ΑΝΟΙΚΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ «Η ΤΟΛΜΗ»

ΑΝΟΙΚΤΗ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΕΞΑΡΤΗΜΕΝΩΝ ΑΤΟΜΩΝ «Η ΤΟΛΜΗ» 1992-2007 15 ΧΡΟΝΙΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ Ο ΙΔΡΥΤΗΣ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΥΠΈΥΘΥΝΟΣ ΤΗΣ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ «Η ΤΟΛΜΗ» ΔΡ. ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΒΕΡΕΣΙΕΣ ΑΦΗΓΕΙΤΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ Στις 23 Οκτωβρίου 1992 στο Παλιό Γενικό Νοσοκομείο Λάρνακας έγιναν τα εγκαίνια της Ανοικτής Θεραπευτικής Κοινότητας Εξαρτημένων Ατόμων «Η ΤΟΛΜΗ». Φέτος συμπληρώνονται 15 χρόνια ζωής και Προσφοράς. 1992-2007 ΑΠΟ ΠΟΥ ΞΕΚΙΝΗΣΑΜΕ ΚΑΙ ΠΟΥ ΕΙΜΑΣΤΕ Η ανάγκη για δημιουργία Ανοικτών μορφών στήριξης/βοήθειας και αλληλοβοήθειας εξαρτημένων ατόμων στην Κύπρο ξεκίνησε από την στιγμή που έγινε προσπάθεια αποϊδρυματοποίησης των αλκοολικών από το Ψυχιατρικό Άσυλο Αθαλάσσας. 1 / 6

Η προσπάθεια αυτή ξεκίνησε το 1985 όταν πρωτοδιοριζόμενος ψυχίατρος στο Ψυχιατρικό Άσυλο Αθαλάσσας αντιλήφθηκα την τραγωδία 35 ατόμων, εξαρτημένων στο αλκοόλ που μπαινόβγαιναν εκεί χωρίς αποτέλεσμα. Ο Νόμος με τον οποίο λειτουργούσε το Ψυχιατρικό σύστημα που ήταν βασισμένος στον Πρώτο Αποικιοκρατικό Νόμο του 1891 πρόβλεπε την ύστερα από συνεχή παραμονή ψυχικά ασθενή στο Άσυλο πάνω από 90 μέρες κήρυξη του σε Πιστοποιημένο Ψυχικά Ασθενή. Με την πράξη αυτή ο ψυχικά ασθενής έχανε όλα του ανθρώπινα δικαιώματα, δεν είχε δικαίωμα να ψηφίζει, να κατέχει άδεια οδηγού, διαβατήριο και να μην μπορεί να χειρίζεται τα περιουσιακά του στοιχεία. Όταν απελευθερωνόταν για λίγες μέρες να πάει στο σπίτι του θεωρείτο πως βρισκόταν με άδεια, την ανάκληση της μπορούσε να προβεί ο οποιοσδήποτε, συγγενής ή γείτονας, κοινοτάρχης ή αστυνομία, ακολουθούσε σύλληψη και με χωρίς καμία διαδικασία εκ νέου εγκλεισμός στο Άσυλο. Οι αλκοολικοί δεν είναι ψυχικά ασθενείς. Αλλά κρίνονταν ως τέτοιοι. Και είχαν την ίδια τύχη όπως αυτούς. Η πορεία ήταν η ακόλουθη. Μέθη-καταγγελία-σύλληψη- μεταφορά στο Ψυχιατρείο- Θάλαμος Εισδοχής ή Θάλαμος 5 όπου ήσαν οι επικίνδυνοι ψυχασθενείς- Θάλαμος Αποκατάστασης 36- Άδεια-Μέθη... και ο ίδιος κύκλος. Η πρώτη νύξη που έγινε στην Διεύθυνση για πρόγραμμα απελευθέρωσης των εξαρτημένων από το αλκοόλ έφερε αρνητική απάντηση με όλους τους δικαιολογημένους για την εποχή λόγους. Αφού όμως έγινε μελέτη των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας των ατόμων και της αναζήτησης κινήτρων από δικής τους πλευράς, αλλά και της ύπαρξης έστω και λίγη στήριξης από το οικογενειακό περιβάλλον έγινε ένας κατάλογος και βρέθηκαν έξι συγκεκριμένα άτομα. Μαζί μαυτόυς και τις οικογένειες τους αρχίσαμε