Τ.Ε.Ι. ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜ. ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τ.Ε. ΤΡΙΚΑΛΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΟΜΟΣΤΑΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΩΝ (Α.ΔΟ.ΑΠ.) ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ - ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΜΥΛΟΥ ΚΙΡΚΕΛΗ ΣΤΟΝ ΑΜΠΕΛΩΝΑ ΛΑΡΙΣΑΣ ΚΑΙ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΩΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΟΛΥΧΩΡΟΥ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΦΩΤΕΙΝΗ ΜΗΛΙΩΝΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΣΑΜΑΡΑΣ ΙΟΥΝΙΟΣ 2017
Η έγκριση της Μεταπτυχιακής Εργασίας από το Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε. (Τρίκαλα) του ΤΕΙ Θεσσαλίας δεν υποδηλώνει αποδοχή των γνωμών της συγγραφέα (Ν.5343/1932, άρθ. 202, παρ. 2).
ΠΕΡΙΛΗΨΗ Η παρούσα διπλωματική εργασία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών μου στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε. του Τ.Ε.Ι Θεσσαλίας, στην πόλη των Τρικάλων, με τίτλο: Αρχιτεκτονική και Δομοστατική Αποκατάσταση Ιστορικών Κτιρίων και Συνόλων (Α.ΔΟ.ΑΠ.) με αντικείμενο την αποκατάσταση και επανάχρηση του βιομηχανικού συγκροτήματος του κυλινδρόμυλου Κιρκελή, στον Αμπελώνα Τιρνάβου. Το συγκρότημα του Μύλου αποτελείται από λιθόκτιστα κτίρια και από ισόγεια πλίθινα κτίσματα με μια τυπολογία και μορφολογία τυπική της εποχής και της χρήσης αλλά μοναδική για την περιοχή. Περιγράφεται η αρχιτεκτονική τους, η μορφολογία τους, η κατασκευαστική τους δομή, καθώς και η φυσική τους κατάσταση και η παθολογία. Προτείνεται η αποκατάστασή τους και η επανάχρησή τους. Καθώς το συγκρότημα του κυλινδρόμυλου είναι βιομηχανικό και αποτελείται κατά κύριο λόγο από παραδοσιακά κτίρια, συμπεριλαμβάνεται μια θεωρητική αναφορά στη βιομηχανική και την παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική, και γίνεται συγκριτική έρευνα με άλλα παραδείγματα μύλων στην Ελλάδα, με βάση συγκεκριμένα κριτήρια. Προτείνονται οι νέες χρήσεις σε όλους τους χώρους διατηρώντας όμως παράλληλα και την αρχική λειτουργία του ως κυλινδρόμυλου, η οποία άλλωστε υφίσταται ως και σήμερα, ενώ προτείνονται και τα στάδια εργασιών αποκατάστασής του.
ABSTRACT Τhis thesis was carried out within the framework of my postgraduate studies program in Civil Engineering at the TEI of Thessaly, in the city of Trikala. Entitled "Architectural and Structural Restoration of Historic Buildings and Complexes" (A.S.R.H.B.C), the thesis's objective is to illustrate the restoration and re-use of the industrial complex of the Kirkelis roller mill, in (the town of) Ampelonas, Tyrnavos. The complex consists of stone-built buildings and ground-floor brick buildings with a typology and morphology typical of the season and use, but unique for the region. They describe their architecture, their morphology, their construction structure, as well as their physical condition and pathology. It is suggested that they be restored and reused. As the roller mill complex is industrial and consists mainly of traditional buildings, a theoretical reference is made to the industrial and traditional folk architecture, and a comparative research is carried out with other examples of mills in Greece, based on specific criteria. New uses are proposed for all areas, while preserving the venue's still existing initial function as a roller mill and the stages pertaining to its restoration are described.