Ὡς Ἕλληνες νιώθουµε δικαιολογηµένα

Ἡ ἀξία τῆς ἀρχαιοελληνικῆς φιλοσοφίας γιὰ τὸν Χριστιανὸ τῆς σηµερινῆς ἐποχῆς Ὡς Ἕλληνες νιώθουµε δικαιολογηµένα ἰδιαίτερα περήφανοι καὶ καυχώµεθα γιὰ τὴν βαριὰ κληρονοµιὰ ποὺ µᾶς κληροδότησαν οἱ ἀρχαῖοι πρόγονοί µας. Ἀνάµεσα στὰ κορυφαῖα ἐπιτεύγµατά τους ἀναµφισβήτητα περιλαµβάνεται ἡ συστηµατικὴ ἐνασχόληση καὶ καλλιέργεια τῆς φιλοσοφικῆς σκέψης. Πρῶτος ὀνόµασε τὸν ἑαυτό του φιλόσοφο ὁ Πυθαγόριος ὁ Σάµιος, ἐπιδιώκοντας µὲ αὐτὸν τὸν χαρακτηρισµὸ νὰ διακρίνει ἀπὸ τὴν µία τὸν προσδιορισµὸ σοφὸς ποὺ ἁρµόζει στὸ Θεὸ καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη ὅσους διακατέχονται ἀπὸ τὴν ἐπιθυµία νὰ γίνουν µέτοχοι τῆς σοφίας καὶ νὰ ὁµοιάσουν σὲ κάποιο βαθµὸ στὸ Θεό. Ἡ φιλοσοφία, σύµφωνα µὲ ἕνα σύγχρονο εὔστοχο ὁρισµό της, ὡς πνευµατικὴ δραστηριότητα ὑποδηλώνει ὄχι τόσο ἕνα σύνολο συσσωρευµένης γνώσης, ὅσο τὴν ἑρµηνευτικὴ ἐκείνη µατιὰ ποὺ ΤΕΥΧΟΣ 60 - ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2009 συνενώνει δυναµικὰ τὰ ἐπιµέρους στοιχεῖα τοῦ κόσµου καὶ τῆς ζωῆς καὶ νοηµατοδοτεῖ τὰ πράγµατα καὶ τὴν γνώση τους. Ποιὰ ὅµως, ἀλήθεια, χρησιµότητα ἔχει γιὰ τὸν Χριστιανὸ σήµερα ἡ µελέτη τῶν φιλοσοφικῶν συγγραµµάτων τῆς ἀρχαιότητας; Κατ ἀρχὴν µᾶς βοηθᾷ νὰ ἀντιληφθοῦµε καλύτερα καὶ πληρέστερα τὸ νόηµα τῆς θείας ἀποκάλυψης στὸν Χριστιανισµό. Ὅταν ὁ Ἀριστοτέλης στὴν πραγµατεία του «Μετὰ τὰ Φυσικὰ» θέτει ὡς ἀντικείµενο ἔρευνας τοῦ βιβλίου αὐτοῦ τὸ «ἀεὶ ζητούµενο καὶ ἀεὶ ἀπορούµενο ὄν», τὴν ὀντολογικὴ δηλαδὴ νοηµατοδότηση κάθε ὑπαρκτοῦ πράγµατος ἐκφράζει περίτρανα καὶ κραυγαλέα τὴν προαιώνια καὶ ἐναγώνια ἀνάγκη καὶ δίψα τοῦ ἀνθρώπου νὰ γνωρίσει τὸν σκοπὸ τῆς παρουσίας του στὸν κόσµο αὐτό. Ἡ Βυζαντινὴ εἰκονογραφικὴ παρά-

δοση ἀποτύπωσε ξεκάθαρα τὴν ἀπάντηση τῆς ἐκκλησίας στὸ φιλοσοφικὸ αὐτὸ ἐρώτηµα µὲ τὴν ἐµφανῆ ἀναγρα - φὴ τοῦ χαρακτηρισµοῦ «ὁ ὢν» σὲ κάθε εἰκόνα τοῦ Θεανθρώπου. Αὐτὸς ποὺ εἶναι «ἡ ὁδός, ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωὴ» ταυτίζεται µὲ τὴν ὄντως σοφία, τὴν πηγὴ καὶ τὸ πλήρωµά της. Κατὰ δεύτερο λόγο, ἡ ἀρχαιοελληνικὴ φιλοσοφία λειτούργησε στὴ ζωὴ τῶν ἐνασχολουµένων µὲ αὐτὴ ὡς ἑνοποιὸ στοιχεῖο, ὡς συνδετικὸς κρίκος ποὺ στόχευε στὴν ὑπέρβαση κάθε ἀποσπασµατικῆς θεώρησης τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς καὶ σὲ µία συνεπῆ στάση ζωῆς. ιαιρώντας ὁ Ἀριστοτέλης τὴ σοφία, τὴν ἐπιστήµη δηλαδὴ ποὺ ἐρευνᾷ καὶ προσπαθεῖ νὰ κατανοήσει τὰ ὄντα, σὲ πρώτη φιλοσοφία ἢ θεολογική, φυσικὴ καὶ µαθηµατικὴ ἐπισηµαίνει παράλληλα ὅτι ἡ πρώτη ὑποδιαίρεση, ἡ πρώτη φιλοσοφία, δὲν περιορίζεται στὴν διερεύνηση τῶν θείων καὶ ἀϊδίων ὄντων ἀλλὰ ἐνέχει τὸν χαρακτῆρα µιᾶς καθολικῆς ἐπιστήµης διότι καθετὶ τὸ ὑπαρκτὸ στηρίζεται καὶ ἐξαρτᾶται κυρίως ἀπὸ τὴν πρώτη θεϊκὴ ἀρχή. Στὰ πλαίσια µιᾶς σφαιρικῆς ἀντίληψης τῶν πραγµάτων κάθε φιλοσοφικὴ σχολὴ τῆς ἀρχαιότητας πρέσβευε συγκεκριµένο ἦθος, τὸ ὁποῖο ἦταν σὲ µικρότερο ἢ µεγαλύτερο βαθµὸ συνεπὲς µὲ τὶς ὀντολογικές της ἀρχές. Ἡ χριστιανικὴ διδασκαλία ὡς θεία ἀποκάλυψη στοχεύει κατὰ πρῶτο καὶ κύριο λόγο στὸ «ἓν καὶ οὗ χρεία ἐστί», τὴν ἐκπλήρωση τοῦ σχεδίου τῆς θείας οἰκονοµίας γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Κάθε φιλοσοφικὴ καὶ κατ ἐπέκταση ἐπιστηµονικὴ προσέγγιση τοῦ ὑπαρκτοῦ ὄντος, ἐφόσον δὲν ἐµποδίζει τὸν σκοπὸ τῆς χριστιανικῆς ζωῆς ἀγκαλιάζεται καὶ ἐνθαρρύνεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία. Ὁ Ἅγ. Γρηγόριος ὁ Θεολόγος ση- µειώνει µὲ ἔµφαση «ἐγώ σοι κἀνταῦθα παρέξοµαι πλατείας ὁδούς, φιλοσόφει µοι περὶ κόσµου ἢ κόσµων, περὶ ὕλης, περὶ ψυχῆς, περὶ λογικῶν φύσεων βελτιόνων τε καὶ χειρόνων, περὶ ἀναστάσεως, κρίσεως, ἀνταποδόσεως, Χριστοῦ παθηµάτων. Ἐν τούτοις γὰρ καὶ τὸ ἐπιτυγχάνειν οὐκ ἄχρηστον, καὶ τὸ δια- µαρτάνειν ἀκίνδυνον». Πολλοὶ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἦταν κάτοχοι τῆς θύραθεν σοφίας καὶ τὴν χρησιµοποίησαν ὡς εὔχρηστο καὶ γόνιµο ἐργαλεῖο στὴ διατύπωση τῶν δογµατικῶν ἀληθειῶν της. Ἡ Ἐκκλησία ὡς ζωντανὸ σῶµα συνδιαλλέγεται µὲ τὸν περιβάλλοντα κόσµο τὸν ὁποῖο ἐπιδιώκει νὰ προσλάβει. Ἡ ἀρχαία ἑλληνικὴ σκέψη διέπει καὶ ἔχει µπολιάσει σὲ µεγάλο βαθµὸ τὴν πορεία καὶ ἀνέλιξη τῶν ἐπιστηµῶν. Ἡ γνωριµία µὲ αὐτὴ δίνει στοὺς µελετητὲς τὶς περισσότερες λαβὲς καὶ µεγαλύτερες δυνατότητες κατανόησης τῶν προβληµάτων ποὺ ἀπασχολοῦν τὸν ἄνθρωπο τῆς σηµερινῆς ἀλλὰ καὶ κάθε ἐποχῆς. Ὁ Χριστιανισµὸς εἶναι πρῶτα καὶ πάνω ἀπὸ ὅλα τρόπος καὶ στάση ζωῆς ποὺ βιώνεται καὶ καλλιεργεῖται µέσα στὴν Ἐκκλησία, ἡ δὲ σωτηρία ποὺ ἐπαγγέλλεται στὰ µέλη της εἶναι προσωπικὴ ὅπως καὶ ἡ σχέση µὲ τὸν ἱδρυτή της, τὴν ὁποία καλεῖται νὰ ἀναπτύξει κάθε πιστός. Ἂν ὁ Ἀριστοτέλης ἔγραψε µὲ νόηµα ὅτι δὲν ταιριάζει µόνο στὸν κοσµοκράτορα µαθητὴ τοῦ Ἀλεξάνδρου νὰ καυχιέται γιὰ τὰ κατορθώµατά του ἀλλὰ καὶ σὲ ὅσους ἔχουν ὀρθὲς ἀντιλήψεις περὶ θεῶν, ποιὰ αἰσθήµατα χαρᾶς ἀλλὰ καὶ ἰδιαίτερης εὐθύνης πρέπει νὰ διακατέχουν κάθε µέλος τῆς Ἐκκλησίας; Φαφουρτῆς Παννίκος ρ. Θεολογίας 2

Ὁ τρόπος ἀναγνώσεως τῶν εὐχῶν τῆς Θείας Λειτουργίας Ἐδῶ καὶ ἀρκετὰ χρόνια γίνεται πολὺς λόγος γιὰ τὸν τρόπο ἀναγνώσεως τῶν εὐχῶν τῆς Θείας Λειτουργίας, ἐὰν δηλαδὴ πρέπει νὰ ἀναγινώσκονται µυστικῶς ἢ εἰς ἐπήκοον τοῦ λαοῦ. Πολλὰ ἔχουν λεχθεῖ καὶ πολλὰ περισσότερα ἔχουν γραφεῖ καὶ δηµοσιευθεῖ. Ἀποτελεῖ ἀναµφισβήτητο γεγονὸς πὼς ἡ κοινὴ λειτουργικὴ πράξη τῆς Ἀνατολικῆς καὶ τῆς υτικῆς Ἐκκλησίας, τοὐλάχιστον κατὰ τὴν περίοδο ἑνότητάς της, δηλαδὴ µέχρι τὸν Η -Θ αἰῶνα, ὁµιλεῖ γιὰ µιὰ «εἰς ἐπήκοον» ἀνάγνωση τῶν εὐχῶν. Αὐτὸ ἔχει καταδείξει ἡ ἐπιστηµονικὴ ἔρευνα. Τὸ πρόβληµα βέβαια σήµερα πιὰ ἑστιάζεται κυρίως στὶς εὐχὲς τῆς Θείας Λειτουργίας καθόσον στὰ ὑπόλοιπα ἱερὰ µυστήρια καὶ ἀκολουθίες, κατὰ συντριπτικὴ πλειοψηφία, οἱ εὐχὲς ἀναγινώσκονται εἰς ἐπήκοον τοῦ λαοῦ. Συγκεκριµµένα τὴν ἔρευνα ἀπασχόλησε κυρίως ἡ εὐχὴ τῆς Ἀναφορᾶς, ὁ πυρήνας δηλαδὴ τοῦ Μυστηρίου τῆς Θείας Εὐχαριστίας. Βέβαια πρέπει νὰ ὑπογραµµισθεῖ ὅτι ἡ ἔρευνα αὐτὴ κατέδειξε καὶ τὸ ὅτι ἡ µυστικὴ ἀπαγγελία - ἀνάγνωση τῶν εὐχῶν ἕλκει τὴν καταγωγή της ἀπὸ ἕνα αἱρετικὸ περιβάλλον, τῆς Ἀνατολικῆς Συρίας, µάλιστα Νεστοριανικό. ὲν πρέπει ὅµως νὰ ξεχνοῦµε πὼς πολλὰ στοιχεῖα τῆς ὀρθοδόξου λατρείας ἕλκουν τὴν καταγωγή τους ἢ ἔχουν ἀφορµὲς ἀπὸ αἱρετικὰ περιβάλλοντα. Γιὰ παράδειγµα ἡ δηµιουργία χριστιανικῶν ὕµνων, στὴν ὁποία δη- µιουργία (ἐξ ἀντιδράσεως βέβαια πρὸς αὐτοὺς) οὐσιώδη ὤθηση παρέσχον οἱ αἱρετικοὶ τῶν πρώτων αἰώνων, ὅπως οἱ Σύριοι γνωστικοὶ Βαρδεσάνης καὶ ὁ γιός του Ἁρµόνιος, ὁ Ἄρειος καὶ ὁ Ἀπολλινάριος. Παρ ὅλα αὐτὰ ὑπεισῆλθαν ἢ χρησιµοποιήθηκαν ἀπὸ τὸν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία µὲ πολλοὺς τρόπους καὶ γιὰ διαφόρους λόγους. Τὸ ἐρώτηµα βέβαια ποὺ τίθεται εἶναι ἐὰν καλῶς ἢ κακῶς χρησιµοποιήθηκαν καὶ µὲ ποιὸ τρόπο. Ἡ σύγχρονη ἔρευνα κατέδειξε ἀκόµη πὼς οἱ εὐχὲς λέγονταν τοὐλάχιστον αὐτὲς ποὺ κατὰ τὸ περιεχόµενό τους ἀφοροῦσαν τὸ λαὸ «εἰς ἐπήκοον», ὡς εὐκρινὴς ἀνάγνωση. Ἡ λειτουργικὴ σύναξη ἄλλωστε φανερώνει ὅτι ὅλοι µαζὶ βαδίζουµε τὴν ἴδια ὁδό: τὸν Χριστό. Ἀπὸ τὴ σύναξη τῶν πιστῶν, οἱ ὁποῖοι µαζὶ µὲ τὸν λειτουργὸ προσφέρουν τὴν ἀναίµακτη προσφορά, ἔστω καὶ ἐὰν εἶναι µόνο δύο ἢ τρεῖς («Ὁ τὰς κοινὰς ταύτας καὶ συµφώνους ἡµῖν χαρισάµενος προσευχάς, ὁ καὶ δυσὶ καὶ τρισί, συµφωνοῦσιν» κατὰ τὴν εὐχὴ τοῦ Γ Ἀντιφώνου), µὲ µιὰ φωνὴ προσφέρεται στὸν οὐράνιο Πατέρα «µία προσευχή, µία δέησις, εἷς νοῦς, µία ἐλπὶς ἐν ἀγάπῃ, ἐν τῇ χαρᾷ τῇ ἀµώµῳ, ὅ ἐστιν Ἰησοῦς Χριστὸς» κατὰ τὸν Ἰγνάτιο Ἀντιοχείας. Θὰ πρέπει ἐπιτέλους ὅλοι οἱ χριστιανοὶ νὰ καταλάβουν ὅτι δὲν πηγαίνουν στὴν Ἐκκλησία νὰ παρακολουθήσουν ἀπαθεῖς τὸ µυστήριο τῆς Θείας Λειτουργίας ἀλλὰ γιὰ νὰ συµµετάσχουν σ αὐτήν. Εἶναι ἕνα ἔργο θεϊκό, τὸ ὁποῖο τελεῖ ὁ ἱερεὺς τοῦ Θεοῦ µαζὶ µὲ τὸν λαὸ τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ ἄλλωστε σηµαίνει ἡ λέξη Λειτουργία. Ὁ λαὸς συµµετέχει κατὰ πολλοὺς καὶ διαφόρους τρόπους. Ἡ προσφορὰ τῶν δώρων ποὺ πρόκειται νὰ ἁγιασθοῦν, ἡ ψαλµωδία καὶ οἱ κοινὲς δεήσεις, ἡ συµµετοχὴ τῶν πιστῶν στὴν Τράπεζα τοῦ Κυρίου, ὅλα µᾶς διδάσκουν ὅτι ἡ Θεία Λειτουργία εἶναι ἔργο ὁλοκλήρου τοῦ Σώµατος τῆς Ἐκκλησίας, τοῦ Σώµατος τοῦ Χριστοῦ. Γιὰ τὴν ἁγία µας Ἐκκλησία εἶναι ἀδιανόητη ἡ τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας χωρὶς τὴ συµµετοχὴ ἔστω καὶ ἑνὸς µόνο πιστοῦ ἢ χωρὶς νὰ κοινωνήσει ἔστω καὶ ἕνας µόνον πιστός. Γιὰ νὰ φθάσουµε ὅµως στὴν τέλεση µιᾶς λατρείας τελείως ἀποκεκαθαρµένης ἀπὸ ὅλα τὰ ξένα ἢ τὰ θεωρούµενα ὡς ξένα στοιχεῖα ἀπὸ αὐτὴν χρειάζεται πολὺς ἀγώνας καὶ φυσικὰ ὅσο εἶναι δυνατόν, λειτουργικὴ κατάρτιση τῶν ἐκκλησιαζοµένων πιστῶν. Κι αὐτὸ γιὰ νὰ µὴ 3

