Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης Βρυξέλλες, 5 Μαΐου 2017 (OR. en) 8489/17 ΣΗΜΕΙΩΜΑ Αποστολέας: Αποδέκτης: Προεδρία ESPACE 21 RECH 111 COMPET 270 IND 90 EU-GNSS 20 TRANS 152 TECOM 90 MI 350 EMPL 212 CSDP/PSDC 210 CFSP/PESC 353 Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων / Συμβούλιο Θέμα: Προετοιμασία του Συμβουλίου («Ανταγωνιστικότητα») της 30ής Μαΐου 2017 I. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Διαστημική Στρατηγική για την Ευρώπη: Υλοποίηση της Διαστημικής Στρατηγικής για την Ευρώπη: - Ανταλλαγή απόψεων 1. Αξιοποιώντας τη δυναμική των συμπερασμάτων του το 2011 1, το 2013 2 και το 2014 3 υπό τις Προεδρίες της Ουγγαρίας, της Ιρλανδίας και της Ελλάδας αντίστοιχα, το 2014, υπό ιταλική Προεδρία 4, το Συμβούλιο παρείχε πολιτικούς προσανατολισμούς για τον καθορισμό ενός μακροπρόθεσμου ευρωπαϊκού διαστημικού οράματος και κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει έκθεση έως το 2016. 1 2 3 4 Έγγρ. 10901/11: Συμπεράσματα του Συμβουλίου με θέμα «Προς μια διαστημική στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης στην υπηρεσία του πολίτη». Έγγρ. 10295/13: Συμπεράσματα του Συμβουλίου με τίτλο «Διαστημική βιομηχανική πολιτική της ΕΕ Αξιοποίηση των δυνατοτήτων για οικονομική ανάπτυξη στον διαστημικό τομέα». Έγγρ. 10289/14: Συμπεράσματα του Συμβουλίου με τίτλο «Προς ένα κοινό όραμα ΕΕ-ΕΟΔ για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας στο διάστημα». Έγγρ. 15396/14: ανταλλαγή απόψεων με θέμα «Η ανταγωνιστικότητα του ευρωπαϊκού διαστημικού τομέα ως βασικού μοχλού της ευρωπαϊκής οικονομίας» και έγγρ. 16502/14: συμπεράσματα του Συμβουλίου με τίτλο «Στηρίζοντας την ευρωπαϊκή διαστημική αναγέννηση: προσανατολισμοί και προκλήσεις του μέλλοντος». 8489/17 1
2. Το 2015 και το 2016, το Συμβούλιο συνέχισε τη συζήτηση στο ευρύτερο πλαίσιο που τέθηκε το 2014. Πραγματοποιήθηκαν δύο άτυπες συναντήσεις μεταξύ Υπουργών της ΕΕ και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ΕΟΔ) αρμόδιων για το Διάστημα, τον Νοέμβριο του 2015 υπό λουξεμβουργιανή Προεδρία και τον Μάιο του 2016 υπό ολλανδική Προεδρία αντίστοιχα. Η τελευταία ξεκίνησε επίσης συζήτηση προσανατολισμού σχετικά με την αξιοποίηση των διαστημικών δεδομένων, η οποία συνεχίστηκε από τη σλοβακική Προεδρία. 3. Στις 26 Οκτωβρίου 2016, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Μια διαστημική στρατηγική για την Ευρώπη» (εφεξής «ΔΣΕ»), με σκοπό να ευνοήσει νέες υπηρεσίες και να προωθήσει τον ηγετικό ρόλο της Ευρώπης στο διάστημα. Η ΔΣΕ διαρθρώνεται γύρω από τέσσερις στρατηγικούς στόχους: 1) να μεγιστοποιηθούν τα οφέλη του διαστήματος για την κοινωνία και την οικονομία της ΕΕ, 2) να προαχθεί ένας παγκοσμίως ανταγωνιστικός και καινοτόμος ευρωπαϊκός διαστημικός τομέας, 3) να ενισχυθεί η αυτονομία της Ευρώπης όσον αφορά την πρόσβαση και τη χρήση του διαστήματος σε ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον και 4) να ενδυναμωθεί ο ρόλος της Ευρώπης ως παγκόσμιου παράγοντα στο διάστημα και να προωθηθεί η διεθνής συνεργασία. 