Αγλαΐα Σπάθη Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά 7 Ανώμαλα παραθετικά Ορισμένα επίθετα στο συγκριτικό και υπερθετικό βαθμό διαθέτουν και μονολεκτικό τύπο: POSITIVO COMPARATIVO SUPERLATIVO bueno mejor el / la mejor óptimo, -a / buenísimo, -a malo peor el / la peor pésimo, -a / malísimo, -a grande mayor el / la mayor máximo, -a / grandísimo, -a pequeño menor el / la menor mínimo, -a / pequeñísimo, -a alto superior el / la superior supremo, -a / sumo, -a bajo inferior el / la inferior ínfimo, -a mucho más - muchísimo, -a! Προσοχή: Όταν αναφερόμαστε σε άτομα, για την περιγραφή τους χρησιμοποιείται ο τύπος más alto (=πιο ψηλός) / altísimo (=πανύψηλος) ή más bajo (=πιο κοντός) / bajísimo (=πάρα πολύ κοντός), ενώ για την αξιολόγησή τους χρησιμοποιούνται αντίστοιχα οι τύποι superior (=ανώτερος) / supremo ή sumo (=ανώτατος, ύψιστος, κορυφαίος) και inferior (=κατώτερος) / ínfimo (=κατώτατος). Για την ηλικία χρησιμοποιούμε τους τύπους mayor (=μεγαλύτερος), menor (=μικρότερος). Κάποια επίθετα εκτός του ισπανικού τύπου διατηρούν και το λατινικό: POSITIVO SUPERLATIVO amigo amicísimo amiguísimo antiguo antiguísimo antiquísimo cruel cruelísimo crudelísimo fuerte fuertísimo fortísimo nuevo nuevísimo novísimo pobre pobrísimo paupérrimo simple simplísimo simplicísimo fiel fielísimo fidelísimo sabio - sapientísimo Άλλοι τύποι, προερχόμενοι από τα λατινικά, είναι: anterior (=εμπρόσθιος, μπροστινός, προηγούμενος), posterior (=οπίσθιος, πισινός, επόμενος), ulterior (=ύστερος, τελευταίος, περαιτέρω), último (=τελευταίος, ύστατος, έσχατος), interno (=εσωτερικός), íntimo (=εσώτατος, οικείος, κρυφός, μυστικός, μύχιος), externo (=εξωτερικός), extremo (=ακραίος, ακρότατος). Τα επίθετα celebre, acre, íntegro, salubre σχηματίζουν τον απόλυτο υπερθετικό βαθμό σε -érrimo: célebre celebérrimo διασημότατος acre acérrimo άσπονδος / σκληρός αντίπαλος salubre salubérrimo υγιεινότατος fértil ubérrimo γονιμότατος libre librérrimo απόλυτα ελεύθερος mísero misérrimo πανάθλιος 45
Αγλαΐα Σπάθη Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά 19 ΟΙ ΠΡΟΘΕΣΕΙΣ LAS PREPOSICIONES Είναι άκλιτα μέρη του λόγου και δεν έχουν συγκεκριμένη ερμηνεία, αλλά μόνο σε σχέση με άλλες λέξεις. Για το λόγο αυτό, δεν είναι σκόπιμη η αναζήτηση μίας κατά λέξη μετάφρασης: Hablamos de música. Μιλάμε για μουσική. (όχι: para) Pienso en tí. Σε σκέφτομαι. Ayer soñé contigo. Χθες σε ονειρεύτηκα. hablo a Carlos de Carlos con Carlos por Carlos μιλώ στον Κάρλος για τον Κάρλος με τον Κάρλος αντί του Κάρλος (στη θέση του Κάρλος) pienso en Carlos en tu oferta en español σκέπτομαι τον Κάρλος την προσφορά σου στα ισπανικά creo en Dios a Juan πιστεύω στο Θεό το Χουάν Δε συντάσσονται με προθέσεις: α) Τα querer, poder, deber (όταν ακολουθεί απαρέμφατο): Quiero salir en seguida. Θέλω να φύγω αμέσως. Debo limpiar la casa. Πρέπει να καθαρίσω το σπίτι. Puedo hacer una pregunta? Μπορώ να κάνω μια ερώτηση; β) Τα ρήματα saber (=ξέρω), pensar (=σκέφτομαι), dejar (=αφήνω), desear (=επιθυμώ), preferir (=προτιμώ), prometer (=υπόσχομαι), decidir (=αποφασίζω), lograr / conseguir (=καταφέρνω), osar (=τολμώ), intentar / procurar (=προσπαθώ), permitir (=επιτρέπω), soler (=συνηθίζω να + απαρέμφατο): No sé cocinar. Pienso irme a la playa. Déjalo salir si lo quiere! Deseo hablar con el Director. Prefiero quedarme en casa. Le prometió volver para el verano. He decidido aprender árabe. Ha logrado encontrar un buen trabajo. No oso interrumpirlo cuando trabaja. Por qué intentas destruirlo todo? "No se permite fumar" Los lunes suelo jugar al ajedrez. γ) Όλες οι απρόσωπες εκφράσεις: Se debe tener valor en la vida. Es necesario trabajar. Es imposible hablarle. No es conveniente esperar. Es inútil insistir tanto. Δεν ξέρω να μαγειρεύω. Σκέφτομαι να πάω στην παραλία. Άσ' τον να φύγει, αν το θέλει! Επιθυμώ να μιλήσω με το διευθυντή. Προτιμώ να μείνω σπίτι. Του / της υποσχέθηκε να γυρίσει το καλοκαίρι. Αποφάσισα να μάθω αραβικά. Κατάφερε να βρει μια καλή δουλειά. Δεν τολμώ να τον διακόψω όταν δουλεύει. Γιατί προσπαθείς να τα καταστρέψεις όλα; "Δεν επιτρέπεται το κάπνισμα" Τις Δευτέρες συνηθίζω να παίζω σκάκι. Πρέπει να έχουμε θάρρος στη ζωή. Είναι ανάγκη να δουλεύει κανείς. Είναι αδύνατον να του μιλήσεις. Δεν συμφέρει να περιμένουμε. Δεν ωφελεί να επιμένουμε τόσο πολύ. 79
