Εβδομαδιαία Έκθεση Επιδημιολογικής Επιτήρησης της Γρίπης Εβδομάδα 11/2011 (14 20 Μαρτίου 2011) Κατά την τρέχουσα περίοδο, γίνεται εβδομαδιαία ανακεφαλαίωση των επιδημιολογικών δεδομένων της χώρας μας για τη γρίπη. Κατά την εβδομάδα 11/2011 (14 20 Μαρτίου 2011), οι επισκέψεις σε ιατρό για γριπώδη συνδρομή βρίσκονται σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με αυτά της προηγούμενης εβδομάδας (10/2011). Σε σχέση με την αντίστοιχη εβδομάδα της περιόδου γρίπης 2008 2009, την τελευταία περίοδο γρίπης πριν την πανδημία, βρίσκονται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα (Διάγραμμα 1). Κατά την εβδομάδα 11/2011 (14 20 Μαρτίου 2011), απεστάλησαν στα Εργαστήρια Αναφοράς Γρίπης συνολικά 662 δείγματα. Ογδόντα εννέα (89) δείγματα (13,4%) βρέθηκαν θετικά για τον ιό της γρίπης. Από αυτά, τα 77 δείγματα ανήκαν στον ιό της γρίπης τύπου Α (και τα 77 ήταν υπότυπος A(Η1Ν1) 2009) ενώ 12 δείγματα ανήκαν στον ιό της γρίπης τύπου Β (Διαγράμματα 2 & 3). Μέχρι την Πέμπτη 24 Μαρτίου 2011 (ώρα 15:00), στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί τριακόσια εξήντα τρία (363) σοβαρά περιστατικά γρίπης με εργαστηριακή επιβεβαίωση που χρειάστηκαν νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (Διάγραμμα 4). Μέχρι την Πέμπτη 24 Μαρτίου 2011 (ώρα 15:00), στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί εκατόν εξήντα δύο (162) θάνατοι σε ασθενείς με εργαστηριακά επιβεβαιωμένη διάγνωση γρίπης (Διάγραμμα 5). Οι 127 θάνατοι αφορούν νοσηλευθέντες σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, ενώ οι 35 θάνατοι αφορούν νοσηλευθέντες σε κλινικές. Κατά την εβδομάδα 11/2011 (14 20 Μαρτίου 2011), η θνησιμότητα στην Ελλάδα από όλες τις αιτίες δεν υπερέβη την αναμενόμενη (Διάγραμμα 7). Τα στελέχη του ιού της γρίπης που έχουν απομονωθεί μέχρι σήμερα στα Εργαστήρια Αναφοράς Γρίπης περιλαμβάνονται στο φετινό τριδύναμο εμβόλιο γρίπης. Όλα τα παραπάνω τεκμηριώνουν ότι στην Ελλάδα βρισκόμαστε σε φάση ύφεσης του επιδημικού κύματος της γρίπης, με χαμηλή δραστηριότητα της νόσου. Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης & Παρέμβασης 1
Κλινικό σκέλος επιδημιολογικής επιτήρησης της γρίπης Κατά την εβδομάδα 11/2011 (14 20 Μαρτίου 2011), η δραστηριότητα της γρίπης εμφανίζεται σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με αυτά της προηγούμενης εβδομάδας (10/2011). Βρίσκεται στα ίδια περίπου επίπεδα με αυτά που κατεγράφησαν κατά την αντίστοιχη εβδομάδα της περσινής πανδημικής περιόδου γρίπης (2009 2010). Σε σύγκριση με την περίοδο εποχικής γρίπης 2008 2009 βρίσκεται σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από αυτά της αντίστοιχης εβδομάδας (Διάγραμμα 1). Διάγραμμα 1: Εκτίμηση αριθμού κρουσμάτων γριπώδους συνδρομής ανά 1.000 επισκέψεις, κατά εβδομάδα. Σύνολο χώρας, περίοδοι γρίπης: 2008 2009, 2009 2010, 2010 2011. Σημείωση 1: Σημείωση 2: Σημείωση 3: Ο αριθμός κρουσμάτων ανά 1.000 επισκέψεις εκτιμάται με στάθμιση ως προς τον μόνιμο πληθυσμό