ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Transcript

1 ΑΡΧΗ 1ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Β ΤΑΞΗ ΛΥΚΕΙΟΥ ΚΥΡΙΑΚΗ 04/05/ ΕΞΕΤΑΖΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑ: ΑΡΧΑΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΕΛΙΔΩΝ: ΠΕΝΤΕ (5) ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ Α. Από το κείμενο που σας δίνεται να μεταφράσετε το απόσπασμα: «Καίτοι οὔτε ἡμᾶς εἰκὸς ἦν ἵνα τὰς καταστάσεις ἀναπράξητε παρ αὐτῶν». Και πράγματι ήταν φυσικό ούτε εμείς, αφού είχαμε φτάσει σε τέτοια περίσταση, να επιθυμούμε να μετέχουμε σε ξένους κινδύνους, ούτε εκείνοι είχαν φανερά τέτοια γνώμη, ώστε να παρέχουν αξιώματα στη διοίκηση της πολιτείας σε όσους ζούσαν μακριά από την πατρίδα και σε εκείνους που δεν είχαν διαπράξει κανένα αδίκημα, αλλά αντίθετα στερούσαν τα πολιτικά δικαιώματα και από εκείνους μαζί με τους οποίους κατέλυσαν τη δημοκρατία. Έπειτα, είναι ανοησία να εξετάζει κανείς από την πινακίδα εκείνους που υπήρξαν ιππείς. Γιατί σ αυτή δεν υπάρχουν πολλοί από εκείνους που παραδέχονται ότι ήταν ιππείς, ενώ είναι γραμμένοι μερικοί που είχαν φύγει (από την πατρίδα). Αυτή όμως είναι η πιο μεγάλη απόδειξη όταν δηλαδή επανήλθατε (από την εξορία), αποφασίσατε (με ψήφισμα) να παραδώσουν οι φύλαρχοι κατάλογο όσων ήταν ιππείς, για να πάρετε πίσω το επίδομα από αυτούς. Β1. Ο Μαντίθεος αναφέρεται σε συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα από το πρόσφατο Αθηναϊκό παρελθόν. Να καταγράψετε αυτά τα γεγονότα και να αναφέρετε τους χρονικούς προσδιορισμούς που χρησιμοποιεί ο ομιλητής, προκειμένου να αποδείξει την απουσία του από την Αθήνα την εποχή των τριάντα τυράννων. Ο Μαντίθεος επιχειρώντας να αναιρέσει την κατηγορία ότι διέμενε στην Αθήνα την εποχή των Τριάκοντα φέρει ως αποδεικτικό στοιχείο ιστορικά γεγονότα του πρόσφατου παρελθόντος. Συγκεκριμένα, αναφέρεται στην καταστροφή του αθηναϊκού στόλου τον Απρίλιο του 405 π.χ. από τους Σπαρτιάτες κατά τη ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς («τῆς ἐν Ἑλλησπόντῳ συμφορᾶς»). Το χρονικό αυτό σημείο υπήρξε η έναρξη για την οριστική ήττα των Αθηναίων στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Στη συνέχεια ακολούθησε η σύναψη της ειρήνης για τους Αθηναίους, με την επιβολή επαχθών όρων από τους Σπαρτιάτες. το ΤΕΛΟΣ 1ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

2 ΑΡΧΗ 2ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ 404 π.χ. δηλαδή, επιβλήθηκε με διαταγή του Σπαρτιάτη στρατηγού Λυσάνδρου η καθαίρεση των «μακρών τειχών» («τῶν τειχῶν καθαιρουμένων»), που ένωναν την Αθήνα με τον Πειραιά, ενώ τον Αύγουστο ή το Σεπτέμβριο του 404 π.χ. το δημοκρατικό πολίτευμα μεταβλήθηκε σε ολιγαρχικό με την εγκαθίδρυση των Τριάκοντα τυράννων («μεθισταμένης τῆς πολιτείας»). Οι τριάντα τύραννοι ήταν Αθηναίοι ολιγαρχικοί που, με την ενίσχυση της Σπάρτης, ανέλαβαν την άσκηση σκληρής πολιτικής εξουσίας. Όμως, τον Σεπτέμβριο του 403 π.