ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ 21 ου ΑΙΩΝΑ

Παρουσίαση στο 6 ο Συνέδριο των Νησιωτικών Περιφερειακών Τμημάτων του ΤΕΕ (Χαλκίδα 7/6/2008) ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΟΥ 21 ου ΑΙΩΝΑ Σταμάτης Δ. Περδίος Μηχανολόγος Μηχανικός Πολυτεχνείου Λωζάνης (E.P.F.L.) Σύμβουλος Διαχείρισης Ενέργειας και Αποβλήτων

- 2 - Π Ε Ρ Ι Λ Η Ψ Η Η αύξηση του πληθυσμού και η ανύψωση του βιοτικού επιπέδου επιτείνουν την αύξηση της καταναλισκόμενης ενέργειας. Τα συμβατικά καύσιμα, που χρησιμοποιούνται σήμερα, σε συνδυασμό με τη σπατάλη ενέργειας ευθύνονται για την εκπομπή του διοξειδίου του άνθρακα και άλλων επικίνδυνων ρύπων στην ατμόσφαιρα. Αν θέλουμε να ανανεώσουμε το μισθωτήριο με τον πλανήτη μας θα πρέπει να αλλάξουμε πορεία. Στην εργασία αυτή παρουσιάζονται οι κατευθύνσεις για την επίλυση του ενεργειακού προβλήματος με γνώμονα το περιβάλλον και γίνονται ορισμένες προβλέψεις για το απώτερο μέλλον.

- 3 - ΣΤΑΜΑΤΗΣ Δ. ΠΕΡΔΙΟΣ Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1954. Σπούδασε Μηχανολόγος Μηχανικός στο Πολυτεχνείο της Λωζάνης (E.P.F.L.) στην Ελβετία, ενώ συγχρόνως παρακολούθησε σεμινάρια Διοίκησης Επιχειρήσεων στην Οικονομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Λωζάνης (H.E.C.). Στην Ελβετία εργάσθηκε στο Πολυτεχνείο σαν Επιστημονικός Βοηθός στις έδρες «Εφαρμοσμένη Μηχανική», «Μηχανική των Ρευστών» και «Κατασκευές Μηχανών», όπου ασχολήθηκε με τη συγγραφή σημειώσεων, εκπόνηση μελετών και εργαστηριακές μετρήσεις. Τη διετία 1978-1980 υπηρέτησε σαν Έφεδρος Αξιωματικός στο Κέντρο Ερευνών Τεχνολογίας Αεροπορίας (Κ.Ε.Τ.Α.). Μιλάει Αγγλικά, Γαλλικά και μέχρι το 1995 ήταν Τεχνικός Διευθυντής σε εργοστάσιο της περιοχής Αθηνών, ενώ από το 1989 μέχρι το 1995 είχε συγχρόνως εμπορική εταιρεία ανταλλακτικών ανάρτησης αυτοκινήτων. Δημοσίευσε πολλά επιστημονικά άρθρα στο περιοδικό «ΤΕΧΝΙΚΑ» και στο Δελτίο του Πανελληνίου Συλλόγου Διπλωματούχων Μηχανολόγων Ηλεκτρολόγων (Π.Σ.Δ.Μ.Η.), στο οποίο την τριετία 1981 1984 παρουσίαζε τη στήλη «Zoom στα γεγονότα» με το ψευδώνυμο ΠΕ.ΣΤΑ. Υπήρξε Εισηγητής στα συνέδρια «Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ», «ΗΠΙΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ», στα σεμινάρια «Η ΘΕΡΜΑΝΣΗ ΤΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ», «ΛΙΠΑΝΤΙΚΑ ΚΑΙ ΛΙΠΑΝΣΗ ΜΗΧΑΝΟΛΟΓΙΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ», σε σεμινάρια του Ι.ΕΚ.Ε.Μ. Τ.Ε.Ε. και σε ημερίδες στην Ελλάδα και την Κύπρο. Έγραψε τα βιβλία: «Υλικά Μηχανολογικών Κατασκευών», «Η Βιομηχανική Επιχείρηση και το Management», «Zoom στα γεγονότα 1980-1982», «Ανύψωση και Μεταφορά Φορτίων», «Τεχνολογίες Αγροτικής Οικονομίας» (2 τόμοι), «Λιπαντικά και Λίπανση», «Οικονομική Αξιολόγηση Επεμβάσεων για Εξοικονόμηση Ενέργειας», «Ενεργειακή Επιθεώρηση Κτιρίων και Βιομηχανιών», «Επεμβάσεις Εξοικονόμησης Ενέργειας» (2 τόμοι), «Φωτοβολταϊκές Εγκαταστάσεις». «Πυρασφάλεια» σε συνεργασία με τους Β. Σελλούντο, Γ. Παπαϊωάννου και Κ. Χουσιανάκο. «Η Αντλία Θερμότητας», «Θερμομόνωση Ηχομόνωση», «Φυσικομαθηματικό Τυπολόγιο», «Τεχνικό Τυπολόγιο 1 και 2», «Τεχνικό Μνημόνιο 1983, 1984, 1985, 1986, 1987, 1988», σε συνεργασία με τον Β. Σελλούντο. Συνεργάζεται με το Ι.ΕΚ.Ε.Μ. Τ.Ε.Ε. σαν επιστημονικός Σύμβουλος και Εισηγητής σεμιναρίων, αρθρογραφεί στον ημερήσιο τύπο, είναι Σύμβουλος σε θέματα διαχείρισης ενέργειας και αποβλήτων και διδάσκει σε σεμινάρια στην Κύπρο.

- 4 - Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α 1. 2. 3. 4. 4.1 4.2 4.3 4.4 5. 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 6. 7. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ Γενικά Φυσικό αέριο Εξοικονόμηση ενέργειας Μορφές ενέργειας που δεν παράγουν CO 2 ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΑΠΕ) Γενικά Υδραυλική ενέργεια Αιολική και ηλιακή ενέργεια Γεωθερμική ενέργεια και βιομάζα Άλλες μορφές ΑΠΕ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ Σελίδα 5 5 5 6 6 6 7 8 9 9 9 9 10 10 11 12