4. Το απόγευμα της 26ης Οκτωβρίου 2016 και σε συνδυασμό με τη δημοσίευση της ΔΣΕ, υπεγράφη από την Επιτροπή, εξ ονόματος της ΕΕ και του ΕΟΔ, κοινή δήλωση ΕΕ-ΕΟΔ με θέμα το «κοινό όραμα και τους στόχους για το μέλλον της Ευρώπης στο διάστημα», κατόπιν της έγκρισης από την ΕΜΑ στις 12 Οκτωβρίου 2016 5. Σκοπός αυτής της κοινής δήλωσης ήταν να δοθεί έμφαση στην πρόθεση της ΕΕ και του ΕΟΔ να ενισχύσουν τη συνεργασία τους στο μέλλον και να την αναπτύξουν περαιτέρω, προκειμένου να επιτευχθούν οι κοινές τους φιλοδοξίες και οι κοινοί τους στόχοι, ώστε η Ευρώπη να παραμείνει παγκόσμιας σημασίας παράγοντας στον τομέα του διαστήματος και επίλεκτος εταίρος στη διεθνή σκηνή. 5. Η σλοβακική Προεδρία διοργάνωσε ανταλλαγή απόψεων επί της ΔΣΕ στις 29 Νοεμβρίου 2016 6. 6. Στο πρόγραμμα εργασίας της για το 2017 7, σε επακολούθηση του σχεδίου δράσης για την ευρωπαϊκή άμυνα και της ΔΣΕ, η Επιτροπή ανακοίνωσε την πρόθεσή της να προωθήσει το 2017 πρωτοβουλία για την εξασφάλιση αξιόπιστων, ασφαλών και οικονομικά αποδοτικών υπηρεσιών δορυφορικών επικοινωνιών για τις δημόσιες αρχές (κυβερνητικές δορυφορικές επικοινωνίες (GOVSATCOM)), καθώς και μέτρα για τη διευκόλυνση της διείσδυσης των διαστημικών υπηρεσιών και δεδομένων στην αγορά. 5 6 7 Έγγρ. 12808/1/16 Έγγρ. 14212/16 + COR 1 COM(2016) 710 final, της 25.10.2016 8489/17 2
7. Το 2017, στο πλαίσιο της μαλτέζικης Προεδρίας, η Ομάδα «Διάστημα» εξέτασε το κείμενο του σχεδίου συμπερασμάτων του Συμβουλίου σχετικά με τη ΔΣΕ, στις συνεδριάσεις της 16ης Φεβρουαρίου, της 20ής Μαρτίου και της 6ης Απριλίου 2017. Επιπλέον, κατόπιν αιτήματος της Ομάδας «Διάστημα», η Επιτροπή παρέσχε πληροφορίες σχετικά με την πορεία της εφαρμογής της ΔΣΕ γενικότερα και τους ειδικούς στόχους ειδικότερα, συμπεριλαμβανομένης ειδικής ενημέρωσης για ορισμένες από τις σχετικές πρωτοβουλίες που περιλαμβάνονται στο πρόγραμμα εργασίας της Επιτροπής για το 2017. ΙΙ. ΙΣΤΟΡΙΚΟ Τα επιτεύγματα της διαστημικής πολιτικής της Ένωσης 8. Ο ρόλος της ΕΕ στον τομέα του διαστήματος εξελίχθηκε την τελευταία δεκαετία σε ευθύνη για την επίτευξη προγραμμάτων υποδομών μεγάλης κλίμακας και σε αμοιβαία αρμοδιότητα στον τομέα του διαστήματος, προκειμένου να προαχθούν η επιστημονική και η τεχνική πρόοδος, η βιομηχανική ανταγωνιστικότητα και η εφαρμογή των ενωσιακών πολιτικών. Αυτή η εξέλιξη συνοδεύτηκε από σημαντική αύξηση του προϋπολογισμού που διατίθεται για ενωσιακά προγράμματα στα δύο τελευταία πολυετή δημοσιονομικά πλαίσια, με συνολικό κονδύλιο άνω των 5 δισ. ευρώ και των 12 δισ. ευρώ τις περιόδους 2007-2013 και 2014-2020 αντίστοιχα. 9. Αυτό κατέστησε δυνατή τη θέσπιση των εμβληματικών ενωσιακών προγραμμάτων «EU GNSS» 8 και «Copernicus», καθώς και τη λειτουργική τους ετοιμότητα. Τα θεμέλια της προστασίας των ενωσιακών διαστημικών συστημάτων τέθηκαν επίσης με το πλαίσιο στήριξης της Επιτήρησης και Παρακολούθησης του Διαστήματος (SST). Ενωσιακά προγράμματα έρευνας και καινοτομίας, περιλαμβανομένου του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», στηρίζουν ολοένα και περισσότερο δράσεις έρευνας και καινοτομίας που αφορούν στρατηγικές προτεραιότητες για το διάστημα. Κινητήριοι μοχλοί των ευρωπαϊκών επενδύσεων στο διάστημα είναι η πολιτική φιλοδοξία για αυτόνομη πρόσβαση στο διάστημα και η διαρκής προσπάθεια επίτευξης ρηξικέλευθων ανακαλύψεων σε επιστημονικό, τεχνολογικό, βιομηχανικό επίπεδο και επίπεδο ασφάλειας, επιδιώκοντας στοχοθετημένη διεθνή συνεργασία με πρωτοπόρες δυνάμεις στον τομέα του διαστήματος. 