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Ευχαριστώ τον επιβλέποντα καθηγητή κ. Νικόλαο Σαμαρά, Καθηγητή Εφαρμογών του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών ΤΕ Τρικάλων του ΤΕΙ Θεσσαλίας. Επίσης ευχαριστώ την Καθηγήτρια κ. Αφροδίτη Πασαλή, για τις πολύτιμες γνώσεις που μας παρείχε μέσω του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε. του Τ.Ε.Ι Θεσσαλίας, στην πόλη των Τρικάλων, με τίτλο: Αρχιτεκτονική και Δομοστατική Αποκατάσταση Ιστορικών Κτιρίων και Συνόλων (Α.ΔΟ.ΑΠ.), καθώς και ειδικά για την περιγραφή του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου, στην παρούσα εργασία. Τους γονείς μου, το σύζυγο μου και την κόρη μου για την συμπαράσταση και κατανόηση τους. Τον ιδιοκτήτη του Μύλου τον κ. Χαράλαμπο Χρυσοβέργη γιατί μου επέτρεψε να αποτυπώσω την ιδιοκτησία του. Τον συνεργάτη Θωμά Σπυρόπουλο, Τοπογράφο Μηχανικό για την βοήθεια του στην αποτύπωση του γηπέδου και των κτισμάτων. Την συμφοιτήτρια και συνεργάτιδα μου Σταυρούλα Νάκου για τη βοήθεια της στην αποτύπωση των κτισμάτων. Τον ανιψιό μου, Γιάννη Κολοβό για την φωτογραφική αποτύπωση και την χρήση drone. Το φωτογράφο Άκη Μπακόπουλου για τη βοήθεια στη μεταφορά παλαιότερης φωτογραφικής αποτύπωσης από προσωπικό του αρχείο. Τον συγχωριανό κ. Χρήστο Κωτούλα και το ζωγράφο κ. Δημήτριο Τσάλτα για την προσκόμιση φωτογραφιών του Μύλου το 1956.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝA 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ... 1 2. ΘΕΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΒΑΣΗ 2.1 ΧΑΡΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΒΑΣΗ.. 4 3. ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ 3.1 ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ.. 7 3.1.1 ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΗ 7 3.1.2 ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΕΠΟΧΗ... 7 3.1.3 ΕΠΟΧΗ ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ 9 3.1.4 ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΚΑΖΑΚΛΑΡ 12 3.1.5 Ο ΑΜΠΕΛΩΝΑΣ ΣΤΟΝ 20 ο ΑΙΩΝΑ 13 3.1.6 ΟΙ ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΩΝΑ... 16 3.1.7 Ο ΑΜΠΕΛΩΝΑΣ ΣΗΜΕΡΑ(2017). 18 4. Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΙΣΤΟΣ ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΩΝΑ 4.1 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΑΜΠΕΛΩΝΑ 21 4.2 ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 26 4.3 ΟΙ ΜΑΣΤΟΡΟΙ ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ... 27 5. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 5.1 ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ. 31 5.2 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΩΝ.. 32 5.1.3 Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ 33 5.1.4 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗΣ ΣΕ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΚΤΙΡΙΑ.. 35 6.ΜΥΛΟΣ, ΕΝΝΟΙΑ ΚΑΙ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΙΝΗΣΗΣ ΤΟΥΣ 6.1 ΜΥΛΟΣ.. 37 6.2 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΜΥΛΩΝ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗ ΜΟΡΦΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝ... 37 6.3 ΑΛΛΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΊΕΣ ΜΥΛΩΝ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ 39 6.4 Η ΔΙΑΔΙΑΚΑΣΙΑ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΑΛΕΥΡΙΟΥ ΣΤΟ ΜΥΛΟ... 40 6.5 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΩΝ ΜΥΛΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.. 42 6.5.1 ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΜΕ ΤΟΝ ΜΥΛΟ ΚΙΡΚΕΛΗ.. 55 7. ΙΣΤΟΡΙΚΑ. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ, ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΥΛΟΥ ΚΙΡΚΕΛΗ 7.1 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ 57 7.2 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ... 58 7.2.1 ΚΤΙΡΙΑ Λ1, Λ2 58 7.2.2 ΚΤΙΡΙΟ Λ3... 70 7.2.3 ΚΤΙΡΙΟ Π1... 78 7.2.4 ΚΤΙΡΙΟ Π2... 82