- 5-1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Από την πρώτη στιγμή που εμφανίστηκε ο άνθρωπος στη γη χρειάστηκε νερό, τροφή και ενέργεια. Για να καλύψει τις ανάγκες του σε ενέργεια άρχισε να αξιοποιεί τη μυϊκή του δύναμη και συνέχισε με αυτή των ζώων, τα οποία εξημέρωσε, και των συνανθρώπων του, τους οποίους υποδούλωσε. Αργότερα διαπίστωσε ότι η φύση του παρείχε άφθονη ενέργεια υπό μορφή ρεόντων υδάτων και ανέμων, οπότε διαμόρφωσε κατάλληλες μηχανές για να την δεσμεύσει. Τελικά ανακάλυψε τη δυνατότητα προσπορισμού ενέργειας, που του παρέχουν τα συμβατικά και τα πυρηνικά καύσιμα. Η ανύψωση του βιοτικού επιπέδου μίας χώρας είναι συνδεδεμένη με την ανάλογη αύξηση της καταναλισκόμενης ενέργειας. Η αύξηση αυτή είναι τόσο μεγαλύτερη, όσο πιο υποανάπτυκτη είναι η χώρα στην οποία αναφερόμαστε. Φυσικά, η αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας επιτείνεται με την αύξηση του πληθυσμού. Το 1900 ο πληθυσμός της γης ήταν 1,6 δισεκ. άνθρωποι και η κατανάλωση ενέργειας 0,5 δισεκ. τόνοι ισοδύναμου πετρελαίου (toe). Εκατό χρόνια αργότερα ο πληθυσμός τετραπλασιάστηκε και η κατανάλωση ενέργειας αυξήθηκε κατά 20 φορές! Το 2050 τα αισιόδοξα σενάρια θεωρούν ότι τα 8 δισεκ. άνθρωποι θα καταναλώνουν 15 δισεκ. toe! 2. ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Το ενεργειακό πρόβλημα, έτσι όπως συνδέεται με το βιοτικό επίπεδο των λαών, παρουσιάζει τρεις όψεις: α) Πρέπει να εξασφαλιστεί η αναγκαία ποσότητα ενέργειας. β) Η ενέργεια αυτή πρέπει να εξασφαλιστεί οικονομικά για να μπορεί να αγοραστεί και να καταναλωθεί. γ) Η παραγωγή και η κατανάλωση ενέργειας πρέπει να γίνουν με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος. Σήμερα, δύο κρίσιμα ερωτήματα ζητούν άμεση απάντηση. Πρώτο ερώτημα: Θα υπάρχουν σε 50 χρόνια τα απαραίτητα συμβατικά καύσιμα (κάρβουνο, πετρέλαιο, φυσικό αέριο), τα οποία σήμερα καλύπτουν το 85% των παγκόσμιων αναγκών σε ενέργεια; Δεύτερο ερώτημα: Αν τελικά διαθέτουμε τα καύσιμα αυτά θα μπορούμε να τα χρησιμοποιούμε όπως σήμερα, όταν πλέον γνωρίζουμε ότι οι εκπεμπόμενοι ρύποι από τη χρήση τους ευθύνονται για τις κλιματικές αλλαγές, που ήδη βιώνουμε; 3. ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ Για πάρα πολλά χρόνια τα καναρίνια, τα όμορφα μικρά ωδικά πτηνά με κιτρινωπό φτέρωμα, προειδοποιούσαν τους εργάτες των ανθρακωρυχείων για τη διαρροή αερίων, γιατί έχουν το χάρισμα να είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στις αναθυμιάσεις. Σήμερα, το ρόλο των καναρινιών στη γη παίζουν τα δύο βασίλεια του πάγου, η Αρκτική και η Ανταρκτική. Στη πρώτη το πάχος του πάγου δεν ξεπερνάει τα 3m, επειδή είναι ένας ωκεανός που περιβάλλεται από ξηρά, ενώ στη δεύτερη το πάχος του πάγου φτάνει τα 3000m, επειδή είναι ξηρά που περιβάλλεται από ωκεανό. Εξειδικευμένοι επιστήμονες εξορύσσουν κυλίνδρους γεμάτους πάγο στις περιοχές αυτές και εξετάζουν τις μικροσκοπικές φυσαλίδες αέρα, οι οποίες παγιδεύτηκαν στο χιόνι τη χρονιά που αυτό έπεσε. Έτσι, μετρούν πόσο διοξείδιο του άνθρακα (CO 2 ) υπήρχε στην ατμόσφαιρα της γης στο παρελθόν, χρόνο με το χρόνο, αλλά και τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας

- 6 - την κάθε χρονιά. Ύστερα από πολυετείς έρευνες πληροφορηθήκαμε ότι ενώ για μια περίοδο 650000 ετών η συγκέντρωση του CO 2 στην ατμόσφαιρα ήταν 180-280ppm (ppm: μέρη ανά εκατομμύριο), τα τελευταία 100 χρόνια αυξήθηκε υπερβολικά και έφθασε σήμερα τα 375 ppm. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε είναι ότι το λεπτό στρώμα της ατμόσφαιρας γίνεται όλο και πιο πυκνό από τις τεράστιες ποσότητες CO 2 και άλλων αερίων, που εκπέμπονται από τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Φυσικά, το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης έχει το CO 2 καθώς αντιστοιχεί στο 80% του συνόλου των εκπομπών. Η κατάσταση επιδεινώνεται γιατί τα δάση, που απορροφούν το CO 2 και εκπέμπουν οξυγόνο, καταστρέφονται. Όσο το στρώμα της ατμόσφαιρας πυκνώνει, τόσο παγιδεύει περισσότερη υπέρυθρη ακτινοβολία που εκπέμπει η γη, η οποία υπό κανονικές συνθήκες θα διέφευγε στο διάστημα. Έτσι, η θερμοκρασία της γήινης ατμόσφαιρας αυξάνεται επικίνδυνα. Η υπερθέρμανση του πλανήτη μπορεί να μοιάζει σταδιακή στο χρονικό πλαίσιο μιας ζωής. Αν όμως τη θέσεις στο πλαίσιο της ιστορίας της γης συμβαίνει με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Ο ρυθμός της επιταχύνεται πλέον τόσο γρήγορα, που ακόμα και σήμερα βλέπουμε τα πρώτα συμπτώματα. Δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι δεν μπορούν ακόμα να καταλάβουν τον επερχόμενο κίνδυνο. Τα αισθητήρια τους μοιάζουν με αυτά του βατράχου. Αν ρίξουμε ένα βάτραχο μέσα σε μια κατσαρόλα με βραστό νερό, θα βγει αμέσως έξω γιατί θα αναγνωρίσει τον κίνδυνο. Αν το νερό της κατσαρόλας είναι χλιαρό και βράζει σιγά σιγά, ο βάτραχος θα μείνει εκεί μέχρι να βράσει. Οι άνθρωποι, λοιπόν, αυτοί αντιδρούν μόνο σε μια δραματική αλλαγή των συνθηκών της ζωής τους και μένουν απαθείς όσο οι συνθήκες αλλάζουν σταδιακά και αργά. Φυσικά, υπάρχουν και άνθρωποι που αρνούνται να καταλάβουν τις κλιματικές αλλαγές, γιατί αυτό επιβάλλουν τα συμφέροντά τους. Οι συγκεκριμένοι άνθρωποι συνιστούν τη μεγαλύτερη απειλή του πλανήτη μας! 4. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ 4.1. Γενικά Αναλύοντας το σοβαρότατο πρόβλημα των κλιματικών αλλαγών καταλήγουμε πάντοτε στην απελπιστική διαπίστωση ότι δεν έχουμε ακόμα βρει τρόπο να αντιμετωπίσουμε το παραγόμενο CO 2. Τυχόν διπλασιασμός του CO 2 σημαίνει αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2-4 ο C. Οι έρευνες συνεχίζονται αλλά το αποτέλεσμα δεν είναι ακόμα ορατό. Και δεν έχει επιλυθεί οριστικά το θέμα ούτε για το διοξείδιο του θείου (SO 2 ), ούτε για τα οξείδια του αζώτου (ΝΟ Χ ). Άρα, το μόνο που μας απομένει είναι να προσπαθήσουμε να μην το παράγουμε. Από την άποψη αυτή το πρώτο μέτρο είναι η χρησιμοποίηση συμβατικών καυσίμων με μικρότερη περιεκτικότητα σε άνθρακα, δηλαδή του φυσικού αερίου. Το δεύτερο μέτρο είναι η εξοικονόμηση ενέργειας και το τρίτο μέτρο η ανάπτυξη των μορφών ενέργειας, που δεν παράγουν CO 2. 4.2. Φυσικό αέριο Το φυσικό αέριο ρυπαίνει λιγότερο από το πετρέλαιο και πολύ λιγότερο από το κάρβουνο, γι αυτό και πρέπει να ενθαρρύνεται η χρήση του με κάθε τρόπο. Κατά την καύση του παράγει 40% λιγότερο CO 2 από το πετρέλαιο και 78% από το κάρβουνο, 487% λιγότερα ΝΟ Χ από το πετρέλαιο και 496% από το κάρβουνο, 17% περισσότερο μονοξείδιο του άνθρακα (CO) από το πετρέλαιο και 520% λιγότερο από το κάρβουνο και αμελητέες ποσότητες SO 2. Τέλος, υπάρχει ακόμα ένας αέριος ρύπος, άγνωστος στο

