνα, η οποία ήταν υπεύθυνη για την απόκρυψη και την παραλλαγή των στόχων, τη συσκότιση, την εξασφάλιση του πληθυσμού και την αποκατάσταση των ζημιών. Επίσης, για τον έγκαιρο εντοπισμό εχθρικών αεροπορικών δυνάμεων και προκειμένου να εξασφαλιστεί η έγκαιρη προειδοποίηση και η μετάδοση του συναγερμού, δημιουργήθηκε δίκτυο επιτήρησης αέρος, υπό την Yπηρεσία Γενικής Ασφάλειας Αέρος. Το δίκτυο αυτό, ελλείψει συσκευών Radar (το οποίο αποτελούσε βοήθημα στρατηγικής αξίας την εποχή εκείνη και προφανώς δε διέθετε η Ελλάδα), περιλάμβανε 11 Κέντρα Συναγερμού, 101 Κέντρα Πληροφοριών και 595 Σταθμούς επιτηρήσεως, όπως φαίνεται στο σχετικό διάγραμμα. Ιδιαίτερα η Ενεργός Αεράμυνα, ήταν διαιρεμένη στις περιοχές Αθήνας, Λάρισας, Θεσσαλονίκης, Καβάλας, Αλεξανδρούπολης και Ιωαννίνων ενώ κέντρα επιτήρησης αλλά και δυνάμεις υπήρχαν και σε άλλα σημαντικά σημεία (Πάτρα, Βόλος, Λήμνος, Χανιά και αλλού). Συνολικά το αντιαεροπορικό δυναμικό κατά την έναρξη των επιχειρήσεων διέθετε τα όπλα που φαίνονται στον πίνακα «2-2», τα οποία συμπληρωνόταν από τον αναγκαίο αριθμό ηλεκτροακουστικών μηχανημάτων και προβολέων, όλα για τον εντοπισμό των στόχων. Τα όπλα ήταν οργανωμένα σε πυροβολαρχίες των 4 πυροβόλων προκειμένου για τα πυροβόλα των 88, 80 και 37mm και των 6 πυροβόλων για τα ελαφρότερα των 20mm, ενώ τα πολυβόλα συγκεντρώνονταν σε πολυβολαρχίες των 16 όπλων. Γίνεται φανερό ότι με αυτά τα μέσα μπορούσαν να οργανωθούν μερικές δεκάδες πυροβολαρχίες, οι οποίες πέρα από τα αστικά κέντρα, θα έπρεπε να υπερασπίσουν αεροδρόμια, λιμάνια και 14 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ

1 2 φυσικά τα στρατεύματα στο μέτωπο. Τα πυροβόλα 80mm και 88mm ήταν τα μόνα που μπορούσαν να εκτελέσουν βολή με κάποιες αξιώσεις στα μεγάλα ύψη που προτιμούσαν οι Ιταλοί και ήταν ελάχιστα. Μάλιστα η βολή σε μεγάλο ύψος χωρίς Radar ενέχει μεγάλες δυσκολίες (νεφοκάλυψη, μεγάλος χρόνος πτήσης των βλημάτων, δυσχερής σκόπευση κ.λ.π.), με αποτέλεσμα η όποια αποτελεσματικότητα να εξασφαλίζεται από τον όγκο πυρός, δεδομένο που δεν διέθεταν οι ελάχιστες ελληνικές πυροβολαρχίες. Τα υπόλοιπα των 37mm και 20mm ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικά όπλα σε χαμηλά και μέσα ύψη, ενώ τα πολυβόλα είχαν ελπίδες για κατάρριψη, όταν ο στόχος κατέβαινε σε χαμηλά ύψη. Παρά τη μικρή συνολικά δύναμη του αντιαεροπορικού πυροβολικού, αυτό έγινε τελικά υπεύθυνο για πολλές από τις καταρρίψεις ιταλικών αεροσκαφών, όπως θα φανεί στη συνέχεια. Το υλικό του μάλιστα μπορεί να χαρακτηριστεί σύγχρονο για την εποχή του στο μεγαλύτερο μέρος του. Άλλωστε ο ρυθμός εξέλιξης των πυροβόλων ήταν αργότερος από αυτόν των αεροσκαφών και πολλά από τα παραπάνω σχόλια για τη χρήση των αντιαεροπορικών όπλων έχουν εφαρμογή και στη σύγχρονή εποχή. ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ YΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ Καθοριστική για τη διαθεσιμότητα των αεροσκαφών της ΕΒΑ ήταν η λειτουργία του Κρατικού Εργοστάσιου Αεροπλάνων (ΚΕΑ). Είναι ελάχιστα γνωστό ότι προπολεμικά η Ελλάδα κατασκεύαζε αεροπλάνα (π.χ Blackburn T.3A Βέλος, AVRO 504 N/O, Whitworth 1. Ο Αρχηγός της ΑΔΑΣ Σμήναρχος Τήλιος. 2. Ελληνικό αντιαεροπορικό πυροβόλο των 37mm σε ετοιμότητα. Atlas κ.λ.π.). Στη μεγάλη προσπάθεια της Ελλάδας κατά των Ιταλών, και στα πλαίσια της προπαρασκευής της ΕΒΑ για πόλεμο αλλά και κατά τη διάρκειά του, το ΚΕΑ είχε την ακόλουθη συνεισφορά, που καταδεικνύει την ανάγκη ύπαρξης πολεμικής βιομηχανίας με τεχνολογία αιχμής για κάθε χώρα: Από 1-1-1938 έως 28-10-1940 συναρμολογήθηκαν στο ΚΕΑ 62 αεροπλάνα Avro 621 Tutor και 30 Avro 626, ενώ επισκευάστηκαν και συντηρήθηκαν συνολικά 169 αεροσκάφη όλων των τύπων, μαζί με 294 κινητήρες αεροσκαφών. Επισκευή τηλεπικοινωνιακού υλικού και κατασκευή βομβών. Δημιουργήθηκε υποδομή για την κατασκευή 32 Henschel Hs-126, εγχείρημα το οποίο σταμάτησε η έναρξη του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Από 28-10-1940 έως τις 27-4-1941, ημέρα εισόδου των Γερμανών στην Αθήνα, είχαν επισκευαστεί 83 συνολικά αεροσκάφη της ΕΒΑ που κάλυπταν όλους τους τύπους που είχε αυτή. Ακόμα επισκευάστηκαν πολλά, άγνωστο πόσα, αεροπλάνα της RAF που επιχειρούσαν από την Ελλάδα. Βεβαίως επισκευάστηκαν και πολλοί κινητήρες όλων αυτών των αεροσκαφών. Όσα αεροσκάφη δεv μπορούσαν να επισκευαστούν χρησιμοποιήθηκαν ως πηγή ανταλλακτικών, διαδικασία που πολλές φορές χρησιμοποιήθηκε και από τους τεχνικούς των Μοιρών στο πεδίο της Μάχης. 2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ιστορικό & Οργάνωση της Ελληνικής Αεροπορίας μέχρι το 1940 Από το 1930 άρχισε ουσιαστικά η οργάνωση της Πολεμικής Αεροπορίας ως τρίτου κλάδου των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας. Για το σκοπό αυτό διενεργήθηκε μεταξύ των ετών 1935 1937 έρανος, ο οποίος είχε αρκετή επιτυχία, συγκεντρώνοντας μεγάλα ποσά αλλά και 4 αεροσκάφη από δωρεές. Οι μεγαλύτερες αεροπορικές βάσεις ήταν 6 και βρίσκονταν στο Σέδες, τη Λάρισα, το Τατόι (Δεκέλεια), το Φάληρο, τη Νέα Αγχίαλο και την Ελευσίνα (Θριάσιο). Επίσης είχαν οργανωθεί 23 βοηθητικά αεροδρόμια και άλλα 22 του λεγόμενου εμπιστευτικού δικτύου, ουσιαστικά χωράφια σε ερημικές εκτάσεις κοντά στο μέτωπο, στην προσπάθεια της ΕΒΑ να αυξήσει τεχνητά την παραμονή των κατά τεκμήριο μικρής εμβέλειας αεροσκαφών της πάνω από το μέτωπο. Οπωσδήποτε είναι φανερό ότι η προσπάθεια που είχε να καταβάλει η ΕΒΑ με βάση το υλικό και την ψυχρή γλώσσα των αριθμών ήταν πολύ δύσκολη. Πέρα από την παλαιότητα του υλικού, τα περισσότερα αεροσκάφη προσέγγιζαν οριακά τις σύγχρονες προδιαγραφές της εποχής, ενώ είχαν βασικές ελλείψεις σε ασυρμάτους, μικρόφωνα, σκοπευτικά και πυρομαχικά. Ήταν πολλές οι φορές που οι σχηματισμοί πετούσαν με αναγκαστική σιγή ασυρμάτου. Το βασικότερο όμως πρόβλημα ήταν η δυσκολία αναπλήρωσης των απωλειών. Ήταν δεδομένο ότι ο χρόνος ήταν με 2 Στον κατασκευστικό τομέα πραγματοποιήθηκε το μέρος των Ιταλών, οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα παραγωγή ανταλλακτικών, για τα αεροσκάφη και να επισκευάζουν τα εγχώριας σχεδίασης και παραγωγής αεροσκάφη τους, να προωθούν εφεδρείες, τους κινητήρες, που ήταν αδύνατο να βρεθούν. Στην ουσία επρόκειτο για αντιγραφές με υψηλής να παράγουν νέα αεροσκάφη και να εκπαιδεύουν ποιότητας μηχανουργική κατεργασία. Αντιγράφτηκαν και κατασκευάστηκαν