Το ΔΩΡΟ ΤΗΣ ΒΡΟΧΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2011 (ΣΕΡΙΦΟΣ-ΣΙΦΝΟΣ-ΜΗΛΟΣ-ΣΥΡΟΣ-ΦΟΛΕΓΑΝΔΡΟΣ-ΣΙΚΙΝΟΣ) Ε Κ Θ Ε Σ Η Α Π Ο Τ Ε Λ Ε Σ Μ Α Τ Ω Ν Το «Μεσογειακό Γραφείο Πληροφόρησης (Πρόγραμμα MEdIES)» σε συνεργασία με τα Τμήματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΠΕ) της Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης Κυκλάδων σχεδίασαν και υλοποίησαν σειρά εκπαιδευτικών δράσεων σε σχολεία των 6 νησιών του προγράμματος, τον Μάιο του 2011 Α: Η εκπαιδευτική παρέμβαση Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα σχεδιάστηκε για εφαρμογή από την Γ τάξη Δημοτικού μέχρι την Γ τάξη Γυμνασίου, ενώ πιλοτικά εφαρμόστηκε φέτος για πρώτη φορά τόσο σε μικρότερους όσο και σε μεγαλύτερους μαθητές. Σκοπός μας να ενημερώσουμε και να ευαισθητοποιήσουμε τους μαθητές στο ζήτημα του νερού και της εξοικονόμησης του, ιδιαίτερα, μέσα από την αναβίωση της πρακτικής συλλογής του βρόχινου νερού με τις στέρνες. Όλες οι δραστηριότητες είναι βιωματικές και ανακαλυπτικές για τους συμμετέχοντες μαθητές. Το εποπτικό υλικό που χρησιμοποιήσαμε περιελάμβανε: μαγνητικό πίνακα (κύκλος νερού με μαγνήτες-βέλη), τυπωμένο μουσαμά με καρτέλες (σύστημα συλλογής βρόχινου νερού), μακέτα τομής μιας παλιάς-χτιστής στέρνας, σειρά από διάφορα κατασκευαστικά υλικά (πείραμα στεγανότητας-διαπερατότητας στο νερό). Ειδικά για τους πολύ μικρούς μαθητές των πρώτων τάξεων του Δημοτικού και των νηπίων χρησιμοποιήσαμε: τον κύκλο του νερού με καρτέλες λέξεων αλλά και με σκίτσα σε στεφάνια χουλα χουπ, λεκάνες και ποτιστήρι για προσομοίωση του σύννεφου, της βροχής και της λεκάνης απορροής. Επιπλέον, φέτος στους συμμετέχοντες μαθητές μοιράστηκε αφίσα (νέο εκπαιδευτικό υλικό-νοιάσου για το νερό) με συμβουλές εξοικονόμησης στην καθημερινότητα και μια εκπαιδευτική δραστηριότητα εμπέδωσης για τον κύκλο του νερού, ειδικά σχεδιασμένη για τα νησιά των Κυκλάδων. Η διάρκεια του προγράμματος ήταν δύο διδακτικές ώρες (90min), και προκειμένου να γίνεται με βιωματικό τρόπο η εφαρμογή γινόταν ανά τμήμα, και σε κάθε περίπτωση ο αριθμός της μαθητικής ομάδας δεν ξεπερνούσε τους 30-35 μαθητές για κάθε εφαρμογή. Η αξιολόγηση από τους μαθητές έγινε με σύντομα ανώνυμα ερωτηματολόγια (Βλ. Ε). Εκπαιδευτικές ράσεις RWH 2011 1/8
ραστηριότητα σχετική µε το σύστηµα συλλογής βρόχινου νερού σε έναν µουσαµά. Από τη εφαρµογή στο.σ. Σίφνου. Οι µαθητές βρήκαν τον κύκλο του νερού σε µαγνητικό πίνακα την πιο ενδιαφέρουσα δραστηριότητα σύµφωνα µε την αξιολόγηση. Εφαρµογή στο.