- 7 - ευρύ κοινό, που είναι το ίδιο το φυσικό αέριο με το μεθάνιο του (CH 4 ), το οποίο διαχέεται στην ατμόσφαιρα από αναπόφευκτες διαφυγές του συστήματος διακίνησης (συνδέσεις στα δίκτυα αγωγών, σταθμοί συμπίεσης κ.λ.π.). Να σημειωθεί ότι το CH 4 είναι 21 φορές δραστικότερο από το CO 2 και σύμφωνα με την Eurostat ποσοστό 0,5-2% της διακινούμενης ετήσιας ποσότητας φυσικού αερίου στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) χάνεται από διαφυγές στην ατμόσφαιρα. Το φυσικό αέριο ενδείκνυται περισσότερο για άμεση και λιγότερο για έμμεση χρήση. Τυπικές περιπτώσεις άμεσης χρήσης είναι στο μαγείρεμα, στην παρασκευή ζεστού νερού, στη θέρμανση, στον ηλεκτρισμό (ψύκτες απορρόφησης), στις μεταφορές και σε παραγωγικές διαδικασίες στη βιομηχανία. Έμμεση χρήση σημαίνει ηλεκτροπαραγωγή. Από την καύση του φυσικού αερίου παράγεται θερμότητα, η οποία μετατρέπεται σε μηχανική ενέργεια (σε στροβίλους ή κινητήρες εσωτερικής καύσης) και στη συνέχεια σε ηλεκτρικό ρεύμα (στην ηλεκτρική γεννήτρια). Σε αυτή τη διαδικασία το 65% της θερμογόνου δύναμης του φυσικού αερίου αχρηστεύεται με τη μορφή θερμότητας, που χάνεται στο περιβάλλον. Βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης έχουμε με τη συμπαραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας, δηλαδή, με την ταυτόχρονη παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος και ορισμένων ποσοτήτων ατμού ή θερμού νερού (χρησιμοποιώντας την αποβαλλόμενη θερμότητα), οι οποίες μπορούν να αξιοποιηθούν σε ωφέλιμες εφαρμογές. Στην Ελλάδα, η χρήση του φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή είναι 68,1% έναντι 28,1% του Ευρωπαϊκού μέσου όρου των 27 χωρών (στοιχεία 2005). Αντίθετα, η αστική χρήση είναι μόλις 6,3% έναντι 39,5% του Ευρωπαϊκού μέσου όρου. Άλλος ένας τομέας στον οποίο πρωτοτυπούμε. Μόνο στη βιομηχανία η χρήση του φυσικού αερίου είναι συγκρίσιμη (24,8% έναντι 31,5%). Τέλος, θα πρέπει να τονιστεί ότι το φυσικό αέριο είναι ένα καύσιμο εν ανεπαρκεία με χρονικό ορίζοντα 60-70 χρόνια. Ακριβώς γι αυτό το λόγο θεωρείται ένα μεταβατικό καύσιμο, που θα μας βοηθήσει να περάσουμε από το πετρέλαιο στην επόμενη ενεργειακή οικονομία. 4.3. Εξοικονόμηση ενέργειας Η εξοικονόμηση ενέργειας θεωρείται η φθηνότερη εγχώρια ευγενής μορφή ενέργειας και μπορεί να πραγματοποιηθεί στον οικιακό τομέα, τη βιομηχανία και τις μεταφορές, που απορροφούν το σύνολο της καταναλισκόμενης ενέργειας σε κάθε χώρα. Στην Ελλάδα οι μεταφορές βρίσκονται στη πρώτη θέση με 38%, ακολουθεί ο οικιακός τομέας, δηλαδή οι κατοικίες και τα κτίρια του τριτογενούς τομέα (γραφεία, εμπορικές εγκαταστάσεις, εστιατόρια, ξενοδοχεία, νοσοκομεία, σχολεία, αθλητικά κέντρα) με 35% και τελευταία έρχεται η βιομηχανία όση έχει απομείνει με 27%. Με την εξοικονόμηση ενέργειας μειώνουμε τη κατανάλωση καυσίμων και την εκπομπή αερίων ρύπων στο περιβάλλον. Αν εξαιρέσουμε τη βιομηχανία, όπου η συμπίεση του κόστους οδηγεί στην εξοικονόμηση ενέργειας, ο οικιακός τομέας και οι μεταφορές παρουσιάζουν ειδικά στην Ελλάδα και την Κύπρο πολύ μεγάλες δυνατότητες βελτίωσης. Απαραίτητες προϋποθέσεις η μέσω συστηματικής ενημέρωσης ευαισθητοποίηση των πολιτών και το ουσιαστικό ενδιαφέρον των πολιτικών μας ταγών, το οποίο μέχρι στιγμής είναι είδος εν ανεπαρκεία! Με προεκλογικές εξαγγελίες που παραμένουν εξαγγελίες και ασκήσεις επί χάρτου, προκοπή δεν γίνεται! Προτιμούν να κατασκευάσουν πανάκριβους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής για να καλυφθεί η ζήτηση αιχμής λίγων