εργαλεία που ήταν ανύπαρκτες για την ΕΒΑ. Κάθε ελληνικό αεροσκά- απερίσπαστοι το προσωπικό τους, δυνατότητες απαραίτητα στις επισκευές αυτές και δεν υπήρχαν. φος που χανόταν ή πάθαινε σοβαρές βλάβες ήταν Τέλος επισκευάστηκαν και 100 αλεξίπτωτα. μια απώλεια που δεν μπορούσε να αναπληρωθεί με Στον τομέα των αεροπορικών εγκαταστάσεων, είναι δεδομένο ότι τα σχετικώς σύγχρονα αεροδρόμια εγχώρια μέσα. με εγκαταστάσεις και υποδομή (υπόστεγα, συνεργεία, ΕΚΠΑΙΔΕYΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟY κοιτώνες, μαγειρεία κ.λ.π.) ήταν ελάχιστα. Τα περισσότερα ήταν πρόχειρα κατασκευασμένα πεδία προσγεί- μέσα, το ίδιο ίσχυε και για τα πληρώματα, που ήταν πε- Πέρα από τις δυσκολίες λόγω των ελλείψεων σε ωσης, απλά χωράφια δηλαδή που πλημμύριζαν με την ρισσότερο δυσαναπλήρωτα. Οι περισσότερες Μοίρες πρώτη νεροποντή. Τα μεταφορικά μέσα ήταν είδος σε είχαν ελάχιστο αριθμό Ιπταμένων, που πολλές φορές ανεπάρκεια, όπως και τα εξειδικευμένα εργαλεία. αντιστοιχούσε στον αριθμό των διαθέσιμων αεροσκαφών. Η Εκπαίδευση των πιλότων γινόταν από τη Σχολή Ικάρων, η οποία είχε αρχίσει να λειτουργεί το 1930. Οι πιλότοι έπαιρναν παράλληλα και εκπαίδευση παρατηρητή, ενώ πολλοί από αυτούς ήταν Yπαξιωματικοί, η εκπαίδευση των οποίων άρχισε στις Σχολές Αεροπορίας το 1935. Οι επιτακτικές ανάγκες σε προσωπικό, καθώς το μεγαλύτερο μέρος του υλικού παραδόθηκε λίγο πριν τον πόλεμο, καλύφθηκε από μετατάξεις Αξιωματικών και Yπαξιωματικών από το Στρατό Ξηράς, ενώ τα κενά στις Μοίρες Ναυτικής Συνεργασίας ανέλαβαν να συμπληρώσουν στελέχη του Πολεμικού Ναυτικού. Στον τομέα της εκπαίδευσης του τεχνικού προσωπικού, πέρα από τις Σχολές Αεροπορίας, η ΕΒΑ εκπαίδευσε μέρος των στελεχών της κυρίως σε τεχνικής 16 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ

1 3 1. Ιπτάμενοι μπροστά από ένα εκπαιδευτικό Avro Tutor στη Δεκέλεια, το 1937. 2. Προπολεμική φωτογραφία ενός αεροσκάφους διώξεως AVIA B534-ΙΙ. Το 1940 τα λιγοστά αυτά αεροσκάφη ήταν πλήρως απαρχαιωμένα. Είχαν ενταχθεί στην 24η Μοίρα Διώξεως. 3. Ελληνικό αναγνωριστικό Potez 25. φύσης θέματα, ενώ πολλοί άλλοι μετεκπαιδεύτηκαν και στα εργοστάσια παραγωγής του υλικού στο εξωτερικό, αποκτώντας σημαντική πείρα στην επίλυση σοβαρών προβλημάτων. Ο πόλεμος στην ουσία χτύπησε την πόρτα της Ελλάδας και τη βρήκε με μια αεροπορία που μόλις είχε προλάβει να αναδιοργανωθεί ριζικά, κυρίως σε μέσα, χωρίς να έχει καταφέρει να επιτύχει τον εκσυγχρονισμό που επιθυμούσε, όπως θα φανεί σε επόμενο κεφάλαιο. Χωρίς πρόσφατες εμπειρίες στις σύγχρονες τακτικές και με πολλά νέα στελέχη, ο νεοσύστατος κλάδος της αεροπορίας κλήθηκε να αντιμετωπίσει μια υπερδύναμη στον αεροπορικό τομέα, με παράδοση, μέσα και αεροπορική βιομηχανία. Αυτό που πέτυχε μοιάζει φαινομενικά με ανέλπιστο θαύμα, η ανάλυση όμως θα δείξει ότι για άλλη μια φορά ότι οι μάχες δεν κερδίζονται ούτε με απλή σύγκριση των αριθμών, ούτε με ευχολόγια, ούτε τις κερδίζουν θαυματοποιοί. 2ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 Προμήθειες Αεροσκαφών της Ελληνικής Αεροπορίας Μελετώντας τα στοιχεία που ήδη παρατέθηκαν για τη σύνθεση και την οργάνωση της ΕΒΑ, μέχρι και την έναρξη των επιχειρήσεων του 1940, μπορεί κανείς να καταλήξει σε σημαντικά συμπεράσματα. Συγκεκριμένα, παρατηρείται μια πανσπερμία τύπων αεροσκαφών, ακόμα και για αεροπλάνα που προορίζονταν για τις ίδιες αποστολές. Έτσι εμφανίζονται 3 διαφορετικοί τύποι αεροσκαφών αναγνώρισης και στρατιωτικής συνεργασίας (τα απαρχαιωμένα γαλλικής προέλευσης Breguet 19 και Potez 25 και τα σύγχρονα για την εποχή τους γερμανικά Henschel Hs126). Επίσης, αποκτήθηκαν 3 διαφορετικοί τύποι σχετικά σύγχρονων βομβαρδιστικών (τα γαλλικά Potez 633 και τα βρετανικά Bristol Blenheim Mk IV και Fairey Battle Mk I), όλα σε ανεπαρκείς αριθμούς, που επέτρεπαν το σχηματισμό μόλις μίας μοίρας από κάθε τύπο. Ανάλογη εικόνα παρουσίαζαν και οι Μοίρες Ναυτικής Συνεργασίας, με 3 τύπους αεροσκαφών, τα απαρχαιωμένα βρετανικά Fairey IIIF, τα γερμανικά Dornier Do22Kg και τα επίσης βρετανικά AVRO ANSON Mk I. Την Αεροπορία Διώξεως πλαισίωναν επίσης 3 τύποι, τα πολωνικά PZL-24, τα γαλλικά Bloch MB-151 και τα βρετανικά Gloster Gladiator Mk I (μεμονωμένη περίπτωση δωρεάς 2 αεροσκαφών από τον ομογενή Σαρπάκη), όπου η αριθμητική υπεροχή των PZL-24 μπορεί να θεωρηθεί ότι εξασφάλιζε σχετική τυποποίηση στο μεγαλύτερο πλήθος των αεροσκαφών διώξεως. Παράλληλα, ως η πολυπληθέστερη αγορά ενός τύπου αεροσκαφών από μία χώρα που δεν ήταν υπερδύναμη, εξισορροπούσε άριστα τις πολιτικές πιέσεις και εντυπώσεις μεταξύ των πλευρών που έμελλε να συγκρουστούν στον επερχόμενο Β Παγκόσμιο Πόλεμο, υποβοηθώντας το προφίλ ουδετερότητας που επιδίωκε το καθεστώς Μεταξά. Από τα παραπάνω α/φη και λαμβάνοντας υπ όψη τις συνθήκες της εποχής και τις προδιαγραφές του ανταγωνισμού, μπορεί να αξιολογηθεί ότι οι τύποι Potez 63, Bloch MB-151 και Henschel Hs126 ήταν από τα καλύτερα στο είδος τους στις αρχές του Β Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ τα Blenheim, Fairey Battle Mk I, και PZL-24 χωρίς να είναι απαρχαιωμένα, είχαν ξεπεραστεί διεθνώς από τύπους με ανώτερες προδιαγραφές και επιδόσεις. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την αναξιοπιστία των κινητήρων Gnome Rhone, με τα οποία ήταν εφοδιασμένα τα γαλλικά αεροσκάφη (Potez 633 και Bloch MB-151) αλλά και τα PZL-24, έφεραν την ΕΒΑ σε υποδεέστερη θέση έναντι της Ιταλικής Αεροπορίας (Reggia Aeronautica), από την άποψη της ποιότητας του υλικού. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετώπισε η Ελλάδα, ήταν η εξεύρεση ικανών αεροσκαφών σε πλήθος και επιδόσεις, προκειμένου να ανταποκριθεί στην επερχόμενη λαίλαπα του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Το ίδιο βεβαίως αναζητούσαν και οι άλλες χώρες που ανέμεναν εμπλοκή στον πόλεμο αυτό, με αποτέλεσμα, οι παραδοσιακοί κατασκευαστές 18 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ

1 2 α/φών να μην μπορούν να ανταποκριθούν στη ζήτηση της τελευταίας στιγμής, περισσότερο για πολιτικούς, επιχειρησιακούς και εθνικούς λόγους, παρά από τα όποια προβλήματα προγραμματισμού της παραγωγής. Όλες οι χώρες οι οποίες κατασκεύαζαν και υποστήριζαν τα αεροσκάφη που είχε προμη- 1. Εκπαιδευτικό αεροσκάφος Avro 621 Tutor σε πτήση. Είναι εμφανής η έκθεση του πληρώματος στο ρεύμα του αέρα. 2. Αεροσκάφος Διώξεως Bloch MB-151. Παρά τις αξιόλογες προδιαγραφές του τύπου, οι προβληματικοί τους κινητήρες δεν επέτρεψαν στα καταδιωκτικά αυτά να έχουν την αναμενόμενη απόδοση. 3ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Προμήθειες Αεροσκαφών Ελληνικής Αεροπορίας ΠΙΝΑΚΑΣ 3-1: ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΕΣ ΑΕΡΟΣΚΑΦΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΑΣ ΤYΠΟΣ ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΑ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΡΟΛΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Spitfire Mk I 24 0 Δίωξη Κορυφαίας σχεδίασης F-4F-3A Wildcat 30 0 Δίωξη Σύγχρονης σχεδίασης P-40 Tomahawk 30 0 Δίωξη Σύγχρονης σχεδίασης Bloch MB-151 25 9 Δίωξη Σύγχρονης σχεδίασης PZL-24 36 36 Δίωξη Αξιόμαχα Martin Maryland 48 0 Βομβαρδισμός Σύγχρονης σχεδίασης Bristol Blenheim IIIF 24 0 Βομβαρδισμός Σύγχρονης σχεδίασης Potez 633 24 11 Βομβαρδισμός Σύγχρονης σχεδίασης Avro Anson Mk I 24 12 Βομβαρδισμός Ναυτικής Συνεργασίας F3F 30 0 - Ναυτικής Συνεργασίας Henschel Hs 126A-1 48 16 Στρατ. Συνεργ. Σύγχρονης σχεδίασης ΣYΝΟΛΟ 343 84 θευτεί η ΕΒΑ (Γαλλία, Βρετανία, Πολωνία, Γερμανία), είχαν εμπλακεί στον πόλεμο από το 1939, μάλιστα η Γαλλία και η Πολωνία είχαν καταληφθεί από τους Γερμανούς πριν από την εισβολή των Ιταλών στην Ελλάδα, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν για την υποστήριξη των ελληνικών αεροσκαφών σε ανταλλακτικά. Αυτοί οι παράγοντες καθιστούσαν αδύνατη την αναπλήρωση κάθε απώλειας αεροσκάφους, καταδεικνύοντας ιστορικά από άλλη σκοπιά αυτή τη φορά την αναγκαιότητα ανάπτυξης εγχώριας πολεμικής βιομηχανίας αιχμής. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι είχαν παραγγελθεί 25 αεροσκάφη διώξεως Bloch MB-151 από τη Γαλλία, από τα οποία παραδόθηκαν τελικά μόνο 9, και μάλιστα, όπως διαπιστώθηκε αργότερα, με μεταχειρισμένους τους ούτως ή άλλως προβληματικούς κινητήρες τους. Τα αεροσκάφη αυτά άργησαν και οι ίδιοι οι Γάλλοι να τα αξιοποιήσουν, καθώς υπήρχε μεγάλη έλλειψη σε έλικες για το συγκεκριμένο τύπο. Επίσης η σκληρά πιεζόμενη Βρετανία, έδινε το καλοκαίρι του 1940 τη Μάχη της Αγγλίας, και όντας μαχόμενη για την επιβίωσή της, είχε ελάχιστες δυνατότητες υποστήριξης της ΕΒΑ, πόσο μάλλον να ανταποκριθεί στα αιτήματα προμήθειας σύγχρονων αεροσκαφών, όπως τα Hurricane και Spitfire. Είναι γεγονός ότι από τον Ιούνιο του 1939 είχε τεθεί παραγγελία για 24 Supermarine Spitfire Mk I και άλλα 12 AVRO ANSON Mk I, πέραν των ήδη υπαρχόντων, τα αεροσκάφη όμως δεσμεύτηκαν με την έναρξη του Β Παγκόσμιου Πολέμου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι προσπάθειες απόκτησης 30 αεροσκαφών διώξεως τύπου F-4F-3A Wildcat από τις Η.Π.Α., οι οποίες ναυάγησαν την κρί- 2 1. Σχηματισμός τριών Ελληνικών Henschel Hs-126. Αυτά τα αναγνωριστικά ήταν σύγχρονα το 1940 και είχαν πολύ καλή απόδοση. 2. Σχηματισμός τριών AVRO ANSON Mk I πάνω από την Αθήνα κατά τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου το 1940. 3. Σειρά σταθμευμένων PZL P.24. Το «Δ129» φαίνεται εδώ εξοπλισμένο με πυροβόλα 20mm. 4. Τα Καταδιωκτικά Supermarine Spitfire έμελλε τελικά να φορέσουν τα ελληνικά χρώματα στη Μέση Ανατολή, την Ιταλία, και αργότερα στην ελεύθερη Ελλάδα, στις παραλλαγές MK.V&IX. Όμως, τους κρίσιμους μήνες στα 1940-41 δεν ήταν διαθέσιμα, ούτε καν για τις βρετανικές Μοίρες που έδρασαν στην Ελλάδα. 5. Ένα βομβαρδιστικό Blenheim IV της 32ης Μοίρας της ΕΒΑ στη Λάρισα μαζί με τους δύο χειριστές και τα αλεξίπτωτά τους. 20 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ

1 3 4 5 3ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Προμήθειες Αεροσκαφών Ελληνικής Αεροπορίας σιμη στιγμή. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία τα αεροσκάφη φέρονται να δεσμεύονται στη Μεσόγειο από του Βρετανούς κατά τη μεταφορά τους προς την Ελλάδα, τον Απρίλιο του 1941. Έτσι κι αλλιώς, ήταν ήδη πολύ αργά για να προλάβουν να ενταχθούν αποτελεσματικά στο ελληνικό αεροπορικό δυναμικό, που έδινε την τελευταία του μάχη απέναντι στη γερμανική Luftwaffe. Επρόκειτο για ένα σύγχρονο για την εποχή του αεροσκάφος δίωξης, το οποίο υπολειπόταν βέβαια των κορυφαίων σχεδιάσεων της εποχής (Spitfire, Bf-109) όμως ήταν σαφώς ανώτερο των μέσων που διέθετε η ήδη αποδυναμωμένη Ελληνική Αεροπορία και οπωσδήποτε πολύτιμο στον απεγνωσμένο αγώνα που διεξήγαγε. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν οι προσπάθειες απόκτησης 30 αεροσκαφών διώξεως τύπου F-4F-3A Wildcat από τις Η.Π.Α., οι οποίες ναυάγησαν την κρίσιμη στιγμή. Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία τα αεροσκάφη φέρονται να δεσμεύονται στη Μεσόγειο από του Βρετανούς κατά τη μεταφορά τους προς την Ελλάδα, τον Απρίλιο του 1941. Πέραν των ανωτέρω υπάρχουν αναφορές ότι η Ελληνική Κυβέρνηση είχε ζητήσει επιπλέον αεροσκάφη, και συγκεκριμένα 48 βομβαρδιστικά Martin Maryland, 60 συνολικά αεροσκάφη διώξεως, (F-4F- 3A Wildcat ή 30 από αυτά πλαισιωμένα με 30 P-40 Tomahawk) συμπεριλαμβανομένων των ανωτέρω 30 Wildcat, δηλαδή ό,τι καλύτερο διέθεταν το 1940/41 οι Η.Π.Α.) και 30 αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας, πιθανώς διπλάνα F3F. Όπως φαίνεται από τα στοιχεία αυτά είχε γίνει προσέγγιση προς κάθε κατεύθυνση, προσπαθώντας να αποκτηθούν τα πλέον σύγχρονα αεροσκάφη που διέθετε τη δεδομένη στιγμή κάθε χώρα που πολεμούσε ή έμελλε να ταχθεί στο πλευρό των Συμμάχων (βρετανικά Spitfire, γαλλικά Bloch MB-151, αμερικανικά F-4F-3A Wildcat και P-40 Tomahawk αλλά και βομβαρδιστικά Martin Maryland, πολωνικά PZL-24). Η κίνηση αυτή δε θα πρέπει να εκληφθεί ως απελπισμένη, αλλά είχε και την προοπτική της διάσπασης των παραγγελιών σε διαφορετικούς προμηθευτές, εξασφαλίζοντας με το νόμο των πιθανοτήτων ότι τελικώς κάποιες θα υλοποιούντο, ενώ ίσως κάποιες από τις χώρες προμηθευτές να έχαναν τον πόλεμο. Δυστυχώς για την Ελλάδα τα δύο σκέλη αυτού του σκεπτικού έγιναν ιστορική πραγματικότητα μετά την πτώση της Πολωνίας (Σεπτέμβριος 1939) και της Γαλλίας (Ιούνιος 1940), οι οποίες είχαν προμηθεύσει τα ικανότερα από τα αεροσκάφη που κατόρθωσε να παρατάξει η ΕΒΑ απέναντι στους Ιταλούς, στις 28 Οκτωβρίου 1940. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία μπορεί κανείς να διακρίνει μια διαφορετική προοπτική στις επιχειρήσεις που ανέλαβε η ΕΒΑ, αν επιχειρήσει μια σύγκριση των μέσων που είχαν παραγγελθεί και των μέσων που τελικώς παραδόθηκαν προς αξιοποίηση. Αν μάλιστα συνυπολογιστεί η τηρουμένων των αναλογιών- εξαιρετική απόδοση των πενιχρών αυτών μέσων, τα συμπεράσματα είναι ακόμα πιο χαρακτηριστικά, σύμφωνα και με τον πίνακα «3-1», στον οποίο παρουσιάζονται συγκεντρωτικά όλες οι παραγγελίες που μπόρεσαν να γίνουν γνωστές από τις πηγές. Στον πίνακα δεν υπολογίζονται τα αεροσκάφη που δόθηκαν από τους Βρετανούς κατά τη διάρκεια του πολέμου, καθώς δεν ήταν των τύπων που είχαν ζητηθεί από την Ελλάδα και οπωσδήποτε ήρθαν όταν ήδη οι επιχειρήσεις είχαν κλιμακωθεί. Επιχειρώντας την αξιολόγηση των στοιχείων αυτών σε αντιπαραβολή με το δυναμικό που τελικώς παρέταξε η ΕΒΑ, προκύπτει ότι αν είχε αποκτηθεί έγκαιρα αυτό το υλικό η ΕΒΑ θα είχε αυξήσει τις δυνάμεις της κατά 292% σε αεροσκάφη διώξεως, 311% σε βομβαρδιστικά και 171% σε αεροσκάφη ναυτικής συνεργασίας, παρατάσσοντας έναν ιδιαίτερα ισχυρό στόλο, αποτελούμενο κυρίως από σύγχρονα έως κορυφαίας σχεδίασης αεροσκάφη της εποχής, ικανά να αντιμετωπίσουν κάθε δυνητικό αντίπαλο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι το κορυφαίο ιταλικό αεροσκάφος διώξεως της εποχής, το Macchi C200, αποδείχτηκε υποδεέστερο των βρετανικών Hurricane, πόσο μάλλον έναντι των πιο σύγχρονων Spitfire που τα αντικατέστησαν σταδιακά. Άλλωστε, τα Spitfire ήταν τα μόνα αεροσκάφη που μπόρεσαν να αντιμετωπίσουν με ίσους όρους τα γερμανικά Bf-109 απέναντι στα οποία τα καταπονημένα ελληνικά PZL-24 δεν μπορούσαν να έχουν αξιώσεις. Ανάλογη απόδοση θα είχαν και τα γαλλικά Bloch ΜΒ-151, τα οποία είχαν όλες τις προδιαγραφές να υπερισχύσουν έναντι όλων των ιταλικών τύπων, αν δε τα περιόριζε το μικρό πλήθος τους και η αναξιοπιστία των κινητήρων τους. Όσο για τα αμερικανικής κατασκευής αεροσκάφη διώξεως Wildcat και Tomahawk, ήταν οπωσδήποτε κατώτερα των γερμανικών Bf-109 αλλά είχαν και αυτά τις δυνατότητες να αντιμετωπίσουν όλα τα υπόλοιπα γερμανικά και ιταλικά αεροσκάφη. Σε συνθήκες μάλιστα διάθεσης επαρ- 22 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ

PZL 24G 21η Μοίρα Διώξεως, Βασσιλική. (Εικονογράφηση: Παύλος Γερμίδης) Gloster Gladiator MkII 21η Μοίρα Διώξεως, ΕΒΑ. (Εικονογράφηση: Παύλος Γερμίδης) Bristol Blenheim Mk IV 32η Mοίρα Bομβαρδισμού, Aμπελών, Λάρισα. (Εικονογράφηση: Παύλος Γερμίδης) 3ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Προμήθειες Αεροσκαφών Ελληνικής Αεροπορίας κών δυνάμεων στην ΕΒΑ, μπορεί να αναλογιστεί κανείς τι ήταν σε θέση να πράξουν εκείνοι οι τόσο αποφασισμένοι Αεροπόροι, που αντιμετώπισαν αποτελεσματικά έναν αντίπαλο που υπερίσχυε ποιοτικά σε υλικό, το οποίο λογιστικά ήταν ανώτερο στα επίπεδα του 6:1. Στην όλη αξιολόγηση θα πρέπει να συνυπολογιστεί και ο παράγοντας της εκπαίδευσης, καθώς είναι δεδομένο ότι δεν αρκεί αυτή και μόνη η άφιξη σύγχρονων αεροσκαφών εν μέσω πολεμικών επιχειρήσεων, αλλά απαιτείται πολύχρονη προσπάθεια για την εκπαίδευση του προσωπικού, ιπτάμενου και τεχνικού, σε κάθε νέο τύπο, προκειμένου να αξιοποιηθεί το υλικό στο έπακρο. Για την Ελληνική Αεροπορία αλλά και κάθε αεροπορία, ιδιαίτερα με το ρυθμό που πήραν οι