χ. το δημοκρατικό καθεστώς αποκαταστάθηκε, όταν χίλιοι Αθηναίοι δημοκρατικοί με αρχηγό το Θρασύβουλο συγκεντρώθηκαν αρχικά στη Φυλή («τούς ἀπό Φυλῆς») και κατόπιν στη Μουνιχία και κατέλυσαν την τυραννία. Ο Μαντίθεος με την αναφορά του σε αυτά τα ιστορικά γεγονότα φροντίζει να καταστήσει σαφή το χρόνο αναχώρησης και επιστροφής του στην Αθήνα. Συγκεκριμένα, αναχώρησε για τον Πόντο μαζί με τον αδελφό του πριν από τη ναυμαχία στους Αιγός ποταμούς («πρό τῆς ἐν Ἑλλησπόντῳ συμφορᾶς») και επέστρεψε στην Αθήνα μόλις πέντε μέρες πριν την καθοριστική μάχη των δημοκρατικών εναντίον των τυράννων, τον Μάιο του 403 π.χ («πρὶν τοὺς ἀπὸ Φυλῆς πρότερον πένθ ἡμέραις»). Ο δοκιμαζόμενος με σαφήνεια και πειστικότητα εκθέτει γεγονότα που θεωρεί ανεπαρκώς ή εσφαλμένως γνωστά στους ακροατές, όχι για να ακολουθήσει τους κανόνες της ιστορικής αφήγησης, αλλά για να τα χρησιμοποιήσει ως αποδεικτικά στοιχεία για την αναίρεση της κατηγορίας εις βάρος του. Έτσι, η διήγηση λειτουργεί ταυτόχρονα και ως απόδειξη. Β2. α) τῶν ἀλλοτρίων κινδύνων: σε ποιους κινδύνους αναφέρεται ο αγορητής και πού αποσκοπεί; Ο αγορητής διαχωρίζει τη θέση του από το τυραννικό καθεστώς και χαρακτηρίζει «ξένους» τους κινδύνους που διέτρεχαν οι Τριάκοντα την περίοδο εκείνη. Η λαϊκή οργή που είχε ξεσπάσει για τις ειδεχθείς ενέργειες τους, οι εσωτερικές τους διενέξεις και ο αντιστασιακός αγώνας των δημοκρατικών Αθηναίων υπό τον Θρασύβουλο στον Πειραιά, τους οδήγησαν σε πολλούς κινδύνους («εἰς τοιοῦτον καιρὸν ἀφιγμένους»). Όμως, ο Μαντίθεος και ο αδελφός του δεν θα μπορούσαν να έχουν κάποια συμμετοχή στους κινδύνους αυτούς, καθώς είχαν αναχωρήσει για τον Πόντο πριν από την εγκαθίδρυση του ολιγαρχικού καθεστώτος και επέστρεψαν πέντε μέρες πριν την κατάλυσή του. Επομένως, αφού η εμπλοκή στους κινδύνους που δικαιολογημένα διέτρεχαν οι Τριάκοντα από τους δημοκρατικούς θα ήταν πράξη αφύσικη και ανόητη, ο Μαντίθεος προσπαθεί με αυτόν τον χαρακτηρισμό να αναιρέσει την κατηγορία για συμμετοχή στο τυραννικό καθεστώς («οὔτε ἡμᾶς εἰκὸς ἦν ἐπιθυμεῖν μετέχειν τῶν ἀλλοτρίων κινδύνων»). β) Για ποιους λόγους ο Μαντίθεος διατείνεται ότι οι Τριάκοντα θα απέρριπταν τη συμμετοχή του στην εξουσία; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας. ΤΕΛΟΣ 2ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

3 ΑΡΧΗ 3ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ Ο Μαντίθεος ισχυρίζεται ότι οι Τριάκοντα απέκλειαν από τα αξιώματα άτομα που είχαν αποδημήσει από την Αθήνα και δεν συμμετείχαν στην κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος («οὔτ ἐκεῖνοι φαίνονται τοιαύτην γνώμην ἔχοντες ὥστε καὶ τοῖς ἀποδημοῦσι καὶ τοῖς μηδὲν ἐξαμαρτάνουσι μεταδιδόναι τῆς πολιτείας»). Σύμφωνα με τον ισχυρισμό του λέγοντος, ο ίδιος και ο αδελφός του είχαν αναχωρήσει πριν από την εγκαθίδρυση του ολιγαρχικού καθεστώτος των Τριάκοντα και