8 Τα προγράμματα «Galileo» και «EGNOS», που συνθέτουν τα Ευρωπαϊκά Δορυφορικά Συστήματα Παγκόσμιας Πλοήγησης (EU GNSS). 8489/17 3
10. Το διάστημα έχει γίνει μέσο επίτευξης ενωσιακών στόχων και σε αυτόνομη ενωσιακή πολιτική. Τα διαστημικά προγράμματα έχουν αποδειχθεί ανεκτίμητο εργαλείο για την υλοποίηση πολυάριθμων ενωσιακών πολιτικών και για την άμεση αντιμετώπιση των αναγκών των Ευρωπαίων πολιτών, καθώς και για τη μεγιστοποίηση των οφελών για το κοινωνικό σύνολο. Το ταχέως εξελισσόμενο διαστημικό πλαίσιο 11. Ταυτόχρονα, το διεθνές πλαίσιο εξελίσσεται ταχέως και ο ανταγωνισμός εντείνεται. Ο τομέας του διαστήματος διέρχεται φάση μετασχηματισμού και μετάβασης, από τις παραδοσιακά αποκλειστικά κρατικά χρηματοδοτούμενες δραστηριότητες προς ένα πεδίο που κινητοποιείται ολοένα και περισσότερο από ιδιωτικές επενδύσεις βασιζόμενες σε εμπορικά συμφέροντα. 12. Ατενίζοντας τις επόμενες δεκαετίες, η πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει η Ένωση είναι να απελευθερώσει τις οικονομικές ευκαιρίες που εκτυλίσσονται σταδιακά για το διάστημα ως αυτόνομο τομέα της αγοράς και καταλύτη για την ανάπτυξη, την απασχόληση και την προώθηση μιας ανταγωνιστικής ευρωπαϊκής βιομηχανικής βάσης. Γι αυτό, η Ένωση πρέπει να εξασφαλίσει βιώσιμες και λειτουργικές υποδομές και να εφαρμόσει στοχοθετημένα μέτρα οικοδόμησης ικανοτήτων, κατά το δέον, προκειμένου να ενσωματώσει το σύνολο της οικονομίας και του οικοσυστήματος του διαστήματος στις αναπτυξιακές της πολιτικές, με απώτερο στόχο να προάγει την επιχειρηματικότητα και ένα ανθηρό επιχειρηματικό περιβάλλον. Προς έναν ευρωπαϊκό διαστημικό χάρτη πορείας 13. Ο καθορισμός μιας ΔΣΕ, όπως προτείνεται από την Επιτροπή και συμπληρώνεται από τη συμβολή των άλλων θεσμικών οργάνων, ιδίως του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θέτει ένα ευρωπαϊκό όραμα και ένα πρότυπο σχέδιο για τις δράσεις των προσεχών ετών. Πρέπει να μεταφραστεί σε ένα συνεκτικό σύνολο διαστημικών προγραμμάτων και δραστηριοτήτων με αντικείμενο τη γεωσκόπηση, τη δορυφορική πλοήγηση και τις δορυφορικές επικοινωνίες, καθώς και την έρευνα, την πρόσβαση στο διάστημα και τη διαστημική καταστασιακή επίγνωση, που θα καθιστούν δυνατή μια μακρόπνοη στρατηγική προσέγγιση στον διαστημικό τομέα. 8489/17 4