εξελίξεις κατά την εισβολή των Γερμανών στις 6 Απριλίου 1941, οι παραδόσεις αυτές θα είχαν ουσιαστική αξία αρκετούς μήνες νωρίτερα. Το μεγαλύτερο ίσως πλεονέκτημα της κατά τη γνώμη τους γράφοντος ήταν η δυνατότητά της να αναπληρώνει άμεσα τις απώλειές της από το ισχυρό δυναμικό που διατηρούσε σε βάσεις της Ιταλίας, καθώς μάλιστα δεν είχε εμπλακεί σοβαρά σε άλλο θέατρο επιχειρήσεων, πλην της αντιπαράθεσής της με το Βρετανικό Στόλο της Μεσογείου, τις υποβαθμισμένες δυνάμεις της RAF στην Αφρική και τη συμμετοχή της στη μάχη της Γαλλίας, η οποία εξελίχθηκε σε μονόπρακτο για έναν πρωταγωνιστή, τη γερμανική Lurtwaffe και είχε ήδη λήξει. Οι άρτια οργανωμένες βάσεις της και τα εργοστάσια παραγωγής των αξιόλογων εγχώριας σχεδίασης και κατασκευής αεροσκαφών της, της επέτρεπαν απρόσκοπτη υποστήριξη των επιχειρήσεων, καθώς μάλιστα οι εγκαταστάσεις αυτές ήταν έξω από τις δυνατότητες προσβολής της ΕΒΑ. Με την εμφάνιση της πανίσχυρης γερμανικής Luftwaffe στο προσκήνιο των επιχειρήσεων, τα Με την εμφάνιση της πανίσχυρης γερμανικής Luftwaffe στο προσκήνιο των επιχειρήσεων, τα δεδομένα έγιναν συντριπτικά, καθώς η τελευταία εμφανιζόταν απλά ως η ισχυρότερη αεροπορική δύναμη του κόσμου, με αεροσκάφη κορυφαίας τεχνολογίας, άρτιο προσωπικό, άφθονα μέσα και κυρίως, πρωτοποριακό δόγμα συνδυασμένων επιχειρήσεων. Εντελώς αντίθετη ήταν η εικόνα που εμφάνιζε η Ιταλική Αεροπορία (RA) κατά την προετοιμασία και την έναρξη των επιχειρήσεων. Έχοντας στις τάξεις της μια πλειάδα από σύγχρονα αεροσκάφη Διώξεως (Macchi C.200, FIAT G.50) και Βομβαρδισμού (Savoia S-79, Ju-87 Stuka, CANT Z1007bis) της εποχής, πλαισιωμένα από πλήθος άλλων λιγότερο ικανών αλλά αξιόλογων τύπων, υπερτερούσε ποιοτικά και αριθμητικά σε επίπεδο που δεν επιδέχεται σύγκριση. Τα χαρακτηριστικά αυτά της επέτρεπαν να ελπίζει σε συνθήκες αεροπορικής κυριαρχίας πάνω από το μέτωπο, με παράλληλη αυξημένη δυνατότητα να πλήξει σε βάθος τις ούτως ή άλλως ελάχιστες υποδομές τις Ελλάδας, με τακτικούς και στρατηγικούς βομβαρδισμούς. 2 δεδομένα έγιναν συντριπτικά, καθώς η τελευταία εμφανιζόταν απλά ως η ισχυρότερη αεροπορική δύναμη του κόσμου, με αεροσκάφη κορυφαίας τεχνολογίας, άρτιο προσωπικό, άφθονα μέσα και κυρίως, πρωτοποριακό δόγμα συνδυασμένων επιχειρήσεων. Με όλα αυτά τα εις βάρος του δεδομένα, το προσωπικό της ΕΒΑ καλείτο να υπερβεί κάθε προσδοκία, και μπορεί κανείς να ισχυριστεί με βεβαιότητα ότι απλά όλα όσα θα κατόρθωναν οι Έλληνες αεροπόροι, απέναντι σε έναν τόσο υπέρ- 24 ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΤΕΡΑ

1 2 τερο αντίπαλο, θα οφειλόταν σε παράγοντες που δεν είχαν προβλέψει οι αντίπαλοι τους σχεδιαστές των επιχειρήσεων: Θάρρος, Αποφασιστικότητα, θέληση για τη νίκη. Άλλωστε ούτε αυτούς, ούτε τους συναδέλφους τους του Στρατού και του Ναυτικού τους είχε ρωτήσει κανείς αν ήταν διατεθειμένοι να χάσουν εκείνον τον πόλεμο 1. Τέσσερα ελληνικά βομβαρδιστικά Potez 633 στο έδαφος. 2. Φωτογραφίες Wildcat F-4F-3 με ελληνικά εθνόσημα. Το πλοίο που μετέφερε τα αεροσκάφη δεσμεύτηκε τελικά καθ οδόν προς την Ελλάδα από τους Βρετανούς, τον Απρίλιο του 1941. 3ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