της χώρας κατά γεωγραφικό διαμέρισμα και αστικότητα (ΕΣΥΕ, απογραφή 2001). Στο παραπάνω διάγραμμα η καμπύλη για την περίοδο γρίπης 2010 2011 παρουσιάζει διακοπή της συνέχειας μεταξύ των εβδομάδων 52/2010 και 01/2011 λόγω του γεγονότος ότι το έτος 2010 δεν είχε 53 η εβδομάδα. Η αναλογία επισκέψεων για γριπώδη συνδρομή που εμφανίζεται για την τελευταία εβδομάδα υπολογίζεται με βάση τις δηλώσεις που έφθασαν στο ΚΕΕΛΠΝΟ έως το μεσημέρι της Τετάρτης που ακολουθεί την εβδομάδα αναφοράς. Έτσι, ενδέχεται η αναλογία αυτή να μεταβληθεί όταν ληφθούν υπόψη και ορισμένες αναμενόμενες "καθυστερημένες" δηλώσεις. Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης & Παρέμβασης 2
Εργαστηριακό σκέλος επιδημιολογικής επιτήρησης της γρίπης α) Κλινικά δείγματα από τα δίκτυα παρατηρητών νοσηρότητας πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας Από την 40η εβδομάδα 2010 (αρχή περιόδου επιτήρησης της εποχικής γρίπης) έως και την 11η εβδομάδα του 2011, απεστάλησαν 334 κλινικά δείγματα στα Εργαστήρια Αναφοράς Γρίπης μέσω των ιατρών των δικτύων παρατηρητών νοσηρότητας (sentinel Δικτύου Μονάδων Υγείας ΙΚΑ και Δικτύου Κέντρων Υγείας Περιφερειακών Ιατρείων). Εκατόν ογδόντα (180) δείγματα βρέθηκαν θετικά για τον ιό της γρίπης τύπου Α (τα 178 δείγματα ανήκουν στον υπότυπο Α(Η1Ν1) 2009 και 2 δείγματα ανήκουν στον υπότυπο Α(Η 3 Ν 2 )), ενώ οκτώ (8) δείγματα βρέθηκαν θετικά για τον ιό της γρίπης τύπου Β (Πίνακας 1, Διάγραμμα 2). Πίνακας 1: Αριθμός αποσταλθέντων κλινικών δειγμάτων και ανιχνευθέντων στελεχών γρίπης στα Κέντρα Αναφοράς Γρίπης από τα δίκτυα παρατηρητών νοσηρότητας. Σύνολο χώρας, περίοδος γρίπης 2010 2011. Αριθμός Ποσοστό % Αποσταλθέντα δείγματα 334 100,0% Θετικά δείγματα 188 56,3% Απομονωθέντα στελέχη τύπου Α 180 95,7% Α(Η1Ν1) κοινής εποχικής γρίπης 0 0,0% Α(Η3Ν2) κοινής εποχικής γρίπης 2 1,1% Α(Η1Ν1) 2009 178 98,9% Αναμένεται υποτυποποίηση 0 0,0% Απομονωθέντα στελέχη τύπου Β 8 4,3% Αρνητικά δείγματα 146 43,7% Διάγραμμα 2: Αριθμός φαρυγγικών δειγμάτων και απομονωθέντων στελεχών ιού γρίπης, στα Κέντρα Αναφοράς Γρίπης από τα δίκτυα παρατηρητών νοσηρότητας. Σύνολο χώρας, περίοδος γρίπης 2010 2011. Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης & Παρέμβασης 3
β) Κλινικά δείγματα από τα νοσοκομεία Από την 40η εβδομάδα 2010 (αρχή περιόδου επιτήρησης της εποχικής γρίπης) έως και την 11η εβδομάδα του 2011, απεστάλησαν από δημόσια νοσοκομεία 11.873 κλινικά δείγματα στα Εργαστήρια Αναφοράς Γρίπης. Πέντε χιλιάδες εξήντα δύο (5.062) δείγματα βρέθηκαν θετικά για τον ιό της γρίπης τύπου Α (τα 21 ήταν υπότυπος Η3Ν2 και τα 5.041 ήταν υπότυπος (Η1Ν1) 2009) και εξήντα ένα (61) δείγματα βρέθηκαν θετικά για τον ιό της γρίπης τύπου Β (Πίνακας 2, Διάγραμμα 3). Πίνακας 2: Αριθμός αποσταλθέντων κλινικών δειγμάτων και ανιχνευθέντων στελεχών γρίπης στα Κέντρα Αναφοράς Γρίπης από τα νοσοκομεία. Σύνολο χώρας, περίοδος γρίπης 2010 2011. Αριθμός Ποσοστό % Αποσταλθέντα δείγματα 11.873 100,0% Θετικά δείγματα 5.123 43,1% Απομονωθέντα στελέχη τύπου Α 5.062 98,8% Α(Η1Ν1) κοινής εποχικής γρίπης 0 0,0% Α(Η3Ν2) κοινής εποχικής γρίπης 21 0,4% Α(Η1Ν1) 2009 5.041 99,6% Αναμένεται υποτυποποίηση 0 0,0% Απομονωθέντα στελέχη τύπου Β 61 1,2% Αρνητικά δείγματα 6.750 56,9% Αναμένονται 0 0,0% Διάγραμμα 3: Αριθμός φαρυγγικών δειγμάτων και απομονωθέντων στελεχών ιού γρίπης, στα Κέντρα Αναφοράς Γρίπης από τα νοσοκομεία. Σύνολο χώρας, περίοδος γρίπης 2010 2011. Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης & Παρέμβασης 4
Επιτήρηση περιστατικών γρίπης με νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας και θανάτων από εργαστηριακά επιβεβαιωμένη γρίπη. Μέχρι την Πέμπτη 24 Μαρτίου 2011 (ώρα 15:00), έχουν καταγραφεί 363 σοβαρά περιστατικά γρίπης με εργαστηριακή επιβεβαίωση που χρειάστηκαν νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (Διάγραμμα 4). Πρόκειται για 206 άνδρες και 157 γυναίκες. Η μέση ηλικία των ασθενών είναι 50,5 έτη (εύρος ηλικιών: 3 μήνες έως 86 έτη). Από τα 363 περιστατικά γρίπης με νοσηλεία σε Μ.Ε.Θ., τα 229 ανήκουν σε κλινικές ομάδες υψηλού κινδύνου για τις οποίες συστήνεται εμβολιασμός για την εποχική γρίπη, σύμφωνα με την εγκύκλιο του ΥΥΚΑ (Υ1/Γ.Π. 81357). Μέχρι την Πέμπτη 24 Μαρτίου 2011 (ώρα 15:00), έχουν καταγραφεί 162 θάνατοι σε ασθενείς με εργαστηριακά επιβεβαιωμένη διάγνωση γρίπης (Διάγραμμα 5). Οι 127 θάνατοι αφορούν νοσηλευθέντες σε Μ.Ε.Θ., ενώ 35 θάνατοι αφορούν νοσηλευθέντες σε κλινικές. Πίνακας 3: Περιστατικά με νοσηλεία σε ΜΕΘ και θάνατοι από εργαστηριακά επιβεβαιωμένη γρίπη. Σύνολο Ελλάδας, έως Πέμπτη 24/03/2011, ώρα 15:00. Προσωρινά στοιχεία. Σύνολο Νοσηλευόμενοι σε Μ.Ε.Θ. στις 24/03/2011 41 Κλινικές Ομάδες Υψηλού Κινδύνου Συνολικός αριθμός νοσηλευθέντων σε Μ.Ε.Θ. 363 229 (63,1%) Συνολικός αριθμός θανάτων έως τις 24/03/2011 162 131 (80,9%) Διάγραμμα 4: Αριθμός εισαγωγών σε Μ.Ε.Θ. ανά εβδομάδα, σε ασθενείς με εργαστηριακά επιβεβαιωμένη διάγνωση γρίπης στην Ελλάδα. Προσωρινά στοιχεία (24/03/2011, ώρα 15:00). Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης & Παρέμβασης 5
Διάγραμμα 5: Αριθμός θανάτων σε ασθενείς με εργαστηριακά επιβεβαιωμένη διάγνωση γρίπης στην Ελλάδα. Προσωρινά στοιχεία (24/03/2011, ώρα 15:00). Διάγραμμα 6: Ηλικιακή κατανομή ασθενών με εργαστηριακά επιβεβαιωμένη γρίπη, οι οποίοι (α) εισήχθησαν σε Μ.Ε.Θ., και (β) απεβίωσαν, στην Ελλάδα. Προσωρινά στοιχεία (24/03/2011, ώρα 15:00). Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης & Παρέμβασης 6
Σύστημα επιδημιολογικής επιτήρησης της θνησιμότητας Παρουσιάζονται εδώ τα κύρια ευρήματα από την επιδημιολογική επιτήρηση της θνησιμότητας στην Ελλάδα, με επικέντρωση στην έγκαιρη ανίχνευση θνησιμότητας που υπερβαίνει την αναμενόμενη (excess mortality). Κατά την εβδομάδα 11/2011 (14 20 Μαρτίου 2011), η θνησιμότητα στην Ελλάδα από όλες τις αιτίες κυμάνθηκε στα πλαίσια της αναμενόμενης (Διάγραμμα 7). Διάγραμμα 7: Παρατηρούμενος και αναμενόμενος αριθμός θανάτων κατά εβδομάδα στις περιοχές της Ελλάδας που μετέχουν στο σύστημα επιτήρησης. Εβδομάδα 12/2006 έως εβδομάδα 11/2011. Σημειώσεις: 1. Ο παρατηρούμενος αριθμός θανάτων των τελευταίων 4 εβδομάδων διορθώνεται λαμβάνοντας υπόψη την υπολογιζόμενη χρονική καθυστέρηση στις δηλώσεις θανάτων και αναπροσαρμόζεται κάθε εβδομάδα με βάση τα νέα δεδομένα. 