14. Η Ευρώπη πρέπει με συνέπεια να επιτύχει μέγιστη συμπληρωματικότητα και διαφάνεια μεταξύ των ενωσιακών προγραμμάτων που αφορούν το διάστημα, καθώς και των δραστηριοτήτων που αναλαμβάνουν άλλοι αρμόδιοι ευρωπαϊκοί φορείς. Σε αυτό το πλαίσιο, ο καιρός ενδείκνυται, πλέον, για την απόδοση αποτελεσμάτων, την παγίωση και τη διεύρυνση μέσω συνεταιρικής προσέγγισης. Τα δυνατά σημεία όλων των αρμόδιων ευρωπαϊκών φορέων 9 πρέπει να διασυνδεθούν προκειμένου να μετριαστούν τυχόν κίνδυνοι κατακερματισμού, ώστε να διατηρηθεί και να ενισχυθεί η ηγετική θέση της Ευρώπης παγκοσμίως στον τομέα του διαστήματος. 15. Τα διαστημικά συστήματα είναι στρατηγικοί πόροι. Ενώ αρχικά αναπτύχθηκαν ως αμυντικά ή επιστημονικά σχέδια, σήμερα παρέχουν επίσης εμπορικές υποδομές από τις οποίες εξαρτώνται σημαντικοί τομείς της οικονομίας και οι οποίες αφορούν την καθημερινότητα των πολιτών. Ως εκ τούτου, η Ένωση πρέπει να διασφαλίσει την αξιόπιστη συνέχιση των στρατηγικών της στοιχείων, ακολουθώντας έναν στρατηγικό ευρωπαϊκό χάρτη πορείας και υιοθετώντας, παράλληλα, δεκτική στάση έναντι αναδυόμενων φορέων. ΙΙΙ. ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ: Δεδομένου του γενικού πλαισίου που περιγράφεται ανωτέρω, η Προεδρία καλεί το Συμβούλιο («Ανταγωνιστικότητα Διάστημα») της 30ής Μαΐου 2017 να εξετάσει τα ακόλουθα ερωτήματα: 1) Λαμβάνοντας υπόψη τα επιτεύγματα της Ένωσης στον τομέα του διαστήματος και συνεκτιμώντας το ολοένα και πιο πολύπλοκο παγκόσμιο γεωπολιτικό πλαίσιο, επίσης από άποψη οικονομίας, ασφάλειας και περιβάλλοντος, πώς θα πρέπει η Ευρώπη να αντιμετωπίσει καλύτερα τις αναδυόμενες προκλήσεις; Ποιο θεωρούν τα κράτη μέλη ως σημαντικότερο σημείο εστίασης σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο; 9 Στους ευρωπαϊκούς φορείς συγκαταλέγονται κυρίως τα κράτη μέλη και ο ΕΟΔ, αλλά και αποκεντρωμένοι οργανισμοί της Ένωσης, όπως ο Οργανισμός του Ευρωπαϊκού GNSS (GSA), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (EMSA), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRONTEX), το Δορυφορικό Κέντρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (SATCEN) και διακυβερνητικοί οργανισμοί όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Μετεωρολογικών Δορυφόρων (EUMETSAT) και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Μεσοπρόθεσμων Μετεωρολογικών Προγνώσεων (ECMWF). 8489/17 5
2) Λαμβάνοντας υπόψη τους μακρούς κύκλους των διαστημικών συστημάτων, ποιο θα ήταν το κατάλληλο χρονοδιάγραμμα για ευρωπαϊκές δράσεις συνέχισης και μακροπρόθεσμης προβολής του διαστημικού τομέα και, ενδεχομένως, άλλων τομέων της αγοράς που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το διάστημα για να καταστήσουν δυνατές νέες λύσεις; 3) Δεδομένης της κοινής δήλωσης ΕΕ-ΕΟΔ σχετικά με τους πιθανούς ρόλους και τις πιθανές αρμοδιότητες για την Ένωση, τον ΕΟΔ και τα κράτη μέλη τους, ποιοι είναι οι καλύτεροι τρόποι αλληλοσυμπλήρωσης όλων των αρμόδιων ευρωπαϊκών φορέων, αποτροπής του κατακερματισμού και διατήρησης και ενίσχυσης της ηγετικής θέσης της Ευρώπης σε παγκόσμιο επίπεδο; Ποιες δράσεις μπορούν να αναλάβουν συναφώς τα κράτη μέλη; 4) Ποια μέτρα οικοδόμησης ικανοτήτων να ληφθούν προκειμένου να βοηθηθούν ειδικότερα τα κράτη μέλη και οι περιφέρειες ώστε να ανταπεξέλθουν στις αναδυόμενες δυνατότητες του τομέα του διαστήματος; Πώς θα επιτευχθεί ευρύτερη συμμετοχή των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, των πολύ μικρών επιχειρήσεων και των χρηστών από την κοινωνία; 8489/17 6