ΛΥΚΕΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ «ΤΑΣΟΣ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΣ» ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016-2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑ: Αρχαία Κατεύθυνσης ΤΑΞΗ: Β ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 6.6.2017 ΧΡΟΝΟΣ: Δύο ώρες και 30 λεπτά Γενικές οδηγίες: -------- ΚΑΤΟΧΗ ΚΙΝΗΤΟΥ Ή ΕΞΥΠΝΗΣ ΣΥΣΚΕΥΗΣ = ΔΟΛΙΕΥΣΗ-------- Να γράψετε με μπλε πέννα. Δεν επιτρέπεται η χρήση διορθωτικού υγρού ή διορθωτικής ταινίας. Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από έξι (6) σελίδες. Ειδικές οδηγίες: Το εξεταστικό δοκίμιο αποτελείται από δύο (2) μέρη. Να απαντήσετε σε όλα τα ερωτήματα και των δύο (2) μερών στα φύλλα εξέτασης. Το μέρος της Ορθογραφίας θα απαντηθεί σε ξεχωριστό φύλλο. ΜΕΡΟΣ Α : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 80) I. ΔΙΔΑΓΜΕΝΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ (ΜΟΝΑΔΕΣ 20) Να αποδώσετε στα Νέα Ελληνικά τα πιο κάτω κείμενα. (α) Λυσίου Ὑπὲρ Μαντιθέου, 6 (μονάδες 10) ἔπειτα δέ ἐκ μέν τοῡ σανιδίου τούς ἱππεύσαντας σκοπεῖν εὔηθές ἐστιν. ἐν τούτῳ γάρ πολλοί μέν τῶν ὁμολογούντων ἱππεύειν οὐκ ἔνεισιν, ἔνιοι δέ τῶν ἀποδημούντων ἐγγεγραμμένοι εἰσίν. ἐκεῖνος δ ἐστίν ἔλεγχος μέγιστος. ἐπειδή γάρ κατήλθετε, ἐψηφίσασθε τούς φυλάρχους ἀπενεγκεῖν τούς ἱππεύσαντας, ἳνα τάς καταστάσεις ἀναπράξητε παρ αὐτῶν. (β) Λυσίου Ὑπὲρ Μαντιθέου, 7-8 (μονάδες 10) ἐμέ τοίνυν οὐδείς ἄν ἀποδείξειεν οὔτ ἀπενεχθέντα ὑπό τῶν φυλάρχων οὔτε παραδοθέντα τοῖς συνδίκοις οὒτε κατάστασιν καταβαλόντα. Καίτοι πᾶσι ῥᾴδιον τοῡτο γνῶναι, ὃτι ἀναγκαῑον ἦν τοῑς φυλάρχοις, εἰ μή ἀποδείξειαν τούς ἒχοντας τάς καταστάσεις, αὐτοῑς ζημιοῡσθαι. ὣστε πολύ ἂν δικαιότερον ἐκείνοις τοῑς γράμμασιν ἢ τούτοις πιστεύοιτε. Ἒτι δέ, 1
ὦ βουλή, εἲπερ ἵππευσα, οὐκ ἄν ἦν ἔξαρνος ὡς δεινόν τι πεποιηκώς, ἀλλ ἠξίουν, ἀποδείξας ὡς οὐδείς ὑπ ἐμοῡ τῶν πολιτῶν κακῶς πέπονθε, δοκιμάζεσθαι. Ὁρῶ δέ καί ὑμᾱς ταύτῃ τῇ γνώμῃ χρωμένους και πολλούς μέν τῶν τότε ἱππευσάντων βουλεύοντας [.]. II. ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ (ΜΟΝΑΔΕΣ 5) Λυσίου, Ὑπὲρ Μαντιθέου, 4 III. Παρατηρήσεις στα διδαγμένα κείμενα (ΜΟΝΑΔΕΣ 20) 1. Να κάνετε συντακτική αναγνώριση των πιο κάτω υπογραμμισμένων λέξεων από το δεύτερο κείμενο για μετάφραση. ( 7-8) (μονάδες 5) (α) ὑπό τῶν φυλάρχων (β) κατάστασιν (γ) τούς ἒχοντας (δ) ἢ τούτοις (ε) χρωμένους Καίτοι πᾶσι ῥᾴδιον τοῡτο γνῶναι, ὃτι ἀναγκαῑον ἦν τοῑς φυλάρχοις, εἰ μή ἀποδείξειαν τούς ἒχοντας τάς καταστάσεις, αὐτοῑς ζημιοῡσθαι. 