2. Τα δεδομένα της εβδομάδας 11/2011 αφορούν τους Δήμους Αθηναίων, Κερατσινίου και Πειραιά και τους νομούς Κέρκυρας και Μαγνησίας. Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης & Παρέμβασης 7
Η δραστηριότητα της γρίπης στην Ευρώπη Σύμφωνα με την τελευταία εβδομαδιαία έκθεση, που εκδίδεται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) βάσει των δεδομένων που συλλέγονται από τις χώρες που συμμετέχουν στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Επιτήρησης της Γρίπης (EISN), κατά την εβδομάδα 10/2011 καταγράφηκαν τα εξής: Η δραστηριότητα της γρίπης παρουσιάζει αυξητική τάση σε μία (1) χώρα (Βουλγαρία). Σε οκτώ χώρες παραμένει στα ίδια επίπεδα με αυτά της προηγούμενης εβδομάδας, ενώ σε είκοσι (20) χώρες παρουσιάζει πτωτική τάση. Το 67,6% των στελεχών που έχουν απομονωθεί από την εβδομάδα 40/2010 μέχρι σήμερα ανήκει στον τύπο Α και το 32,4% στον τύπο Β του ιού της γρίπης. Όσον αφορά τους υποτύπους του ιού Α, σε ποσοστό 98% έχει απομονωθεί ο υπότυπος Α(Η1Ν1) 2009 και σε ποσοστό 2% ο υπότυπος Α(Η3). Από την εβδομάδα 40/2010 μέχρι την εβδομάδα 10/2011, έχουν αναφερθεί συνολικά 4.424 κρούσματα σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου ή γρίπης με νοσηλεία στο νοσοκομείο από δέκα χώρες (Αυστρία, Βέλγιο, Γαλλία, Ιρλανδία, Ισπανία, Μάλτα, Πορτογαλία Ρουμανία, Σλοβακία και Φινλανδία) Συνολικά, στις δέκα χώρες έχουν καταγραφεί 396 θάνατοι. Σημείωση: Η εβδομαδιαία έκθεση για τη δραστηριότητα της γρίπης στην Ευρώπη είναι διαθέσιμη στην ιστοσελίδα του ECDC: http://www.ecdc.europa.eu/en/publications/publications/110318_sur_weekly_influenza_surve illance_overview.pdf Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης & Παρέμβασης 8
Πηγές των πληροφοριών Κλινικό σκέλος επιδημιολογικής επιτήρησης Τα στοιχεία του διαγράµµατος 1 προέρχονται από το σύστημα παρατηρητών νοσηρότητας πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας (δίκτυο ιδιωτών ιατρών, δίκτυο ιατρών Μονάδων Υγείας ΙΚΑ, δίκτυο ιατρών Κέντρων Υγείας Περιφερειακών Ιατρείων), τα οποία συντονίζονται από το Τµήµα Επιδηµιολογικής Επιτήρησης και Παρέµβασης του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. με τη συνεργασία του Τομέα Υγιεινής της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ. Στο πρώτο δίκτυο συµµετέχουν 87 ιδιώτες ιατροί, στο δεύτερο 47 ιατροί Μονάδων Υγείας ΙΚΑ από διάφορες περιοχές της χώρας και στο τρίτο 106 ιατροί Κέντρων Υγείας και Περιφερειακών Ιατρείων. Mέσω αυτών καταγράφεται "δειγµατοληπτικά" η εξέλιξη της συχνότητας ορισµένων νοσηµάτων µε βάση κλινικές διαγνώσεις. Σε αυτά περιλαµβάνεται και η γρίπη ή καλύτερα οι κλινικές εκδηλώσεις