φθάσουµε σὲ παρεκτροπὲς ὅπως αὐτὲς ποὺ ἀναφέρουν κάποιοι παλαιοὶ συγγραφεῖς ἢ ἀκόµη καὶ τῆς σηµερινῆς ἐποχῆς (παροµοίων µὲ αὐτὲς τὶς παλαιὲς) ὅπου ὁ λαϊκὸς γίνεται συλλειτουργὸς τοῦ ἱερέως, µὲ τὴν ἀρνητικὴ καὶ φυσικὰ ἀντιπαραδοσιακὴ ἔννοια τοῦ ὅρου, κυρίως διὰ τῆς παραλλήλου ἀπαγγελίας εὐχῶν καὶ ἐκφωνήσεων τοῦ λειτουργοῦ ἢ ἐπαναλήψεώς των. ὲν εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία ἱεροκρατικὴ καὶ βέβαια δὲν ξέρει µυστικὲς Λειτουργίες, ποὺ µπορεῖ νὰ κάνουν οἱ ἱερεῖς µόνον γιὰ τὸν ἑαυτό τους. Ὅµως ὁ ἱερέας ἔλαβε µὲ τὴ χειροτονία εἰδικὸ χάρισµα κι αὐτὸς µόνο ἔχει τὸ δικαίωµα ἀλλὰ καὶ τὸ χρέος νὰ ὑπηρετεῖ στὰ ἅγια Μυστήρια καὶ νὰ λέει τὰ ἱερὰ λόγια τῶν εὐχῶν, ποὺ δὲν εἶναι λόγια διηγηµατικά, ἀλλὰ τελεστικά. Ἡ θυσία βέβαια προσφέρεται ἀπὸ ὅλον τὸν λαό, ὡς προελέχθη, ὁ ἱερεὺς ὅµως εἶναι ἀπαραίτητος γιὰ τὸν καθαγιασµό, ὁ ὁποῖος δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ συντελεσθεῖ χωρὶς ἐκεῖνον. Ὁλόκληρη ἡ οἰκουµένη, ὅλοι οἱ Ὀρθόδοξοι πιστοὶ τοῦ κόσµου νὰ συγκεντρωθοῦν καὶ νὰ εἰποῦν τοὺς καθαγιαστικοὺς λόγους τοῦ Μυστηρίου δὲν θὰ πραγµατοποιηθεῖ ὁ καθαγιασµός, εἰ µὴ µόνον ἐὰν τοὺς ἐκφωνήσει κανονικὰ χειροτονηµένος ἱερεύς, ὅσο ἁµαρτωλὸς βεβαίως καὶ ἐὰν εἶναι. Ἅπαξ ὅµως καθαγιασθοῦν τὰ δῶρα, ἀποτελοῦν κτῆµα τῆς ὅλης Ἐκκλησίας καὶ προσφέρονται θυσία στὸ Θεὸ ἀπὸ ὅλους τοὺς πιστοὺς ἐχόντων ὅµως ἐπικεφαλὴς τὸν ἱερέα. Ἡ Ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία τὰ τελευταῖα χρόνια µὲ τὶς σχετικὲς συνάξεις, τὰ Λειτουργικὰ Συµπόσια, τὰ εἰδικὰ Συνέδρια καὶ τὶς Ἐγκυκλίους ποὺ ἔχει ἐξαπολύσει ἔχει δώσει τὴν ἀπάντηση στὸ πρόβληµα. Εἶναι ἀσφαλὲς λοιπὸν τὸ συµπέρασµα πὼς οἱ εὐχὲς ποὺ ἀφοροῦν τὴν Ἐκκλησία ὡς λειτουργικὴ σύναξη λέγονται εἰς ἐπήκοον τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ, ἐκτὸς βεβαίως ἀπὸ ἐκεῖνες ποὺ ἀφοροῦν τὸν ἴδιο τὸν τελετουργό. Φυσικὰ δὲν πρέπει κανεὶς πιστὸς νὰ ὑποκαθιστᾶ τὸν λειτουργὸ καὶ τὸ ἀντίστροφο. Λόγο στὴν λατρεία ἔχει καὶ ὁ λειτουργὸς καὶ ὁ λαός, ὁ καθένας βεβαίως ἐκ τῆς θέσεώς του. Διαβάσαµε καὶ αὐτό! Κατὰ τὴ δίκη τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπεδίου στὸ Πενταµελὲς Ἐφετεῖο Θράκης στὴν Κοµοτηνὴ συνέβη κάτι πρωτάκουστο. Ὁ εἰσαγγελέας τῆς ἕδρας Β. Φλωρίδης, ἀδελφὸς τοῦ βουλευτῆ τοῦ ΠΑΣΟΚ Γ. Φλωρίδη, ὅπως ἀναφέρεται καὶ σχολιάζεται σὲ ἀρκετὲς σελίδες τοῦ διαδικτύου, εἶπε στὴ δικαστῆ ποὺ δικαζόταν γιὰ τὴν ὑπόθεση Μ. Ψάλτη: Ὅταν εἶστε στὴν ἕδρα, εἶναι ἀπαράδεκτο νὰ φορᾶτε σταυρό, γιατί εἶναι θρησκευτικὸ σύµβολο καὶ ἐπηρεάζετε! Ναί, τὸ εἶπε ἀκριβῶς ὅπως τὸ διαβάσατε. Ὅπως εὔστοχα σχολιάστηκε στὶς ἱστοσελίδες, ἡ δικαιοσύνη δὲν ἀποφασίζει βάσει στοιχείων ἀλλὰ βάσει τὸ τί φοράει ὁ κάθε δικαστής. Αὐτὸ ποὺ φέρεται νὰ εἶπε εἶναι ἀπαράδεκτο καὶ φοβερό. Ἕνας εἰσαγγελέας νὰ κρίνει µιὰ συνάδελφο κατηγορουµένη ἀπὸ τὸ ἂν φοράει ἢ ὄχι σταυρό. Τὸ ὅτι φοροῦσε ἡ δικαστὴς σταυρὸ σὲ δικαστικὴ αἴθουσα τὸ χαρακτήρισε ἀπαράδεκτο θρησκευτικὸ σύµβολο. 