2. Να αναγνωρίσετε την πιο πάνω δευτερεύουσα πρόταση και να γράψετε: (α) το είδος της, (β) πώς εισάγεται, (γ) πώς εκφέρεται και (δ) ποιος είναι ο συντακτικός της ρόλος. 3.(α) Να σημειώσετε το είδος του πιο κάτω υποθετικού λόγου, δικαιολογώντας την απάντησή σας. (μονάδες. 2) εἲπερ ἵππευσα, οὐκ ἄν ἦν ἔξαρνος ὡς δεινόν τι πεποιηκώς (β) Να κάνετε τις απαραίτητες αλλαγές, ώστε ο υποθετικός λόγος να δηλώνει την απλή σκέψη του λέγοντος. 4. Να γράψετε τους άλλους βαθμούς των πιο κάτω υπογραμμισμένων λέξεων, διατηρώντας τον ίδιο γραμματικό τύπο. ἐν τούτῳ γάρ πολλοί μέν τῶν ὁμολογούντων. ἐκεῖνος δ ἐστίν ἔλεγχος μέγιστος. 5.Να μεταφέρετε τους πιο κάτω ρηματικούς τύπους στον τύπο που σας ζητείται στην παρένθεση. (μονάδες. 3) (α) εἰσίν (β πρόσωπο ενικού οριστικής μέλλοντα και παρακειμένου) (β) πιστεύοιτε (α πρόσωπο πληθυντικού οριστικής και ευκτικής αορίστου, στην ίδια φωνή) (γ) πέπονθε (γ πρόσωπο πληθυντικού οριστικής και υποτακτικής αορίστου β ) 2
6. πεποιηκώς: Να γράψετε το γ πρόσωπο πληθυντικού στην οριστική, υποτακτική, ευκτική και προστακτική ενεστώτα. 7. Να μεταφέρετε την πιο κάτω πρόταση στα Αρχαία Ελληνικά. Πρέπει οι νέοι να γυμνάζονται και να γίνονται καλοί πολίτες. IV. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ (ΜΟΝΑΔΕΣ 10) 1. Να γράψετε στη νέα ελληνική (α) ένα παράγωγο ουσιαστικό και (β) ένα παράγωγο επίθετο για το καθένα από τα πιο κάτω ρήματα: Ρήματα Ουσιαστικά Επίθετα γιγνώσκω αποδεικνύω 2. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων, επιλέγοντας από το πλαίσιο την κατάλληλη λέξη και τοποθετώντας την στον κατάλληλο τύπο (μια λέξη περισσεύει). (μονάδες 3) υπεροψία, περιεκτικός, υπόσχεση, ενοχή, εποπτεία, αντιμέτωπος, ανεκτικός (α) Βρέθηκα... με αυτοκίνητο που είχε μπει στο αντίθετο ρεύμα. (β) Μην είσαι τόσο... μαζί του, γιατί θα αποθρασυνθεί. (γ) Οι εκλογές θα γίνουν υπό την... διεθνούς επιτροπής. (δ) Στο δικαστήριο αποδείχτηκε η... του κατηγορουμένου. (ε) Είμαι βέβαιος ότι θα κρατήσει την... του. (στ) Η... του τον έκανε αντιπαθή στους γύρω του. 3. Να σχηματίσετε ονοματικά σύνολα, αντιστοιχίζοντας τις λέξεις της Α στήλης με τις κατάλληλες στη Β στήλη (μια λέξη στη Β στήλη περισσεύει). (μονάδες 5) Α στήλη Β στήλη 1 Σωματική α Προσπάθεια 2 Διαλεχτά β Προσωπικότητα 3 Συλλογική γ Προσωπείο 4 Εξέχουσα δ Απάντηση 5 Επίλεκτες ε Φρούτα 6 Κατηγορηματική στ Ευεξία ζ Μονάδες 3
V. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΓΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ (ΜΟΝΑΔΕΣ 15) Τοὺς μὲν λὸγους τοὺς πολλοὺς τῶν Ἀθηναὶων οὐ γιγνώσκω ἐπαινὲσαντες γὰρ πολλὰ ἑαυτοὺς οὐδαμοῦ ἀντέλεγον ὡς οὐκ ἀδικοῦσι τοὺς ἡμετέρους ξυμμὰχους καὶ τὴν Πελοπόννησον. καίτοι εἰ πρὸς τοὺς Μήδους ἐγένοντο ἀγαθοὶ τότε, πρὸς δ ἡμᾶς κακοί νῦν, διπλασίας ζημίας ἄξιοί εἰσιν, ὅτι ἀντ' ἀγαθῶν κακοὶ γεγένηνται. ἡμεῖς δὲ ὁμοῖοι καὶ τότε καὶ νῦν ἐσμὲν, καὶ τοὺς ξυμμάχους, ἤν σωφρονῶμεν, οὐ περιοψόμεθα ἀδικουμένους οὐδέ μελλήσομεν τιμωρεῖν. (Θουκυδίδου Α', 86) Λεξιλόγιο: μέλλω= καθυστερώ τιμωρῶ= βοηθώ περιοψόμεθα= θα ανεχτούμε καίτοι= κι όμως 1.Να αποδώσετε στα Νέα Ελληνικά το πιο πάνω κείμενο. VI. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (ΜΟΝΑΔΕΣ 10) 1.Να μεταφέρετε στον αντίθετο αριθμό τους πιο κάτω γραμματικούς τύπους: (μονάδες 4) Τοὺς μὲν λὸγους, ἐπαινὲσαντες, ἐγένοντο, ἡμᾶς, ζημίας, ἀντ' ἀγαθῶν, περιοψόμεθα, ἀδικουμένους. 2. ἀδικοῦσι: Να γράψετε το απαρέμφατο και τη μετοχή αρσενικού και θηλυκού γένους του ρήματος στον ίδιο χρόνο και φωνή. 3. γιγνώσκω: Να γράψετε το β πρόσωπο ενικού της υποτακτικής και προστακτικής στον ίδιο χρόνο και φωνή. 4. ἐγένοντο: Να γράψετε το γ πρόσωπο ενικού στην οριστική και ευκτική στον ίδιο χρόνο και φωνή, που βρίσκεται ο τύπος. ΜΕΡΟΣ Β : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ - ΠΡΑΓΜΑΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ (ΜΟΝΑΔΕΣ 20) Να απαντήσετε σε όλες τις ερωτήσεις που ακολουθούν. 1. (α) Ο Μαντίθεος, σύμφωνα με τα πιο πάνω κείμενα για μετάφραση, φαίνεται να υποστηρίζει ότι η αναγραφή του ονόματός του στην ξύλινη πινακίδα (σανίδιον) θεωρείται αναξιόπιστο τεκμήριο. Να εντοπίσετε και να καταγράψετε δύο(2) επιχειρήματα με τα οποία προσπαθεί να δικαιολογήσει την πιο πάνω άποψη. (μονάδες 3) 4
(β) Ποια ρητορικά πάθη προσπαθεί να διεγείρει ο Μαντίθεος στις ψυχές των βουλευτών εναντίον των κατηγόρων του; Εξηγήστε. Απόσπασμα α : Σοφοκλέους, Οιδίπους Τύραννος, Πρόλογος, στ. 1-17 Παιδιά μου, νέα γενιά του αρχαίου του Κάδμου, για ποια αφορμή μου χετ εδώ προσπέσει κρατώντας ικεσίας κλαδιά στα χέρια, ενώ όλ η πολιτεία είναι πνιγμένη μες το λιβάνι και μαζί φουντώνει 5 θρήνος από παντού και μοιρολόι; Που εγώ, παιδιά μου, κρίνοντας πως πρέπει όχι απ άλλους ν ακούσω, ήρθα εδώ ο ίδιος, ο ονομαστός Οιδίποδας απ όλους. Μα εξήγα μου εσύ, γέροντα, γιατ είσαι 10 εσύ που σου ταιριάζει να μιλήσεις από μέρους κι αυτών. Ποιος να ναι ο λόγος που έτσι σας φέρνει εδώ; Μην κανείς φόβος, μην λαχταράτε κάτι; Γιατ εγώ πρόθυμος σ όλα να σας βοηθήσω. 