σ. Σερίφου Β: Επισκέψεις στα σχολεία Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα είναι σχεδιασμένο ώστε να εφαρμόζεται από την Γ τάξη Δημοτικού μέχρι την Γ τάξη Γυμνασίου. Πιλοτικά εφαρμόστηκε φέτος για πρώτη φορά τόσο σε μικρότερους μαθητές (Α, Β Δημοτικού και νηπιαγωγείο) όσο και σε μεγαλύτερους (Α Λυκείου). Το πρόγραμμα περιελάμβανε συνεργασία με σχολεία με πολλούς μαθητές και τμήματα, αλλά βέβαια και με τα μικρά σχολεία των μικρών νησιών. Ενδεικτικά αναφέρουμε οι τρεις τάξεις Γυμνασίου Σίφνου που παρακολούθησαν το πρόγραμμα ανήλθαν στους 91 μαθητές. Αντίθετα το σύνολο του Δ.Σ. Φολεγάνδρου (Α έως και ΣΤ) είχε 24 μαθητές και το Δ.Σ. Σικίνου είχε μόλις 4 μαθητές, συμπεριλαμβανομένων και των νηπίων Αναλυτικά τα σχολεία που συμμετείχαν φέτος στο πρόγραμμα αναφέρονται πιο κάτω: ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΛΥΚ Ημερ/νια ΣΧΟΛΕΙΟ ΝΗΠ Α Β Γ Δ Ε ΣΤ Α Β Γ ΔΕΥΤΕΡΑ 02/05 Δ.Σ. Σερίφου Γ Δ Ε ΣΤ ΤΡΙΤΗ 03/05 Δ.Σ. Σίφνου-Αρτεμώνα Δ ΤΕΤΑΡΤΗ 04/05 Δ.Σ. Σίφνου-Απολλωνια Γυμνάσιο Σίφνου-Απολλωνία Γ Δ Ε ΣΤ Α Β Γ ΠΕΜΠΤΗ 05/05 Δ.Σ Αδάμαντα Μήλου Γ Δ Ε ΣΤ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 06/05 Δ.Σ. Τριοβάσαλου Μήλου Α Δ Ε Λύκειο Μήλου ΤΡΙΤΗ 24/05 Δ.Σ. Βάρης Μάννα Σύρου Ε ΣΤ ΤΕΤΑΡΤΗ 25/05 Δ.Σ. Άνω Σύρου Α Β Γ Δ Ε ΣΤ ΠΕΜΠΤΗ 26/05 Δ.Σ. ΑΓ. Γεωργίου Σύρου Γ Δ Ε ΣΤ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 27/05 Νηπιαγωγείο Φοίνικα Σύρου ΝΗΠ ΔΕΥΤΕΡΑ 30/05 Δ.Σ. Φολεγάνδρου Α Β Γ Δ Ε ΣΤ ΤΡΙΤ Η 31/05 Δ.Σ. & Νηπιαγωγείο Σικίνου ΝΗΠ Α Β Γ Δ Ε ΣΤ Συνολικά, 588 μαθητές παρακολούθησαν το πρόγραμμα φέτος. (Αναλυτικά οι ακριβείς αριθμοί των μαθητών ανά σχολείο επισυνάπτονται). Εκπαιδευτικές ράσεις RWH 2011 2/8
Οι µαθητές ελέγχουν την διαπερατότητα των υλικών σε νερό, και προτείνουν ποια είναι κατάλληλα για να κατασκευάσουν µια στέρνα. Εφαρµογή στο.σ. Αδάµαντα Μήλου. Οι µαθητές ποτίζουν µε το νερό µιας στέρνας, στιγµιότυπο από την εφαρµογή στο Νηπιαγωγείο Φοίνικα Σύρου. Γ: Ενημερώσεις Εκπαιδευτικών Το πρόγραμμα περιλάμβανε και φέτος ενημερώσεις εκπαιδευτικών της Α/θμιας και Β/θμιας εκπαίδευσης για το γενικότερο πρόγραμμα «Συλλογή Όμβριων Υδάτων στις Κυκλάδες», και ειδικά για το εκπαιδευτικό υλικό «Το Δώρο της Βροχής» και το πώς μπορεί αυτό να αξιοποιηθεί στην τάξη. Σε γενικές γραμμές στα μεγάλα νησιά πραγματοποιήθηκαν Ημερίδες σε συνεργασία με τους υπευθύνους ΠΕ της Α/θμιας και Β/θμιας, ενώ στα μικρότερα νησιά με λίγους εκπαιδευτικούς έγινε ενημέρωση αυτών από την ομάδα του MIO-ECSDE. Αναλυτικά το πρόγραμμα των ενημερώσεων είχε ως εξής: - ΔΕΥΤΕΡΑ 02/05, Γ/σιο Σερίφου, Ενημέρωση Εκπαιδευτικών - ΤΡΙΤΗ 03/05, Γ/σιο Σίφνου, Ημερίδα (συνεργασία με τμήμα ΠΕ Β/θμιας) - ΠΕΜΠΤΗ 05/05, Δ.Σ. Αδάμαντα Μήλου, Ενημέρωση Εκπαιδευτικών - ΤΡΙΤΗ 24/05, Πνευματικό Κέντρο Σύρου, Ημερίδα (Βλ. Δ) - ΔΕΥΤΕΡΑ 30/05, Δ.Σ. Φολεγάνδρου, Ενημέρωση Εκπαιδευτικών - ΤΡΙΤΗ 31/05, Δ.