19 Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά Αγλαΐα Σπάθη Ποσότητα, μέτρο (κατά προσέγγιση) Μεταφορική έννοια (επιμέλεια, φροντίδα) Κίνηση, εναντίωση Ocupa sobre diez páginas. (=Γεμίζει περίπου δέκα σελίδες.) Si no estoy sobre mi hijo, no estudia nada. (=Αν δεν επιτηρώ / επιβλέπω το γιο μου, δεν μελετά καθόλου.) Se lanzaron sobre la comida como si estuvieran muertos de hambre (=Όρμησαν στο φαΐ...). Εκφράσεις - ρήματα με την πρόθεση sobre ir sobre seguro πάω στα σίγουρα poner sobre aviso προειδοποιώ resbalar sobre γλυστράω πάνω στο abrirse sobre ξεδιπλώνομαι, ανοίγομαι estar (por) sobre los demás ξεχωρίζω από τους υπόλοιπους aconsejar sobre συμβουλεύω σχετικά με tomar sobre sí παίρνω υπ' ευθύνη μου Δηλώνει: μεταξύ, ανάμεσα Xρονικό διάστημα (μεταξύ) Τόπο Συνεργασία ατόμων για να κάνουν κάτι Διαιρεμένο όλο (με σχετικό υπερθετικό) ENTRE Entre tú y yo no hay secretos. (=Ανάμεσά μας δεν υπάρχουν μυστικά.) Entre los estudiantes de esta clase hay muchos que hablan español. Debo elegir entre cinco o seis ofertas. Estoy disponible entre las seis y las ocho. (=Είμαι διαθέσιμος μεταξύ έξι και οκτώ.) Entre abril y mayo llueve mucho aquí. Eso debemos terminarlo entre hoy y mañana. Hay una panadería entre el quiosco y la iglesia. Mi casa se encuentra entre la escuela y Correos. Entre todos podéis encontrar la solución. Entre todas las empleadas de la empresa María es la más trabajadora.! Προσοχή: To entre -σε αντίθεση με τα ελληνικά- δεν συντάσεται ποτέ με την πρόθεση de (γενική): Recuerda, entre otras cosas, que debes pagar las facturas. (=Θυμήσου, μεταξύ των άλλων, ότι πρέπει να πληρώσεις τους λογαριασμούς.) Δηλώνει: Διέλευση (=a través de) ποιητικό αίτιο στην παθητική φωνή υποδιαιρέσεις της ημέρας POR Pasamos por el centro (=Περνάμε από το κέντρο.) Entró por la terraza (=Μπήκε από τη βεράντα.) Μiro por la ventana (=Κοιτάω από το παράθυρο.) El libro fue escrito por Cela. (=Το βιβλίο γράφτηκε από το Θέλα.) por la mañana (=το πρωί), por la tarde (=το απόγευμα), por la noche (=το βράδυ, αλλά: a las cinco de la tarde) 92
Αγλαΐα Σπάθη Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά 19 Τόπο και χρόνο χωρίς ακρίβεια (όπως και τα sobre, hacia) Διάρκεια, περιοδικότητα Μέσο / εργαλείο Πολλαπλασιασμό Αιτία, κίνητρο Τρόπο Έλλειψη χρησιμότητας Αξία, ανταλλαγή Διαίρεση Ποσοστό Κατανομή Αναφορικά με, σχετικά με (en cuanto a mí = σε ό, τι με αφορά), δήλωση αδιαφορίας Αντίληψη, θεώρηση + κατηγορούμενο (=ως, σαν) La oficina de correos está por el centro. Vendremos por Navidad. (más o menos) La pastelería está por aquí. Te digo que necesito tu cámara fotográfica por una semana (=...για μια βδομάδα). Lo visito tres veces por semana (=...τρεις φορές τη βδομάδα). Hablar por teléfono. (=Μιλάω στο τηλέφωνο.) Enviar por avión / e-mail / correo certificado. (=Στέλνω αεροπορικώς / με e-mail / συστημένο.) Lo he sabido por mi hermano. (=Το έμαθα μέσω του αδελφού μου.) Tres por dos igual seis. Murió por el frío. (=Πέθανε από το κρύο.) por culpa suya (=εξαιτίας του) Está muy triste por la muerte de su padre. No me quedé por el calor. (=Δεν έμεινα λόγω της ζέστης.) igracias por el regalo! (=Ευχαριστώ για το δώρο!) Lo hizo por necesidad. (=Το έκανε από ανάγκη.) Me castigaron por llegar tarde. (=Mε τιμώρησαν, επειδή άργησα.) Lo hizo por gusto (=...από ευχαρίστηση), αλλά: Lo hizo a gusto (=...με ευχαρίστηση). por lo general (=γενικότερα), por fin (=τελικά, επιτέλους), por las malas (=με το ζόρι), por las buenas (=οικειοθελώς) María siempre habla por hablar, no le hagas caso. (=...μιλάει για να μιλάει...) Tú sólo fumas por fumar, aunque no te gusta. (=...καπνίζεις για να καπνίζεις...) Ha vendido su coche por tres mil euros. Lo ha comprado por sólo treinta euros. Te cambio a tu suegra por la mía! Te doy mi falda por tu blusa. Me dio dos bolígrafos por mi cuaderno. Cambiamos los dólares por euros. Dividí la manzana por la mitad. diez por ciento (=δέκα τοις εκατό) Debemos repartir cinco caramelos por niño. Por mí, haz lo que quieras! (=Από πλευράς μου, κάνε ό, τι θες!) Por mí, que se venga con nosotros! (=Δεν με νοιάζει, ας έρθει μαζί μας!) Por mí, como si se le quema la casa! (=Αδιαφορώ, δεν πάει να του κάει το σπίτι!) Me tienen por tonto. (=Με παίρνουν για / με θεωρούν βλάκα.) 93