4 Τότε νὰ ἀφαιρέσουµε καὶ τὴν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ καὶ τὸ Εὐαγγέλιο ἀπὸ τὸ δικαστήριο. Νὰ µὴν ὁρκιζόµαστε στὸ Εὐαγγέλιο. Νὰ µὴν κάνουµε καθόλου τὸ σταυρό µας. Τί εἴδους σκεπτικὸ εἶναι αὐτό; Εἶναι γνωστὸ πλέον σὲ ὅλους ὅτι οἱ κατήγοροι τῆς µονῆς Βατοπεδίου ἀπολαµβάνουν µεγάλες τιµὲς ἀπὸ τὴ νέα κυβέρνηση. Μάλιστα ὁ εἰσαγγελέας Β. Φλωρίδης, γιὰ πρώτη φορὰ στὰ δικαστικὰ χρονικά, ἔδωσε συνέντευξη, γιὰ νὰ πεῖ πόσο περήφανος εἶναι ποὺ καταδικάστηκαν οἱ βατοπεδινοὶ µοναχοί. Κατὰ τ ἄλλα παρουσιάζεται ὡς φιλόθρησκος καὶ φιλοαθωνίτης ποὺ ἐπισκέπτεται ὁρισµένες µονὲς τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Τέλος πάντων, αὐτὸ εἶναι δικαίωµά του. Ἂς ἐπανέλθουµε στὸ θέµα µας. Ἡ κ. Ψάλτη εὐθαρσῶς εἶπε πὼς ἐπὶ τρεῖς σχεδὸν δεκαετίες δικάζει µὲ ἥσυχη τὴ συνείδησή της καὶ ἀνέφερε: Μπορεῖ ὁ σταυρὸς νὰ εἶναι τὸ καύχηµά µου, οὐδέποτε ὅµως ἀποτέλεσε στοιχεῖο γιὰ τὴν κρίση µου, σὲ ὅσα τῆς καταµαρτύρησε ὁ εἰσαγγελέας. Γιὰ τὸν σταυρὸ εἶπε ὅτι τὸν φορᾶ γιατί εἶναι οἰκογενειακὸ κειµήλιο καὶ ἀποτελεῖ ἔκφραση τῆς

θρησκευτικῆς της πεποιθήσεως. Μεγάλη ἀπορία δη- µιούργησε στὴν ἴδια καὶ σὲ ὅλους τό πῶς χρησιµοποιήθηκε ἀκόµη καὶ ὁ σταυρὸς ποὺ φοροῦσε. Γιὰ πρώτη φορὰ ἀκούσθηκε ὅτι ὁ σταυρὸς εἶναι σηµεῖο προκλήσεως κι ἐντάσεως. Ὁ συνήγορος ὑπερασπίσεως Τ. Μιχαλόλιας σχολίασε ὅτι ὁ εἰσαγγελέας µοιάζει µὲ καρδινάλιο σὲ ἱερὰ ἐξέταση, γιὰ τὸ σχόλιο ποὺ ἔκανε γιὰ τὸ σταυρὸ ποὺ φοροῦσε ἡ κ. Ψάλτη, καὶ τόνισε: Ἐµεῖς τὴν ξέρουµε τόσα χρόνια καὶ πάντα µὲ αὐτὸν τὸν σταυρὸ δίκαζε. Τὸ συγκεκριµένο θέµα εἶναι σοβαρό. ὲν µπορεῖ δηλαδὴ ἕνας δικαστὴς νὰ φορᾶ σταυρό; ὲν µπορεῖ νὰ κάνει γνωστὴ τὴ χριστιανική του ἰδιότητα; ὲν µπορεῖ νὰ ἐκκλησιάζεται, γιὰ νὰ µὴν τὸν δοῦν καὶ θεωρηθεῖ ὅτι εἶναι ἐπηρεασµένος καὶ σὲ µιὰ ἐκκλησιαστικὴ δίκη θὰ εἶναι µονοµερῶς τοποθετηµένος; Μήπως ἐπιστρέφουµε σὲ Μεσαίωνα; Μήπως θὰ ἀρχίσουµε νὰ διωκόµεθα γιὰ τὴν ὀρθόδοξη πίστη µας; Εἶναι πολὺ λυπηρὰ ὅλα αὐτά. Χρειάζεται ἀντι κει- µενικότητα, νηφαλιότητα καὶ διάκριση. Ἐµεῖς ἐπὶ τῆς οὐσίας τοῦ συγκεκριµένου θέµατος ἀναφερθήκαµε καὶ ὄχι ἐπὶ τῆς οὐσίας τοῦ ὅλου θέµατος. Τὶς πληροφορίες µας λάβαµε ἀπὸ τὸ διαδίκτυο, ὅπου εἶναι ἐνυπόγραφα καταχωρηµένες. Ἀναφέρονται σὲ λεπτοµέρειες ποὺ ξενίζουν καὶ προβληµατίζουν καὶ δηµιουργοῦν ἰσχυρὰ ἐρωτήµατα γιὰ προκατάληψη καὶ προαποφάσεις. Εὐχόµεθα νὰ λάµπει ἡ ἀλήθεια, τὸ πραγµατικὸ δίκαιο καὶ ἡ εὐθυκρισία δίχως ἐπηρεασµοὺς καὶ σκοπιµότητες παντοῦ καὶ πάντοτε. Ὁ σταυρὸς εἶναι σύµβολο ὑψίστης ταπεινώσεως, ἀφάτου κενώσεως καὶ µεγάλης θυσιαστικῆς ἀγάπης. Γι αὐτὸ τὸν φορᾶµε καὶ γι αὐτὸ τὸν προσκυνᾶµε. Γι αὐτὸ κυριαρχεῖ σὲ ὅλη τὴν ἐκκλησία. Εἶναι µεγάλη ἡ σηµασία του καὶ βαθύτατος ὁ συµβολισµός του. Κάθε ἀντισταυρικὸς λόγος εἶναι µᾶλλον ἐκ τοῦ πονηροῦ. Μοναχὸς Μωυσῆς Ἁγιορείτης Ἐφ. ΜΑΚΕ ΟΝΙΑ ÍÅÁ ÍÅÁ ÍÅÁ ÍÅÁ ÍÅÁ ÍÅÁ ÍÅÁ ÍÅÁ ÍÅÁ ÍÅÁ ÍÅÁ ÍÅÁ ÍÅÁ ÍÅÁ ÍÅÁ Προσκύνηµα στήν Ἱ. Μονὴ Λεχώβης Τὴν Κυριακὴ 18 Ὀκτωβρίου ἡ Ἐνορία µας πραγµατοποίησε ἕνα ἀκόµη ἀπογευµατινὸ προσκύ νηµα στὴν περιοχὴ τῆς ὀρεινῆς Κορινθίας, στὴν Ἱ. Μονὴ Κοιµήσεως Θεοτόκου Λεχώβης. Ἡ Μονὴ Κοιµήσεως Θεοτόκου Λέχοβας εἶναι κτισµένη στὴν ἀνατολικὴ πλευρὰ ἑνὸς κατάφυτου ἀπὸ ἔλατα βουνοῦ σὲ ὑψόµετρο 1050 µ. Μέσα ἀπὸ τὴν ἐπιβλητικὴ πέτρινη πύλη τῆς Μονῆς ἁπλώνεται ὁ κυρίως χῶρος µὲ τὸ ναό, τὰ κελιὰ τῶν µοναχῶν, τὸν ξενῶνα, τὴν κρήνη, τὰ περιβόλια, τὰ δένδρα καὶ τὸ παλιὸ πηγάδι. Ὁ ναός - µνηµεῖο, ἀφιερωµένος στὴν Παναγία εἶναι ἐπιβλητικότατος καὶ πανηγυρίζει στὴν ἑορτὴ τῆς Κοιµήσεως (15 Αὐγούστου). Ἀπέναντι ἀπὸ τὸ Καθολικὸ (ναὸ) ἕνα ἰσόγειο σύγχρονο κτίριο φιλοξενεῖ τὸν ξενῶνα τῆς Μονῆς, τό Ἀρχονταρίκι, ὅπου οἱ ἀδελφές µᾶς προσέφεραν τὸ καθιερωµένο µοναστηριακὸ κέρασµα καὶ ἕνα µικρὸ µουσεῖο. εξιότερα, ἕνα διώροφο σύγχρονο κτίριο στεγάζει τὰ κελιὰ καὶ τοὺς κοινόχρηστους χώρους τῶν µοναχῶν. Ἀπὸ τὸ προσκύνηµα συγκεντρώθηκαν 438,00, τὰ ὁποῖα κατατέθηκαν στὸ Ἐνοριακὸ Φιλόπτωχο Ταµεῖο µας ὑπὲρ τῆς Στέγης Γερόντων. Εὐχέλαιο Τὴν Τετάρτη 18 Νοεµβρίου θὰ τελεσθεῖ στὸν Ναό µας τὸ Ἱ. Μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου ἐπὶ τῇ ἐνάρξει τῆς Τεσσαρακοστῆς τῶν Χριστουγέννων καὶ τῆς ἐπικειµένης Θεοµητορικῆς ἑορτῆς τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου. Μετὰ τὸ πέρας τοῦ Εὐχελαίου θὰ ἐπακολουθήσει ἡ ἑβδοµαδιαία σύναξη µελέτης Ἁγ. Γραφῆς µὲ τὸν π. Γεράσιµο. Ὥρα ἐνάρξεως: 5.00 µ.µ. Ἐπίσης τὸ Ἱ. Μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου θὰ τελεσθεῖ καὶ στὸ Ἱ. Παρεκκλήσιο τῶν Ἁγ. Ἀποστόλων Κανάρη τὴν ευτέρα 23 Νοεµβρίου. Θὰ ἀκολουθήσει ὁµιλία ἀπὸ τὸν π. Νικόλαο µὲ θέµα «Χριστὸς καὶ Οἰκογένεια». Ὥρα ἐνάρξεως: 5.00 µ.µ. 5

Πανηγύρεις τῆς Ἐνορίας µας Μὲ λαµπρότητα ἑορτάσθηκαν καὶ ἐφέτος στὴν Ἐνορία µας οἱ ἑορτὲς τοῦ Ἁγ. Γερασίµου, τῆς Ἀνακοµιδῆς τῶν Λειψάνων τοῦ Ἁγ. Γεωργίου καὶ ἡ µνήµη τοῦ Ἁγ. Νεκταρίου στὸ φερώνυµο Ἱ. Παρεκκλήσιο τῆς Στέγης Γερόντων. Τὴν 20ὴ Ὀκτωβρίου, παραµονὴ τῆς ἑορτῆς τοῦ Ἁγ. Γερασίµου τελέσθηκε Ἀρχιερατικὸς Ἑσπερινὸς χοροστατοῦντος τοῦ Θεοφ. Ἐπισκόπου Μαραθῶνος κ. Μελίτωνος, ἐνῶ τὴν ἑποµένη ὁ ἴδιος ἐτέλεσε τὴν Ἀρχιερατικὴ Θεία Λειτουργία καὶ τὴν Λιτάνευση τῆς Ἱ. Εἰκόνος τοῦ Ἁγίου πέριξ τοῦ Ἱ. Ναοῦ µας. Τὸ ἀπόγευµα τῆς ἴδιας ἡµέρας τελέσθηκε ὁ µεθέορτος Ἑσπερινὸς καὶ ἡ Ἱ. Παράκληση τοῦ Ἁγίου. Κατὰ στὴν ἐφετινὴ συµµετεῖχε καὶ πάλι βεβαίως ὅπως πολλὰ χρόνια τώρα ἡ Κεφαλληνιακὴ Ἀδελφότης Ἀθηνῶν. Τὴν ευτέρα 2 πρὸς Τρίτη 3 Νοεµβρίου τελέσθηκε ἡ καθιερωµένη Ἱ. Ἀγρυπνία ἐπὶ τῇ ἑορτῇ τῆς Ἀνακοµιδῆς τῶν Ἱ. Λειψάνων