7.2.5 ΚΤΙΡΙΟ Π3... 84 7.2.6 ΚΤΙΡΙΟ Π4... 86 7.2.7 ΚΤΙΡΙΟ Π5... 87 7.2.8 ΚΤΙΡΙΟ Π6... 89 7.2.9 ΚΤΙΡΙΟ Π7... 91 7.3 ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ 94 7.3.1 ΛΙΘΟΚΤΙΣΤΑ ΚΤΙΡΙΑ Λ1, Λ2, Λ3. 94 7.3.2 ΠΛΙΘΙΝΑ ΚΤΙΡΙΑ Π1, Π2, Π3 102 7.3.3 ΠΛΙΘΙΝΑ ΚΤΙΡΙΑ Π4, Π5, Π6, Π7. 103 7.4 ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ. 104 7.4.1 ΛΙΘΟΚΤΙΣΤΑ ΚΤΙΡΙΑ Λ1, Λ2, Λ3. 105 7.4.2 ΠΛΙΘΙΝΑ ΚΤΙΡΙΑ Π1, Π2, Π3 114 7.4.3 ΠΛΙΘΙΝΑ ΚΤΙΡΙΑ Π4, Π5, Π6, Π7. 115 8. ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ ΤΩΝ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ ΤΟΥ ΜΥΛΟΥ ΚΙΡΚΕΛΗ 119 8.1 ΦΘΟΡΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΤΩΝ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ. 119 8.2 ΦΘΟΡΕΣ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΤΩΝ ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ 125 9. ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗΣ. 128 9.1 ΑΙΤΙΕΣ ΦΘΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ.. 128 9.2 ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ 128 9.3 ΦΕΡΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΤΟΙΧΟΠΟΙΑ 129 9.4 ΑΝΟΙΓΜΑΤΑ 130 9.5 ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟΣ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ... 130 10. ΣΧΕΔΙΑ ΑΠΟΤΥΠΩΣΗΣ... 131 11. ΠΡΟΤΑΣΗ ΕΝΤΑΞΗΣ ΝΕΩΝ ΧΡΗΣΕΩΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ 11.1 ΣΤΟΧΟΙ ΚΑΙ ΑΡΧΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ... 132 11.2 ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΧΡΗΣΗΣ. 133 11.3 ΓΕΝΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΠΕΜΒΑΣΗ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΡΟΤΑΣΗΣ (ΣΤΑΔΙΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΧΡΗΣΕΩΝ)... 136 11.4 ΔΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΩΝ 140 ΚΤΙΡΙΩΝ.. 11.4.1 ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΕΡΓΟΤΑΞΙΟΥ 140 11.4.2 ΜΕΤΡΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ... 141 11.4.3 ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ ΟΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΔΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ 141 11.4.4 ΓΕΝΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΟΥ ΕΦΡΑΜΟΖΟΝΤΑΙ ΚΑΤΑ ΤΗΝ 142 ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ 11.5 ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ 143 11.5.1 ΚΑΘΑΙΡΕΣΕΙΣ. 143 11.5.2 ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ... 144 11.5.3 ΤΟΙΧΟΠΟΙΙΑ 144
11.5.4 ΟΡΙΖΟΝΤΙΟΙ ΦΟΡΕΙΣ (ΣΤΕΓΗ ΔΑΠΕΔΑ).. 146 11.5.5 ΑΝΕΛΚΥΣΤΗΡΑΣ ΑμεΑ ΚΛΙΜΑΚΕΣ. 146 11.5.6 ΑΝΟΙΓΜΑΤΑ... 147 11.5.7 ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ. 147 11.5.8 ΚΙΓΚΛΙΔΩΜΑΤΑ ΜΕΤΑΛΛΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ... 148 11.5.9 ΣΤΕΓΑΣΤΡΟ. 148 11.5.10 ΕΠΙΧΡΙΣΜΑΤΑ.. 149 11.5.11 ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ. 149 11.5.12 ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΑ ΧΩΡΟ 149 12. ΣΧΕΔΙΑ ΠΡΟΤΑΣΗΣ.. 151 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ... 152 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 157 ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ... 159 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 160