που είναι συµβατές µε γρίπη ή "γριπώδη συνδροµή". Την εβδομάδα 11/2011, κλινικά δεδομένα απέστειλαν οι 118 (49,2%) ιατροί από το σύνολο των 240 συμμετεχόντων ιατρών στα προαναφερόμενα δίκτυα. Οι επισκέψεις για κάθε αιτία που αντιστοιχούν στους ιατρούς που δήλωσαν ανέρχονται σε 13.735 στο σύνολο της χώρας. Εργαστηριακό σκέλος επιδημιολογικής επιτήρησης Το εργαστηριακό σκέλος της επιδηµιολογικής επιτήρησης, αφορά την ανίχνευση του ιού σε ρινοφαρυγγικά δείγµατα που αποστέλλονται από καθορισµένους γιατρούς της πρωτοβάθµιας φροντίδας υγείας (Διάγραμμα 2) και νοσοκοµεία (Διάγραμμα 3) προς τα δύο Κέντρα Αναφοράς Γρίπης της Ελλάδας: το Κέντρο Αναφοράς Γρίπης Νότιας Ελλάδας (Ελληνικό Ινστιτούτο Παστέρ) και το Κέντρο Αναφοράς Γρίπης Βόρειας Ελλάδας (Β Μικροβιολογικό Εργαστήριο ΑΠΘ). Τα Κέντρα Αναφοράς µε εξειδικευµένες ιολογικές εξετάσεις αποµονώνουν και ταυτοποιούν τα στελέχη του ιού που κυκλοφορούν στην Ελλάδα και συµµετέχουν στο δίκτυο εργαστηριακής επιτήρησης της γρίπης του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας. Επιτήρηση σοβαρών περιστατικών γρίπης με νοσηλεία σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας Τα στοιχεία του πίνακα 3 και των διαγραμμάτων 4, 5 και 6 προέρχονται κατά κύριο λόγο από τις Μ.Ε.Θ., μέσω του ad hoc συστήματος επιτήρησης που τέθηκε σε λειτουργία από το τέλος Δεκεμβρίου του 2010. Στο σύστημα συμμετέχουν οι Μ.Ε.Θ. όλης της χώρας, οι ιατροί των οποίων δηλώνουν κάθε περιστατικό που επιβεβαιώνεται εργαστηριακά ως γρίπη. Περαιτέρω διερεύνηση και παρακολούθηση της κλινικής πορείας κάθε κρούσματος γίνεται από το προσωπικό του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ., με καθημερινή επικοινωνία με τους θεράποντες ιατρούς. Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης & Παρέμβασης 9
Σύστημα επιδημιολογικής επιτήρησης της θνησιμότητας Η καταγραφή των θανάτων γίνεται δειγματοληπτικά από τα ληξιαρχεία ορισμένων Δήμων της χώρας σε σχεδόν "πραγματικό χρόνο" και αφορά τους θανάτους που ενεγράφησαν στα ληξιαρχεία κατά την εβδομάδα αναφοράς. Στην παρούσα φάση, στο σύστημα συμμετέχουν περιοχές με πληθυσμό περίπου 1.350.000 κατοίκους, που αντιπροσωπεύουν το 12% του συνολικού πληθυσμού της Ελλάδας (το σύνολο των Δήμων των νομών Αχαΐας, Κερκύρας, Μαγνησίας και Καβάλας και οι Δήμοι Αθηναίων, Πειραιώς και Κερατσινίου). Το σύστημα επιδημιολογικής επιτήρησης της θνησιμότητας στην Ελλάδα εφαρμόζεται στο πλαίσιο του προγράμματος European Mortality Monitoring (Euro MoMo), στο οποίο μετέχουν και άλλες 19 Ευρωπαϊκές χώρες. Το συντονισμό αυτού του προγράμματος στην Ελλάδα έχει το Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης και Παρέμβασης του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. σε συνεργασία με το Εργαστήριο Υγιεινής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών και συμμετέχει η Διεύθυνση Υγείας της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Μαγνησίας. Τμήμα Επιδημιολογικής Επιτήρησης & Παρέμβασης 10