Σ Υ Ν Ε Σ Μ Ο Σ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ω Ν Β Ι Ο Μ Η Χ Α Ν Ι Ω Ν Εθνικό Σχέδιο ράσης για την Κοινωνική Ενταξη 2003-2005 Ο κοινωνικός αποκλεισµός αποτελεί πολυσύνθετο φαινόµενο που δε χαρακτηρίζεται µόνο από χαµηλά εισοδηµατικά επίπεδα. Στη χώρα µας είναι αποτέλεσµα διαρθρωτικών µεταβολών που αφορούν κυρίως την επιµονή της µακροχρόνιας ανεργίας, τις µεταβολές στις µεταναστευτικές ροές, τις αλλαγές στις παραδοσιακές οικογενειακές δοµές κ.α. Το φαινόµενο επιδεινώνεται ιδιαίτερα από την αδυναµία της οικονοµίας να δηµιουργήσει νέες θέσεις εργασίας καθώς και από την αναδιάρθρωση του αγροτικού τοµέα που βρίσκεται ακόµη σε εξέλιξη. Είναι δεδοµένο ότι ο αποκλεισµός δηµιουργεί ηθικά διλήµµατα και µεγάλο κόστος για την κοινωνία και αναβιώνει αρνητικές και αµυντικές στάσεις. Η αντιµετώπισή του δεν µπορεί παρά να τοποθετηθεί σ ένα στρατηγικό πλαίσιο ανάπτυξης, προώθησης της απασχόλησης, παροχής δυνατοτήτων για ανάπτυξη βασικών δεξιοτήτων, συνεχούς βελτίωσης των δεξιοτήτων για όλους, ενίσχυσης της απασχολησιµότητας και ανάπτυξης συστηµάτων κοινωνικής προστασίας µε στόχο τη µείωση της φτώχειας. Η ενίσχυση των πολιτικών απασχόλησης, όπως αναφέρεται και σε σχετική απόφαση του Συµβουλίου, είναι ουσιώδους σηµασίας για την 1
προώθηση της οικονοµικής και κοινωνικής συνοχής. Επι πλέον η φιλοσοφία της κοινωνικής ένταξης πρέπει να διαπερνά κάθε νεοσχεδιαζόµενη πολιτική. Σ αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να έχουµε υπόψη ότι η διατήρηση και η βελτίωση µιας υψηλού επιπέδου κοινωνικής πολιτικής που θα ενδιαφέρεται για τη µείωση της ανεργίας, την αύξηση της απασχόλησης και την επίτευξη ενός καλού επιπέδου ζωής, δεν µπορεί παρά να στηρίζεται σε µια συνεχώς αναπτυσσόµενη οικονοµία µε παραγωγικές και ανταγωνιστικές επιχειρήσεις. Ετσι µόνο µπορεί να παραχθεί ο πλούτος που απαιτείται για τη βελτίωση του βιοτικού και κοινωνικού επιπέδου των πολιτών και της ποιότητας των παρεχοµένων υπηρεσιών. Θεωρητικά συµφωνούµε µε την ανάλυση και τις κατευθύνσεις που περιγράφονται στο Εθνικό Σχέδιο ράσης για την Κοινωνική Ενσωµάτωση 2003-2005, παρά το γεγονός ότι δε λάβαµε γνώση του ολοκληρωµένου Σχεδίου λόγω χρονικών δεσµεύσεων παράδοσής του στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πέραν τούτου και αξιοποιώντας τις δυνατότητες που δίνει η νεοσυσταθείσα Εθνική Επιτροπή για την Κοινωνική Προστασία θα θέλαµε να συνεισφέρουµε στον προβληµατισµό για τη βελτίωση των πολιτικών για την κοινωνική προστασία λαµβάνοντας υπόψη τα παρακάτω δεδοµένα : 2
1. ότι όπως αναφέρουν και παλαιότερες αναλύσεις και µελέτες, στη χώρα µας δεν υπήρχε εµπεριστατωµένη συζήτηση για την έννοια κοινωνικός αποκλεισµός και τι αυτή περιλαµβάνει, 2. ότι τα µέτρα που λαµβάνονται για την κοινωνική προστασία ήταν και παραµένουν αποσπασµατικά, µη καταγεγραµµένα και ως εκ τούτου δύσκολο να αποτιµηθούν και αξιολογηθούν, 3. ότι η χώρα µας δαπανά από τα υψηλότερα ποσοστά για την κοινωνική προστασία στην Ευρωπαϊκή Ενωση µε αµφίβολα πολλές φορές αποτελέσµατα, 4. ότι υπάρχει η υποχρέωση εκπόνησης Εθνικού Σχεδίου ράσης για την Κοινωνική Ενσωµάτωση κάθε δύο χρόνια, Σ αυτό το πλαίσιο θεωρούµε ότι η προώθηση µιας πολιτικής για την κοινωνική ένταξη πρέπει να κινηθεί στις εξής οριζόντιες κατευθύνσεις : Να έχει συνεκτική και ουσιαστική συνέργια µε τις κατευθυντήριες γραµµές για την απασχόληση και τις γενικές κατευθύνσεις για την οικονοµική πολιτική 3