ζούσαν στον Πόντο, στην αυλή του βασιλιά Σατύρου. Επέστρεψαν στην Αθήνα πέντε μόλις μέρες πριν την κατάλυση της τυραννίας των Τριάκοντα. Επομένως, αφού οι τύραννοι προτιμούσαν στους κόλπους τους άτομα που ενστερνίζονταν τον δικό τους τρόπο σκέψης και συμμετείχαν στις εγκληματικές πράξεις που οι ίδιοι είχαν διαπράξει, δε θα δέχονταν ως συνεργάτη τους έναν άνθρωπο που απουσίαζε κατά τη μεγαλύτερη χρονική περίοδο της εξουσίας τους και δεν συμμετείχε σε αντιδημοκρατικές ενέργειες. Επιπροσθέτως, όταν οι τύραννοι ένιωθαν ότι απειλείται το πολίτευμά τους, δε δίσταζαν να στρέφονται ακόμα και εναντίον συνεργατών τους, από τους οποίους θεωρούσαν αναμενόμενη τη διάπραξη ακροτήτων και την άδικη εξόντωση δημοκρατικών πολιτών («ἀλλὰ μᾶλλον ἠτίμαζον καὶ τοὺς συγκαταλύσαντας τὸν δῆμον»). Χαρακτηριστικό μάλιστα είναι το παράδειγμα του Κριτία, ενός από τους σκληρότερους τυράννους, που δε δίστασε καταγγέλλοντας το μετριοπαθή τύραννο και φίλο του, Θηραμένη, να τον καταδικάσει σε θάνατο μέσα από μια παρωδία δίκης, επειδή επέκρινε την πολιτική της τρομοκρατίας που εφάρμοζε. Με αυτό το συλλογισμό ο Μαντίθεος οδηγείται στο εύλογο συμπέρασμα («εἰκὸς ἦν») πως, αφού ο ίδιος απουσίαζε από την πόλη, δεν έβλαψε κανέναν συμπολίτη του και δεν αποδεχόταν την ιδεολογία του τυραννικού καθεστώτος, δε θα ήταν λογική η στρατολόγησή του στην ολιγαρχική κυβέρνηση. Το επιχείρημα είναι ενθύμημα, αφού η αξιοπιστία του εξαρτάται από το εάν τα περιστατικά στα οποία στηρίζεται (απουσία από την Αθήνα την περίοδο των Τριάκοντα) είναι αληθινά. Β3. Τι γνωρίζετε για τον θεσμό της δοκιμασίας στην Αθήνα των κλασικών χρόνων; Εισαγωγή από το σχολικό βιβλίο, σελίδα 79: «Βασικό θεσμό και ασκούσαν έφεση». Β4. α) Να γράψετε ένα ομόρριζο ουσιαστικό της νέας ελληνικής (απλό ή σύνθετο) από το β συνθετικό καθεμιάς από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: ἐξέπεμψε, καθαιρουμένων, μεταδιδόναι, ἀπενεγκεῖν, ἀναπράξητε. ἐξέπεμψε: πομπός, νηοπομπή καθαιρουμένων: αυθαιρεσία, αίρεση ΤΕΛΟΣ 3ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

4 μεταδιδόναι: μετάδοση, δωρεά ἀπενεγκεῖν: διένεξη, φόρος ἀναπράξητε: πράξη, πραγματογνωμοσύνη ΑΡΧΗ 4ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ β) Να βρείτε με ποιες λέξεις του κειμένου σχετίζονται ετυμολογικά οι ακόλουθες: σχεδόν, πρόσκοπος, ιστός, εισιτήριο, επιφανής. σχεδόν : μετέχειν, ἔχοντες πρόσκοπος : σκοπεῖν ιστός : μεθισταμένης, καταστάσεις εισιτήριο : ἤλθομεν, κατελθεῖν, κατήλθετε επιφανής: φαίνονται Γ1. Να μεταφράσετε το κείμενο που σας δίνεται. Αυτός, λοιπόν, που όπως αμέσως θα υποστηρίξει, παρέχει (προσφέρει) τον εαυτό του κοινό στους συμμάχους, δεν έπραξε τίποτα τέτοιο, ούτε θέλησε να παραχωρήσει τίποτα από τα χρήματα τα οποία έλαβε για την σωτηρία τους. Αυτά αφού θυμηθείτε εσείς, άνδρες, και αφού αναλογιστείτε τις καταστροφές που συνέβησαν εξαιτίας των προδοτών στις συμφορές των Ολυνθίων