- 8 - καλοκαιρινών ημερών, αντί να δώσουν κίνητρα για να βελτιωθούν οι ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις και το κτιριακό κέλυφος των κτιρίων. Τα 200.000 κτίρια του Δημοσίου στην Ελλάδα έχουν προ πολλού εγκαταλειφθεί στο έλεος του Θεού και αποτελούν τον ορισμό της ενεργειακής ασυδοσίας. Ποιός πολιτικός θα άφηνε το κτίριό του σε αυτή την κατάσταση; Σύμφωνα με μελέτη του ΚΑΠΕ, η εφαρμογή μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας θα περιορίσει την ετήσια ενεργειακή δαπάνη κατά 25% (οικονομία 110 εκατ. Ευρώ) και τις ετήσιες εκπομπές CO 2 κατά 450 χιλ. τόνους! Η καθυστέρηση τόσων ετών στην εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την Οδηγία 2002/91/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, για τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων, είναι ο ορισμός της εγκληματικής αδιαφορίας! Τελικά ο νόμος ψηφίστηκε στις 14/5/2008, ενώ στην Κύπρο που έχει ιστορία 4 ετών στην Ε.Ε. ψηφίστηκε 6 μήνες νωρίτερα. Δεν έχουν ακόμα καθοριστεί οι Κανονιστικές Διατάξεις και στις δύο χώρες. Θεωρώ ότι το προσεχές τρίμηνο θα είναι έτοιμες στην Κύπρο και σε ένα χρόνο τουλάχιστον στην Ελλάδα. Οι επεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας στον οικιακό τομέα απαιτούν επενδύσεις. Αντί, λοιπόν, να ασχολούνται με το επίδομα θέρμανσης των φτωχών νοικοκυριών οι πολιτικοί μας ταγοί, το οποίο είναι μια απλή βοήθεια και τίποτε παραπάνω, θα πρέπει να θεσπίσουν σοβαρά κίνητρα (π.χ. φοροαπαλλαγή) χωρίς γραφειοκρατικές διαδικασίες, για να μπορέσουν οι πολίτες να βελτιώσουν την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων. Στην περίπτωση αυτή τα οφέλη θα είναι πολλαπλά και μακροχρόνια. Γιατί είναι προτιμότερο να μειώσεις τις απώλειες από το να θερμάνεις ένα χώρο! Γιατί είναι πιο έξυπνο να μάθεις κάποιον να ψαρεύει για να έχει κάθε μέρα τροφή, από το να ζητιανεύει ένα ψάρι για να χορτάσει μία μέρα! Η εξοικονόμηση ενέργειας και η μείωση των εκπομπών CO 2 στις χερσαίες μεταφορές απαιτεί τέσσερα μέτρα: α) Βελτίωση των κυκλοφοριακών συνθηκών στις πόλεις. β) Αλλαγή συμπεριφοράς των οδηγών. γ) Αντικατάσταση αυτοκινήτων παλαιάς τεχνολογίας. δ) Ανάπτυξη μέσων μαζικής μεταφοράς (λεωφορεία, τρένα). Με ένα λίτρο πετρελαίου ένας επιβάτης διανύει 19 km με το αυτοκίνητο, 40 km με το λεωφορείο και 53 km με το τρένο! Το μετρό της Αθήνας και το υπό κατασκευή μετρό της Θεσσαλονίκης αποτελούν σημαντικές προσπάθειες. Σε πολλές άλλες ελληνικές πόλεις τα μέσα μαζικής μεταφοράς είναι υποβαθμισμένα. Στην Κύπρο είναι από ελάχιστα έως ανύπαρκτα και το φαινόμενο αυτό δεν υπάρχει σε καμία Ευρωπαϊκή χώρα! Η τεχνολογία των βιοκαυσίμων δεν απέδωσε τα προσδοκούμενα. Μείωσε τις καλλιεργούμενες εκτάσεις με φυτά της τροφικής αλυσίδας και ακρίβυναν υπερβολικά τα παράγωγα προϊόντα των δημητριακών. Επίσης τα βιοκαύσιμα απεδείχθησαν εξίσου ρυπογόνα με τα συμβατικά καύσιμα. Τέλος, θα πρέπει να τονιστεί ότι κάθε προσπάθεια εξοικονόμησης ενέργειας είναι μακροπρόθεσμα πεπερασμένη, λόγω επιστημονικών ή οικονομικών περιορισμών (αδυναμία υπέρβασης των νόμων της φύσης και εκθετική αύξηση του κόστους των επεμβάσεων). 4.4. Μορφές ενέργειας που δεν παράγουν CO 2 Οι μορφές ενέργειας που δεν παράγουν CO 2 είναι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η πυρηνική ενέργεια. Οι μορφές αυτές θα αναπτυχθούν διεξοδικά στη συνέχεια.

- 9-5. ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ ΠΗΓΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ (ΑΠΕ) 5.1. Γενικά Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θεωρούνται η υδραυλική, η αιολική, η ηλιακή, η γεωθερμική, η βιομάζα, η ενέργεια των παλιρροιών, η ενέργεια των θαλάσσιων ρευμάτων και η θερμική ενέργεια των ωκεανών. Πριν την ανάλυση των δυνατοτήτων των ΑΠΕ θα πρέπει να τονιστεί ότι κάθε προσπάθεια προώθησης συνιστά σωστή στρατηγική επιλογή. 5.2. Υδραυλική ενέργεια Το υδραυλικό δυναμικό της γης είναι άνισα κατανεμημένο και πολλές φορές βρίσκεται εκεί, που η αξιοποίησή του δεν ενδιαφέρει. Πρόκειται για απομονωμένες περιοχές, οι οποίες δεν χρειάζονται την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια. Το πλέον δυσάρεστο είναι ότι πρόκειται για μία πεπερασμένη μορφή ενέργειας, αφού το τεχνικά αξιοποιήσιμο υδραυλικό δυναμικό έχει σχεδόν καλυφθεί. 5.3. Αιολική και ηλιακή ενέργεια Είναι δύο μορφές ενέργειας πολλά υποσχόμενες, που μπορούν να συνεισφέρουν σημαντικά στη μείωση καυσίμων και εκπομπών CO 2. Και οι δύο απαιτούν μεγάλες εδαφικές εκτάσεις και φυσικά δεν έχουν σταθερή παραγωγή, αφού εξαρτώνται από την ταχύτητα του ανέμου και την ηλιοφάνεια. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν να λειτουργήσουν μόνο συμπληρωματικά σε ένα ηλεκτρικό σύστημα και παράλληλα μαζί τους πρέπει να συνυπάρχουν και θερμικά εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής (μονάδες βάσης), έτοιμα να αντικαταστήσουν την παροχή ηλεκτρισμού όταν δεν υπάρχει άνεμος ή ήλιος. Και αυτό είναι μία σημαντική λεπτομέρεια, που πολλοί αγνοούν ή δεν την αναφέρουν παρ ότι τη γνωρίζουν! Έτσι, η παρουσία σταθμών αιολικής και ηλιακής ενέργειας δεν μειώνει τις ανάγκες για θερμικά εργοστάσια (εκτός ενός μικρού ποσοστού), αλλά μειώνει τις ώρες λειτουργίας των εργοστασίων αυτών. Και ακριβώς γι αυτό τον απλό λόγο συνεισφέρουν στη μείωση καυσίμων και εκπομπών CO 2. Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι οι δύο αυτές ΑΠΕ δεν μπορούν δυστυχώς- να λύσουν μόνες τους το ενεργειακό πρόβλημα σε καμία χώρα. Στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής η αιολική ενέργεια είναι ήδη συναγωνίσιμη οικονομικά, ενώ η ηλιακή ενέργεια (φωτοβολταϊκή τεχνολογία) ίσως χρειαστεί μία εικοσαετία ακόμα. Βασικό μειονέκτημα των φωτοβολταϊκών εγκαταστάσεων (ΦΒ), με τα υπάρχοντα δεδομένα, είναι ο χαμηλός βαθμός απόδοσης (10% αντί 30% των ανεμογεννητριών) και η ενεργειοβόρα κατασκευή των ΦΒ στοιχείων (600 KWh/m 2 για το μονοκρυσταλλικό πυρίτιο και 420 KWh/m 2 για το πολυκρυσταλλικό). Αυτό σημαίνει ότι μία ΦΒ εγκατάσταση πρέπει να λειτουργεί συνέχεια επί μία πενταετία για να παραχθεί η ενέργεια, που απαιτήθηκε για την κατασκευή της! Τέλος, πολύ σημαντική είναι η συνεισφορά τους στη προστασία του περιβάλλοντος. Με βάση το σημερινό ενεργειακό μείγμα σε Ελλάδα και Κύπρο και τις μέσες απώλειες του δικτύου, κάθε ηλιακή κιλοβατώρα αποτρέπει την έκλυση 1kg CO 2 περίπου. Αυτό σημαίνει ότι μία ΦΒ εγκατάσταση ισχύος 1kW αποτρέπει την έκλυση 1300 kg CO 2 / έτος, δηλαδή, την ποσότητα που απορροφούν 200 δέντρα σε ένα χρόνο (6,5 kg CO 2 / δέντρο χ έτος). Δεδομένου ότι 1 kw απαιτεί 20m 2 ΦΒ πλαισίων, μπορούμε να πούμε ότι 1 m 2 ΦΒ πλαισίων ισοδυναμεί με 10 δέντρα!