Αγλαΐα Σπάθη Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά 25 ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕΤΑΞΥ SER ΚΑΙ ESTAR DIFERENCIAS ENTRE SER Y ESTAR Η χρήση του ενός ή του άλλου ρήματος χρειάζεται προσοχή, γιατί όπως θα δούμε παρακάτω πολλές φορές αλλάζει εντελώς το νόημα μιας πρότασης ανάλογα με το ρήμα. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΤΩΝ ΔΥΟ ΡΗΜΑΤΩΝ: ΤΙΜΗ SER ESTAR σταθερή κυμαινόμενη - Cuánto es? -Son treinta y cinco euros. A cuánto están hoy las peras? Cuánto es todo? Los claveles están hoy a diecisiete euros el ramo? Qué carestía! ΓΕΓΟΝΟΤΑ-ΘΕΑΜΑΤΑ ΣΤΑΣΗ ΣΕ ΤΟΠΟ SER ESTAR λαμβάνει χώρα βρίσκομαι La boda será en la iglesia de mi pueblo. Pepe está en Grecia. El concierto es en el nuevo estadio. Está en Londres para estudiar. ΜΟΝΙΜΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΠΡΟΣΩΡΙΝΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ SER ESTAR μέγεθος, σχήμα, χρώμα, θρησκεία, προσωρινή κατάσταση, συναισθήματα χαρακτήρας es pequeño / rectangular está nerviosa es rojo estamos tristes es católico están acatarrados es introvertido están de mal humor ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ SER ESTAR pasiva de la acción pasiva de resultado* El libro ha sido escrito por Jorge. La ventana está cerrada. *Δηλὠνει το τελικό αποτέλεσμα, χωρίς να μας ενδιαφέρουν η διαδικασία και ο δράστης. ΧΡΟΝΟΣ SER ESTAR ημερομηνίες, ώρες, χρόνος ημερομηνίες, χρόνος στο α' πληθυντικό Son las tres. Estamos en invierno. Es verano. Estamos a once de diciembre. ΚΡΙΣΗ ΑΠΟΨΗ SER ESTAR Creo que es mentira. Estoy de acuerdo. Supongo que es correcto. Según mi opinión la paella está buena. ser para + infinitivo estar para / por + infinitivo SER ESTAR σκοπιμότητα και προορισμός estar por (=a punto de), estar por + infinitivo (=intención personal) Ese regalo es para ti. José está para salir. Eso es para regar las flores. Está para llover. 125
25 Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά Αγλαΐα Σπάθη Εκφράσεις όπου χρησιμοποιούνται και τα δύο ρήματα με αλλαγή του νοήματος βέβαια: SER ESTAR abierto κοινωνικός abierto ανοικτός aburrido βαρετός aburrido αυτός που βαριέται atento ευγενικός, εξυπηρετικός, atento προσεκτικός περιποιητικός blanco λευκός blanco χλωμός bueno καλός, ευγενικός / καλής ποιότητας bueno υγιής / εύγευστος / όμορφος / όχι χαλασμένος (τρόφιμα) callado λιγομίλητος callado σιωπηλός cansado κουραστικός cansado κουρασμένος católico καθολικός (θρησκεία) católico σε κακή υγεία (σε αρνητική πρόταση), σωστός claro ανοιχτόχρωμο claro ξεκάθαρος, σαφής (εξήγηση) decidido αποφασιστικός decidido αποφασισμένος delicado εύθραυστος, λεπτεπίλεπτος delicado φιλάσθενος despierto έξυπνος, ζωηρός despierto ξύπνιος (δεν κοιμάται) dispuesto με καλή ανατροφή, διαθέσιμος, dispuesto έτοιμος, διατεθειμένος εξυπηρετικός fresco πρόσφατος / αδιαμόρφωτος, fresco ζωντανός / κρύος ξεδιάντροπος, χωρίς τρόπους grave σοβαρός grave βαριά άρρωστος interesado κερδοσκόπος, συμφεροντολόγος interesado ενδιαφερόμενος joven νέος joven μικροδείχνει libre ελεύθερος libre όχι απασχολημένος / δεσμευμένος limpio καθαρός (υγιεινή) limpio άφραγκος, καθαρισμένος, με καθαρό ποινικό μητρώο, καθαρός από ναρκωτικά listo έξυπνος listo έτοιμος loco τρελός loco κάνει σαν τρελός maduro ώριμος άνθρωπος (μτφ.), maduro ώριμο (φρούτο) υπεύθυνος malo κακός / σκληρός / κακής ποιότητας malo άρρωστος / με αλλοιωμένη γεύση, χαλασμένος molesto ενοχλητικός molesto που νιώθει άβολα (μτφ.) muerto βαρετός muerto νεκρός / ''πτώμα'' (μτφ)* negro μαύρος negro θυμωμένος, μαυρισμένος, βρώμικος orgulloso περήφανος, εγωιστής orgulloso υπερήφανος για κάτι parado οκνηρός parado άνεργος, ακίνητος rico πλούσιος rico γευστικός seguro ασφαλής seguro εμπιστεύεται, είναι σίγουρος 126
Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά Αγλαΐα Σπάθη 26 Ο ΕΝΕΣΤΩΤΑΣ ΤΗΣ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ EL PRESENTE DE INDICATIVO Χρήση Eίναι ο χρόνος που χρησιμοποιείται: α) για να εκφράσει μία κατάσταση ή μία πράξη που εξελίσσεται τη στιγμή στην οποία μιλάμε, ενώ ενδέχεται να συνοδεύεται από τα επιρρήματα ahora (=τώρα), en este momento (=αυτή τη στιγμή): Luisa vive en las afueras. Tomo el coche y voy al campo. En este momento escribo una carta. Η Λουίζα μένει σε προάστιο. Παίρνω το αυτοκίνητο και πάω στην εξοχή. Αυτή τη στιγμή γράφω ένα γράμμα. β) για να εκφράσει πράξη που γίνεται συνήθως ή κατ επανάληψη (presente habitual): Todos los días sale de casa por la mañana y regresa por la tarde. Cuando te enfadas, no se puede hablar contigo. Κάθε μέρα βγαίνει από το σπίτι νωρίς το πρωί και επιστρέφει το απόγευμα. Όταν θυμώνεις, δεν μπορεί κανείς να μιλήσει μαζί σου. γ) για το σχηματισμό των παροιμιών, των ετυμηγοριών, των αναφορών σε συγγραφείς καθώς και για την έκφραση γενικών και διαχρονικών αληθειών (presente gnómico): "Quien ríe el último, ríe mejor". "Al hombre osado, la fortuna le da la mano". Calderón dice que la vida es un sueño. La Tierra gira sobre sí misma y la Luna gira alrededor de la Tierra. Cuánto es cinco por cinco? Γελάει καλύτερα όποιος γελάει τελευταίος. "Η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς". Ο Καλντερόν λέει ότι η ζωή είναι ένα όνειρο. Η γη γυρίζει γύρω από τον εαυτό της και η σελήνη γυρίζει γύρω από τη γη. Πόσο κάνει πέντε επί πέντε; δ) στις αφηγήσεις για να αναφέρουμε ή και να περιγράψουμε γεγονότα του παρελθόντος. Έτσι, η αφήγηση αποκτά ζωντάνια και εκφραστικότητα (presente histórico / narrativo = ιστορικός ενεστώτας): En 1492 Cristóbal Colón inicia su primera travesía atlántica. Ayer por la tarde entro en un bar y, a quién veo? Al director del liceo! Το 1492 ο Κολόμβος αρχίζει τον πρώτο του διάπλου στον Ατλαντικό. Χτες βράδυ μπαίνω σε ένα μπαρ και ποιον βλέπω; Το λυκειάρχη! ε) για να αντικαταστήσει το μέλλοντα (futurο), στον προφορικό λόγο, εφόσον φυσικά από την έννοια της φράσης φαίνεται κατά κάποιον τρόπο η ιδέα του μέλλοντα για μία πράξη που τη θεωρούμε είτε κοντινή, είτε σίγουρη (presente con valor de futuro = ενεστώτας με αξία μέλλοντα): La semana próxima vamos al teatro. El año que viene me caso! Την επόμενη βδομάδα πάμε θέατρο. Τον επόμενο χρόνο παντρεύομαι! 128
Αγλαΐα Σπάθη Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά 26 στ) για πράξη που θα πραγματοποιηθεί άμεσα (futuro inmediato = εγγύς μέλλοντας) - Â κεφ. 32, El Futuro Imperfecto: Vengo inmediatamente. Έρχομαι αμέσως. ζ) για να αντικαταστήσει την προστακτική όταν θέλουμε να εκφράσουμε εντολή ή διαταγή δίνοντας έτσι μεγαλύτερη έμφαση (ενεστώτας με αξία προστακτικής / presente con valor imperativo) - Â κεφ. 36, El Imperativo: Ο lo haces ahora, o te vas enseguida! Ή το κάνεις τώρα ή φεύγεις αμέσως! η) για να δώσουμε οδηγίες: Sales por esa puerta, giras a la derecha y sigues hasta el final del pasillo. Βγαίνεις από αυτή την πόρτα, στρίβεις δεξιά και συνεχίζεις ως το τέλος του διαδρόμου. θ) για να εκφράσουμε αναποφασιστικότητα ή αμφιβολία όταν ακολουθεί η λέξη casi (=σχεδόν) που εδώ όμως έχει την έννοια του "μάλλον": Casi que me gusta más esta película! Μάλλον μου αρέσει περισσότερο αυτή η ταινία. ι) για μια πράξη που δεν πραγματοποιήθηκε, ενώ λίγο έλλειψε να πραγματοποιηθεί. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιείται το επίρρημα casi (=σχεδόν) ή το por poco (=παρά λίγο) που εδώ όμως έχει την έννοια του ''λίγο έλειψε, παραλίγο'': Casi / por poco pierdo la maleta en el aeropuerto! Σχηματισμός Παραλίγο να χάσω τη βαλίτσα μου στο αεροδρόμιο! Ο ενεστώτας είναι απλός χρόνος, δηλαδή σχηματίζεται από το θέμα του απαρεμφάτου και τις καταλήξεις της αντίστοιχης συζυγίας: Α ΣΥΖΥΓΙΑ Β ΣΥΖΥΓΙΑ Γ ΣΥΖΥΓΙΑ -AR -ER -IR yo -ο -ο -o tú -as -es -es él, ella, vd -a -e -e nosotros, -as -amos -emos -imos vosotros, -as -áis -éis -ís ellos, ellas, vds -an -en -en -AR -ER -IR TRABAJAR (=εργάζομαι) VENDER (=πουλάω) ESCRIBIR (=γράφω) yo trabajo vendo escribo tú trabajas vendes escribes él, ella, vd trabaja vende escribe nosotros, -as trabajamos vendemos escribimos vosotros, -as trabajáis vendéis escribís ellos, ellas, vds trabajan venden escriben Οι υπογραμμίσεις συμβολίζουν το σωστό τονισμό. Το α' ενικό πρόσωπο τονίζεται όπου τονίζεται και το γ' πληθυντικό: trabajotrabajan. 129