και των Θηβαίων, αποφασίστε τώρα αμέσως σωστά για εσάς τους ίδιους και αφού εξολοθρεύσετε αυτούς που θέλουν να δωροδοκούνται ενάντια στην πατρίδα, εναποθέστε τις ελπίδες της σωτηρίας στους εαυτούς σας και στους θεούς. Γιατί μόνο έτσι, άνδρες Αθηναίοι, μόνο έτσι θα κάνετε και τους άλλους καλύτερους, αν, δηλαδή, αφού αποκαλύψετε όσους από τους κακούς είναι επιφανείς, τους τιμωρήσετε άξια για τα αδικήματά τους. Γ2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον τύπο που σας ζητείται: παρέχων: το β ενικό πρόσωπο της προστακτικής αορίστου β στην ίδια φωνή: παράσχες ἔπραξεν: το γ πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής παρακειμένου στη μέση φωνή: πεπραγμένοι-αι-α εἰσίν ὧν: τη δοτική ενικού αριθμού στο θηλυκό γένος: ᾗ ἔλαβεν: το γ ενικό πρόσωπο της ευκτικής μέλλοντα στην ίδια φωνή: λήψοιτο τὰ ἀτυχήματα: τη δοτική πληθυντικού αριθμού: τοῖς ἀτυχήμασι(ν) βουλεύεσθε: το απαρέμφατο του παθητικού αορίστου: βουλευθῆναι δωροδοκεῖν: το α πληθυντικό πρόσωπο της οριστικής παρατατικού στην ίδια φωνή: ἐδωροδοκοῦμεν ΤΕΛΟΣ 4ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ

5 ΑΡΧΗ 5ΗΣ ΣΕΛΙΔΑΣ ἐλπίδας: την αιτιατική ενικού αριθμού: τὴν ἐλπίδα βελτίους: την ονομαστική πληθυντικού αριθμού στο ουδέτερο γένος, στον ίδιο βαθμό: τὰ βελτίονα, βελτίω τοὺς ἐνδόξους: τη γενική ενικού αριθμού στο θηλυκό γένος: τῆς ἐνδόξου Γ3. α) Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παρακάτω όροι και να αναφέρετε ποιον όρο προσδιορίζουν: τὰ γιγνόμενα, ὀρθῶς, δωροδοκεῖν, βελτίους, τῶν πονηρῶν. τὰ γιγνόμενα: επιθετική μετοχή ως επιθετικός προσδιορισμός στον όρο «τὰ ἀτυχήματα» ὀρθῶς: επιρρηματικός προσδιορισμός του τρόπου στο «βουλεύεσθε» δωροδοκεῖν: τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο στη μετοχή «τοὺς ἐθέλοντας» βελτίους: κατηγορούμενο που αναφέρεται στο αντικείμενο «τοὺς ἄλλους» τῶν πονηρῶν: ετερόπτωτος ονοματικός προσδιορισμός, γενική διαιρετική στο «ἐνδόξους» β) «μόνως γὰρ οὕτως, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μόνως καὶ τοὺς ἄλλους ποιήσετε βελτίους, ἐὰν τοὺς ἐνδόξους τῶν πονηρῶν ἐξελέγξαντες κολάσητε τῶν ἀδικημάτων ἀξίως»: να βρείτε και να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο του παραπάνω αποσπάσματος και στη συνέχεια να τον μετατρέψετε σε υποθετικό λόγο που να δηλώνει το αντίθετο του πραγματικού. «ἐὰν τοὺς ἐνδόξους τῶν πονηρῶν ἐξελέγξαντες κολάσητε τῶν ἀδικημάτων ἀξίως»: δευτερεύουσα επιρρηματική υποθετική πρόταση. «μόνως γὰρ οὕτως, ἄνδρες Ἀθηναῖοι, μόνως καὶ τοὺς ἄλλους ποιήσετε βελτίους»: κύρια πρόταση κρίσεως Σχηματίζεται ο παρακάτω υποθετικός λόγος: Υπόθεση: ἐὰν κολάσητε (υποτακτική) Απόδοση: ποιήσετε (οριστική Μέλλοντα) Ο υποθετικός λόγος δηλώνει το προσδοκώμενο και είναι απλός και ανεξάρτητος. Μετατροπή στο αντίθετο του πραγματικού: Υπόθεση: εἰ ἐκολάσατε (οριστική ιστορικού χρόνου) Απόδοση: ἄν ἐποιήσατε (δυνητική οριστική) ΤΕΛΟΣ 5ΗΣ ΑΠΟ 5 ΣΕΛΙΔΕΣ