- 10 - Την τελευταία τριακονταετία αναπτύχθηκαν με ιδιαίτερη επιτυχία τα ηλιοθερμικά συστήματα, δηλαδή, οι διατάξεις παραγωγής θερμότητας από τον ήλιο. Στην αρχή για την παραγωγή ζεστού νερού, στη συνέχεια για τη θέρμανση κολυμβητικών δεξαμενών και τα τελευταία χρόνια για τη θέρμανση και ψύξη χώρων. Οι δύο πρώτες εφαρμογές είναι απόλυτα ώριμες τεχνολογικά και οικονομικά, οι άλλες δύο θα είναι σίγουρα την προσεχή δεκαετία. Δεδομένου ότι τα μέγιστα ψυκτικά φορτία και η υψηλή ηλιακή ακτινοβολία συνυπάρχουν το καλοκαίρι, θεωρώ ότι η ηλιακή ψύξη θα γνωρίσει μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα και την Κύπρο στο άμεσο μέλλον. Τέλος, στον τομέα της παραγωγής ζεστού νερού η Κύπρος αποτελεί πρότυπο για όλη την Ευρώπη. Με 643m 2 ηλιακών συλλεκτών ανά 1000 κατοίκους (93% των οικοδομών) βρίσκεται στη πρώτη θέση. Η Ελλάδα με 275m 2 ηλιακών συλλεκτών ανά 1.000 κατοίκους (40% των οικοδομών), αναμένεται να χάσει τη δεύτερη θέση από τη νεφοσκεπή Αυστρία εφέτος το καλοκαίρι! Και εδώ, λοιπόν, υπάρχει σημαντική δυνατότητα ανάπτυξης. 5.4. Γεωθερμική ενέργεια και βιομάζα Γεωθερμική ενέργεια υψηλής θερμοκρασίας ικανή για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας απαντάται στα όρια των τεκτονικών πλακών. Η συνεισφορά της σε παγκόσμιο επίπεδο ανέρχεται σήμερα στο 0,4%. Αν μετά 50 χρόνια καλύπτει το 3% της παγκόσμιας κατανάλωσης ηλεκτρισμού θα είναι τεράστια επιτυχία. Η γεωθερμική ενέργεια χαμηλής και μέσης θερμοκρασίας σχετίζεται με ειδικές γεωλογικές και γεωτεχνικές συνθήκες μίας περιοχής και απαντάται σχεδόν παντού! Αβαθής γεωθερμική ενέργεια θεωρείται η σε μικρό βάθος αποθηκευμένη σε πετρώματα και νερό θερμική ενέργεια, η οποία αξιοποιείται με τις γεωθερμικές αντλίες θερμότητας. Όσο οι τιμές των καυσίμων θα ανεβαίνουν, τόσο περισσότερο θα γίνονται ανταγωνιστικές η γεωθερμική ενέργεια χαμηλής και μέσης θερμοκρασίας και η αβαθής. Το σημαντικό γεωθερμικό πεδίο στην Ελλάδα, ειδικότερα σε πολλά νησιά του Αιγαίου, αλλά και την Κύπρο, δείχνουν ότι τα περιθώρια αξιοποίησης είναι υψηλά. Επιβάλλεται λοιπόν η χρήση τους για θέρμανση/ψύξη κτιρίων, θέρμανση κολυμβητηρίων, θερμοκηπίων και ανοικτών καλλιεργειών (π.χ. πρωίμιση σπαραγγιών), ξήρανση αγροτικών προϊόντων, ιχθυοκαλλιέργειες κ.λ.π. Η βιομάζα υπό μορφή ξύλου, κοπριάς, αχύρου και αγροτικών ή αστικών στερεών αποβλήτων καίγεται για θερμικούς σκοπούς. Θεωρητικά η υφήλιος μπορεί να διαθέσει τόση βιομάζα, που από την καύση της θα κάλυπτε τις παγκόσμιες ανάγκες σε ενέργεια. Όμως η φύτευση, η συγκομιδή, η συγκέντρωση και η προετοιμασία της βιομάζας για την αξιοποίησή της, απαιτεί τρομακτικές ποσότητες ενέργειας. Συμφέρει, λοιπόν, μόνο η αξιοποίησή της για την παραγωγή μικρών ποσοτήτων θερμότητας (π.χ. σόμπες) ή για απαλλαγή από αυτήν (καύση αποβλήτων με παραγωγή ρεύματος). Αντίστοιχα ισχύουν και για τον άλλο τρόπο αξιοποίησης της βιομάζας, δηλαδή την παραγωγή βιοαερίου. 5.5. Άλλες μορφές ΑΠΕ Για όλες τις άλλες ΑΠΕ, οι οποίες έχουν σχέση με τη θάλασσα και βρίσκονται ακόμα σε πιλοτικό στάδιο, θα πρέπει να έχετε την υπομονή να ενημερωθείτε από κάποιον άλλο συνάδελφο προς τα τέλη του 21 ου αιώνα. Και οι τρεις αποτελούν αντικείμενο μελέτης των επόμενων γενεών.