Αγλαΐα Σπάθη Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά 31 ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟΣ, ΑΟΡΙΣΤΟΣ, ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ (ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΧΡΟΝΩΝ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ) IMPERFECTO, INDEFINIDO, PERFECTO (COMPARACIÓN ENTRE LOS TIEMPOS DEL PASADO) Ακολουθεί συγκριτική μελέτη αναφορικά με τη χρήση των χρόνων του παρελθόντος: Διαφορές στη χρήση indefinido - imperfecto α) Με παρατατικό περιγράφουμε την πράξη που βρισκόταν σε εξέλιξη στο παρελθόν και επομένως τότε δεν ολοκληρώθηκε, ενώ με τον αόριστο έχει ολοκληρωθεί: Llovía mucho aquel día. Llovió mucho aquel día. β) Με παρατατικό παρουσιάζουμε ένα γεγονός που βρισκόταν σε εξέλιξη, του οποίου η αρχή και το τέλος δεν μας ενδιαφέρει, ενώ με τον αόριστο αφηγούμαστε ένα ολοκληρωμένο γεγονός: Ayer, a las once, mi hermana todavía estaba en casa. Ayer estuvimos viendo una película de Almodóvar hasta la madrugada. γ) Με παρατατικό τοποθετούμαστε μέσα στην πράξη που εξελίσσεται, ενώ με αόριστο τοποθετούμαστε μετά από την πράξη αυτή: A las tres de la tarde estaba tomando Me tomé la cerveza en un minuto. una cerveza. δ) Με παρατατικό δηλώνουμε μόνιμες ιδιότητες ενός ανθρώπου ή ενός αντικειμένου και τα περιγράφουμε, ενώ με αόριστο δηλώνουμε τη γενική αποτίμηση ενός γεγονότος ή συνολικό, ολοκληρωμένο γεγονός που είχε αρχή και τέλος: Era una chica de pelo negro y liso y unos ojos azules preciosos. Antes mi padre llevaba bigote. Mi fiesta de cumpleaños fue estupenda. Durante dos años tuve el pelo largo pero después me lo corté. ε) Με παρατατικό σταματάμε το χρόνο μίας αφήγησης για να περιγράψουμε, ενώ με αόριστο προχωράμε το χρόνο και μιλάμε για το κύριο γεγονός: Cuando ayer iba al trabajo con un humor de perros y con poquísimas ganas de trabajar y para colmo me encontré con mi suegra.! Προσοχή: Επισημαίνονται εδώ, ώστε να αποφεύγονται τα συνηθέστερα σφάλματα των Eλλήνων σπουδαστών σε ορισμένα ρήματα ως προς τους χρόνους αυτούς: tuve - tenía El sábado pasado tuve muchas cosas que hacer. Τenía mucho trabajo por eso no pude venir. Το περασμένο Σάββατο είχα πολλή δουλειά (χρονικό όριο). Eίχα πολλή δουλειά, γι αυτό δεν μπόρεσα να έρθω. (αιτία) 151
Αγλαΐα Σπάθη Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά 35 Υποτακτικη Παρατατικου / IMPERFECTO de SUBJUNTIVO To subjuntivo imperfecto έχει την ίδια χρήση με το subjuntivo presente, με τη διαφορά ότι το ρήμα της κύριας πρότασης βρίσκεται σε χρόνο του παρελθόντος (imperfecto, indefinido, pluscuamperfecto): No estaba seguro que pudieras hacerlo. Me molestó que Alejandro no dijera la verdad. Nos dio lástima que Micaela nos ignorara por completo. Me dijo que la acompañara a la fiesta. Fue necesario que gritáramos. No quería que ellos supieran la verdad sobre mi salud. El camarero recomendó a los turistas que probaran la tortilla de alcachofas. Δεν ήμουν σίγουρος ότι μπορούσες να το κάνεις. Με ενόχλησε που ο Αλέξανδρος δεν έλεγε την αλήθεια. Μας στεναχώρησε που η Μικαέλα μας αγνοούσε παντελώς. Μου είπε να τη συνοδέψω στη γιορτή. Ήταν απαραίτητο να φωνάξουμε. Δεν ήθελα να μάθουν την αλήθεια για την υγεία μου. Ο σερβιτόρος πρότεινε στους τουρίστες να δοκιμάσουν την τορτίγια με αγκινάρες. Σχηματισμός Ως απλή έγκλιση, σχηματίζεται από το θέμα του απαρεμφάτου και τις καταλήξεις της αντίστοιχης συζυγίας. Υπάρχουν δύο τύποι σε ara / ase, με πιo συνηθισμένο τον πρώτο: Α ΣΥΖΥΓΙΑ Β ΣΥΖΥΓΙΑ Γ ΣΥΖΥΓΙΑ -AR -ER -IR yο -ara / -ase -iera / -iese -iera / -iese tú -aras / -ases -ieras / -ieses -ieras / -ieses él, ella, vd -ara / -ase -iera / -iese -iera / -iese nosotros, -as -áramos / -ásemos -iéramos / -iésemos -iéramos / -iésemos vosotros, -as -arais / -aseis -ierais / -ieseis -ierais / -ieseis ellos, ellas, vds -aran / -asen -ieran / -iesen -ieran / -iesen Él no quiso que... (=Αυτός δεν ήθελε...): Α ΣΥΖΥΓΙΑ Β ΣΥΖΥΓΙΑ Γ ΣΥΖΥΓΙΑ HABLAR (=...να μιλούσα) COMER (=...να έτρωγα) VIVIR (=...να ζούσα) yo hablara / hablase comiera / comiese viviera / viviese tú hablaras / hablases comieras / comieses vivieras / vivieses él, ella, vd hablara / hablase comiera / comiese viviera / viviese nosotros, -as habláramos / hablásemos comiéramos / comiésemos viviéramos / viviésemos vosotros, -as hablarais / hablaseis comierais / comieseis vivierais / vivieseis ellos, ellas, vds hablaran / hablasen comieran / comiesen vivieran / viviesen Όσα ρήματα είχαν ανώμαλο indefinido έχουν το ίδιο θέμα και στο subjuntivo imperfecto. 171