τοῦ ἐφόρου καὶ προστάτου τῆς Ἐνορίας µας Ἁγίου µεγαλοµάρτυρος Γεωργίου τοῦ Τροπαιοφόρου, στὴν ὁποία ἐτέθη πρὸς προσκύνηση τεµάχιο Ἱ. Λειψάνου τοῦ Ἁγίου ποὺ φυλάσσεται στὸν Ναό µας. Ἀκολούθησε στὶς 8 καὶ στὶς 9 Νοεµβρίου ἡ λαµπρὰ πανήγυρις τοῦ Ἁγ. Νεκταρίου στὸ ὁµώνυµο Ἱ. Παρεκκλήσιο τῆς Στέγης Γερόντων. Κατ αὐτὴν ἐτέθη πρὸς προσκύνηση καὶ µικρὸ τεµάχιο Ἱ. Λειψάνου τοῦ Ἁγίου, ποὺ ἐπίσης φυλάσσεται στὸν Ναό µας. Νὰ σηµειωθεῖ ὅτι γι αὐτὴν τὴ χρονιὰ τὸ Ε.Φ.Τ. µας διένειµε ὡς εὐλογία στοὺς προσκυνητὲς ποὺ πραγµατικὰ κατέκλυσαν τὴν αἴθουσα τοῦ πρώτου ὀρόφου ὅπου καὶ τὸ Παρεκκλήσιο τοῦ Ἁγίου ἕνα στιλὸ µὲ τὰ στοιχεῖα τῆς Στέγης µας. 6

Ἡ Θεία Λειτουργία Ἁγ. Ἰακώβου Ἀδελφοθέου Τὴν Κυριακὴ 25 Ὀκτωβρίου τελέσθηκε στὸν Ναό µας ἡ ἀρχαιοπρεπὴς Θεία Λειτουργία τοῦ Ἁγ. Ἰακώβου τοῦ Ἀδελφοθέου. Παρὰ τὴν κακοκαιρία προσῆλθαν πάρα πολλοὶ ἐνορίτες µας γιὰ νὰ συµµετάσχουν σὲ µία τόσο ὄµορφη καὶ ξεχωριστὴ λατρευτικὴ εὐκαι ρία, ἡ ὁποία µᾶς πῆγε ἀρκετοὺς αἰῶνες πίσω καί µᾶς ἔδωσε µία γεύση ἀπὸ τὴν λατρεία τῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων. Ἐπίσης πολλοὶ ἦταν ἐκεῖνοι ποὺ συµµετεῖχαν στὰ Ἄχραντα Μυστήρια, οἱ ὁποῖοι µετέλαβαν χωριστὰ τὸ Πανάγιο Σῶµα καὶ Αἷµα τοῦ Κυρίου. Τὰ τελευταῖα ἔτη ἄλλωστε τελεῖται κατὰ τὴν Μεγ. Τεσσαρακοστὴ τοῦ Πάσχα καὶ ἡ Προηγιασµένη Θεία Λειτουργία τοῦ Ἁγ. Ἰακώβου. Ἱ. Παρεκκλήσιο Ἁγ. Ἀποστόλων Κανάρη Πρόγραµµα Πανηγύρεως Ἁγ. Βαρβάρας Παραµονή, Πέµπτη 3 εκεµβρίου 6.00 µ.µ. Μέγας Πανηγυρικὸς Ἀρχιερατικὸς Ἑσπερινός Κυριώνυµος, Παρασκευὴ 4 εκεµβρίου 7.00 π.µ. Ὄρθρος καὶ Ἀρχιερατικὴ Θ. Λειτουργία Ἱ. Μνηµόσυνο Κωνσταντίνου καὶ εσποίνης Κανάρη Καὶ τῶν ἀειµνήστων Εὐεργετῶν, ωρητῶν καὶ Ἀνακαινιστῶν τοῦ Ἱ. Παρεκκλησίου Μετὰ τὸ πέρας θὰ ἐπακολουθήσει Λιτάνευση διὰ τῶν ὁδῶν: Ζακύνθου, Σπετσῶν καὶ Εὐβοίας 5.00 µ.µ. Μεθέορτος Ἑσπερινός καὶ Ἱ. Παράκληση τῆς Ἁγίας. Ἐτήσιος Ἔρανος Ἀγάπης Ὅπως ἐδῶ καὶ πολλὰ χρόνια εἶναι καθιερωµένο ἔτσι καὶ ἐφέτος θὰ πραγµατοποιηθεῖ ὁ ἐτήσιος Ἔρανος Ἀγάπης. Ἀποτελεῖ πολὺ σηµαντικὸ στήριγµα γιὰ τὴν δράση αὐτὴ καὶ τῆς δικῆς µας Ἐνορίας. Κι αὐτὸ γιατί τὸ ποσὸ ποὺ συγκεντρώνεται δαπανᾶται γιὰ τὴν διανοµὴ τῶν χρηµατικῶν βοηθηµάτων τῶν Χριστουγέννων καθὼς ἐπίσης καὶ γιὰ τὴν καταβολὴ τοῦ δώρου Χριστουγέννων στὸ προσωπικὸ τῆς Στέγης Γερόντων. Γιὰ τὴν πραγµατοποίηση καὶ ἐπιτυχία του ὅµως χρειάζονται ἀπαραιτήτως ὅλοι ἐκεῖνοι, συνήθως κυρίες, οἱ ὁποῖες θὰ περάσουν πόρτα-πόρτα ἀπὸ ὅλη τὴν Ἐνορία µας καὶ θὰ διαθέσουν τὰ κουπόνια. Τὸ Ἐνοριακὸ Φιλόπτωχο Ταµεῖο µας λοιπὸν κάνει καὶ πάλι ἔκκληση πρὸς τὶς κυρίες, ποὺ θὰ θελήσουν νὰ τὸ ἐνισχύσουν στὸ πολυσήµαντο αὐτὸ ἔργο. Πληροφορίες καὶ συµµετοχὲς ἐθελοντῶν δηλώνονται στὴν Γραµµατεία τῆς Στέγης µας, στὴν ὑπεύθυνη κ. Μ. εληβάνη καθηµερινῶς 9.00 π.