- 11-6. ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ Η πυρηνική ενέργεια, ειδικά μετά το ατύχημα του Τσέρνομπιλ το 1987, προκαλεί φόβο στο πλατύ κοινό και συχνά γίνεται αντικείμενο πολιτικής, αν όχι ψηφοθηρικής εκμετάλλευσης. Είναι ευκολότερο και ψηφοθηρικά επωφελέστερο, να είναι κανείς κατά της πυρηνικής ενέργειας, παρά υπέρ αυτής. Ακούγεται όμορφα το σύνθημα «όχι με κάθε θυσία». Έχουμε όμως συνείδηση αυτής της θυσίας; Και φυσικά στις ανεύθυνες μεγαλοστομίες πρωταγωνιστούν οι συνήθως ύποπτοι, δηλαδή, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και οι πολιτικοί. Δυστυχώς, το περιβάλλον και όλα τα σοβαρά θέματα παραμένουν στην Ελλάδα και την Κύπρο θέματα για δημόσιες σχέσεις και χάπενινγκ, αλλά όχι ζητήματα πολιτικού σχεδιασμού. Δηλώνω εξ αρχής κατηγορηματικά ότι δεν είμαι a priori, υπέρ της πυρηνικής ενέργειας, αλλά ούτε και Πυρηνικός Μηχανικός. Θα σας παρουσιάσω τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αυτής της μορφής ενέργειας ως Ενεργειακός Μηχανικός με πείρα 30 ετών, που δεν ενδιαφέρεται ούτε για την προσωπική του προβολή, ούτε για πολιτικά ή άλλα οφέλη. Πλεονεκτήματα - Δεν παράγει CO 2 και άλλους ρύπους που αποτελούν την κατάρα της ανθρωπότητας. - Υπάρχουν βεβαιωμένα αποθέματα μερικών εκατοντάδων ετών. Εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα ουρανίου υπάρχουν και στη Βόρεια Ελλάδα. - Προβλέψιμο κόστος παραγωγής για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μειονεκτήματα - Η ασφαλής διαχείριση των ραδιενεργειών αποβλήτων, τα οποία παρουσιάζουν μεγάλη μακροβιότητα (το πλουτώνιο χρειάζεται 23000 χρόνια για να αποβάλλει την μισή του ραδιενέργεια). Φυσικά, λύση δεν αποτελεί η μεταφορά τους σε κάποιο υποανάπτυκτο κράτος ή τα ύποπτα ναυάγια! Σήμερα, καλύτερη λύση θεωρείται η τοποθέτησή τους σε υπόγειες αποθήκες σε ανακτήσιμη μορφή, ώστε να είναι ευκολότερη η υιοθέτηση μίας πιθανής καλύτερης λύσης στο μέλλον. - Ο χρόνος ζωής ενός πυρηνικού σταθμού υπολογίζεται σε 30 χρόνια. Μετά μετατρέπεται και αυτός σε απόβλητο! Το κόστος της κηδείας του μπορεί να φτάσει το 50% του κόστος ενός νέου σταθμού. Δεν έχω πειστεί ότι το συγκεκριμένο κόστος περιλαμβάνεται στο κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας. - Παρά τις βελτιώσεις που έγιναν την τελευταία δεκαετία, δεν υπάρχει ακόμα η δυνατότητα να αποκλειστεί πλήρως το ενδεχόμενο ενός ατυχήματος. Σημαντικότερη αιτία θεωρώ το ανθρώπινο λάθος (π.χ. Τσέρνομπιλ), κατόπιν την τρομοκρατική ενέργεια και τελευταία την αστοχία υλικών. Αυτό σημαίνει ότι οι πυρηνικοί σταθμοί απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή στο σχεδιασμό, την ποιότητα της κατασκευής και την επιλογή του προσωπικού ασφαλείας. Εκπτώσεις στους τομείς αυτούς απαγορεύονται. Η υψηλή στάθμη του επικινδύνου απαιτεί υψηλή συνείδηση υπευθυνότητας! Την στιγμή αυτή παγκοσμίως λειτουργούν 439 πυρηνικοί σταθμοί σε 38 χώρες, οι οποίοι παράγουν το 16% της ηλεκτρικής ενέργειας. Άλλοι 34 πυρηνικοί σταθμοί βρίσκονται υπό κατασκευή και 154 σχεδιάζονται. Το 34% της Ευρωπαϊκής ηλεκτρικής ενέργειας παράγεται από 152 πυρηνικούς

- 12 - σταθμούς, που είναι εγκατεστημένοι σε 15 από τις 27 χώρες της Ε.Ε. Στην πρώτη θέση βρίσκεται η Γαλλία, καλύπτοντας το 80% της ηλεκτροπαραγωγής και ακολουθούν η Γερμανία με 28% και η Αγγλία με 18%. Στην πυρηνική ενέργεια στρέφονται και οι γειτονικές χώρες των Βαλκανίων (Αλβανία, Σκόπια, Κροατία, νέοι σταθμοί σε Βουλγαρία και Ρουμανία), η Τουρκία και οι χώρες της Βόρειας Αφρικής (Αίγυπτος, Λιβύη, Τυνησία, Αλγερία, Μαρόκο). Αυτό σημαίνει ότι σύντομα η Ελλάδα και η Κύπρος θα βρεθούν σε πυρηνικό κλοιό και θα είναι αδύνατον να αποφύγουν τις σοβαρές επιπτώσεις ενός πιθανού ατυχήματος σε γειτονική χώρα, δεδομένου ότι δεν έχουν εφευρεθεί οι συνοριακοί φρουροί, που απαγορεύουν τη διάβαση των συνόρων στην πυρηνική ακτινοβολία. Και η επισήμανση αυτή γίνεται για να σχολιάσω την μία από τις δύο μεγάλες ανοησίες, που ακούγονται τελευταία. Η άλλη αφορά στην υψηλή σεισμικότητα της Ελλάδας. Το πρόβλημα αυτό έχει ήδη αντιμετωπιστεί με επιτυχία σε περιοχές με υψηλότερη σεισμικότητα, όπως η Καλιφόρνια και η Ιαπωνία. Δυστυχώς, αν πράγματι θέλουμε να μειώσουμε το CO 2, η πυρηνική ενέργεια είναι μία αναπόφευκτη και αναγκαία επιλογή. Ας δούμε όμως και άλλη μία παράμετρο. Με την αναστολή της χρήσης της οι βιομηχανικές χώρες θα στραφούν στο κάρβουνο και το πετρέλαιο, ανεξάρτητα από τις τιμές που θα επικρατήσουν. Τι θα γίνει όμως με τις φτωχές χώρες, που δεν θα μπορέσουν να ακολουθήσουν την ξέφρενη άνοδο των τιμών; Η απάντηση είναι προφανής. Κοινωνικές αναταραχές, μεταναστεύσεις πληθυσμών, σκληροί αγώνες, έλλειψη στοιχειωδών αγαθών, πόλεμοι. Έχουν το ηθικό δικαίωμα οι περισσότερο ανεπτυγμένοι λαοί να προκαλέσουν τέτοιες θύελλες στους πιο δυστυχείς συνανθρώπους τους; Από τα προηγούμενα δεν προκύπτει ότι όλες οι χώρες πρέπει να αποκτήσουν πυρηνικούς σταθμούς. Ειδικά για ένα τόσο σοβαρό θέμα θα πρέπει να ζητηθεί η γνώμη των πολιτών μέσω δημοψηφίσματος, αφού όμως πρώτα προηγηθεί αντικειμενική ενημέρωση και όχι υστερικές κραυγές αλά Γκρεκ. Σε μία τέτοια περίπτωση θα ψήφιζα αρνητικά ακόμα και αν μας χάριζαν ένα πυρηνικό σταθμό, γιατί μετά από 30 χρόνια δουλειάς έχω καταλήξει στη θλιβερή διαπίστωση ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει υπευθυνότητα, η οποία ούτε αγοράζεται, αλλά ούτε και νοικιάζεται! 7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ Έχοντας πλέον σαφή εικόνα του ενεργειακού προβλήματος και της κλιματικής αλλαγής, ας σκεφθούμε τα δέοντα γενέσθαι. Τα επόμενα 50 χρόνια θα είναι δύσκολα από ενεργειακή άποψη και θα απαιτηθεί η χρήση όλων των διαθέσιμων μορφών ενέργειας στην αναλογία που τους πρέπει, για την κάλυψη των αναγκών που τους προσήκει και με σεβασμό στο περιβάλλον. Δεν μπορούμε να λέμε συνέχεια όχι σε όλα, ακόμα και στο ρέψιμο της αγελάδας επειδή συμβάλλει στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Δεν μπορούμε να λέμε όχι στις ανεμογεννήτριες γιατί επηρεάζουν το λίμπιντο των αιγοπροβάτων και των σαλιγκαριών. Όχι στα φωτοβολταϊκά γιατί αλλοιώνουν το τοπίο. Όχι στη γεωθερμία γιατί μυρίζει θειάφι. Δεν λέμε όμως όχι στις τηλεοράσεις, τους υπολογιστές και τα κλιματιστικά σε κάθε δωμάτιο του σπιτιού μας, στις μετακινήσεις μας με τζιπ, στην άναρχη δόμηση, στους καταπατητές των λόφων μας, στα μπουγαδόσχοινα των ηλεκτρικών καλωδίων που καταπνίγουν τα χωριά μας. Δεν έχω δει ένα συλλαλητήριο για τον περιορισμό στη χρήση των Ι.Χ. αυτοκινήτων, ή για την εφαρμογή