35 Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά Αγλαΐα Σπάθη Τα ανώμαλα ρήματα / los verbos irregulares Οι τύποι των ακολούθων ρημάτων προκύπτουν από το γ' πρόσωπο πληθυντικού του αορίστου, με τη διαφορά ότι η κατάληξη -ron γίνεται -ra / -se, για το α' πρόσωπο του παρατατικού της υποτακτικής ( Â κεφ. 28, El Pretérito Indefinido): ser / ir fuera servir sirviera creer creyera decir dijera oír oyera huir huyera saber supiera haber hubiera poder pudiera dormir durmiera dar diera leer leyera estar estuviera venir viniera querer quisiera morir muriera hacer hiciera poner pusiera traer trajera tener tuviera pedir pidiera caber cupiera Τα ρήματα αυτά κλίνονται κανονικά με την προσθήκη των αντίστοιχων καταλήξεων: yo tú él, ella, vd nosotros, -as vosotros, -as ellos, ellas, vds DECIR dijera / dijese dijeras / dijeses dijera / dijese dijéramos / dijésemos dijerais / dijeseis dijeran / dijesen Τα ρήματα επιθυμίας στη δυνητική συντάσσονται με υποτακτική παρατατικού και προσδίδουν μεγαλύτερη ευγένεια στο λόγο: Querría Preferiría Desearía Necesitaría Sería necesario Sería mejor que a partir de ahora me dijeras la verdad. vinieras conmigo al hospital. encontrases un nuevo trabajo. Xρησιμοποιείται στον πλάγιο λόγο αντί της προστακτικής, εφόσον βέβαια το ρήμα εξάρτησης βρίσκεται σε παρελθοντικό χρόνο ( Â κεφ. 43, El Εstilo Indirecto): ESTILO DIRECTO '' Ayúdame!'' " Pon la bicileta en el garaje!" ESTILO INDIRECTO Me suplicó que lo ayudara. Le pidió que pusiera la bicicleta en el garaje. Xρησιμοποιείται για την έκφραση μη πραγματοποιούμενης επιθυμίας: 172 Ojalá pudiera vivir con él! Μακάρι να μπορούσα να ζήσω μαζί του! como si (=σαν να, λες και), ni que (=ούτε να), igual que si (=σαν να) + subj. imperfecto Η έκφραση ''como si'' συντάσσεται με subjuntivo imperfecto (και subjuntivo pluscuamperfecto - Â κεφ. 31, Subjuntivo Pluscuamperfecto), ανεξάρτητα από το χρόνο του ρήματος της κύριας πρότασης:
Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά Αγλαΐα Σπάθη 41 Η ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΦΩΝΗ LA VOZ PASIVA Σε αντίθεση με την ενεργητική φωνή [voz activa (<acción =ενέργεια, δράση)], στην οποία το υποκείμενο ενεργεί, η παθητική φωνή [forma pasiva (< pasión =πάθος)] δηλώνει μία κατάσταση στην οποία το υποκείμενο υφίσταται μία ενέργεια που προέρχεται από κάποια εξωτερική αιτία που υπάρχει ή εννοείται (ποιητικό αίτιο = complemento de agente). Πολλές φορές το ποιητικό αίτιο παραλείπεται εντελώς, είτε επειδή ο ομιλών δεν το γνωρίζει, είτε επειδή δε θέλει ή δε θεωρεί απαραίτητο να το αναφέρει: FORMA ACTIVA ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΟ ΡΗΜΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ Mucha gente sigue esta transmisión. FORMA PASIVA ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΡΗΜΑ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ Esta transmisión es seguida por mucha gente. Παθητική σύνταξη μπορούν να έχουν μόνο τα μεταβατικά ρήματα. Σύμφωνα με αυτή τη σύνταξη, το άμεσο αντικείμενο γίνεται υποκείμενο, και το υποκείμενο γίνεται ποιητικό αίτιο. Το ποιητικό αίτιο εισάγεται με την πρόθεση por, ενώ το ρήμα μετατρέπεται στην παθητική φωνή: Experimentos son realizados en el laboratorio por los estudiantes. La amable clientela es rogada que no toque la mercancía. Todos los vuelos serán cancelados. América fue descubierta por Colón en 1492. El Quijote fue escrito por Cervantes. Στο εργαστήριο πραγματοποιούνται πειράματα από τους φοιτητές. Η ευγενής πελατεία παρακαλείται να μην αγγίζει τα εμπορεύματα. Όλες οι πτήσεις θα ακυρωθούν. Η Αμερική ανακαλύφθηκε από τον Κολόμβο το 1492. Ο "Δον Κιχώτης" γράφτηκε από το Θερβάντες.! Παρατήρηση: Όπως γίνεται κατανοητό, με την παθητική σύνταξη δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στην πράξη / ενέργεια που υφίσταται το υποκείμενο. Ευρεία είναι η χρήση της στην επίσημη γλώσσα (επιστημονικός, δημοσιογραφικός λόγος). 210