συστηματική εργασία μες σκοπό το σπάσιμο του φαύλου κύκλου της εισδοχής επανεισδοχής και πολύ σύντομα είχαμε τα πρώτα αποτελέσματα. Κατορθώσαμε σε ένα εξάμηνο να απελευθερώσουμε τρία άτομα και μαζί αρχίσαμε τον αγώνα να παραμένουν στα σπίτια τους και να συνεχίσουν να εργάζονται στις εργασίες τους. Τότε ήταν που προέκυψε το μεγάλο ζήτημα πως διατηρούνται στην οικογένεια και κοινωνία. Μόνο η θέληση μας και η δική τους δεν ήταν αρκετή. Έπρεπε να βρούμε τρόπο για την ψυχολογική τους υποστήριξη και αφού η Διεύθυνση των Ψυχιατρικών Υπηρεσιών δεν μας έδινε υπηρεσιακό χρόνο για να κάνουμε την προσπάθεια αυτή βρήκαμε χώρο στο κτίριο της Ψυχιατρικής Πτέρυγας και μαζί με τον τότε Νοσηλευτή Ανδρέα Παυλάκη αρχίσαμε τις πρώτες μας συναντήσεις πρώτα με τους τρεις εξαρτημένους στο αλκοόλ.από το Ψυχιατρείο και με τις οικογένειες τους και αργότερα με ακόμη τρεις που άρχισαν να νοσηλεύονται στην Ψυχιατρική Κλινική. Η πρώτη συνάντηση έγινε στις 6 Μαρτίου 1986 και αυτή θεωρείται η πρώτη μέρα έναρξης των Ομάδων Αυτοβοήθειας Εξαρτημένων Ατόμων στην Κύπρο. Τότε την προσπάθεια μας ενίσχυσε με προσωπική συμμετοχή και ο Ψυχίατρος Χρίστος Χαραλαμπίδη. Σε ορισμένες περιπτώσεις βρήκαμε βοήθεια και μας βοηθούσαν όταν είχαμε ανάγκη οι Ψυχίατροι Πανίκος Όξινος και Ευάγγελος Αναστασίου. Ακολούθησε η μετάθεση μου στην Ψυχιατρική Πτέρυγα και τότε επίσημα άρχισαν οι Ψυχιατρικές Υπηρεσίες να προσφέρουν εξειδικευμένη θεραπεία των εξαρτημένων από το αλκοόλ. Μεγάλη βοήθεια 2 / 6

έδωσε στην προσπάθεια η συμμετοχή μας στην Ομάδα Οικογενειακής Θεραπείας που τότε γινόταν από τον Ψυχίατρο Βάσο Πύργο και την Ψυχολόγο Ντίνα Μουστερή. Η γνωριμία με την συστημική σκέψη βοήθησε στην κατανόηση των πολλών προβλημάτων του οικογενειακού συστήματος των εξαρτημένων ατόμων, αλλά και την καλύτερη γνώση ενός τόσο μεγάλου προβλήματος του κοινωνικού συστήματος και από τότε άρχισε η αναζήτηση τρόπων πρόληψης και αντιμετώπισης του. Η προσπάθεια αυτή συνεχίστηκε στην Λευκωσία μέχρι τον Ιούνη του 1989, όπότε και μετατέθηκα στην Λάρνακα. Πριν από αυτό όμως πρέπει να πούμε πως η προσπάθεια των Ομάδων Αυτοβοήθειας, αλλά και η Θεραπεία εξαρτημένων στα πλαίσια της Ψυχιατρικής Κλινικής έβαλε τις βάσεις για την ίδρυση το 1991 της Θεραπευτικής Μονάδας Εξαρτημένων Ατόμων ( ΘΕΜΕΑ). Η μετάθεση μου λοιπόν στην Λάρνακα φέρνει και την ιδέα της ανάπτυξης του εθελοντισμού και την συνέχιση της αλληλοβοήθειας μέσα από την δημιουργία ομάδων αυτοβοήθειας και σε άλλους τομείς της ενίσχυσης της ψυχικής υγείας. Για να γίνει αυτό πραγματικότητα τον ίδιο χρόνο και με την πολύ ενεργό συμμετοχή της κ. Ελίζ Τοροσιάν, μια πολύ αλτρουιστικής προσωπικότητας της Λάρνακας και της Κύπρου και με την βοήθεια άλλων κυριών και παραγόντων της Λάρνακας ιδρύσαμε τον Σύνδεσμο «Ψυχική Υγεία Για Όλους- Λάρνακας». Τον επόμενο χρόνο,1990 σε συνεργασία με τον Πανιερότατου Μητροπολίτη Κιτίου κ.