15 Αλλιώς θα μουν αναίσθητος, αν δεν ψυχοπονιόμουν τέτοια λιτανεία. 2. (α) Σε ποιους απευθύνεται ο Οιδίποδας στον πιο πάνω μονόλογό του και ποιο πρόβλημα αυτοί αντιμετωπίζουν; Εξηγήστε. (μονάδες 3) (β) Να δώσετε τέσσερις (4) χαρακτηρισμούς για τον Οιδίποδα, όπως αυτός παρουσιάζεται στο πιο πάνω απόσπασμα από τον πρόλογο του έργου και να τους δικαιολογήσετε. (μονάδες 4) Απόσπασμα β : Σοφοκλέους, Οιδίπους Τύραννος, Α Επεισόδιο, στίχοι 295-310 [.]Μ αν πάλι και σιωπήσετε κι αν ένας 295 από φόβο ή για φίλο ή και τον ίδιο τον εαυτό του θ αψηφήσει αυτό μου το κήρυγμα, πρέπει ν ακούσετ όλοι τι κατόπιν απ αυτά θα χω να κάμω: Απαγορεύω μες σ αυτή τη χώρα που χω την εξουσία της και το θρόνο, να δέχεται κανείς αυτό τον άντρα, όποιος και να ναι, σπίτι του, και μήτε 5
να του μιλά κανείς, μήτε να κάνει κοινές μαζί του στους θεούς θυσίες 305 και προσευχές, μήτε αγιασμό του δίνει, μ απ τα σπίτια τους όλοι να τον διώχνουν, γιατ είν αυτός το μόλυσμά μας, όπως το μήνυσε τώρα στερνά σε μένα το πυθικό του Απόλλωνα μαντείο[.]. 3. Στον Οιδίποδα Τύραννο η τραγική ειρωνεία χρησιμοποιείται στην πιο τέλεια μορφή της. Να εντοπίσετε στο πιο πάνω απόσπασμα δύο(2) στοιχεία τραγικής ειρωνείας και να τα εξηγήσετε. (μονάδες 4) 4.«Ο Οιδίπους, όπως τον βλέπουμε κάθε φορά, είναι έξυπνος, αποφασιστικός και βασίζεται στον εαυτό του, μολονότι είναι ευέξαπτος και πολύ σίγουρος για τον εαυτό του και μια φανερά δυσμενής αλυσίδα περιστάσεων συνδυάζεται άλλοτε με την ισχυρή και άλλοτε με την αδύναμη πλευρά του χαρακτήρα του, για να προκαλέσει την καταστροφή». H.D.F. Kitto, Αρχαία Ελληνική Τραγωδία Να τεκμηριώσετε την πιο πάνω θέση δίνοντας τέσσερα παραδείγματα από την πορεία ζωής του Οιδίποδα, τα οποία τη δικαιολογούν. (μονάδες 4) -ΤΕΛΟΣ ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΟΥ ΔΟΚΙΜΙΟΥ- Η Διευθύντρια Ανδρούλλα Χρίστου 6
ΛΥΚΕΙΟ ΑΡΑΔΙΠΠΟΥ «ΤΑΣΟΣ ΜΗΤΣΟΠΟΥΛΟΣ» ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ 2016-2017 ΓΡΑΠΤΕΣ ΠΡΟΑΓΩΓΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΜΑΪΟΥ-ΙΟΥΝΙΟΥ 2017 ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ: 6/6/2017 ΤΑΞΗ: Β ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΧΡΟΝΟΣ: 2.30 ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ: Λυσίου «Υπέρ Μαντιθέου» 4 Ἡμᾶς γάρ ὁ πατήρ πρό τῆς ἐν Ἑλλησπόντῳ συμφορᾶς ὡς Σάτυρον τόν ἐν τῷ Πόντῳ διαιτησομένους ἐξέπεμψε, καί οὒτε τῶν τειχῶν καθαιρουμένων ἐπεδημοῡμεν οὒτε μεθισταμένης τῆς πολιτείας, ἀλλ ἢλθομεν πρίν τούς ἀπό Φυλῆς εἰς τόν Πειραιᾱ κατελθεῖν πρότερον πένθ ἡμέραις. 7