Σ. και Νηπιαγωγείο Σικίνου, Ενημέρωση Εκπαιδευτικών Α/θμ ιας και Β/ θμιας Εκπ/σης. Συνολικά, 109 εκπαιδευτικοί (νηπιαγωγοί, δάσκαλοι και καθηγητές) παρακολούθησαν τις ενημερώσεις είτε τις Ημερίδες φέτος. (Αναλυτικά οι ακριβείς αριθμοί των εκπαιδευτικών ανά ενημέρωση επισυνάπτονται). Δ: Ενημέρωση κοινού Την Τρίτη 24/05, στο Πνευματικό Κέντρο Σύρου, σε συνεργασία με το τμήμα ΠΕ Α/θμιας και Β/θμιας διοργανώθηκε ανοιχτή Ημερίδα με θέμα «Τοπική κοινωνία και αειφορική διαχείριση του νερού. Η συμβολή της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης». Στην Ημερίδα έγιναν παρουσιάσεις από τοπικούς φορείς για τις απειλές του νερού στις Κυκλάδες, παρουσιάστηκε εκτενώς το πρόγραμμα «Συλλογή Όμβριων Υδάτων σε Ελληνικά Νησιά» και δόθηκαν προτάσεις εφαρμογής του υλικού «Το Δώρο της Βροχής» στους παριστάμενους εκπαιδευτικούς. Εκπαιδευτικές ράσεις RWH 2011 3/8
Πέρα από το κοινό των εκπαιδευτικών την Ημερίδα αυτή παρακολούθησε κοινό προερχόμενο από Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στελεχών από υπηρεσίες της Νομαρχίας και βέβαια κάτοικοι της Σύρου. Την Ημερίδα παρακολούθησαν ~40 συμμετέχοντες, ενώ βιντεοσκοπήθηκε από τοπικό τηλεοπτικό κανάλι των Κυκλάδων (Aigaio TV) και προβλήθηκε ολόκληρη τις επόμενες τρεις ημέρες. Επίσης, όλα τα τοπικά κανάλια παρουσίασαν στα δελτία ειδήσεων την ημερίδα καθώς και τους κύριους ομιλητές με τις ιδιότητές των. E. Προβολή σε ιστοχώρους / ΜΜΕ Προβολή των εκπαιδευτικών δράσεων: http://oikokyklades.blogspot.com/2011/04/blog-post.html www.medies.net Προβολή ημερίδας της Σύρου http://oikokyklades.blogspot.com/2011/05/blog-post_19.html http://www.kykladesnews.gr/perivallon/41-environmentcategory/59014-2011-05-24-08-41-02.html http://cycladitis.gr/news/index.php?option=com_ Ολόκληρη η ημερίδα προβλήθηκε ολόκληρη από το Aigaio TV, ενώ αποσπάσματα προβλήθηκαν από τα τοπικά κανάλια Στιγµιότυπο από την προετοιµασία για την Ηµερίδα στη Σύρο Από το σεµινάριο των εκπαιδευτικών στη Σίφνο Ε: Οι αξιολογήσεις των μαθητών Το ερωτηματολόγιο αξιολόγησης ήταν ανώνυμο, μιας και αυτό επιτρέπει στους μαθητές να είναι περισσότερο ειλικρινείς στις απαντήσεις τους. Περιελάμβανε μία ερώτηση κλειστού τύπου, όπου οι μαθητές επέλεγαν τον βαθμό ικανοποίησης από το πρόγραμμα με βάση πεντά-βαθμη κλίμακα, και τρεις ερωτήσεις ανοιχτού τύπου. Το ερωτηματολόγιο δεν χρησιμοποιήθηκε στις εφαρμογές των Α-Β Δημοτικού, ούτε στα νήπια. Αναλυτικά τα αποτελέσματα μετά την ποσοτική και ποιοτική επεξεργασία έχουν ως εξής: Ερώτηση: Βαθμός ικανοποίησης: Τα αποτελέσματα δείχνουν μεγάλο βαθμό ικανοποίησης αφού οι επιλογές το πρόγραμμα μου άρεσε «πολύ» και «πάρα πολύ» αθροίζονται στο 89%. Αναλυτικά οι απαντήσεις φαίνονται πιο κάτω. Εκπαιδευτικές ράσεις RWH 2011 4/8