κ. Χρυσόστομο και άλλους πολίτες της Λάρνακας ιδρύσαμε τον Σύνδεσμο Καταπολέμησης Ναρκωτικών Λάρνακας. Μέσα στα πλαίσια του Συνδέσμου Ψυχική Υγέια Για Όλους Λάρνακας το 1990 ιδρύσαμε το Ανοικτό Ψυχοθεραπευτικό Κέντρο, όπου εκεί λειτουργήσαμε διάφορες ομάδες Αυτοβοήθειας- Ομάδα Στήριξης με Κατά Πλάκας Σκλήρυνση, Ομάδα Αυτοβοήθειας Αλκοολικών, Ομάδα Στήριξης Συγγενών με γεροντική άνοια, ομάδα στήριξης νευρωσικών γυναικών και ομάδα στήριξης συγγενών με σχιζοφρένεια. Τα πρώτα δύο χρόνια ήμουν ο μοναδικός Διευκολυντής στις ομάδες αυτές που γίνονταν εθελοντικά σε τακτές συναντήσεις τα απογεύματα. Αργότερα διορίστηκαν από τον Σύνδεσμο για μερική απασχόληση οι Ψυχολόγοι κ. Μαίρη Δήμου και η κ. Ρόη Ιωάννου. Η μεγάλη ανάπτυξη όμως του προβλήματος, οι πολλές αιτήσεις για συμμετοχή, όχι μόνο αλκοολικών, αλλά και εξαρτημένων σε παράνομες ουσίες, αλλά και η θέληση του Συνδέσμου Καταπολέμησης Ναρκωτικών να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια οδήγησε στην ανάγκη για την δημιουργία ξεχωριστής δομής για Στήριξη των Ατόμων αυτών. Ύστερα από πρόταση που κάναμε στα Διοικητικά Συμβούλια των δύο Συνδέσμων( Συνδέσμου καταπολέμησης Ναρκωτικών και του Συνδέσμου Ψυχικής Υγεία Για Όλους και μετά από κοινή σύσκεψη που έγινε στην Μητρόπολη Κιτίου τον Μάιο του 1992 πάρθηκε απόφαση για την δημιουργία της πρώτης στην Κύπρο Ανοικτής Θεραπευτικής Κοινότητας Εξαρτημένων Ατόμων και της δόθηκε το όνομα ΤΟΛΜΗ. Και πράγματι έτσι ήταν. Ήταν πράγματι τόλμη και για μένα, αλλά και για όλους όσους μου συμπαραστάθηκαν, μέσα σε συνθήκες που δύσκολα εξηγούνται- ο Δημόσιος Υπάλληλος, ψυχίατρος των Ψυχιατρικών 3 / 6

Υπηρεσιών να αναπτύσσει εθελοντικές πρωτοβουλίες, και δη μέσα σε χώρο του Παλιού Γενικού Νοσοκομείου. Οι τιμωρητικές υπηρεσιακές επιπτώσεις για μένα έρχονταν η μια μετά την άλλη και ήσαν αρκετά οδυνηρές αφού για τέσσερα συνεχή χρόνια η αξιολόγηση μου έπεσε από τα 8 άριστα στο 1 άριστα και γίνεται αντιληπτό πως το κεφάλαιο προαγωγή και ανέλιξη τέλειωσε ολοκληρωτικά για την καριέρα μου, αλλά η προσπάθεια πέτυχε.. Στις 23 Οκτωβρίου 1992 ο τότε Υπουργός Υγείας κ. Πανίκος Παπαγεωργίου με στην παρουσία των αρχών της Λάρνακας τέλεσε τα εγκαίνια της ΤΟΛΜΗΣ σε χώρο στο Παλιό Γενικό Νοσοκομείο και η κ. Μαίρη Δήμου συνέχισε τις ομάδες Αυτοβοήθειας. Συνεχιστής Ψυχολόγος ήταν η κ. Αντρη Θεοκλή. Αυτό όμως που έκανε η ΤΟΛΜΗ στην Λάρνακα δεν ήταν μόνο η Αλληλοβοήθεια προς τους εξαρτημένους. Ήταν και η συνένωση αρκετών «τρελών» εθελοντών ( σύνολον 34) από ολόκληρη την Κύπρο, οι οποίοι διψασμένοι από την ανάγκη των