Να γίνει πλήρης καταγραφή των πολιτικών που αφορούν την κοινωνική προστασία µε στόχο την ορθολογικοποίησή τους, το συντονισµό τους και την περιοδική αξιολόγησή τους. Να καταγραφούν οι αποκλεισµένες οµάδες, να επισπευσθεί η ανάπτυξη δεικτών, και να υπάρξει σχέδιο ιεράρχησης αναγκών και θέσης προτεραιοτήτων για το σχεδιασµό πολιτικών. Επιβάλλεται ο εκσυγχρονισµός (ευέλικτη διευθέτηση) της εκπαιδευτικής πολιτικής και των πολιτικών κατάρτισης προκειµένου να διευκολύνεται η πρόσβαση των αποκλεισµένων οµάδων µε στόχο την υποστήριξη της έννοιας διαβίου µάθηση. Είναι απαραίτητη η ευαισθητοποίηση της κοινής γνώµης και ενηµέρωση της πάνω στα σύγχρονα προβλήµατα οµάδων αποκλεισµένων. Σ αυτό το πλαίσιο προτείνεται η αξιοποίηση της 5ετούς εκστρατείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά των διακρίσεων. Ανοιγµα της επιχειρηµατικότητας σε όλα τα µέλη της κοινωνίας και δηµιουργία υπηρεσιών στήριξης των οµάδων στόχου που επιθυµούν να αναλάβουν επιχειρηµατική δράση (γυναίκες, εθνοτικές µειονότητες, άτοµα µε αναπηρίες κ.α). 4
Ειδικότερα προτείνουµε τη σύσταση θεµατικών οµάδων στο πλαίσιο της Εθνικής Επιτροπής για την Κοινωνική Προστασία οι οποίες θα µελετήσουν κατά προτεραιότητα τα εξής θέµατα : Α) Χάραξη ολοκληρωµένης µεταναστευτικής πολιτικής µε άξονες τον έλεγχο της µεταναστευτικής ροής σε σχέση µε την σε µακροπρόθεσµη βάση ανάγκη της χώρας σε ανθρώπινο δυναµικό και δεξιότητες καθώς και την κοινωνική και πολιτισµική ενσωµάτωση των µεταναστών. Σ αυτή την κατεύθυνση πρέπει να δηµιουργηθούν επι πλέον : α) πλαίσιο για την καταπολέµηση της αδήλωτης εργασίας β) δίκτυο για την ευαισθητοποίηση των δηµοσίων αρχών σχετικά µε την αντιµετώπιση των οικονοµικών µεταναστών. Β) Σχετικά µε την παράταση του επαγγελµατικού βίου χρειάζεται να εξετασθούν περιπτώσεις διαµόρφωσης κινήτρων προς τις επιχειρήσεις και τους εργαζόµενους µε στόχο την επιµήκυνση της παραµονής των στην αγορά εργασίας. (µείωση ασφαλιστικών εισφορών σε εργαζόµενους συνταξιούχους, συνδυασµός µειωµένης σύνταξης και µειωµένης εργασίας κ.α) Γ) Σχετικά µε τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωµένων χρειάζεται η λήψη µέτρων για τη µείωση της γραφειοκρατίας και απλοποίηση των διαδικασιών των υπηρεσιών υγείας, επέκταση των ΚΑΠΗ σε δήµους που δεν υπάρχουν (π.χ ήµος Αθηναίων) και ανάπτυξη δικτύου ειδικών 5
συµβούλων που θα παρέχουν στους ηλικιωµένους ψυχολογική, κοινωνική και άλλου είδους υποστήριξη για τα τρέχοντα ζητήµατα που τους αφορούν. ) Σχετικά µε τα άτοµα µε αναπηρίες θεωρούµε ότι πρέπει να δηµιουργηθούν ειδικά προγράµµατα κατάρτισης στον ΟΑΕ για την εκπαίδευσή τους πριν από την αναγκαστική τοποθέτησή τους σε επιχειρήσεις. Επι πλέον ο ΟΑΕ πρέπει να συµµετέχει ενεργά στην εργονοµική διευθέτηση των χώρων εργασίας όπου αυτή κρίνεται απαραίτητη. Αθήνα: 1/8/2003 6