µ. - 12.00 µ. Ἡ καθιερωµένη Θεία Λειτουργία γιὰ τὶς ἐθελόντριες κυρίες τοῦ Ἐράνου Ἀγάπης θὰ τελεσθεῖ στὸ Παρεκκλήσιο τοῦ Ἁγ. Νεκταρίου τῆς Στέγης Γερόντων τὴν ευτέρα 7 εκεµβρίου. Ἐκδήλωση Στέγης Γερόντων Τὸ Σάββατο 14 Νοεµβρίου τὸ Ἐνοριακὸ Φιλόπτωχο Ταµεῖο µας διοργανώνει µία ἀκόµη ἀπογευµατινὴ συνεστίαση στὴν ἰσόγειο αἴθουσα τῆς Στέγης Γερόντων, ὑπὲρ τῆς ὁποίας καὶ θὰ διατεθεῖ το ποσὸν ποὺ τυχὸν θὰ συγκεντρωθεῖ. Τὰ ἔξοδά µας θὰ εἶναι ἀρκετὰ καὶ κατὰ τὶς ἡµέρες ποὺ πλησιάζουν, ὁπότε θὰ καταβάλλουµε ἐκτὸς ἀπὸ τοὺς µισθοὺς καὶ τὸ δῶρο Χριστουγέννων στὸ προσωπικὸ καὶ τὰ σχετικὰ βοηθήµατα στοὺς ἀπόρους ποὺ ἐνισχύουµε. Εὐελπιστοῦµε ὅτι οἱ ἐνορίτες µας θὰ ἐξακολουθήσουν νὰ µᾶς ἐνισχύουν, ὅπως ἄλλωστε τὸ κάνουν ὅλα τὰ χρόνια λειτουργίας τῆς Στέγης µας, ὥστε καὶ ἐµεῖς µὲ τὴ σειρά µας νὰ ἐνεργοῦµε στὸν εὐαίσθητο τοµέα τῆς φιλανθρωπίας. Προσκλήσεις διατίθενται στὴν Γραµµα τεῖα τῆς Στέγης. Σαρανταλείτουργο Χριστουγέννων Τὸ Σαρανταλείτουργο τῶν Χριστουγέννων ἤδη ξεκίνησε στὴν Ἐνορία µας καὶ καθηµερινὰ µέχρι τὴν 25η εκεµβρίου θὰ τελεῖται ἡ Θεία Λειτουργία στὴν Ἐνορία µας. Ἔτσι λοιπὸν κατὰ τὴν περίοδο αὐτὴ ἡ Θεία Λειτουργία κάθε ευτέρα θὰ τελεῖται στὸ Ἱ. Παρεκκλήσιο τοῦ Ἁγ. Νεκταρίου τῆς Στέγης Γερόντων καὶ κάθε Πέµπτη (ἐκτὸς τῆς παραµονῆς τῶν Χριστουγέννων) στὸ Ἱ. Παρεκκλήσιο τῶν Ἁγ. Ἀποστόλων Κανάρη. 7

ΔΩΡΕΕΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΣΤΕΓΗ ΓΕΡΟΝΤΩΝ Ἀγγελοπούλου Γεωργία... 150,00 Ἀδαµαντίδης Περικλῆς...100,00 Ἀναγνωστοπούλου Ἀµαλία...400,00 Ἀνώνυµος...100,00 Ἀνώνυµος...100,00 Ἀνώνυµος...100,00 Ἀνώνυµος...100,00 Ἀνώνυµος... 50,00 Ἀνώνυµος... 50,00 Βαβαγιάννης Νάκος...100,00 Βλαχογιάννη Εἰρήνη... 300,00 Βυτογιάννης Κων/νος... 90,00 Γεωργακοπούλου Ἀντωνία... 80,00 Γιαννακάκη Ἑλένη... 150,00 Γιαννοπούλου Μαρία...180,00 ηµάκη Ἰωάννα... 150,00 ιαλισµᾶς ηµήτριος...800,00 ΕΝΩΣΙΣ ΚΙΜΩΛΙΩΝ... 50,00 Καλκαντζῆ Οὐρανία... 60,00 Κασκούτας Νικόλαος... 50,00 Κατσουλάκη Σοφία...100,00 Κονδύλης Ἰωάννης... 50,00 Κουτσούκου Ἀθανασία...100,00 Κύκλοι Κυριῶν Ἁγ. Γεωργίου Κυψέλης... 340,00 Μόσχος ηµήτριος... 50,00 Μουστάκα-Μακρῆ Ἑλένη... 50,00 Μπαροῦ Καλλιόπη...100,00 Μπλάτσιου Εὐαγγελία... 120,00 Οἰκονοµίδου Οὐρανία... 50,00 ΠΑΝΕΥΡΥΤΑΝΙΚΗ ΕΝΩΣΙΣ...200,00 Πανταλέων Χρύσα...100,00 Παπαγεωργάκη Βασιλικὴ... 300,00 Προσκύνηµα εἰς Ἱ. Μ. Κοιµ. Θεοτόκου-Λέχοβο... 438,00 Σπυριάδου Ἀργυρὼ... 300,00 Στεργιοπούλου Ἀλεξάνδρα...100,00 Τασόπουλος Ἀθανάσιος...100,00 Τσιβεριώτης Κων/νος...200,00 Τσουλογιάννη Εὐγενία... 150,00 Χριστοδούλου Μάριος... 50,00 Ψάρη Ἀθηνᾶ...100,00 ιάφοροι ωρηταὶ... 95,00 ίσκοι Ἱ. Παρ/σίου Ἁγ. Ἀποστόλων-Κανάρη... 159,00 Ἡ Ἐνορία µας στο διαδίκτυο: www.agiosgeorgios-kypselis.gr ÌÇÍÉÁÉÁ ÅÊÄÏÓÇ ÅÍÏÑÉÁÓ ÁÃÉÏÕ ÃÅÙÑÃÉÏÕ ÊÕØÅËÇÓ ÅÐÉÌÅËÅÉÁ - ÕÐÅÕÈÕÍÏÓ: Ἀñ éµ. ÖÉËÏÈÅÏÓ Ì. ÍÉÊÏËÁÊÇÓ Ô.Ê. 113 61 ÊõøÝëç, Ôçë. 210-82.12.667 ÅÊÄÏÔÉÊÇ ÐÁÑÁÃÙÃÇ: ôçë. 210-34.76.090 ÄÉÁÍÅÌÅÔÁÉ ÄÙÑÅÁÍ