γνώσεων και της βοήθειας των εξαρτημένων ατόμων αγκάλιασαν την προσπάθεια μας και συμμετείχαν σε μια ομάδα εκπαίδευσης που τώρα που την σκέφτομαι ήταν μοναδική. Από την Ελλάδα κοντά μας ήταν στην προσπάθεια μας ο Φοίβος Ζαφειρίδης, ο ιδρυτής της ΙΘΑΚΗΣ στην Θεσσαλονίκη και τότε Διευθυντής του, ο επόμενος Διευθυντής του ΚΕΘΕΑ κ. Παμπης Πουλόπουλος, η Ψυχολόγος κ. Άννα Τσιμπουκλή, ο Νίκος Τέντης και άλλα πολλά στελέχη του ΚΕΘΕΑ αλλά και άλλοι φίλοι όπως ο Καθηγητής Ψυχίατρος Μιχάλης Μαδιανός, η Ψυχολόγος Άννα Κοκκέβη υπεύθυνη τότε του ΕΚΤΕΠΝ Ελλάδας του ΕΠΙΨΥ και ο Καθηγητής Ακαδημαϊκός και αργότερα Υπουργός Υγείας της Ελλάδας κ. Κώστας Στεφανής και πολλοί άλλοι, οι έκαναν αφιλοκερδώς επισκέψεις στην Κύπρο μας επιμόρφωναν και μας ενίσχυαν συνεχώς. Οι εκπαιδευτικές μας συνάξεις και ο ερχομός του κινητού τηλεφώνου μας έδωσαν την ιδέα για την δημιουργία της ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ. ( 09 52 40 57) Με την βοήθεια του Συνδέσμου Ψυχική Υγεία για Όλους αγοράσαμε ένα κινητό τηλέφωνο που ήταν τότε σχεδόν μισό τούβλο και αρχίσαμε εθελοντικά να μοιραζόμαστε το τηλέφωνο και αυτό να γυρίζει από πόλη σε πόλη. Η πρωτοβουλία αυτή διάρκεσε μέχρι το 1995 όπου μεταφερθήκαμε στο νέο GSM αριθμό 99 659 659, ο οποίος παρόλο που τον χειρίζομαι μόνος συνεχίζει να υπάρχει και μέχρι σήμερα στις εφημερίδες. Η Ομάδα αυτή και οι πρωτοβουλίες που πήρε γύρω από το θέμα των εξαρτήσεων και με πρωτοστάτη την ΤΟΛΜΗ και τον Σύνδεσμο Καταπολέμησης Ναρκωτικών Λάρνακας έβαλαν τις βάσεις το 1994 στην ίδρυση του Κέντρου Ενημέρωσης για τα Ναρκωτικά και Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΝΘΕΑ). Η ΤΟΛΜΗ σαν ένα από τα ιδρυτικά μέλη του ΚΕΝΘΕΑ συνέχισε τον δρόμο της και το 1995 απόκτησε δικό της καταστατικό και έγινε ξεχωριστή οργάνωση. Από τότε Υπεύθυνος Ψυχολόγος της ΤΟΛΜΗΣ ανάλαβε και είναι ο Γιώργος Πογιατζής. Με έδρα την Λάρνακα και στον χώρο του ΚΕΝΘΕΑ πλέον από το 1998 συνεχίζει να προσφέρει βοήθεια σε εξαρτημένα 4 / 6

άτομα. Οι ανάγκες για στήριξη εξαρτημένων ατόμων και η συνεχής άρνηση των εκάστοτε διευθυντών των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και άλλων αρμοδίων για την ύπαρξη του προβλήματος και την αδυναμία τους να αντιληφθούν την δυναμική του ανάπτυξη και να δημιουργήσουν κρατικές μονάδες αποτοξίνωσης και απεξάρτησης μας οδήγησαν στην σκέψη η ΤΟΛΜΗ να γίνει παγκύπρια οργάνωση και να ιδρύσει παραρτήματα και στις άλλες πόλεις της Κύπρου. Έτσι το 2000 ιδρύεται στην Λευκωσία τμήμα της ΤΟΛΜΗΣ με πρώτη υπεύθυνο την κ. Χριστίνα Πέτα.