Αγλαΐα Σπάθη Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά 41 Σχηματισμός με το ser (pasiva operativa / pasiva de la acción) Για να σχηματίσουμε το ρήμα στην παθητική φωνή, χρησιμοποιούμε ως βοηθητικό το ser + παθητική μετοχή (participio pasado) του μετατρεπόμενου ρήματος. Το βοηθητικό κλίνεται στον ίδιο χρόνο και στην ίδια έγκλιση με αυτούς της ενεργητικής πρότασης, και η παθητική μετοχή συμφωνεί ως προς το γένος και τον αριθμό με το υποκείμενο της παθητικής σύνταξης: EL INDICATIVO Tiempos Simples Presente Imperfecto Futuro simple Pretérito indefinido VOZ ACTIVA Mucha gente sigue esta transmisión. Mucha gente seguía esta transmisión. Mucha gente seguirá esta transmisión. Mucha gente siguió esta transmisión. VOZ PASIVA Esta transmisión es seguida por mucha gente. Esta transmisión era seguida por mucha gente. Esta transmisión será seguida por mucha gente. Esta transmisión fue seguida por mucha gente. Tiempos Compuestos Pretérito perfecto Pluscuamperfecto Futuro perfecto Mucha gente ha seguido esta transmisión. Mucha gente había seguido esta transmisión. Mucha gente habrá seguido esta transmisión. Esta transmisión ha sido seguida por mucha gente. Esta transmisión había sido seguida por mucha gente. Esta transmisión habrá sido seguida por mucha gente. EL CONDICIONAL VOZ ACTIVA Simple Mucha gente seguiría esta transmisión. Compuesto Mucha gente habria seguido esta transmisión. VOZ PASIVA Esta transmisión sería seguida por mucha gente. Esta transmisión habría sido seguida por mucha gente. EL SUBJUNTIVO VOZ ACTIVA presente imperfecto pasado pluscuamperfecto No creo que mucha gente siga esta transmisión. No creía que mucha gente siguiera esa transmisión. No creo que mucha gente haya seguido esta transmisión. No creí que mucha gente hubiera seguido esa transmisión. VOZ PASIVA No creο que esa transmisión sea seguida por mucha gente. No creía que esa transmisión fuera seguida por mucha gente. No creo que esta transmisión haya sido seguida por mucha gente. No creí que esta transmisión hubiera sido seguida por mucha gente. 211
Αγλαΐα Σπάθη Ισπανική Ισπανική Γραμματική στα στα ελληνικά ελληνικά 44 ΠροθΗματα απο τα λατινικα / PREFIJOS DEL LATÍN a-, ad- εγγύτητα adyacente (=γειτονικός) ab-, abs- αποχή abstemio (=αυτός που δεν πίνει ποτά) ante- εμπρός anteponer (=προβάλλω) bi-, bis- δις, δύο, διπλός bisabuela (=προγιαγιά), bipolar (=διπολικός) circun- γύρω από circunvalar (=παίρνω περιφερειακό δρόμο) cο-, col-, con-, com- quadri-, cuatri-, cuatro- συν, ένωση, συνεργασία τέσσερα, τετρα- colegir (=συλλέγω), colaboración (=συνεργασία), concordancia (=συμφωνία), comparación (=σύγκριση) cuadricular (=τετραγωνίζω), cuatrienio (=τετραετία), cuatrocientos (=τετρακόσια) deci- δέκα, δεκα- decimación (=αποδεκατισμός) des- δυσ-, άρνηση, αντιστροφή desafortunadamente (=δυστυχώς), desorden (=αταξία) έννοιας ex-, e- εκτός enorme (=τεράστιος), excedente (=πλεονάζων) extra- υπερβαίνω extraterrestre (=εξωγήινος), extracto (=εκχύλισμα, απόσπασμα) in-, im-, i- α στερητικό improbable (=μη πιθανός), inaudito (=ανήκουστος) infra- κάτω από / υπο- infracción (=παράβαση), infraestructura (=έργα υποδομής) inter- στη μέση, ανάμεσα interceder (=παρεμβαίνω), intervalo (=διάλειμμα) intra- εντός intramuros (=εντός των τειχών) multi- πολυ- multicolor (=πολύχρωμος), multinacional (=πολυεθνικός) omni- παντο- omnipresente (=πανταχού παρών), omnisciencia (=παντογνωσία) pen- προ- penúltimo (=προτελευταίος), penumbra (=ημίφως) pos-, post- μετα- posdata (=υστερόγραφο), posterior (=μεταγενέστερος) pre- προ- predicción (=πρόβλεψη), predilección (=προτίμηση) re- ανα-, ξανά, επανάληψη renombrar (=δίνω πάλι όνομα), repetir (=επαναλαμβάνω) retro- έχει σχέση με το παρελθόν retroceder (=οπισθοχωρώ), retroacción (=αντενέργεια) sub- κάτω, υπο- subterráneo (=υπόγειος), submarino (=υποθαλάσσιος) supersuprasupreυπέρ superdotado (=υπερπροικισμένος), supranacional (=υπερεθνικός), supremacía (=υπεροχή, ανώτατη αρχή) transtras- πιο εκεί, μετα- transformar (=μετατρέπω), transportar (=μεταφέρω) trasplantar (=μεταμοσχεύω, μεταφυτεύω) un-, uni- ένα, ενωμένο uniforme (=ομοιόμορφος), unilateral (=μονόπλευρος) 229