Συνολικά, το πρόγραμμα σήμερα μου άρεσε (κύκλωσε ένα) καθόλου λίγο μέτρια αρκετά πάρα πολύ 1% 3% 6% 28% 61% Ερώτηση 1 η : Μπορώ να «προστατεύσω» το νερό με το να...... Οι μαθητές ανέφεραν παραδείγματα εξοικονόμησης νερού, που οι ίδιοι θα κάνουν στο εξής, με βάση τη συζήτηση που είχε προηγηθεί, π.χ. «κλείνω τη βρύση όταν πλένω τα δόντια μου», «κάνω ντους αντί για μπάνιο», «πλένω το αυτοκίνητο με έναν κουβά», «χρησιμοποιώ ένα ποτιστήρι αντί για λάστιχο» «πλένω τα πιάτα με έναν κουβά» κ.λπ. «βάλω αυτόματο πότισμα» Ένα μερίδιο των απαντήσεων είναι πρωτότυπες ιδέες, και κάποιοι δεν περιορίζονται στις ατομικές τους «δεσμεύσεις», αλλά αναφέρουν ότι θα παρακινούν και άλλους να μην το χρησιμοποιούν. Παραθέτουμε μερικές χαρακτηριστικές απαντήσεις στην Ερ. 1: Β Δημοτικού, ΔΣ Φολεγάνδρου Ε Δημοτικού, ΔΣ Αγ. Γεωργίου Σύρου Ε Δημοτικού, ΔΣ Τριοβάσαλου Μήλου Ε Δημοτικού, ΔΣ Βάρης Σύρου Εκπαιδευτικές ράσεις RWH 2011 5/8
Β Γυμνασίου, Γυμνάσιο Σίφνου Ερώτηση 2 η : Από όσα κάναμε, βρήκα το πιο ενδιαφέρον...... Ο «Κύκλος του Νερού» με το διάγραμμα και τους μαγνήτες-βέλη έρχεται πρώτος στις προτιμήσεις των μαθητών. Παρόλα αυτά στις μεγαλύτερες τάξεις που θεωρούν ότι τον γνωρίζουν ήδη, σημαντικό μερίδιο μαθητών αναφέρει το «πείραμα με τα αδιάβροχα υλικά», και μερικοί αναφέρουν τις παλιές στέρνες ή το σύστημα συλλογής βρόχινου νερού. Γενικά τόσο στην Ερώτηση 2 όσο και την 3 πολλοί μαθητές αδυνατούσαν να κατονομάσουν τη δραστηριότητα που (δεν) τους άρεσε, παρά έγραφαν «αυτό με τα βελάκια», «αυτό με το μουσαμά», κάτι που είναι ως ένα βαθμό αναμενόμενο, στις μικρότερες τάξεις αλλά όχι και στις μεγαλύτερες. Κάποιες απαντήσεις ήταν ιδιαίτερα ασαφείς και δεν μπορούσαν να αξιοποιηθούν στην αξιολόγηση π.χ. «βρήκα πιο ενδιαφέρον αυτό με τις στέρνες» ή «το παιχνίδι». Παραθέτουμε μερικές χαρακτηριστικές απαντήσεις στην Ερ.2: Ε Δημοτικού, ΔΣ Φολεγάνδρου Δ Δημοτικού, ΔΣ Βάρης Σύρου Ε Δημοτικού, ΔΣ Αδάμαντα Μήλου Εκπαιδευτικές ράσεις RWH 2011 6/8
Ε Δημοτικού, ΔΣ Αδάμαντα Μήλου Α Γυμνασίου, Γ/σιο Σίφνου Α Λυκείου, Λύκειο Μήλου Δ Δημοτικού, ΔΣ Σερίφου Ερώτηση 3 η : Από όσα κάναμε, το λιγότερο ενδιαφέρον για μένα ήταν...... Η πλειοψηφία των μαθητών (59%) απάντησε «τίποτα», ή «τα βρήκα όλα ενδιαφέροντα», κάτι που επιβεβαιώνει το βαθμό ικανοποίησης των μαθητών. Από τους υπόλοιπους, κάποιοι ανέφεραν το σύστημα συλλογής, και λιγότεροι το πείραμα με τη στεγανότητα των υλικών. Κάποιες ενδεικτικές απαντήσεις αναφέρονται πιο κάτω: Ε Δημοτικού, ΔΣ Αδάμαντα Μήλου Γ Γυμνασίου, Γ/σιο Σίφνου Εκπαιδευτικές ράσεις RWH 2011 7/8
Γ Δημοτικού, ΔΣ Αγ. Γεωργίου Σύρου Τα δώρα του χορηγού µοιράστηκαν µέσω των Κοινοταρχών στους µαθητές.των σχολείων της Φολεγάνδρου και Σίκινου Οι µικροί µαθητές περιεργάζονται την αφίσα «Νοιάσου για το Νερό» που µοιράστηκε σε όλους τους συµµετέχοντες (µαθητές και δασκάλους)..σ. Άνω Σύρου Εκπαιδευτικές ράσεις RWH 2011 8/8