Το 2003 ιδρύεται την Λεμεσό με υπεύθυνη την κ. Μαρία Μπεγλιτσή και συνεχιστή τον Γιώργο Πογιατζή ( απλή συνωνυμία με τον άλλο Γιώργο Πογιατζή που αναφέρθηκε προηγουμένως) και το 2006 η προσπάθεια συνεχίζεται την Πάφο με πρώτη Υπεύθυνο την κ. Γαβριέλα Γαβριήλ. Ο τρόπος με τον οποίο η ΤΟΛΜΗ Πάφου άρχισε την λειτουργία της με την δημιουργία ανεξάρτητης τοπικής επιτροπής δημιούργησε νέα δεδομένα και ιδέες για την οργανωτική λειτουργία των παρατημάτων σε τοπικό επίπεδο και μόνο επιστημονικά να καθοδηγείται κεντρικά. Στην όλη προσπάθεια για ύπαρξη και λειτουργία της ΤΟΛΜΗΣ οι δυσκολίες και τα εμπόδια ήσαν αρκετά. Ακόμη και αυτό το Αντιναρκωτικό Συμβούλιο Κύπρου στην πλειοψηφία του, μη μπορώντας να σταθεί στο επίπεδο των ευθυνών του και μη αντιλαμβανόμενο το έργο που επιτελεί η ΤΟΛΜΗ προέβη σε μια πράξη ντροπής που δεν τιμά κανένα- το 2006 να επιστρέψει στο κρατικό προϋπολογισμό 24.000 Λίρες Κύπρου με την δικαιολογία πως η ΤΟΛΜΗ δεν μπόρεσε να αποδείξει επιστημονικά της αποτελέσματα.της σε σημείο όπου τα περισσότερα στελέχη της να εργαστούν χωρίς μισθό για ολόκληρο τον χρόνο. Σήμερα η ΤΟΛΜΗ εξυπηρετεί γύρω στα 150 άτομα τον χρόνο. Εποπτεύεται και αξιολογείται εξωτερικά από τον Ψυχίατρο κ. Παναγιώτη Γιωργάκα και τυγχάνει επίσης επιστημονικής εποπτείας από τον καθηγητή Φίλιπ Λάζαρωφ. Η ΤΟΛΜΗ είναι το καλύτερο παράδειγμα τόλμης και αυταπάρνησης στον τομέα των εξαρτήσεων. Εκεί όπου οι εξαρτημένοι και οι συγγενείς τους είναι και παραμένουν αβοήθητοι και εγκατελειμένοι από το κράτος εθελοντές της τιμής να θέτουν πάνω από το προσωπικό τους συμφέρον το κοινό και να συνεχίζουν παρόλο τον πόλεμο και τις διακρίσεις να προσφέρουν βοήθεια και στήριξη σε όλους όσους έχουν ανάγκη να απεξαρτηθούν και να ξεκινήσουν μια νέα ζωή. ΤΟΛΜΗ. 1992-2007 15 ΧΡΟΝΙΑ ΖΩΗΣ. Δύναμη μας το χαμόγελο όλων όσων ανιδιοτελώς βοηθήσαμε. Η ανταπόκριση μας- ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όσους μας αγάπησαν και μας υποστήριξαν. Δεκαπέντε χρόνια αγώνα. Και η πορεία συνεχίζεται... 5 / 6

Δρ. Κυριάκος Βερεσιές, Νευρολόγος- Ψυχίατρος Ο ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΤΩΝ ΠΡΩΤΩΝ ΣΤΕΛΕΧΩΝ ΤΗΣ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΓΡΑΜΜΗΣ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ 1992-1995 ( Με την σειρά που είχαν το κινητό τηλέφωνο στην κατοχή τους το πρώτο εξάμηνο της λειτουργίας του Οκτώβρης 1992- Μάρτης 1993) 1.Άννα Κούμαλλου 2.Χρύσω Αδάμου 3.Ιωάννα Κυριακίδου 4.Παναγιώτα Ιωακείμ 5.Ελένη Κυριάκου 6.Χαρά Ταπανίδου 7.Φωτούλα Φιλίππου 8.Νεόφυτος Παπανεοφύτου 9.Ρόη Ιωάννου 10.Στέλλα κοντού 11.Μαίρη Δήμου 12.Κωστάκης Κωνσταντίνου 13.Ανδρέας Παυλάκης 14.Μαρία Τσιοπουριάν 15.Σωκράτης Τρύφωνος 16.Μυρούλα Στεφανίδου 17.Αντώνης Μήτσιγκας 18.Μαριάνα Τρύφωνος 19.Γιάννης Στυλιανίδης 20.Ντία Θεοδώρου 21.Χρύσανθος Χαρλάμπους 22.Λουκία Αλκιβιάδη 23.Μαρία Δεσπότου 24.Χρυστάλλα Χριστοφόρου 25.Κυριάκος Βερεσιές 6 / 6