Αγλαΐα Σπάθη Ισπανική Ισπανική Γραμματική στα στα ελληνικά ελληνικά 44 45 ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ / EXPRESIONES la gota que colmó el vaso la media naranja lágrimas de cocodrilo Las pagarás todas juntas! Le falta un tornillo / se le va la olla. Le quedan dos telediarios. liarse la manta a la cabeza lobo de mar llegar y besar el santo llevar a alguien a la trampa llevar los pantalones llevar una buena melopea llevarse como el perro y el gato llevarse el gato al agua llover a cántaros / a mares manga por hombro más claro que el agua matar dos pajaros de un tiro matar el gusanillo me costó mil pares de huevos me estás tomando el pelo me ha salido rana me importa tres huevos / un comino / un pepino / un pito me suena meter el dedo en la llaga meter en cintura a alguien meter la pata meterse a alguien en el bolsillo meterse en la concha miel sobre hojuelas mirar por encima del hombro mojar a alguien mojar un evento mojarse montar en cólera morirse de envidia η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι το έτερον ήμισυ κροκοδείλια δάκρυα Θα τα πληρώσεις μαζεμένα! Του λείπει βίδα. Λίγα είναι τα ψωμιά του. / Τελειώνει. ξεκινάω κάτι απερίσκεπτα θαλασσόλυκος έχω τύχη από την πρώτη στιγμή ρίχνω κάποιον στην παγίδα είμαι ο άντρας του σπιτιού έχω πιει πολύ τα πάνε σαν τον σκύλο με τη γάτα τα καταφέρνω, βγαίνω νικητής ρίχνει καρεκλοπόδαρα άνω κάτω, της τρελής ηλίου φαεινότερο, ξεκάθαρο, φως φανάρι με ένα σμπάρο δύο τρυγόνια ξεγελάω την πείνα μου μου βγήκε η πίστη για να τα καταφέρω (χυδ.) με δουλεύεις μου βγήκε χάλια δεν με νοιάζει καθόλου, σκοτίστηκα (χυδ.) κάτι μου θυμίζει αυτό βάζω το δάχτυλο στην πληγή σφίγγω τα λουριά κάποιου / βάζω τα δύο πόδια σε ένα παπούτσι κάνω γκάφα, τα θαλασσώνω βάζω κάποιον στο τσεπάκι κλείνομαι στο καβούκι μου πάνε όλα πρίμα, μέλι γάλα κοιτάω αφ υψηλού "λαδώνω", δωροδοκώ γιορτάζω μια επιτυχία με αλκοόλ τολμώ γίνομαι έξαλλος πεθαίνω από ζήλια 239
45 Ισπανική Γραμματική στα ελληνικά Αγλαΐα Σπάθη ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ - ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ / PROVERBIOS - MÁXIMAS A quien Dios quiere para sí, poco Οι καλοί πεθαίνουν νέοι. tiempo lo tiene aquí. / A quien Dios ama, le llama. A vivir que son dos días! Η ζωή είναι πολύ μικρή. Abundancia y soberbia andan en pareja. Πλούτος (αφθονία) και υπεροψία πάνε μαζί. Al freír será el reír (y al pagar será Γελάει καλύτερα όποιος γελάει τελευταίος. el llorar). Cuando hay hambre / Al hambre de Όταν πεινάς, όλα σου φαίνονται ωραία. siete días, no hay pan duro. Al perro que duerme, no lo despiertes. Σκύλο που κοιμάται, μην τον ξυπνάς. Al vivo la hogaza y al muerto, la mortaja. Amar, horas perdidas, si no son correspondidas. Amor con amor se paga; y lo demás con dinero. Amor no respeta ley, ni obedece a rey. Aunque la mona se vista de seda, mona se queda. Buscar una aguja en un pajar. Buscar tres / cinco pies al gato. Cada mochuelo a su olivo. Cada uno es / era de su padre y de su madre. Comiendo entra la gana. Con esperanza no se come. Con la honra no se pone la olla. Consejo no pedido, consejo mal oído. Οι ζωντανοί με τους ζωντανούς και οι πεθαμένοι με τους πεθαμένους. Ο έρωτας χωρίς ανταπόκριση είναι χαμένος χρόνος. Η αγάπη πληρώνεται με αγάπη, τα υπόλοιπα με το χρήμα. Η αγάπη δεν υπακούει στους ανθρώπινους νόμους. Τον αράπη κι αν τον πλένεις, το σαπούνι σου χαλάς. Ψάχνω ψύλλους στα άχυρα. Ψάχνω μπελάδες εκεί που δεν υπάρχουν. Κάθε κατεργάρης στον πάγκο του. Καθένας με το χαρακτήρα του. Τρώγοντας έρχεται η όρεξη. Δεν φτάνει η ελπίδα για να ζήσει κανείς. Με την τιμή δεν γεμίζει το στομάχι. Συμβουλή που δεν σου τη ζητάνε, δεν θα την ακούσουν. Cuando la fuerza manda, la ley calla. Όταν υπάρχει ανάγκη, ο νόμος σταματά. De bien nacidos es ser agradecidos / Πάντα να ευχαριστείς για ό, τι καλό σου Es de mal parido ser desagradecido. έκαναν / είναι κακό να είσαι αχάριστος. Desgracia compartida, menos sentida. Πόνος που μοιράζεται γίνεται μισός. Dime con quien andas, y te diré Πες μου το φίλο σου να σου πω ποιος είσαι. quién eres. Dios los cría y ellos se juntan. Donde hay humo, hay calor. El dinero llama (al) dinero. El mundo es un pañuelo. El ocio es madre de todos los vicios. Αν δεν ταιριάζανε, δε θα συμπεθεριάζανε. Όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά. Τα λεφτά πάνε στα λεφτά. Μικρός ο κόσμος. Αργία μήτηρ πάσης κακίας. 244