- 13 - μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας. Όχι σε όλα σημαίνει ναι στο αειφόρο τίποτε! Το ενεργειακό μείγμα της Ελλάδας πρέπει να καλύπτεται κατά ένα τρίτο αντίστοιχα από λιγνίτη, φυσικό αέριο και ΑΠΕ. Θα πρέπει επίσης να αξιοποιηθούν και τα υπάρχοντα κοιτάσματα πετρελαίου, για τα οποία υπάρχει απόλυτη σιωπή. Σε περιοχές όπου ο λιγνίτης εξαντλείται και εφ όσον υπάρχει συναίνεση των πολιτών, μπορεί να χρησιμοποιηθεί εισαγόμενος λιθάνθρακας. Κρίσιμο ρόλο στο μοντέλο αυτό πρέπει να παίξει η εξοικονόμηση ενέργειας. Η συμβολή των νησιών στην ανάπτυξη των ΑΠΕ μπορεί και πρέπει να είναι σημαντική. Όμως, ανάπτυξη των ΑΠΕ και επεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας δεν γίνονται με λόγια, αλλά με επενδύσεις. Και οι επενδύσεις θα έρθουν από τους πολίτες όταν σταματήσει η γραφειοκρατία, που εξοντώνει και τον πιο θαρραλέο επενδυτή, όταν δοθούν ουσιαστικά κίνητρα, όταν σταματήσει η ανοησία, όταν μιμηθούμε την Κύπρο και τις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Σήμερα ο ιδιώτης επενδυτής εμπαίζεται κατά τον χειρότερο τρόπο. Τα ΦΒ πλαίσια θεωρούνται δομική κατασκευή (εφαρμόζεται η Πολεοδομική Νομοθεσία για εκτός σχεδίου δόμηση), οι ηλιακοί συλλέκτες προσμετρούνται στο μέγιστο ύψος της οικοδομής, με την εγκατάσταση ΦΒ συστήματος έχεις έκπτωση 700 ευρώ από το φορολογητέο εισόδημα και τοποθετώντας ηλιακό θερμοσίφωνα έχεις απαλλαγή φόρου ίση με το 20% της αξίας του! Αν κάποιος αγνοήσει όλα αυτά και εγκαταστήσει ένα ΦΒ σύστημα 2 kw, θα πληρώσει 14.280 ευρώ με το Φ.Π.Α. και θα έχει μέση ετήσια παραγωγή 2600kWh. Η ηλεκτρική ενέργεια θα πουληθεί στον ΔΕΣΜΗΕ προς 0,45 ευρώ/kwh και το ετήσιο έσοδο θα είναι 1.170 ευρώ. Τότε εμφανίζεται το Υπουργείο Οικονομικών και τον θεωρεί έμπορο και παραγωγό ηλεκτρικής ενέργειας και συνεπώς τον υποχρεώνει να ανοίξει βιβλία στην εφορία και να υποβάλλει ανά τρίμηνο δήλωση Φ.Π.Α. Στην εφορία όμως του θέτουν την προϋπόθεση να έχει εγγραφεί στον ΟΑΕΕ (πρώην ΤΕΒΕ) για να πληρώσει ετήσιες εισφορές 1.500 ευρώ, αλλά και στο Εμπορικό Επιμελητήριο (κόστος άλλα 50 ευρώ). Έτσι, τελικά ζημιώνεται με περισσότερα από 300 ευρώ το χρόνο. Και πριν από λίγες ημέρες έρχεται νέα υπουργική απόφαση από το ΥΠΕΧΩΔΕ (βρίσκεται καθ οδόν προς το Εθνικό Τυπογραφείο), η οποία θεωρεί τα ΦΒ συμπληρωματικές εγκαταστάσεις του κτιρίου, άρα μπορούν να εγκατασταθούν μόνο για ιδιοκατανάλωση του παραγόμενου ρεύματος και όχι για πώληση (γιατί διαφορετικά θεωρούνται βιομηχανικές εγκαταστάσεις), ενώ παράλληλα απαγορεύει την τοποθέτησή τους σε παραδοσιακούς οικισμούς και διατηρητέα κτίρια. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να τοποθετηθούν στα κτίρια του Κοινοβουλίου, το Προεδρικό Μέγαρο, το Μέγαρο Μαξίμου και το Ζάππειο, για τα οποία ο Πρόεδρος της Βουλής έχει ήδη εξασφαλίσει άδειες από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ), αλλά και σε μεγάλο μέρος των νησιών, που θεωρούνται παραδοσιακοί οικισμοί. Τέτοιες αποφάσεις θα κέρδιζαν σίγουρα το Νόμπελ βλακείας, αν υπήρχε. Απλά επισημαίνω ότι τα ΦΒ επιτρέπονται σε παραδοσιακούς οικισμούς και διατηρητέα κτίρια σε άλλες χώρες (καθεδρικοί ναοί, Γερμανικό Κοινοβούλιο, Λευκός Οίκος), η Ε.Ε. χρηματοδοτεί προγράμματα για ενσωμάτωση των ΦΒ σε ιστορικά κτίρια και η Γερμανία πριν 2 χρόνια είχε 300.000 στέγες με ΦΒ. Θα πρέπει λοιπόν να γίνουν τα ακόλουθα: α) Να αναγνωριστεί ότι η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μπορεί να στηρίζεται και σε πολύ μικρές μονάδες σε οικιακό επίπεδο. Αυτό σημαίνει παραγωγή ενέργειας κοντά στην κατανάλωση και κατά συνέπεια περιορισμό των απωλειών του δικτύου. Σημαίνει επίσης κάλυψη των μεσημεριανών αιχμών ζήτηση το καλοκαίρι, που

- 14 - προκαλούν τα κλιματιστικά. β) Να απαλλάσσεται από οποιαδήποτε άδεια η εγκατάσταση ΦΒ πλαισίων ισχύος έως 15 kw στις στέγες. γ) Να απαλλάσσεται από οποιαδήποτε άδεια η εγκατάσταση ανεμογεννήτριας ισχύος έως 50 kw σε οικόπεδο άνω των 4 στρεμμάτων, υπό την προϋπόθεση ότι θα τοποθετηθεί σε απόσταση άνω των 15m από το όριο της έκτασης. δ) Να υποχρεωθεί η Δ.Ε.Η. να αλλάξει το ρολόι της με ένα ρολόι που μετράει ανάποδα. ε) Να μπορεί ο επενδυτής να μειώνει για 10 χρόνια το φορολογητέο εισόδημά του κατά το 10% της αρχικής δαπάνης εγκατάστασης. Η Κύπρος πρέπει να αποδεσμευτεί το συντομότερο δυνατόν από το πετρέλαιο και να δημιουργήσει ένα ενεργειακό μείγμα με 60% φυσικό αέριο και 40% ΑΠΕ. Το φυσικό αέριο δεν πρέπει να αξιοποιηθεί μόνο για την ηλεκτροπαραγωγή, αλλά να προωθηθεί και για άμεση χρήση από τα νοικοκυριά. Δεσπόζουσα θέση στις ΑΠΕ θα έχει η ηλιακή ενέργεια. Τέλος, θα πρέπει να γίνουν σημαντικότατες προσπάθειες εξοικονόμησης ενέργειας στις μεταφορές, που τη στιγμή αυτή αποτελούν τη μαύρη τρύπα, και τα κτίρια. Θεωρώ ότι μετά από 50 χρόνια θα ανατείλει μία νέα ενεργειακή οικονομία, η οποία θα στηρίζεται σε μείγμα ΑΠΕ και ενός άλλου κυρίαρχου καυσίμου. Το καύσιμο αυτό θα είναι το υδρογόνο ή το κάρβουνο απαλλαγμένο από τον άνθρακα. Το υδρογόνο θα παράγεται από την ηλεκτρόλυση του νερού με ηλεκτρικό ρεύμα, που θα μας δίνουν τα ηλιακά και τα αιολικά πάρκα. Το επίσης παραγόμενο οξυγόνο θα επιστρέφει στην ατμόσφαιρα ή θα χρησιμοποιείται σε διάφορες εφαρμογές. Το υδρογόνο θα μεταφέρεται με αγωγούς, δεξαμενόπλοια κ.λ.π., θα μπορεί να αποθηκευτεί και θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μηχανές εσωτερικής καύσης ή σε κυψέλες καυσίμου, δηλαδή, σε συσκευές οι οποίες ενώνουν το υδρογόνο με το οξυγόνο και παράγουν νερό και ηλεκτρική ενέργεια. Οι μικρές κυψέλες καυσίμου θα κινούν τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και οι μεγάλες θα χρησιμοποιούνται στην ηλεκτροπαραγωγή. Το κάρβουνο με υπέρθερμο ατμό θα μετατρέπεται σε μείγμα υδρογόνου και διοξειδίου του άνθρακα, που ονομάζεται συνθετικό αέριο. Το αέριο αυτό, όπως το φυσικό αέριο, θα χρησιμοποιείται σε μονάδα συνδυασμένου κύκλου (αεριοστρόβιλος και ατμοστρόβιλος) για ηλεκτροπαραγωγή. Τα καυσαέρια από την καπνοδόχο του ατμολέβητα αποτελούμενα κυρίως από CO 2 θα συμπιέζονται, οπότε το CO 2 σε υγρή σχεδόν κατάσταση θα μεταφέρεται και θα αποθηκεύεται σε εγκαταλειμμένα ορυχεία, εξαντλημένες πετρελαιοπηγές ή ακόμη και στον πυθμένα των ωκεανών, για να μην μπορεί να διαφύγει στην ατμόσφαιρα. Τέλος, μέρος του συνθετικού αερίου θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή υδρογόνου, που θα τροφοδοτεί με τη σειρά του μικρές κυψέλες καυσίμου για την κίνηση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Θεωρώ καλύτερη τη λύση του υδρογόνου, που είναι το ελαφρότερο και σε μεγαλύτερη ποσότητα αέριο που υπάρχει στο σύμπαν. Η σοφία του σύμπαντος δεν λαθεύει. Λάθη κάνουν οι άνθρωποι. Εύχομαι, λοιπόν, μέχρι τότε να βρεθούν λύσεις για την αποθήκευση και μεταφορά αυτού του καυσίμου. Λίγο πριν τελειώσει ο 21 ος αιώνας ελπίζω και εύχομαι να μπορέσουμε να εκμεταλλευτούμε την πυρηνική σύντηξη, δηλαδή να αντιγράψουμε την αρχέγονη διαδικασία παραγωγής ενέργειας του ήλιου. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να κατασκευάσουμε ένα «ηλιακό» εργοστάσιο στη γη και να προσπαθήσουμε να επαναλάβουμε τις διεργασίες, που γίνονται στον πυρήνα

- 15 - του ήλιου. Δηλαδή, να πραγματοποιήσουμε τη σύντηξη δύο ισοτόπων του υδρογόνου (δευτέριο και τρίτιο) σε πολύ μεγάλη θερμοκρασία και πίεση, η οποία θα μας δώσει ήλιο, νετρόνιο και τεράστια ποσότητα ενέργειας. Η ενέργεια αυτή θα χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ατμού, προκειμένου στη συνέχεια να παραχθεί ηλεκτρικό ρεύμα. Η συγκεκριμένη διαδικασία δεν παράγει ραδιενεργά απόβλητα, δεν έχει τους κινδύνους των συμβατικών πυρηνικών σταθμών και χρησιμοποιεί σαν πρώτη ύλη τα ισότοπα του υδρογόνου, που είναι πρακτικά ανεξάντλητα. Οι επερχόμενες γενεές θα μπορέσουν να πουν αν τελικά δικαιωθώ στις προβλέψεις μου. Είμαι όμως σίγουρος ότι αν σήμερα δεν αλλάξουμε πορεία, δεν θα μπορέσουμε να ανανεώσουμε το μισθωτήριο με τον πλανήτη μας!